DZIAŁANIA PODEJMOWANE PRZEZ WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W ZIELONEJ GÓRZE W PRZYPADKACH AWARYJNEGO ZANIECZYSZCZENIA WÓD

Transkrypt

1 1 SZKOLENIE W ZAKRESIE OBJĘTYM PROJEKTEM UE RIVER SHIELD OCHRONA WÓD PRZED AWARYJNYMI ZANIECZYSZCZENIAMI PRZEMYSŁOWYMI RS/PL/SEM.2/R.6 (Gorzów Wielkopolski, 27 listopada 2007 r.) DZIAŁANIA PODEJMOWANE PRZEZ WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W ZIELONEJ GÓRZE W PRZYPADKACH AWARYJNEGO ZANIECZYSZCZENIA WÓD dr inż. Zbigniew Lewicki i mgr inż. Andrzej Uchman WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA w Zielonej Górze 1. Dokumentowanie źródeł zagrożeń Dokumentowanie źródeł zagrożeń jest niezbędne dla wypracowania całościowego obrazu stanu zagrożeń województwa lubuskiego, w tym również dla wód. Obejmuje ono opracowanie - dla każdego ze źródeł - skróconego opisu dotyczącego podstawowych aspektów jego lokalizacji oraz prowadzonych w nim procesów technologicznych. Dokumentacja źródła zagrożenia obejmuje: 1. Charakterystykę ogólną (nazwa obiektu lub instalacji, współrzędne geograficzne długość i szerokość geograficzna w układzie GPS, lokalizacja ogólna - miejscowość, gmina, powiat). 2. Rodzaj prowadzonej działalności (rodzaj i wielkość produkcji, wykaz substancji, preparatów i towarów niebezpiecznych używanych w procesie technologicznym). 3. Lokalizacja szczegółowa w stosunku do: obszarów zabudowy ścisłej i pojedynczej, terenów zalewowych, cieków powierzchniowych, obszarów ochrony przyrodniczej - jeżeli występują, wód podziemnych). 4. Potencjalne zagrożenia wynikające z procesów technologicznych: (możliwość wycieku, emisja, pożar, wybuch, eksplozja). 5. Możliwość negatywnego oddziaływania na instalacje lub na poszczególne elementy środowiska lub np. w przypadku terenów zagrożonych powodziami: (ludność w otoczeniu zakładu, pracownicy zakładu, powietrze, wody powierzchniowe, wody podziemne, grunt, obszary o szczególnej wartości przyrodniczej). 6. Ocena potencjalnego zagrożenia dla otaczającego obszaru.

2 2. Zakres nadzoru Inspekcji Ochrony Środowiska nad zakładami mogącymi spowodować poważne awarie Zgodnie z art. 29 ustawy z dnia 21 lipca 1991 roku o Inspekcji Ochrony Środowiska w zakresie przeciwdziałania poważnym awariom do organów Inspekcji Ochrony Środowiska należy w szczególności: kontrola podmiotów, których działalność może stanowić przyczynę powstania poważnej awarii, prowadzenie szkoleń dla organów administracji oraz podmiotów, które mogą powodować poważne awarie, badanie przyczyn powstawania oraz sposobów likwidacji skutków poważnych awarii dla środowiska, prowadzenie rejestru zakładów o zwiększonym i dużym ryzyku oraz innych podmiotów nie kwalifikujących się do wymienionych grup, lecz stanowiących potencjalne zagrożenie wystąpienia poważnych awarii. W myśl zapisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627) oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085), Inspekcja Ochrony Środowiska winna realizować - oprócz przytoczonych powyżej - następujące zadania: inicjować działania tworzące warunki zapobiegania poważnym awariom oraz usuwania ich skutków i przywracania środowiska do stanu właściwego (art. 2 ust. 1 pkt. 10 ustawy o IOŚ), współdziałać w akcjach zwalczania poważnych awarii z organami właściwymi do ich prowadzenia oraz sprawować nadzór nad usuwaniem skutków tych awarii (art. 30 ustawy o IOŚ), prowadzić kontrole, co najmniej raz w roku w zakładach o dużym ryzyku i co najmniej raz na 2 lata w zakładach o zwiększonym ryzyku (art. 31 ust. 1 ustawy o IOŚ), prowadzić rejestr poważnych awarii (art. 31 ust. 2 ustawy o IOŚ), podejmować działania i stosować środki niezbędne do usunięcia awarii i jej skutków (art. 246 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska), wydawać decyzje z rygorem natychmiastowej wykonalności, zarządzać przeprowadzenia właściwych badań dotyczących przyczyn, przebiegu i skutków awarii, wydawać zakazy lub ograniczenia w korzystaniu ze środowiska (art. 247 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska). W celu zapewnienia warunków dla sprawnego przepływu informacji oraz podejmowania działań w przypadku zaistnienia zdarzeń o charakterze poważnej awarii, w Inspekcji Ochrony Środowiska prowadzone są dyżury wg następujących zasad: Dyżury w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska prowadzi Departament Przeciwdziałania Poważnym Awariom w Gdańsku. Wyznaczeni pracownicy tego Departamentu pełnią dyżury w sposób następujący: a) w godzinach pracy, to jest od godziny 8 15 do godziny 16 15, 2

