PLAN OCHRONY WELSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO

Transkrypt

1 Narodowa Fundacja ochrony Środowiska WARSZAWA, UL. ERAZMA CIOLKA 13 tel./fax: (48) (22) Członek Światowej Unii ochrony Przyrody PLAN OCHRONY WELSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO ANEKS DO DOKUMENTACJI PROJEKTU PLANU OCHRONY WPK Z 2007 R. Warszawa, grudzień 2010

2 Aneks do dokumentacji projektu planu ochrony Welskiego Parku Krajobrazowego przygotowanego w 2007 r. przez Instytut Ochrony Środowiska opracowany został przez zespół pod kierunkiem Generalnego Projektanta planu ochrony Andrzeja Weigle Plan ochrony Parku Krajobrazowego Dolina Jezierzycy przygotowywany jest na zlecenie Dolnośląskiego Zespołu Parków Krajobrazowych Zadanie współfinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie 2

3 Spis treści: WPROWADZENIE...5 CZĘŚĆ I ANALIZA STANU ZACHOWANIA ORAZ ZAGROŻEŃ DLA TORFOWISK WELSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO POŁOŻONYCH W GRANICACH OBSZARÓW NATURA 2000 OSTOJA WELSKA I PRZEŁOMOWA DOLINA RZEKI WEL Obszar badań i metodyka prowadzonych prac w terenie Identyfikacja typów siedliskowych torfowisk Wyniki weryfikacji / rozpoznania terenowego torfowisk na stanowiskach w odniesieniu do obszaru Ostoja Welska Przełomowa Dolina Rzeki Wel Torfowiska na terenie Welskiego Parku Krajobrazowego poza obszarami Natura Szczegółowa waloryzacja trzech wybranych obiektów z siedliskiem 7230 w obszarze Ostoi Welskiej Torfowisko Kopaniarze lewy brzeg Torfowisko Kopaniarze prawy brzeg Torfowisko Szczupliny prawy brzeg WSKAZANIA DO PLANÓW ZADAŃ OCHRONNYCH Elementy planu zadań ochronnych dla specjalnego obszaru ochrony siedlisk PLH Przełomowa Dolina rzeki Wel Elementy planu zadań ochronnych dla specjalnego obszaru ochrony siedlisk PLH Ostoi Welskiej Literatura...50 CZĘŚĆ II ROŚLINY NATURA 2000 W WELSKIM PARKU KRAJOBRAZOWYM W OBSZARACH OSTOJA WELSKA I PRZEŁOMOWA DOLINA RZEKI WEL Obszar prowadzenia badań Zakres pracy Materiały źródłowe Metodyka prowadzonych prac w terenie Wyniki weryfikacji / rozpoznania terenowego w odniesieniu do obszaru, gatunków i ich siedlisk na stanowiskach Gatunki roślin z II załącznika Dyrektywy Siedliskowej zarejestrowane na obszarze WPK Ostoja Welska PLH Wskazania do planu zadań ochronnych dla Ostoi Welskiej PLH Przełomowa Dolina Rzeki Wel - PLH Wskazania do planu zadań ochronnych dla Przełomowej Doliny Rzeki Wel PLH Inne ważne garunki roślin

4 6.1 Inne ważne gatunki roślin w obszarze Natura 2000 Ostoja Welska Inne ważne gatunki roślin w obszarze Natura 2000 Przełomowa Dolina Rzeki Wel Literatura CZEŚĆ III ANALIZA I CHARAKTERYSTYKA LEŚNYCH SIEDLISK PRZYRODNICZYCH W OBRĘBIE WELSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO, ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM OBSZARÓW NATURA 2000 OSTOJA WELSKA I PRZEŁOMOWA DOLINA RZEKI WEL WRAZ Z WNIOSKAMI DO PLANU OCHRONY WELSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO Rozpoznanie występowania przedmiotów ochrony, tj. zbiorowisk leśnych odpowiadających chronionym siedliskom wymienionym w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 16 maja 2005 r. na dwu obszarach NATURA 2000: Ostoja Welska i Przełomowa Dolina Rzeki Wel Dotychczasowe dane o występowaniu siedlisk chronionych Aktualna analiza występowania chronionych siedlisk na terenie obszaru Natura Nie zweryfikowane typy siedlisk chronionych podawane wcześniej dla Ostoi Welskiej i Przełomowej Doliny Rzeki Wel Stan ochrony chronionych siedlisk w zakresie zbiorowisk leśnych (ocena wg. trzech parametrów) Ostoja Welska Przełomowa Dolina Rzeki Wel Elementy wskazań do planu ochrony Welskiego Parku Krajobrazowego w związku z ochroną siedlisk leśnych występujących na obszarach NATURA CZĘŚĆ IV AKTUALIZACJA STANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBSZARU WPK, W TYM ZWŁASZCZA W ZAKRESIE DOKUMENTÓW PLANISTYCZNYCH GMIN ZA OKRES Gmina Lidzbark Gmina Rybno Gmina Grodziczno Gmina Płośnica ZAŁĄCZNIK NR 1 - PROJEKT UCHWAŁY SEJMIKU WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO MAZURSKIEGO W SPRAWIE PLANU OCHRONY WELSKIEGO PK. - PROJKET PLANU OCHRONY WELSKIEGO PK ZAŁĄCZNIK NR 2 - PROJEKT UCHWAŁY SEJMIKU WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO MAZURSKIEGO W SPRAWIE WELSKIEGO PK. - PROJKET UCHWAŁY RADY GMINY W SPRAWIE WELSKIEGO PK 4

5 WPROWADZENIE W roku 2007 Instytut Ochrony Środowiska z Warszawy opracował dokumentację oraz projekt planu ochrony Welskiego Parku Krajobrazowego. Dokumentacja ta prezentowała obszerną charakterystykę obszaru oraz propozycję ustaleń planu ochrony zasad ochrony poszczególnych typów ekosystemów, zasad udostępniania Parku, propozycje nowych obszarów chronionych, sposoby ograniczenia zagrożeń, kierunki badań naukowych oraz zasady monitoringu. Na dokumentację tę składały się następujące opracowania cząstkowe: 1. Ochrona ekosystemów nieleśnych (wodnych i podmokłych) 2. Ochrona ekosystemów nieleśnych (polnych i łąkowych) 3. Operat ochrony ekosystemów leśnych 4. Ochrona flory i grzybów 5. Operat ochrony fauny 6. Ochrona krajobrazu 7. Ochrona walorów kulturowych 8. Turystyka i edukacja 9. Zagrożenia środowiska oraz tom Plan ochrony WPK Synteza. W składzie zespołu autorskiego IOŚ znaleźli się: Jadwiga Sienkiewicz, Marek Kloss, Maria Bednarek, Grzegorz Rąkowski, Małgorzata Walczak i Zbyszko Pisarski. Na podstawie powyższej dokumentacji zespól Instytutu Ochrony Środowiska przygotował projekt rozporządzenia Wojewody Warmińsko-Mazurskiego w sprawie planu ochrony Welskiego Parku Krajobrazowego, który przeszedł wymagany ówczesnym prawem proces opiniowania przez samorządy gmin. Zmiana w roku 2008 przepisów ustawy o ochronie przyrody, w tym w zakresie organów odpowiedzialnych za uchwalanie planów ochrony parków krajobrazowych wymusiła przygotowanie nowego projektu planu ochrony WPK, uwzględniającego także fakt ustanowienia w granicach Parku dwóch obszarów Natura 2000 specjalnego obszaru ochrony siedliska Ostoja Welska PLH oraz specjalnego obszaru ochrony siedlisk Natura 2000 Przełomowa Dolina Rzeki Wel PLH Zadanie to, w efekcie rozstrzygnięcia procedury przetargowej, powierzone zostało Narodowej Fundacji Ochrony Środowiska. Kierownikiem projektu, a zarazem Generalnym projektantem planu ochrony Welskiego Parku Krajobrazowego został Andrzej Weigle. W trakcie roboczych uzgodnień z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska w Olsztynie ustalono, że zgodnie z zapisami art. 20 ust. 5 plan ochrony WPK ma uwzględniać zakres planu zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 położonych w granicach Parku. 5

