KOMPLEKSOWY PROGRAM HIGIENY DLA POMIESZCZEŃ I PERSONELU

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "KOMPLEKSOWY PROGRAM HIGIENY DLA POMIESZCZEŃ I PERSONELU"

Transkrypt

1

2 KOMPLEKSOWY PROGRAM HIGIENY DLA POMIESZCZEŃ I PERSONELU Zapewniamy optymalne rozwiązania dla pomieszczeń w różnych klasach czystości powietrza Oferujemy szeroką paletę produktów chemicznych dostosowaną do systemu rotacji oraz specjalistyczny sprzęt do utrzymania higieny Gwarantujmy szkolenia personelu w miejscu pracy Posiadamy wieloletnie doświadczenie w przemyśle farmaceutycznym Jesteśmy liderem profesjonalnych rozwiązań. Ecolab Sp. z o.o. ul. Opolska 100, Kraków tel Ecolab AUGUST All rights reserved.

3 Spis treści XXII Naukowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego - podsumowanie...4 Osiągnięcia Farmacja Złota kula made in Poland...12 Bez robotów ani rusz nowoczesne laboratorium R&D, apteki i szpitale...16 Spór o reklamę leków i aptek trwa...20 Czystość mikrobiologiczna leków...24 Badania stabilności produktów leczniczych...32 Walidacja czyszczenia w procesie wytwarzania produktów leczniczych...38 Nowe wyzwania w analityce chemicznej...46 Promieniowanie mikrofalowe w laboratorium...52 Adres redakcji i skład osobowy Redaktor naczelny: Redaktor techniczny: Lipopharm.pl ul. Kościelna 16A Zblewo tel fax info@lipopharm.pl dr hab. Wojciech Kamysz info@lipopharm.pl mgr Bartłomiej Kraska redakcja@czasopismolaborant.pl Słowo wstępne Sektor farmaceutyczny należy do najbardziej rentownych, innowacyjnych i najprężniej rozwijających się gałęzi gospodarki na świecie. Firmy farmaceutyczne prowadzą liczne prace badawczo-rozwojowe, często we współpracy z ośrodkami naukowymi na najwyższym światowym poziomie. Przemysł farmaceutyczny generuje potrzebę kształcenia kadr o wysokich kwalifikacjach. Wyniki badań powinny posiadać duży potencjał aplikacyjny, natomiast produkty muszą charakteryzować się najwyższą jakością. W związku z powyższym prowadzenie badań naukowych wymaga dużych nakładów finansowych polskie firmy farmaceutyczne przeznaczają na nie nawet od 50 do 70% swoich zysków. Współpraca przemysłu z jednostkami naukowymi jest kluczowa dla odniesienia sukcesu w poszukiwaniu nowych leków. Z uwagi na fakt, że farmacja jest nauką interdyscyplinarną, badania rozwojowe wymagają łączenia wielu dziedzin wiedzy obejmujących między innymi medycynę, chemię, biologię, fizykę oraz ekonomię. Doskonałym przykładem owocnej współpracy pomiędzy sektorem naukowym i przemysłowym jest działalność firmy Adamed, która realizuje wysokobudżetowe projekty badawczo -rozwojowe we współpracy z licznymi polskimi ośrodkami naukowymi. Bieżący numer Laboranta zawiera zarówno ciekawe teksty na temat wydarzeń roku 2013 związanych z branżą farmaceutyczną w Polsce, jak i szereg artykułów przeglądowych. dr hab. Wojciech Kamysz redaktor naczelny ipopharm.pl 3