3 b) po godzinach pracy, to jest od godziny do godziny 8 15 (dyżury domowe), c) w dni wolne od pracy - dyżury domowe przez całą dobę. Harmonogramy dyżurów i numery telefonów dyżurnych w Departamencie Przeciwdziałania Poważnym Awariom Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska przekazywane są do: Ministerstwa Środowiska, Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, Krajowego Centrum Koordynacji Ratownictwa w Komendzie Głównej Państwowej Straży Pożarnej, wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska. Dyżury telefoniczne pracowników w wojewódzkich inspektoratach ochrony środowiska prowadzone są zgodnie z regulaminami organizacyjnymi WIOŚ. Wykazy telefonów dyżurnych znajdują się w organach Inspekcji Ochrony Środowiska. Przekazywane są one również do Komendy Wojewódzkiej PSP w Gorzowie Wlkp., Komendy Wojewódzkiej Policji w Gorzowie Wlkp. i do stanowiska dyżurnego Wojewody Lubuskiego. Na podstawie informacji o wystąpieniu poważnej awarii wojewódzki inspektor ochrony środowiska (kierownik delegatury WIOŚ) podejmuje decyzję w sprawie wysłania zespołu dyżurnego (jednego lub więcej) na miejsce zdarzenia, określając jednocześnie jego zadania. W przypadkach uzasadnionych rodzajem zdarzenia lub jego rozległością, wojewódzki inspektor ochrony środowiska może ustalić dyżur całodobowy w siedzibie wojewódzkiego inspektoratu ochrony środowiska lub w siedzibach delegatur. Główny Inspektor Ochrony Środowiska ustala dyżur całodobowy w siedzibie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska w przypadku wystąpienia poważnej awarii: wykraczającej poza teren jednego województwa, o szczególnie groźnych skutkach, mającej skutki transgraniczne - powstałej poza granicami lub na terytorium kraju, oraz przejmuje nadzór i koordynację nad usuwaniem skutków poważnej awarii. Odwołania dyżurów całodobowych zespołów dokonują: wojewódzki inspektor lub osoba zastępująca go w WIOŚ, Główny Inspektor Ochrony Środowiska lub osoba zastępująca go w GIOŚ, w uzgodnieniu z prowadzącym akcję ratowniczą. 3. Zasady powiadamiania o zdarzeniach posiadających znamiona poważnej awarii Do obowiązków osób pełniących dyżury w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska i w wojewódzkich inspektoratach ochrony środowiska należy: przyjmowanie informacji o zdarzeniach, awariach itp. incydentach, mających znamiona poważnej awarii, weryfikacja przyjmowanych meldunków, podejmowanie działań alarmowych, przygotowywanie projektów meldunków i komunikatów do przekazania dla władz zwierzchnich (Ministra Środowiska, Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, wojewodów i instytucji zarządzających wodami). Podstawą do podjęcia działań przez osoby pełniące dyżur są uzyskane informacje na temat wystąpienia poważnej awarii. Informacje te mogą być przekazywane przez: służby dyżurne wojewodów, służby dyżurne Państwowej Straży Pożarnej, 3