6 Szczegółowa analiza dostępnych materiałów, w tym omówionej powyżej dokumentacji projektu planu ochrony WPK z 2007 r. oraz wyników inwentaryzacji obszarów Natura 2000 wykazały, że dla przygotowania planu ochrony opartego na aktualnym i wiarygodnym materiale wyjściowym konieczne jest wykonanie uzupełniających prac terenowych i kameralnych. Prace te objęły następujące sfery: 1. analizę stanu zachowania oraz zagrożeń dla torfowisk obszarów Natura 2000 położonych w granicach WPK wraz z mapą ich występowania, 2. analizę występowania chronionych gatunków roślin obszarów Natura 2000 położonych w granicach WPK wraz z mapą ich stanowisk, 3. analizę i charakterystykę leśnych siedlisk przyrodniczych w obrębie Welskiego Parku Krajobrazowego wraz z mapą z występowania, 4. aktualizację stanu zagospodarowania przestrzennego w tym zwłaszcza w zakresie dokumentów planistycznych gmin za okres W ramach zespołu NFOŚ, autorami powyższych analiz byli: Pkt 1 i 2 Mirosław Szczepański Pkt 3 prof. dr hab. Jan Marek Matuszkiewicz Pkt 4 Krzysztof Wittbrodt Efekty tych prac zestawione zostały w niniejszym opracowaniu, stanowiącym aneks uzupełniający do dokumentacji projektu planu ochrony Welskiego Parku Krajobrazowego z 2007 r. Na podstawie wszystkich tych materiałów przygotowany został nowy projekt planu ochrony Welskiego Parku Krajobrazowego oraz komplet projektów dokumentów (uchwał) związanych z procedurą opiniowania i uzgadniania planu ochrony. Zostały one dołączone do opracowania w załączniku nr 1 (wersja projektu planu na dzień 15 grudnia 2010 r.) W trakcie prac nad planem ochrony pojawił się pomysł włączenia w granice Welskiego Parku Krajobrazowego niewielkiego fragmentu obszaru Natura 2000 Ostoja Welska pozostającego poza jego granicami. Rozwiązanie to w znaczący sposób uprościłoby zarządzanie tym obszarem, zniknąłby także problem konieczności sporządzania planu zadań ochronnych lub planu ochrony, dla fragmentu Ostoi położonej poza dotychczasowymi granicami Parku. W związku z tym zespół Narodowej Fundacji Ochrony Środowiska przygotował projekt uchwały Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego w sprawie Welskiego Parku Krajobrazowego zawierający zaktualizowany opis granic oraz jej mapę na przygotowaną na podkładzie ewidencyjnym. Przygotowano także propozycję tekstu uchwał rad gmin (wraz z uzasadnieniem) uzgadniających nowy akt prawny związany z funkcjonowaniem WPK. Materiały z tym związane dołączono do niniejszego opracowania w załączniku nr 2. 6

7 CZĘŚĆ I ANALIZA STANU ZACHOWANIA ORAZ ZAGROŻEŃ DLA TORFOWISK WELSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO POŁOŻONYCH W GRANICACH OBSZARÓW NATURA 2000 OSTOJA WELSKA I PRZEŁOMOWA DOLINA RZEKI WEL (Opracował Mirosław Szczepański) Fot. Torfowisko wysokie k. Straszew. (fot. M.Sz.) 7

8 1. Obszar badań i metodyka prowadzonych prac w terenie Prace terenowe - weryfikację torfowisk prowadzono w miesiącach czerwiec - wrzesień 2010 roku. Przed przystąpieniem do prac przestudiowano literaturę przedmiotu (por. wykaz literatury). Rozpoznanie było prowadzone również w latach wcześniejszych w ramach kartowania torfowisk w Welskim Parku Krajobrazowym. Inwentaryzację siedlisk dla wybranych stanowisk przeprowadzono zgodnie z zaleceniami metodyki inwentaryzacji siedlisk Natura poradników GIOŚ. Na stanowiskach siedlisk notowano czynniki, które negatywnie lub pozytywnie wpływają na zachowanie siedliska. Wykonano dokumentację fotograficzną. Zamieszczono również informacje o stanowiskach interesujących gatunków roślin (niektóre z czerwonej księgi lub umieszczone na czerwonych listach) znalezionych w trakcie prac terenowych. W terenie korzystano z map topograficznych w skali 1:25 tys., map leśnych, ortofotomap (źródło: geoportal.gov.pl). Opracowano mapę rozmieszczenia torfowisk na obszarze Welskiego Parku Krajobrazowego ze szczególnym uwzględnieniem obszarów Natura 2000 Ostoja Welska i Przełomowa Dolina Rzeki Wel. Mapa obejmuje obszar WPK w nowych proponowanych granicach (dolina Welu k. Szczuplin). Fot. Torfowisko w rezerwacie Ostrów Tarczyński. (fot. M.Sz.) 8

9 2. Identyfikacja typów siedliskowych torfowisk Jednoznaczne określenie typów siedlisk przyrodniczych związanych z torfowiskami nastręcza wiele problemów identyfikacyjnych związanych ze znacznym odkształceniem tego typu siedlisk i ich dużą heterogenicznością (dynamiczne kręgi zbiorowisk). W wielu wypadkach wymagane jest przeprowadzenie szczegółowych badań fitosocjologicznych (komputerowe analizy porównawcze zdjęć fitosocjologicznych), chemicznych (ph, przewodnictwo, poziom Ca) i stratygraficznych (ustalenie wcześniejszych stadiów sukcesji) znacznie wykraczających poza niniejsze opracowanie. Szczególnie dużo problemów wiąże się z identyfikacją torfowisk zasadowych głównie torfowisk topogenicznych (gytiowisk) o mozaikowym układzie przy zbiornikach eutroficznych. W kilku przypadkach zmieniono klasyfikację torfowiska w stosunku do materiałów z sdf dla obszarów Natura Niniejsze opracowanie nie wyczerpuje jednoznacznej weryfikacji tego typu siedlisk jak i ich rozmieszczenia na terenie Ostoi Welskiej i Przełomowej Dolinie Rzeki Wel. 3. Wyniki weryfikacji / rozpoznania terenowego torfowisk na stanowiskach w odniesieniu do obszaru 3.1. Ostoja Welska W Ostoi Welskiej zanotowano trzy typy torfowisk z II załącznika Dyrektywy Siedliskowej 7120 torfowiska wysokie zdegradowane, 7140 torfowiska przejściowe i trzęsawiska, 7230 torfowiska zasadowe. Tab.1 Wykaz torfowisk w Ostoi Welskiej. Id kod siedlisko obiekt torfowiska przejściowe i trzęsawiska Ostrów Tarczyński torfowiska przejściowe i trzęsawiska Bagno Koziana torfowiska wysokie zdegradowane Bagna Jeleńskie nizinne torfowiska zasadowe Kopaniarze lewy brzeg nizinne torfowiska zasadowe Kopaniarze lewy brzeg ruiny mostu nizinne torfowiska zasadowe Kopaniarze prawy brzeg torfowiska przejściowe i trzęsawiska Zompy Jeglijskie torfowiska przejściowe i trzęsawiska Głowacz łąki k. Buchnowa 41,42, torfowiska przejściowe i trzęsawiska Zompy Jeglijskie fr torfowiska przejściowe i trzęsawiska Szczupliny Bagno torfowiska przejściowe i trzęsawiska Szczupliny lewy brzeg 9