4 Laborant Nr 7/2014 XXII Naukowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego - podsumowanie Magdalena Szkup Redaktor Naczelny Działu Farmacja, Portal Biotechnologia.pl Rozmowa z prof. dr. hab. Jerzym Pałką W dniach września ubiegłego roku w Białymstoku odbył się XXII Naukowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego. Hasło przewodnie Zjazdu brzmiało Farmacja - Nauka Społeczeństwo. Spotkanie jak zwykle cieszyło się dużym zainteresowaniem, a Organizatorom gratulowano profesjonalnego przygotowania. O ostatnim Zjeździe, podejmowanych inicjatywach, a także planach dotyczących XXIII Naukowego Zjazdu PTFarm rozmawiamy z Przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego - prof. dr hab. Jerzym Pałką. Jakie były główne cele i hasła minionego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego? Czy wydarzenie cieszyło się dużym zainteresowaniem? Zjazd Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego odbywa się co 3 lata tradycyjnie we wrześniu. Spotykamy się, by podsumować to, co osiągnięto w ostatnich latach w zakresie teorii i praktyki nauk farmaceutycznych i wyznaczyć dalsze kierunki działania. Ubiegłoroczny, XXII Zjazd Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego odbywał się pod hasłem Farmacja Nauka Społeczeństwo. Wybór tak ważnego i aktualnego hasła przewodniego nie był przypadkowy. Chcieliśmy bowiem zwrócić uwagę na coraz większe znaczenie rozwoju nauk farmaceutycznych i biomedycznych w utrzymaniu i poprawie zdrowia człowieka. Hasło przewodnie XXII Zjazdu miało zatem kontekst społeczny, zgodnie z programem naukowym określającym misję Farmacji w zakresie opieki farmaceutycznej, troski o bezpieczeństwo, skuteczność i racjonalizację farmakoterapii, diagnostykę i profilaktykę chorób oraz kształcenie specjalistycznych kadr. Program Zjazdu realizowany był przez 3 dni i obejmował liczne wykłady oraz sesje plakatowe w 11 sekcjach tematycznych. W tych dniach spotkali się w Białymstoku przedstawiciele społeczności farmaceutycznej, reprezentujący zarówno środowisko zawodowe jak i naukowe, ze wszystkich regionów kraju, gromadząc ponad 700 uczestników. Powołany Komitet Naukowy Zjazdu zgromadził 37 wybitnych reprezentantów wszystkich specjalności nauk farmaceutycznych. Podsumowując, udało się nam zorganizować środowiskowe spotkanie podczas którego określono priorytety w działalności naukowej, dydaktycznej, zawodowej i organizacyjnej. Co może Pan powiedzieć o nagrodzie Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego im. Alfonsa Bukowskiego - za jakie wybitne osiągnięcia naukowe jest wręczana? Kto został laureatem? Kapituła Konkursu o Nagrodę PTFarm uznała, że spośród wielu współczesnych problemów ochrony zdrowia, ważnym aktualnym wyzwaniem jest problem narkomanii. Dla podkreślenia roli nauk farmaceutycznych w walce z tym problemem Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego ufundował nagrodę im. Alfonsa Bukowskiego ( ), polskiego farmaceuty, 4

5 który zapoczątkował badania antydopingowe pionierskim opracowaniem metody wykrywania alkaloidów w ślinie. Alfons Bukowski pracował w Warszawskim Towarzystwie Wyścigów Konnych (WTWK) analizując ślinę koni na obecność substancji dopingujących, np. morfiny, kokainy, heroiny i kofeiny. Był nie tylko twórcą metody analitycznej, ale także procedury pobierania prób oraz regulaminu, który został wdrożony przez Zarząd Główny Stadnin Państwowych. Badania antydopingowe to jednak niewielka część bogatego dorobku Alfonsa Bukowskiego. Od 1884 pracował na stanowisku asystenta pomocniczego w Katedrze Farmacji i Farmakologii Uniwersytetu Warszawskiego. W 1889 roku uzyskał tytuł magistra farmacji. Był autorem licznych prac naukowych z farmakognozji, toksykologii, bromatologii i fitochemii i wielu pierwszych polskich podręczników z tych dziedzin. Z tego względu nagroda ta została ufundowana dla młodych naukowców za osiągnięcia naukowe z zakresu analizy farmaceutycznej. Laureatem został dr hab. Michał J. Markuszewski z Zakładu Biofarmacji i Farmakokinetyki Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Które z wykładów, mających miejsce podczas spotkania, są najbardziej warte wspomnienia? Co może Pan Profesor powiedzieć o prelegentach? Podczas Zjazdu wygłoszono ponad 100 wykładów i zaprezentowano ponad 300 plakatów z różnych dziedzin nauk farmaceutycznych. Nie sposób było uczestniczyć we wszystkich. Każdy z uczestników Zjazdu ma pewnie swoich faworytów. Wszak wykłady, zwłaszcza plenarne, wygłaszane były przez wybitnych przedstawicieli nauki. W opinii przewodniczących sesji tematycznych we wszystkich obszarach badawczych zaznaczył się w ciągu kilku lat ogromny postęp. Chciałbym jednak zaznaczyć, że ogromną popu- Reklama IRtech Spektroskopia Ramana oraz NIR Szybka weryfikacja tożsamości Udowodnione działanie w środowiskach cgmp Wydajna i oszczędna QA/QC 5