4 służby dyżurne Policji, służby dyżurne sprawców poważnej awarii, służby instytucji prowadzących dyżury całodobowe, inne organy administracji publicznej, organizacje pozarządowe, osoby fizyczne. Po uzyskaniu informacji o wystąpieniu poważnej awarii pracownicy na stanowiskach dyżurnych w wojewódzkich inspektoratach ochrony środowiska lub ich delegaturach podejmują określone czynności. Natychmiast weryfikują wiarygodność informacji, we współdziałaniu z: dyżurnymi wojewody (lub starosty), oficerami dyżurnymi wojewódzkiej (powiatowej) komendy Państwowej Straży Pożarnej, oficerami dyżurnymi wojewódzkich (powiatowych) komend Policji, właściwymi organami administracji publicznej. Potwierdzoną informację o wystąpieniu poważnej awarii przekazują wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska (kierownikowi delegatury). Informację o poważnej awarii wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska przekazują do Departamentu Przeciwdziałania Poważnym Awariom Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska w formie jednolitego dokumentu Karty zgłoszenia. Dyrektor Departamentu Przeciwdziałania Poważnym Awariom Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska po dokonaniu rozpoznania sytuacji: informuje Głównego Inspektora Ochrony Środowiska o wystąpieniu zdarzenia oraz o podjętych działaniach w związku z jego wystąpieniem, współdziała w razie potrzeby z: Krajowym Centrum Koordynacji Ratownictwa, wojewodami, wojewódzkimi inspektoratami ochrony środowiska. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska zapewnia bieżący, sprawny obieg informacji w sprawach poważnej awarii w formie komunikatów lub meldunków w ramach współdziałania ze służbami wojewody lub starosty, Państwową Strażą Pożarną i innymi organami administracji publicznej. 4. Ogólne zasady postępowania inspektorów WIOŚ w przypadku wystąpienia poważnej awarii Decyzję odnośnie udziału pracowników wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska w akcji ratowniczej, spowodowanej wystąpieniem zdarzenia o charakterze poważnej awarii, podejmuje wojewódzki inspektor ochrony środowiska. Wyznaczeni przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska pracownicy wojewódzkiego inspektoratu ochrony środowiska w przypadku wystąpienia poważnej awarii współdziałają z dowódcą akcji ratowniczej, proponując zakres niezbędnych działań w zakresie ochrony środowiska. W prowadzonej akcji ratowniczej - w razie potrzeby - współpracują również z organami wojewody lub starosty i podległymi im organami administracji, a także innymi organami administracji publicznej. 4

5 W ramach współudziału w akcji ratowniczej inspektorzy Inspekcji Ochrony Środowiska podejmują następujące działania: zgodnie z potrzebami informują i alarmują o wystąpieniu poważnej awarii organy administracji publicznej nie biorące z urzędu udziału w zespołach reagowania kryzysowego, prowadzą rozpoznanie na miejscu wystąpienia poważnej awarii, prowadzą badania stopnia zanieczyszczenia środowiska; w przypadku toksycznych skażeń gazowych lub innych niezidentyfikowanych substancji wykonują pobór prób, pomiary i badania na granicy ograniczonego dostępu do miejsca awarii, przy ścisłym współdziałaniu z Państwową Strażą Pożarną i innymi właściwymi organami, prowadzą kontrole u sprawcy poważnej awarii lub podejrzanego o jej spowodowanie, przygotowują projekty zarządzeń pokontrolnych i decyzji wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska oraz sprawdzają ich realizację; tematem zarządzeń pokontrolnych mogą być m.in. sprawy: zabezpieczeń obiektu przed wystąpieniem poważnej awarii, zabezpieczenia instalacji i ich stanu technicznego, nadzoru nad przebiegiem procesów technologicznych, przeprowadzenia niezbędnych badań środowiska zanieczyszczonego w wyniku poważnej awarii, wydają zakazy lub ograniczenia w korzystaniu ze środowiska, proponują zakres niezbędnych działań podejmowanych przez jednostki ratownictwa w zakresie ochrony środowiska, podejmują działania i stosują środki, określone przez wojewodę w uzgodnieniu z marszałkiem województwa, niezbędne do usunięcia zagrożenia i jego skutków, przygotowują projekt wystąpienia wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska do wojewody (w przypadku obiektów zaliczonych do inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi, określonych w odrębnych przepisach) lub starosty (w pozostałych przypadkach). 5. Nadzór nad usuwaniem skutków poważnej awarii Jeśli przeprowadzona akcja ratownicza nie doprowadziła środowiska do stanu właściwego, wojewódzki inspektor ochrony środowiska podejmuje następujące działania: występuje do sprawcy zanieczyszczenia o przeprowadzenie badań dotyczących przyczyn, przebiegu i skutków awarii, zobowiązuje sprawcę zanieczyszczenia do doprowadzenia zanieczyszczonego środowiska do stanu właściwego (w przypadku stwierdzenia, że sprawca zanieczyszczenia nie prowadzi takich działań, prowadzi je niewłaściwie lub opieszale), kontroluje działania sprawcy zanieczyszczenia mające na celu doprowadzenie środowiska do stanu właściwego, występują do wojewodów z wnioskami o przeprowadzenie rekultywacji terenu, informuje wojewodę o przebiegu i zakończeniu prac rekultywacyjnych. Ponadto wojewódzki inspektor ochrony środowiska podejmuje następujące czynności: 5