10 nizinne torfowiska zasadowe Szczupliny prawy brzeg Znaczenie siedliska dla sieci Natura 2000 W strukturze użytkowania obszaru Ostoi Welskiej torfowiska zajmują względnie niedużą powierzchnię (kilka %), jednak są tu duże obiekty Bagna Jeleńskie, Bagno Kozina (jeden z największych kompleksów kwaśnych torfowisk w regionie) jak i obszary z torfowiskami bardzo dobrze zachowanymi Torfowisko Kopaniarze. Torfowiska te wraz z gatunkami roślin Natura 2000, które rosną na tego typu siedliskach są głównym przedmiotem ochrony w ostoi. Tab.2 Siedliska torfowiskowe z Dyrektywy Siedliskowej w Ostoi Welskiej (na podstawie SDF). Kod % pokrycia Reprezentatywność Względna powierzchnia Stan zachowania Ocena ogólna 7120 B B C C 7140 A C B B 7230 A C A A Typ torfowiska wysokie zdegradowane - zanotowano w jednym bardzo dużym obiekcie o nazwie Bagna Jeleńskie. Torfowisko położone jest między miejscowościami Wąpiersk i Jeleń (na E od tych miejscowości). Jedno z największych torfowisk wysokich w regionie. W kompleksie z siedliskami 3160 i 91D0-2. Obiekt podzielony na liczne działki torfowe. W części środkowej (Włochynia) widoczne liczne doły potorfowe (szczególnie przy niskim poziomie wód latem) o regularnych kształtach w zaawansowanej fazie regeneracji. Dominującymi zbiorowiskami są tu zbiorowisko z wełnianką pochwowatą i torfowcem kończystym oraz zbiorowisko bagna zwyczajnego i torfowca magellańskiego. 10

11 Map. Bagno Kozina (po lewej) i Bagna Jeleńskie (po prawej). (źródło: Fot. Torfowisko wysokie zdegradowane na Bagnach Jeleńskich. Widoczne zagłębienia regenerujące się potorfia. (fot. M.Sz.) 11

12 Tab.3 Zestawienie wskaźników siedliska 7120 dla stanowiska w Ostoi Welskiej. Id. Obiekt Powierzchni a siedliska Struktur a i funkcje Szanse zachowania siedliska Ocena ogólna 19. Bagna Jeleńskie FV FV FV FV Typ torfowiska przejściowe i trzęsawiska - zanotowano na siedmiu obiektach o nazwach: Bagno Koziana (rezerwat), Szczupliny Bagno, Szczupliny Rzeka, Zompy Jeglijskie, Bagno Głowacz, Ostrów Tarczyński. Dużą powierzchnię siedlisko pokrywa na Bagnie Koziana przy zachodnim brzegu Jeziora Jeleńskiego i reprezentuje typową kwaśną postać tego typu siedliska. Znacznie mniejszą powierzchnię zajmuje na Zompach Jeglijskich (niewielkie enklawy pośród zakrzaczeń). Skrajne skrzydło tego siedliska (zbliżone do 7230) prezentują obiekty koło Szczuplin i Buchnowa. Odczyn jest tu lekko kwaśny i siedlisko to tworzy mozaikę z małopowierzchniowymi zbiorowiskami typowymi dla zasadowych torfowisk. Należy zaznaczyć, że w tych obiektach swoje stanowiska mają rzadkie gatunki roślin Stellaria crassifolia, Eriophorum gracile, Liparis loeselii, Hamatocaulis vernicosus, Helodium blandowii. Torfowisko w rezerwacie Ostrów Tarczyński z dominującym zbiorowiskiem wełnianki pochwowatej i torfowca kończystego Eriophoro vaginati-sphagnetum recurvi nawiązuje do torfowisk wysokich, jednak dominacja torfowców z sekcji Cuspidata, brak czerwonych torfowców i struktury kępowo-dolinowej typowej dla torfowisk wysokich, duża grząskość i widoczna sukcesja brzóz (nie zaś sosny) skłania ku klasyfikacji jako torfowisko przejściowe. Fot. Torfowisko przejściowe w rezerwacie Bagno Koziana. (fot. M.Sz.) 12

13 Tab.4 Zestawienie wskaźników siedliska 7140 dla poszczególnych stanowisk w Ostoi Welskiej (* poza obecnym WPK) Id. Obiekt Powierzchnia siedliska Struktura i funkcje Szanse zachowania siedliska Ocena ogólna 12. Ostrów Tarczyński FV FV 17. Bagno Koziana FV 23. Zompy Jeglijskie U2 U2 U2 40. Głowacz łąki k. Buchnowa FV 41,42,43 Zompy Jeglijskie fr U2 U2 U2 45. Szczupliny Bagno* FV 46. Szczupliny lewy brzeg* U2 U2 U2 Typ górskie i nizinne torfowiska zasadowe - zlokalizowano w sześciu obiektach przy czym trzy płaty związane są z zatorfieniem wokół rzeki Wel koło Kopaniarzy. Jeden z płatów na lewym brzegu Welu jest doskonale zachowany z kompleksem gatunków charakterystycznych dla tego typu siedlisk. Doskonałe zachowanie wiąże się z dobrymi warunkami wodnymi aczkolwiek porównując powierzchnię mechowisk z końca XIX w. w dolinie Welu na odcinku Grabacz Jezioro Tarczyńskie do obecnej to zachowała się zaledwie ich piąta część, resztę obecnie pokrywają zbiorowiska leśne i krzewiaste. Obiekt Kopaniarze cechuje wyjątkowe bogactwo florystyczne. Swoje stanowiska mają tu skalnica torfowiskowa, lipiennik Loesela, wyblin jednolistny, żłobik koralowaty, gółka długoosostrogowa, sierpowiec błyszczący, mszar nastroszony i wiele innych. Mniejszą powierzchnię siedlisko zajmuje na prawym brzegu Welu koło Szczuplin i jest doskonale zachowane. Wszystkie tego typu siedliska wymagają ochrony czynnej poprzez odkrzaczanie, ekstensywne użytkowanie i stabilizację poziomu wody. 13

14 Map. Torfowisko Kopaniarze - widoczne otwarte enklawy mechowisk. (źródło: Tab.5 Zestawienie wskaźników siedliska 7230 dla poszczególnych stanowisk w Ostoi Welskiej (* poza obecnym WPK) Id. Obiekt Powierzchni a siedliska Struktur a i funkcje Szanse zachowania siedliska Ocena ogólna 20. Kopaniarze lewy brzeg 21. Kopaniarze lewy brzeg - ruiny mostu 22. Kopaniarze prawy brzeg U2 U2 U2 47. Szczupliny prawy brzeg* Przełomowa Dolina Rzeki Wel W Przełomowej Dolinie Rzeki Wel zanotowano dwa typy siedlisk z II załącznika Dyrektywy Siedliskowej 7110 torfowiska wysokie, 7140 torfowiska przejściowe i trzęsawiska, 14