6 Laborant Nr 7/2014 larnością cieszyła się sesja dotycząca kształcenia przed-dyplomowego i doskonalenia zawodowego farmaceutów oraz sesja studencka pod nazwą Forum Dyskusyjne Młodej Farmacji. W sesjach tych uczestniczyli bowiem między innymi decydenci szeroko pojętej Farmacji: Dziekani i Prodziekani Wydziałów Farmaceutycznych, Prezes Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego, Prezes Naczelnej Izby Aptekarskiej, przedstawiciele Państwowej Komisji Akredytacyjnej, Konsultanci Krajowi ds. Farmacji Aptecznej oraz Farmacji Szpitalnej, wybitni przedstawiciele nauk farmaceutycznych i co szczególnie cieszy, podmiot naszej działalności - studenci. Były to bardzo owocne obrady w trakcie których wypracowano wiele wspólnych stanowisk, między innymi w sprawie doskonalenia programów kształcenia, poprawy warunków wykonywania zawodu farmaceuty, nowelizacji Ustawy Prawo Farmaceutyczne i promowania opieki farmaceutycznej Ubiegłoroczne - wrześniowe spotkanie minęło pod hasłem Farmacja Nauka - Społeczeństwo - czy może Pan uzasadnić wybór i znaczenie tego hasła? Czy wiadomo już, jaki będzie główny motyw (jeśli nie jest to tajemnicą) - hasło kolejnego Zjazdu? Jak już wspomniałem, hasło to ma kontekst społeczny. Określa misję farmacji w zapewnieniu społeczeństwu bezpiecznej i skutecznej farmakoterapii. Farmaceuta nie jest bowiem jedynie dystrybutorem leków. Według Ustawy Prawo Farmaceutyczne apteka jest placówką służby zdrowia, w której farmaceuta ma zapewnić realizację przez pacjenta ordynacji lekarskiej. Jednym słowem apteka jest miejscem w którym proces terapeutyczny jest kontynuowany. Jest niezwykle ważnym ogniwem w tym procesie. Wiadomo bowiem, że nieprawidłowe stosowanie leków jest przyczyną braku skuteczności terapeutycznej, a w wielu przypadkach zagraża zdrowiu lub życiu. Dlatego kładziemy tak duży nacisk na opiekę farmaceutyczną w praktyce aptecznej, czyli społeczną rolę farmaceuty. Z powyższego względu rozwój nauk farmaceutycznych sprzyja skuteczności i bezpieczeństwu farmakoterapii oraz zdrowiu społeczeństwa. Jakie będzie kolejne hasło Zjazdu PTFarm, który planowany jest za 3 lata w Krakowie? Nie wiem i przypuszczam, że organizatorzy nie podjęli jeszcze decyzji w tej sprawie. Myślę, że gwałtowny rozwój biotechnologii będzie miał wpływ na rozwój nauk farmaceutycznych i będzie akcentowany podczas kolejnych konferencji, sympozjów i zjazdów. XXII Zjazd zbiegł się z 150 rocznicą urodzin wybitnego farmaceuty - Bronisława Koskowskiego - jakie rocznice, inicjatywy lub wydarzenia towarzyszyć będą kolejnemu spotkaniu PTFarm i przede wszystkim - gdzie się odbędzie? Istotnie, XXII Zjazd Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego zbiegł się ze 150 rocznicą urodzin wielkiego polskiego farmaceuty, Bronisława Koskowskiego. Była to okazja do zaakcentowania podczas Zjazdu chlubnych tradycji akademickich w trosce o dalszy rozwój nauk farmaceutycznych i podkreślenie znaczenia kontynuacji misji zawodu farmaceuty. Nie uważam jednak, że w celu akcentowania chlubnych tradycji farmacji potrzeba okrągłych jubileuszy wybitnych przedstawicieli środowiska farmaceutycznego, których mamy bardzo wielu. Mam nadzieję, że te nazwiska będą przypominane przy każdej okazji spotkań środowiska farmaceutycznego. ku pokrzepieniu serc.. Dziękuję za rozmowę. Biotechnologia.pl Łączymy wszystkie strony BioBiznesu 6

7 źródło wody w Twoim laboratorium projektowanie i produkcja laboratoryjnych systemów oczyszczania wody profesjonalna obsługa serwisowa gwarancja jakości wody spełniającej wymogi PN-EN ISO 3696:1999, ASTM, CLSI, FP IX pełna dokumentacja kwalifikacyjna (IQ, OQ i PQ) montaż, rozruch oraz szkolenie Dziewięć Włók 27B Wiślina tel tel biuro@hydrolab.pl serwis@hydrolab.pl fax ISO 9001:2009 Projektowanie, produkcja i serwis systemów oczyszczania wody do celów laboratoryjnych i przemysłowych