6 nadzoruje działania mające na celu ograniczenie wtórnego skażenia środowiska, prowadzi badania w zakresie stopnia zanieczyszczenia środowiska lub zarządza ich przeprowadzenie przez sprawcę zanieczyszczenia (ewentualnie wyznaczone jednostki działające w imieniu sprawcy zanieczyszczenia), prowadzi analizę przyczyn powstawania i sposobów likwidacji skutków poważnej awarii, dokonuje oceny szkód w środowisku, współpracuje z organami ścigania w zakresie wnioskowania o ukaranie sprawców poważnej awarii, w uzasadnionych przypadkach wojewódzki inspektor ochrony środowiska prowadzi nadzór nad doprowadzeniem środowiska do stanu właściwego we współpracy z innymi organami administracji publicznej. 6. Instytucje i organy, z którymi współpracuje WIOŚ w zakresie zapobiegania, współdziałania w trakcie akcji ratowniczych i nadzoru nad usuwaniem skutków poważnych awarii Krajowym Systemem Ratowniczo-Gaśniczym kieruje Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej. W ramach KSRG współdziałają wszystkie organy administracji specjalnej i instytucje właściwe ds. poważnych awarii, w tym również Inspekcja Ochrony Środowiska. W 2002 r. Główny Inspektor Ochrony Środowiska i Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej podpisali Porozumienie o współdziałaniu Inspekcji Ochrony Środowiska i Państwowej Straży Pożarnej w sprawach poważnych awarii. W ramach porozumienia GIOŚ i KGPSP ustalili zakres współdziałania, który polega na: uzgadnianiu zidentyfikowanych zakładów o działalności niebezpiecznej, wspólnych czynnościach kontrolno-rozpoznawczych w zakładach zwiększonego i dużego ryzyka, wzajemnym informowaniu o naruszeniach przepisów, natychmiastowej wymianie informacji alarmowych, współdziałaniu w zakresie wprowadzania bezpiecznych ekologicznie metod likwidacji awarii i usuwania skutków, możliwości uczestnictwa obu stron w organizowanych szkoleniach i ćwiczeniach, tworzenia banku danych w zakresie problematyki poważnych awarii, współdziałanie w doskonaleniu krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, współdziałaniu w zapobieganiu poważnym awariom w strefie przygranicznej i śródlądowych wodach granicznych, opracowywaniu planów operacyjno-ratowniczych określających zasady współdziałania z właściwymi organami i instytucjami państw sąsiadujących. Ponadto Inspekcja Ochrony Środowiska współdziała: z Policją i Prokuraturą w przypadku ścigania sprawców zdarzeń, z Urzędem Dozoru Technicznego w zakresie urządzeń podległych dozorowi technicznemu, 6

7 z Transportowym Dozorem Technicznym w zakresie przewozów kolejowych i drogowych towarów niebezpiecznych oraz stanowisk przeładunkowych, z Inspekcją Transportu Drogowego w zakresie przewozu materiałów niebezpiecznych po drogach, z Inspekcją Pracy w zakresie zagrożeń środowiska pracy, z Inspekcja Sanitarną w zakresie zagrożeń higieny komunalnej, z Urzędami Morskimi w zakresie bezpieczeństwa transportu morskiego i jednostek gospodarczych zlokalizowanych na obszarach portowych, z Urzędami Żeglugi Śródlądowej w zakresie spowodowanych przez statki poważnych awarii w rozumieniu POŚ, z urzędami administracji samorządowej w zakresie przywracania środowiska do stanu pierwotnego. 7