15 Tab.6 Wykaz torfowisk w Przełomowej Dolinie Rzeki Wel. Id kod siedlisko obiekt torfowiska przejściowe i trzęsawiska Starszewy z brzozą torfowiska przejściowe i trzęsawiska Straszewy z czermienią torfowiska wysokie Straszewy - orlik torfowiska wysokie Kurojady - Las Nadwelski 29, torfowiska przejściowe i trzęsawiska Linowiec torfowiska przejściowe i trzęsawiska Straszewy ramienice torfowiska przejściowe i trzęsawiska Kiełpińskie k źródlisk Fot. Torfowisko wysokie Kurojady w Lesie Nadwelskim. (fot. M.Sz.) Typ torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą - zanotowano w dwóch obiektach. Śródleśne torfowisko w zagłębieniu na zachód od jeziora Linowiec. Torfowisko wysokie w początkowym stadium rozwoju o słabo wykształconej strukturze kępowej. Na obrzeżach zbiorowiska z bagnicą torfową, turzycą bagienną, przygiełką białą, w środkowej części z luźno rozrzuconymi sosnami. Śródleśne torfowisko koło Straszew zajmuje podobną powierzchnię. Wśród zbiorowisk duży areał zajmuje zbiorowisko z wełnianką pochwowatą i torfowcem kończystym. W środkowej części wykształcona struktura kępowo-dolinowa. 15

16 Tab.7 Zestawienie wskaźników siedliska 7110 dla poszczególnych stanowisk w Przełomowej Dolinie Rzeki Wel. Id. Obiekt Powierzchnia siedliska Struktura i funkcje Szanse zachowania siedliska Ocena ogólna 5. Starszewy - orlik FV 6. Kurojady Las Nadwelski Typ torfowiska przejściowe i trzęsawiska - zanotowano na pięciu obiektach. Jedno nich znajduje się koło Lidzbarka. Torfowisko wokół jeziora Linowiec jest niewielkie powierzchniowo i występuje w mozaice z zaroślami łozowymi. Pięć niewielkich torfowisk położonych jest w śródleśnych zagłębieniach k. Straszew. Torfowisko na północ od źródlisk Kiełpinskich prezentuje typową kwaśną postać z dominacją wełnianki wąskolistnej i torfowca kończystego miejscami w stadium sukcesyjnym do brzeziny bagiennej. Podobny charakter mają dwa obiekty na NE od torfowiska wysokiego. Torfowisko wokół wypłyconego zbiornika wodnego z ramienicami ma charakter nasuwającego się pła na niewielki zbiornik wodny. Fot. Torfowisko przejściowe k. Straszew. (fot. M.Sz.) 16

17 Tab.8 Zestawienie wskaźników siedliska 7140 dla poszczególnych stanowisk w Przełomowej Dolinie Rzeki Wel. Id. Obiekt Powierzchnia siedliska Struktura i funkcje Szanse zachowania siedliska Ocena ogólna 3. Starszewy z brzozą 4. Straszewy z czermienią 29,30. Linowiec U2 U2 31. Straszewy ramienice FV FV FV FV 32. Kiełpińskie k. źródlisk FV FV Fot. Torfowisko przejściowe k. Straszew. (fot. M.Sz.) 17

18 Tab.9 Siedliska torfowiskowe z Dyrektywy Siedliskowej w Przełomowej Dolinie Rzeki Wel. (na podstawie SDF) Kod % pokrycia Reprezentatywn ość Względna powierzchnia Stan zachowania Ocena ogólna 7110 A C A B 7140 A C A B Charakterystyka zagrożeń Torfowiska zajmują małe powierzchnie. Wśród zagrożeń dla takich siedlisk najważniejszym jest powszechny spadek poziomu wód gruntowych i przesuszenie złoża i tym samym ekspansja zbiorowisk zaroślowych i nitrofilnych. Torfowiska położone są w niewielkich zagłębieniach co uniemożliwia kontrolę i stabilizacje poziomu wody Torfowiska na terenie Welskiego Parku Krajobrazowego poza obszarami Natura 2000 Tab.10 Wykaz torfowisk na terenie WPK poza ostojami Natura Id kod siedlisko obiekt torfowiska przejściowe i trzęsawiska Zespół Szkół w Rybnie torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą Kostkowo torfowiska przejściowe i trzęsawiska Kielerowo torfowiska przejściowe i trzęsawiska Ciechanówko W torfowiska przejściowe i trzęsawiska Ciechanówko E torfowiska przejściowe i trzęsawiska Jeleń za siedzibą WPK torfowiska przejściowe i trzęsawiska Bagno Koziana wysypisko torfowiska przejściowe i trzęsawiska Bagno Koziana wysypisko małe torfowiska przejściowe i trzęsawiska Koło jeziora Zakrocz torfowiska przejściowe i trzęsawiska Torfowisko Wąpierskie torfowiska przejściowe i trzęsawiska k. Torfowiska Wąpierskiego - małe przy szosie torfowiska przejściowe i trzęsawiska Murawki przy Płośniczance torfowiska przejściowe i trzęsawiska Murawki małe przy Płośniczance torfowiska przejściowe i trzęsawiska Rybno 18

19 torfowiska przejściowe i trzęsawiska Rumian torfowiska przejściowe i trzęsawiska Rybno Kolonia torfowiska przejściowe i trzęsawiska Korzeniec las torfowiska przejściowe i trzęsawiska Bladowo torfowiska przejściowe i trzęsawiska Kiełpiny las torfowiska przejściowe i trzęsawiska Kiełpiny las małe torfowiska przejściowe i trzęsawiska Tarczyny małe torfowiska przejściowe i trzęsawiska Wybowo torfowiska przejściowe i trzęsawiska Wybowo torfowiska przejściowe i trzęsawiska Koty torfowiska przejściowe i trzęsawiska Ciechanówko potorfia torfowiska przejściowe i trzęsawiska Murawki większe przy Płośniczance Map. Zompy Jeglijskie widoczne liczne potorfia w większości zakrzaczone. (źródło: 19

20 Fot. Torfowisko przejściowe na Zompach Jeglijskich. (fot. M.Sz.) 20

21 Przełomowa Dolina Rzeki Wel. Ostoja Welska Ryc. Mapa rozmieszczenia torfowisk na obszarze Welskiego Parku Krajobrazowego (wg nowych granic): 7110 torfowiska wysokie, 7120 torfowiska wysokie zdegradowane, 7140 torfowiska przejściowe i trzęsawiska, 7230 torfowiska zasadowe. 21

22 4. Szczegółowa waloryzacja trzech wybranych obiektów z siedliskiem 7230 w obszarze Ostoi Welskiej 4.1. Torfowisko Kopaniarze lewy brzeg Fot. Mechowisko na Torfowisku Kopaniarze. (fot. M.Sz.) Tab.11 Szczegółowa waloryzacja wskaźników stanu siedliska i perspektyw ochrony (wg metodyki GIOŚ) wraz z komentarzem do metodyki badań. Karta obserwacji siedliska przyrodniczego 7230 na stanowisku Kod podtypu siedliska 7230 Nazwa obszaru i obiektu Torfowisko Kopaniarze -lewy brzeg Oznaczenie stanowiska (kod nadany na mapie numerycznej) Obszary chronione, na których znajduje się stanowisko obszar natura 2000 Ostoja Welska, proj. rezerwat Torfowisko Kopaniarze, Welski Park Krajobrazowy 22

23 Charakterystyka obszaru zasilania/zlewni Charakterystyka stanowiska i obiektu (otoczenia płatu) + fotografie obszar zlewni rolniczo-leśny z dominacją borów sosnowych dolina torfowiska przy rzece Wel. Torfowisko przepływowe z słabo widocznym systemem melioracyjnym. W sąsiedztwie olsy (w tym torfowcowy). Szkic topograficzny Bibliografia obiektu Obserwator Mirosław Szczepański Data obserwacji Data wypełnienia Zbiorowiska roślinne stwierdzone na stanowisku Współrzędne geograficzne Festuco rubro-caricetum rostrate, Dryopteri- Thelyptiredum, Menyantho-Sphagnetum teretis, Caricetum acutiformis, Caricetum paniculate, Equisetum limosi, Wysokość n.p.m. Ok. 144 m.n.p.m Zdjęcia fitosocjologiczne Współrzędne geograficzne środka, wys. npm, Powierzchnia zdjęcia, nachylenie, ekspozycja, Zwarcie warstw a, b, c, d Wysokość warstw a, b, c, d Jednostka fitosocjologiczna + fotografie płatów Stan ochrony siedliska przyrodniczego na stanowisku Parametr Opis stanu siedliska na stanowisku Ocena 23

24 Powierzchnia siedliska na stanowisku Stabilna (równowaga dynamiczna lub wzrost) ORAZ brak znaczących zmian w strukturze przestrzennej siedliska na stanowisku 1. Obligatoryjnie podać informacje na temat zmian powierzchni siedliska (zmniejsza się, wzrasta lub pozostaje w równowadze). Powierzchnia zmniejsza się torfowiska FV - powierzchnia stabilna lub jej wzrost, brak znaczących zmian w strukturze przestrzennej siedliska na stanowisku - powierzchnia siedliska zmniejsza się lub obserwuje się znaczące zmiany w jego strukturze przestrzennej, zmiany obserwuje się na powierzchni mniejszej niż 1% U2 - obserwuje się duże zmniejszanie powierzchni tj. utrata 1% siedliska w ciągu roku lub duże zmiany w strukturze przestrzennej XX - nieznana 2. Optymalnie - należy oszacować tempo zmian (najlepszą metodą oceny tempa zmian/równowagi jest porównanie zajmowanej powierzchni przez siedlisko na podstawie zdjęć lotniczych wykonanych w odstępie kilkunastu lub kilkudziesięciu lat, Uwaga! - rzetelnych danych na temat zmian zachodzących w obrębie torfowiska dostarczają jedynie badania jego stratygrafii, niestety pracochłonne i wymagające od obserwatora dużej wiedzy. Na przestrzeni ok. 80 lat pozostało ok. 1/5 dawnej otwartej powierzchni torfowiska. 3. Wskazać przyczynę zmiany powierzchni, np. ekspansja lasu, eksploatacja lub w przypadku wzrostu powierzchni - np. obumieranie roślinności leśnej. FV--U2- XX Zarośnięcie drzewami i krzewami na skutek zaprzestania użytkowania kośnego 4. W ramach opisu należy podać szacunkową powierzchnię całkowitą siedliska (w opinii obserwatora jednoznacznie kwalifikującą się jako 7230) na stanowisku oraz prawdopodobną powierzchnię historyczną siedliska (w miarę możliwości). Aktualna 4-5 ha Historyczna co najmniej kilkanaście ha 24

25 Specyficzna struktura i funkcje (łącznie z typowymi gatunkami) FV - struktura i funkcje zachowane, brak znaczących oznak pogorszenia - funkcje i struktura siedliska są niekorzystne, ale na powierzchni mniejszej niż 25% U2 - struktura i funkcje siedliska nie są zachowane na powierzchni ponad 25% Gatunki charakterystyczne 1. Za gatunki charakterystyczne dla siedliska i jednocześnie stosunkowo łatwo rozpoznawalne uznaje się w części niżowej Polski: mchy brunatne: Paludella squarosa, Scorpidium scorpioides, Drepanocladus vernicosus, Drepanocladus intermedius, (inne gatunki z rodzaju Drepanocladus), Campylium stellatum, Helodium blandowii, Tomenthynum nitens, Messia triquetra, Aulacomnium palustre, Bryum bimum, Philonotis calcarea, Ctenidium molluscum, Pseudocaliergon trifarium, Cynclidium stygium torfowce: Sphagnum teres, Sphagnum warnstorfi rośliny naczyniowe: Eleocharis quinqueflora, Carex lepidocarpa, C. panicea, C. flava, C. dioica, Eriophorum latifolium, Dactylorhiza incarnata, Epipactis palustris, Menyanthes trifoliata, Juncus subnodulosus, Parnassia palustris, Carex davaliana, Carex diandra, Carex aproppinquata, Liparis loeseli, Saxifraga hirculus, Schoenus ferrugineus F V FV- -U2 2. W ocenie uwzględnia się wyłącznie gatunki obecnie występujące na torfowisku, a jeżeli wskazuje się gatunki z danych literaturowych to należy to wyraźnie zaznaczyć! 3. W opisie należy wymienić jakie gatunki charakterystyczne mszaków stwierdzono na torfowisku w trakcie oceny z podaniem informacji które dominują, ewentualnie jaki procent powierzchni poszczególne gatunki zajmują 25

26 Pokrycie i struktura gatunkowa torfowiska (bez drzew i krzewów) Gatunki inwazyjne i ekspansywne Odpowiednie uwodnienie Ocenie podlega całkowita powierzchnia zajmowana przez wszystkie gatunki mszaków (z rozbiciem na procentowy udział pokrycia przez mchy brunatne i torfowce) oraz rośliny naczyniowe (z rozbiciem na warstwę b, c) Mchy warstwa d ok. 80% Torfowce głównie Sphagnum teres do 50%, reszta mchy brunatne Warstwa c zwarcie ok. 60% Dokonać oceny na podstawie występowania gatunków obcych geograficznie i ekologicznie dla siedliska. Np. gatunkiem obcym geograficznie w Polsce północnozachodniej będzie olsza szara, gatunkiem obcym ekologicznie dla siedliska będzie trzcina, pałka szerokolistna Wymienić gatunki, ewentualnie podać procent pokrycia każdego z nich. Obecna trzcina pospolita Phragmites comunis na obrzeżach torfowiska Ocenie powinien podlegać poziom wody gruntowej. Optymalnie - na podstawie odczytu z piezometru tj. podanie na jakiej głębokości znajduje się lustro wody w stosunku do powierzchni torfowiska (sytuacja najbardziej pożądana - na stałe zainstalowany automatyczny rejestrator poziomu wody). W opisie należy podać dodatkową informację na temat symptomów ewentualnego przesuszenia (np. liczne występowanie wrzosu, porostów itp.) Dobre uwodnienie, do kilku cm pod powierzchnią terenu U 1 U 1 F V 26

27 Struktura torfowiska powierzchni Należy ocenić na podstawie np. występowania kęp wysokich turzyc, wyniesionych fragmentów porośniętych torfowcami itp. F V Powierzchnia względnie wyrównana torfowiska Pozyskanie torfu Melioracje odwadniające Obecność krzewów i drzew Ocenie powinna podlegać skala pozyskania torfu oraz przedział czasowy a także występowanie bądź brak zjawiska brak Ocenie powinna podlegać istniejąca infrastruktura melioracyjna oraz jej wpływ na warunki wodne torfowiska. W opisie należy podać informację na temat występowania rowów melioracyjnych tj. ich głębokości, poziomie wody w rowach a także czy w rowach woda odpływa czy też stagnuje Ślady zarośniętych rowów Ocena powinna opierać się na szacunku pokrywania, osobno drzew i krzewów na torfowisku, optymalnie - z rozbiciem na procentowy udział w pokryciu każdego z gatunków, którego pokrywanie przekracza 5% całkowitej powierzchni stanowiska Obrzeża torfowiska i jego krańce z krzewami i młodymi drzewami, także w środku torfowiska rozwój zadrzewień dzielących obiekt na 2-3 części F V F V U 1 27

28 Zagrożenia FV - brak realnych zagrożeń w chwili obecnej i w przyszłości - realne zagrożenie wystąpienia niesprzyjających warunków na torfowisku np. podtopienie przez bobry, realizacja inwestycji o trudno przewidywalnych oddziaływaniach na torfowisko U2 - zagrożenie związane z planowaną inwestycją w bezpośrednim sąsiedztwie torfowiska lub w jego obrębie itp. Perspektywy ochrony FV - stanowisko uzyskało oceny parametrów Powierzchnia siedliska na stanowisku i Specyficzna struktura i funkcje - FV i parametru Zagrożenia - co najmniej - stanowisko uzyskało co najmniej 2 oceny spośród parametrów Powierzchnia siedliska na stanowisku, Specyficzna struktura i funkcje oraz Zagrożenia (przy czym trzecia ocena nie może być na U2) ale istnieją potencjalne możliwości poprawy stanu siedliska np. poprzez hamowanie odpływu wody, usuwaniu drzew i krzewów z powierzchni torfowiska, przywrócenie koszenia, itp. U2 - przynajmniej jeden z parametrów Powierzchnia siedliska na stanowisku, Specyficzna struktura i funkcje i Zagrożenia - U2, brak realnych możliwości poprawy stanu siedliska. Ocenie powinny podlegać konkretne, istniejące oraz potencjalne lokalne zagrożenia (mogą to być np. planowane melioracje, inwestycje ale też podtopienie przez bobry, dopływu wód powierzchniowych na skutek zwiększonego przepływu cieków - sytuacja teoretycznie możliwa w przypadku lokalizacji dużych oczyszczalni ścieków odprowadzających wodę do małych cieków) Ewolucja biocenotyczna Ocenie powinny podlegać realne możliwości zachowania właściwego stanu ewentualnie poprawy stanu niewłaściwego lub złego. W opisie należy zawrzeć informację na temat potencjalnych zabiegów ochronnych zachowujących lub poprawiających stan siedliska, ewentualnie podjętych lub planowanych działaniach Zachowanie możliwe pod warunkiem prowadzenia aktywnej ochrony (usuwanie drzew i krzewów), kontrola uwodnienia FV--U2 FV--U2 Ocena globalna FV - 3 spośród 4 parametrów jednostkowe zostały ocenione jako FV, parametr - zagrożenia - oceniony na co najmniej - parametry powierzchnia siedliska... oraz specyficzna funkcja... ocenione na FV, pozostałe co najmniej na U2 - jeden lub więcej parametrów ocenione na U2 Działalność człowieka 28

29 Kod ** Nazwa działalności Intens ywnoś ć Wpływ Opis 164 Wycinka lasu C -? 220 Wędkarstwo C Polowanie A Zanieczyszczenie wód C - Stawy rybne 950 Ewolucja biocenotyczna A Eutrofizacja C Zakwaszenie C Szkody wyrządzane przez zwierzynę łowną Zarządzanie terenem B + Buchtowa nie przez duże ssaki ¼ Lasy Państwowe, reszta własność prywatna Wykonywane działania ochronne i ocena ich skuteczności Małopowierzchniowe zabiegi ochrony czynnej polegające na usuwaniu krzewów z zachodniego fragmentu torfowiska. Propozycje wprowadzenia działań ochronnych w miarę możliwości szczegółowy opis proponowanych działań, szkic z lokalizacją zabiegów np. zaznaczone pow. do usunięcia nalotów, lokalizacja zastawek itp. Inne informacje Zagrożenia Usuwanie drzew i krzewów z obrzeży torfowiska, ustawienie lizawek, Inne wartości przyrodnicze Bardzo liczna grupa gatunków roślin z czerwonej listy i Polskiej Czerwonej Księgi Roślin w tym: gółka długoostrogowa Gymnadenia conopsea, wyblin jednolistny Malaxis monophyllos, goździk pyszny Dianthus superbus, kruszczyk błotny Epipactis palustris Inne uwagi 29

30 4. 2. Torfowisko Kopaniarze prawy brzeg Fot. Torfowisko Kopaniarze prawy brzeg. (fot. M.Sz.) 30

31 Tab.12 Szczegółowa waloryzacja wskaźników stanu siedliska i perspektyw ochrony (wg metodyki GIOŚ) wraz z komentarzem do metodyki badań. Karta obserwacji siedliska przyrodniczego 7230 na stanowisku Kod podtypu siedliska 7230 Nazwa obszaru i obiektu Torfowisko Kopaniarze - prawy brzeg Oznaczenie stanowiska (kod nadany na mapie numerycznej) Obszary chronione, na których znajduje się stanowisko Charakterystyka obszaru zasilania/zlewni Charakterystyka stanowiska i obiektu (otoczenia płatu) + fotografie obszar natura 2000 Ostoja Welska, Welski Park Krajobrazowy, proj. rezerwat Torfowisko Kopaniarze obszar zlewni rolniczo-leśny z dominacją borów sosnowych Zatorfiona dolina przy rzece Wel. Torfowisko przepływowe z słabo widocznym systemem melioracyjnym. W sąsiedztwie olsy (w tym torfowcowy). Szkic topograficzny Bibliografia obiektu Obserwator Mirosław Szczepański Data obserwacji Data wypełnienia Zbiorowiska roślinne stwierdzone na stanowisku Współrzędne geograficzne Festuco rubro-caricetum rostrate, Dryopteri- Thelyptiredum, Menyantho-Sphagnetum teretis, Caricetum acutiformis, Caricetum paniculate, Equisetum limosi, Wysokość n.p.m. Ok. 144 m.n.p.m Zdjęcia fitosocjologiczne Współrzędne geograficzne środka, wys. npm, Powierzchnia zdjęcia, nachylenie, ekspozycja, Zwarcie warstw a, b, c, d Wysokość warstw a, b, c, d Jednostka fitosocjologiczna + fotografie płatów Stan ochrony siedliska przyrodniczego na stanowisku Parametr Opis stanu siedliska na stanowisku Ocena 31

32 Powierzchnia siedliska na stanowisku Stabilna (równowaga dynamiczna lub wzrost) ORAZ brak znaczących zmian w strukturze przestrzennej siedliska na stanowisku 1. Powierzchnia torfowiska drastycznie zmniejsza się 2. Otwarta enklawa torfowiska prawie zarosła FV - powierzchnia stabilna lub jej wzrost, brak znaczących zmian w strukturze przestrzennej siedliska na stanowisku - powierzchnia siedliska zmniejsza się lub obserwuje się znaczące zmiany w jego strukturze przestrzennej, zmiany obserwuje się na powierzchni mniejszej niż 1% U2 - obserwuje się duże zmniejszanie powierzchni tj. utrata 1% siedliska w ciągu roku lub duże zmiany w strukturze przestrzennej XX - nieznana 3. Zarośnięcie drzewami i krzewami 4. Aktualna pow. ok. 30 a 5. Na podst. mapy niemieckiej topograficznej 1:25 tys z ok. 1910r. i mapy top. z ok. 1960r. w skali 1:30 tys FV--U2- XX 32

33 Specyficzna struktura i funkcje (łącznie z typowymi gatunkami) FV - struktura i funkcje zachowane, brak znaczących oznak pogorszenia - funkcje i struktura siedliska są niekorzystne, ale na powierzchni mniejszej niż 25% U2 - struktura i funkcje siedliska nie są zachowane na powierzchni ponad 25% Gatunki charakterystyczne 1. Za gatunki charakterystyczne dla siedliska i jednocześnie stosunkowo łatwo rozpoznawalne uznaje się w części niżowej Polski: mchy brunatne: Paludella squarosa, Scorpidium scorpioides, Drepanocladus vernicosus, Drepanocladus intermedius, (inne gatunki z rodzaju Drepanocladus), Campylium stellatum, Helodium blandowii, Tomenthynum nitens, Messia triquetra, Aulacomnium palustre, Bryum bimum, Philonotis calcarea, Ctenidium molluscum, Pseudocaliergon trifarium, Cynclidium stygium torfowce: Sphagnum teres, Sphagnum warnstorfi F V FV- -U2 rośliny naczyniowe: Eleocharis quinqueflora, Carex lepidocarpa, C. panicea, C. flava, C. dioica, Eriophorum latifolium, Dactylorhiza incarnata, Epipactis palustris, Menyanthes trifoliata, Juncus subnodulosus, Parnassia palustris, Carex davaliana, Carex diandra, Carex aproppinquata, Liparis loeseli, Saxifraga hirculus, Schoenus ferrugineus Mchy warstwa d ok. 60% Pokrycie i struktura gatunkowa torfowiska (bez drzew i krzewów) Gatunki inwazyjne i ekspansywne Torfowce głównie Sphagnum teres do 50%, reszta mchy brunatne Warstwa c zwarcie ok. 80% Sadziec konopiasty Eupatorium cannabinum, brzozy Betula sp. U 2 U 1 Odpowiednie uwodnienie Uwodnienie niższe od optymalnego, do kilkunastu cm pod powierzchnią terenu U 1 33

34 Struktura torfowiska powierzchni Powierzchnia torfowiska słabo wyrównana, zróżnicowana U 1 Pozyskanie torfu Liczne doły potorfowe w otoczeniu torfowiska U 1 Melioracje odwadniające Ślady zarośniętych rowów U 1 Obecność krzewów i drzew Torfowisko na całej powierzchni porośnięte krzewami i młodymi drzewami, zakrzewienie 40% U 2 Zagrożenia Ewolucja biocenotyczna FV - brak realnych zagrożeń w chwili obecnej i w przyszłości - realne zagrożenie wystąpienia niesprzyjających warunków na torfowisku np. podtopienie przez bobry, realizacja inwestycji o trudno przewidywalnych oddziaływaniach na torfowisko FV--U2 U2 - zagrożenie związane z planowaną inwestycją w bezpośrednim sąsiedztwie torfowiska lub w jego obrębie itp. Perspektywy ochrony FV - stanowisko uzyskało oceny parametrów Powierzchnia siedliska na stanowisku i Specyficzna struktura i funkcje - FV i parametru Zagrożenia - co najmniej - stanowisko uzyskało co najmniej 2 oceny spośród parametrów Powierzchnia siedliska na stanowisku, Specyficzna struktura i funkcje oraz Zagrożenia (przy czym trzecia ocena nie może być na U2) ale istnieją potencjalne możliwości poprawy stanu siedliska np. poprzez hamowanie odpływu wody, usuwaniu drzew i krzewów z powierzchni torfowiska, przywrócenie koszenia, itp. U2 - przynajmniej jeden z parametrów Powierzchnia siedliska na stanowisku, Specyficzna struktura i funkcje i Zagrożenia - U2, brak realnych możliwości poprawy stanu siedliska. Zachowanie możliwe pod warunkiem prowadzenia aktywnej ochrony (usuwanie drzew i krzewów), kontrola uwodnienia FV--U2 34

35 Ocena globalna FV - 3 spośród 4 parametrów jednostkowe zostały ocenione jako FV, parametr - zagrożenia - oceniony na co najmniej - parametry powierzchnia siedliska... oraz specyficzna funkcja... ocenione na FV, pozostałe co najmniej na U2 - jeden lub więcej parametrów ocenione na U2 U2 Działalność człowieka Kod ** Nazwa działalności Intens ywnoś ć Wpływ Opis 701 Zanieczyszczenie wód C - Stawy rybne 950 Ewolucja biocenotyczna A Eutrofizacja C Szkody wyrządzane przez zwierzynę łowną Zarządzanie terenem C + Buchtowa nie przez duże ssaki Całość w administracji Lasów Państwowych Wykonywane działania ochronne i ocena ich skuteczności Propozycje wprowadzenia działań ochronnych brak Usuwanie drzew i krzewów z torfowiska, ustawienie lizawek, Inne informacje Zagrożenia Inne wartości przyrodnicze Liczna grupa gatunków roślin z czerwonej listy i Polskiej Czerwonej Księgi Roślin w tym: wyblin jednolistny Malaxis monophyllos, żłobik koralowaty Coralorrhiza trifida, goździk pyszny Dianthus superbus, gwiazdnica grubolistna Stellaria crassifolia, listera jajowa Listera ovata Inne uwagi 35

36 4.3. Torfowisko Szczupliny prawy brzeg Fot. Mechowisko na prawym brzegu Welu k. Szczuplin. (fot. M.Sz.) Tab.13 Szczegółowa waloryzacja wskaźników stanu siedliska i perspektyw ochrony (wg metodyki GIOŚ) wraz z komentarzem do metodyki badań. Karta obserwacji siedliska przyrodniczego 7230 na stanowisku Kod podtypu siedliska 7230 Nazwa obszaru i obiektu Torfowisko Szczupliny prawy brzeg Oznaczenie stanowiska (kod nadany na mapie numerycznej) Obszary chronione, na których znajduje się stanowisko Charakterystyka obszaru zasilania/zlewni obszar natura 2000 Ostoja Welska, OCHK Grzybiny obszar zlewni rolniczo-leśny, w dolinie olsy i łęgi, mało użytków zielonych 36

37 Charakterystyka stanowiska i obiektu (otoczenia płatu) + fotografie Dolina torfowiska przy rzece Wel. Otwarty fragment torfowiska przepływowego w olsie. Szkic topograficzny Bibliografia obiektu Obserwator Mirosław Szczepański Data obserwacji Data wypełnienia Zbiorowiska roślinne stwierdzone na stanowisku Współrzędne geograficzne Festuco rubro-caricetum rostrate, Dryopteri- Thelyptiredum, Menyantho-Sphagnetum teretis, Caricetum acutiformis, Caricetum paniculate, Equisetum limosi Wysokość n.p.m. Ok. 153 m.n.p.m Zdjęcia fitosocjologiczne Współrzędne geograficzne środka, wys. npm, Powierzchnia zdjęcia, nachylenie, ekspozycja, Zwarcie warstw a, b, c, d Wysokość warstw a, b, c, d Jednostka fitosocjologiczna + fotografie płatów Stan ochrony siedliska przyrodniczego na stanowisku Parametr Opis stanu siedliska na stanowisku Ocena 37

38 Powierzchnia siedliska na stanowisku Stabilna (równowaga dynamiczna lub wzrost) ORAZ brak znaczących zmian w strukturze przestrzennej siedliska na stanowisku FV - powierzchnia stabilna lub jej wzrost, brak znaczących zmian w strukturze przestrzennej siedliska na stanowisku - powierzchnia siedliska zmniejsza się lub obserwuje się znaczące zmiany w jego strukturze przestrzennej, zmiany obserwuje się na powierzchni mniejszej niż 1% U2 - obserwuje się duże zmniejszanie powierzchni tj. utrata 1% siedliska w ciągu roku lub duże zmiany w strukturze przestrzennej XX - nieznana Śródleśna enklawa otwartego torfowiska kurcząca się od obrzeży. Cała dolina Welu k. Szczuplin na niemieckich mapach 1:25 tys z ok r. była wolna od zadrzewień i była prawdopodobnie użytkowana. Tempo zmian duże, zmniejszenie powierzchni na skutek ekspansji lasu na przesuszonych i nieużytkowanych fragmentach torfowiska. Dookoła potorfia i ślady rowów. Obecnie pow. otwartego torfowiska wynosi ok. 0,6 ha. Specyficzna struktura i funkcje (łącznie z typowymi gatunkami) FV - struktura i funkcje zachowane, brak znaczących oznak pogorszenia - funkcje i struktura siedliska są niekorzystne, ale na powierzchni mniejszej niż 25% U2 - struktura i funkcje siedliska nie są zachowane na powierzchni ponad 25% Gatunki charakterystyczne Pokrycie i struktura gatunkowa torfowiska (bez drzew i krzewów) mchy brunatne: Drepanocladus vernicosus, Drepanocladus intermedius, Campylium stellatum, Helodium blandowii, Tomenthynum nitens, Aulacomnium palustre, torfowce: Sphagnum teres rośliny naczyniowe: C. dioica, Dactylorhiza incarnata, Epipactis palustris, Menyanthes trifoliata, Parnassia palustris, Carex diandra, Liparis loeseli Warstwa mszysta bardzo dobrze rozwinięta (zwarcie %), miejscami dominuje torfowiec obły Sphagnum teres, licznie występują Helodium blandowii, Tomentypnum nitens. Roślinność w warstwie c ok. 60% F V F V Gatunki inwazyjne i ekspansywne brak F V 38

39 Odpowiednie uwodnienie Woda do 5 cm pod powierzchnią F V Struktura torfowiska powierzchni Dobrze wykształcone mechowisko o równej powierzchni z grubą warstwą mchów. F V Zagrożenia Pozyskanie torfu Melioracje odwadniające Obecność krzewów i drzew FV - brak realnych zagrożeń w chwili obecnej i w przyszłości - realne zagrożenie wystąpienia niesprzyjających warunków na torfowisku np. podtopienie przez bobry, realizacja inwestycji o trudno przewidywalnych oddziaływaniach na torfowisko U2 - zagrożenie związane z planowaną inwestycją w bezpośrednim sąsiedztwie torfowiska lub w jego obrębie itp. W otoczeniu torfowiska liczne doły potorfowe w fazie regeneracji. W otoczeniu torfowiska zarośnięte rowy, którymi jednak płynie woda (niski przepływ) Liczne siewki drzew na torfowisku, na obrzeżach otwartego torfowiska luźne zakrzaczenia z wierzbą szarą, olszą czarną i brzozą Ewolucja biocenotyczna U 1 U 1 U 1 39

40 Perspektywy ochrony FV - stanowisko uzyskało oceny parametrów Powierzchnia siedliska na stanowisku i Specyficzna struktura i funkcje - FV i parametru Zagrożenia - co najmniej - stanowisko uzyskało co najmniej 2 oceny spośród parametrów Powierzchnia siedliska na stanowisku, Specyficzna struktura i funkcje oraz Zagrożenia (przy czym trzecia ocena nie może być na U2) ale istnieją potencjalne możliwości poprawy stanu siedliska np. poprzez hamowanie odpływu wody, usuwaniu drzew i krzewów z powierzchni torfowiska, przywrócenie koszenia, itp. U2 - przynajmniej jeden z parametrów Powierzchnia siedliska na stanowisku, Specyficzna struktura i funkcje i Zagrożenia - U2, brak realnych możliwości poprawy stanu siedliska. Ocena globalna FV - 3 spośród 4 parametrów jednostkowe zostały ocenione jako FV, parametr - zagrożenia - oceniony na co najmniej - parametry powierzchnia siedliska... oraz specyficzna funkcja... ocenione na FV, pozostałe co najmniej na U2 - jeden lub więcej parametrów ocenione na U2 Działalność człowieka Kod ** Nazwa działalności Intensywność Wpływ Opis 950 Ewolucja biocenotyczna B - zakrzewianie 953 Zakwaszenie C Szkody wyrządzane przez zwierzynę łowną B + Buchtowani e przez duże ssaki Wykonywane działania ochronne i ocena ich skuteczności Propozycje wprowadzenia działań ochronnych brak Kontrola odpływu wody zarośniętymi rowami, kontrola ekspansji torfowca obłego Sphagnum teres, usuwanie nalotu drzew i krzewów na torfowisku 40

41 Inne informacje Zagrożenia Inne wartości przyrodnicze Rozbudowa kopalni kruszyw Grzybiny planowana eksploatacja zasobów na prawym brzegu Welu pomiędzy rzeką a Szczuplinami Największa populacja lipiennika Loesela w obszarze Ostoji Welskiej i duża populacja sierpowca błyszczącego. Liczne rzadkie gatunki roślin w tym wełnianka delikatna Eriophorum gracile, goździk pyszny Dianthus superbus, listera jajowata Listera ovata Inne uwagi 41

42 5. WSKAZANIA DO PLANÓW ZADAŃ OCHRONNYCH 5.1. Elementy planu zadań ochronnych dla specjalnego obszaru ochrony siedlisk PLH Przełomowa Dolina rzeki Wel. Tab.14 Istniejące i potencjalne (I/P) zagrożenia dla zachowania właściwego stanu siedlisk przyrodniczych i oraz gatunków roślin i zwierząt i ich siedlisk będących przedmiotami ochrony Obszaru Natura 2000 PLH280015: L.p. Przedmiot ochrony Obszaru Natura 2000 PLH Stan zagrożenia [I istniejące /P potencjalne] Opis zagrożenia Torfowiska wysokie I/P I/P Spadek poziomu wody. Zręby w drzewostanach przyległych do torfowiska Torfowiska przejściowe i trzęsawiska I/P I Spadek poziomu wody. Ewolucja biocenotyczna. Tab.15 Cele działań ochronnych Obszaru Natura 2000 PLH280015: Lp. Przedmiot ochrony Obszaru Natura Cel do osiągnięcia w okresie planu ochrony 2000 PLH Parku Wszystkie siedliska przyrodniczezachowanie stanu i różnorodności siedlisk wymienione w Załączniku I Dyrektywyprzyrodniczych, w tym szczególnie rzadkich i Rady 92/43/EWG stwierdzone wzagrożonych oraz objętych ochroną prawną. Obszarze Natura 2000 PLH Torfowiska wysokie. Powstrzymanie procesów sukcesyjnych i murszenia torfów. Działania ochronne dotyczące przedmiotów ochrony Obszaru Natura 2000 PLH ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich wykonanie: 42

43 Tab.16 Zalecenia w zakresie ochrony czynnej siedlisk przyrodniczych, gatunków roślin zwierząt i ich siedlisk, w ramach których, przy uwzględnieniu wymogów o których mowa w art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Lp. Rodzaj ochronnego działania Sposób wykonania i zakres Obszar wdrażania działań ochronnych Podmiot odpowiedzialny za wykonanie / podmiot współpracujący Zwiększenie retencjonowania wody w dolnie rzeki Wel i przyległych obszarach hydrogenicznych. Poprawa retencji w całej zlewni rzeki Wel, poprzez ochronę i utrzymanie populacji bobra. Realizacja projektów małej retencji przez Welski Park Krajobrazowy i Lasy Państwowe. Zlewnia Wel. rzeki Sprawujący nadzór nad Obszarem Natura 2000 PLH we współpracy z Nadleśnictwem Lidzbark, WZMiUW w Działdowie, RZGW w Gdańsku i Parkiem. 43

44 5.2. Elementy planu zadań ochronnych dla specjalnego obszaru ochrony siedlisk PLH Ostoi Welskiej. Fot. Zakrzewiające się torfowisko na lewym brzegu Welu k. Szczuplin. (fot. M.Sz.) Tab.17 Istniejące i potencjalne (I/P) zagrożenia dla zachowania właściwego stanu siedlisk przyrodniczych i oraz gatunków roślin i zwierząt i ich siedlisk będących przedmiotami ochrony Obszaru Natura 2000 PLH L.p. Przedmiot ochrony Obszaru Natura 2000 PLH Stan zagrożenia [I istniejące / P potencjalne] Opis zagrożenia Torfowiska wysokie, zdegradowane zdolne do regeneracji. I/P I/P Spadek poziomu wód gruntowych. Eutrofizacja wód powierzchniowych w zlewni bezpośredniej Bagien Jeleńskich, spowodowana nawożeniem mineralnym na przyległych polach 44