8 Laborant Nr 7/2014 Osiągnięcia Farmacja 2013 Magdalena Szkup Redaktor Naczelny Działu Farmacja, Portal Biotechnologia.pl W dziedzinie farmacji i medycyny każdego roku prowadzone są intensywne badania mające doprowadzić do nowych, skuteczniejszych metod leczenia. Trudno omówić wszystkie wydarzenia minionego roku najwięcej uwagi zajmują jednak te dotyczące chorób nowotworowych, układu krążenia, a także chorób układu oddechowego. Choroby układu krążenia zajmujące niechlubne, pierwsze miejsce na liście przyczyn zgonów mimo, że często są związane z dożywotnim przyjmowaniem leków, mają wiele rozwiniętych terapii. Częściej brakuje ich w przypadku nowotworów tutaj liczy się zarówno wczesne wykrycie, jak i odpowiednieleczenie. Najnowszymi i najbardziej rokującymi osiągnięciami tego roku okazały się immunote- rapia nowotworów oraz propozycja nowoczesnej metody terapii genowej przy użyciu CRISPR/CAS. Prof. dr hab. Jerzy Pałka, przewodniczący komitetu organizacyjnego XXII Naukowego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego zwraca uwagę na rolę Narodowego Centrum Badań i Rozwoju: W ponad 20. letniej historii polskiej gospodarki wolnorynkowej wszyscy zdobywamy doświadczenie i przez nie nabywamy świadomość potrzeby współpracy. W ciągu ostatnich kilku lat zaznacza się trend współpracy nauki z biznesem. Korzyści są powszechnie znane. Nauka jest podłożem innowacyjności, 8

9 która przyczynia się do powstawania patentów o potencjalnym zastosowaniu w praktyce. Przekłada się zatem na zyski gospodarcze, miejsca pracy, rozwój cywilizacyjny. Od kilku lat funkcjonuje Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, którego celem jest finansowanie projektów badawczych o charakterze aplikacyjnym realizowanych we współpracy między instytucjami naukowymi i przedsiębiorstwami, tworzącymi konsorcjum. W ubiegłym roku powstało wiele takich konsorcjów z przedsiębiorstwami farmaceutycznymi. Uważam to za zwiastun dalszego rozwoju nauk farmaceutycznych. Za najbardziej przełomowe odkrycie minionego roku wielu specjalistów uznało nową terapię leczenia raka. Wykorzystuje ona własny system immunologiczny organizmu, aby wyeliminować postępującą chorobę. Powodem zainteresowania nową metodą leczenia jest zupełnie inne podejście do choroby najnowsze badania skupiają się na organizmie człowieka, jego komórkach odpornościowych i produkowanych przez niego limfocytach T. Kierują się one przeciwko komórkom nowotworowym i niszczą je, gdy te pojawiają się w organizmie. Nie zawsze jednak organizm jest na tyle silny, że sam potrafi pokonać postępującą chorobę. Immunoterapia, zwana także terapią biologiczną lub bioterapią wykorzystuje układ odpornościowy do leczenia chorób takich jak rak. Za immunoterapię uznaje się wiele czynności, ingerujących w pracę układu odpornościowego. Może być to stymulowanie układu odpornościowego do intensywniejszej, bardziej efektywnej i skutecznej obrony i ataku w stosunku do komórek nowotworowych, lub dostarczanie komponentów układu odpornościowego wyprodukowanych w laboratorium ciał odpornościowych. Same początki myślenia o immunoterapii i pierwszych na niej eksperymentów często nieświadomych, sięgają XIX wieku. Zauważono wówczas, że zakażenia po zabiegu mają pozytywny wpływ na niektórych chorych z nowotworem (miały miejsce nawet badania z użyciem tzw. Toksyn Coley, od nazwiska odkrywcy Williama Coley a). Ówczesne odkrycia zostały wtedy przyćmione przez rozwijającą się radioterapię. Od tego czasu wiedza o immunoterapii znacznie się poszerzyła dzięki temu staje się ona coraz bardziej realna jako jedna z istotnych terapii przeciwnowotworowych. Naukowcy prezentują różne podejście do immunoterapii przykładem jest produkcja przeciwciał monoklonalnych (wykazujących takie same powinowactwo) i lek o nazwie ipilimumab. Wiąże się on z limfocytami T powodując ich proliferację i niszczenie komórek nowotworowych. Przeciwciała monoklinalne są bardzo użyteczne w terapii nowotworowej, mogą być bowiem tak zaprojektowane, by wiązać się z konkretną częścią komórki nowotworowej. Innym rodzajem immunoterapii, także rozwijającym się w minionym roku, są szczepionki przeciwnowotworowe. Substancje wprowadzane do organizmu wywołują odpowiedź immunologiczną może to pomóc w zapobieganiu, a także leczeniu niektórych chorób. Innym rodzajem jest immunoterapia nieswoista nie skierowana na daną komórkę czy antygen, działająca ogólnie i stymulująca funkcjonowanie układu odpornościowego. Mimo braku konkretnego miejsca działania, może ona wzmocnić obronę organizmu (stosowana jako adjuwant z innymi lekami), a także wspomóc funkcjonowanie szczepionek. Badania nad immunoterapią są w dalszym ciągu we wczesnej fazie, mimo tego uznano je za najbardziej przełomowe i rokujące. Nowe terapie mogą stać się nową podstawą leczenia nowotworów. Kolejną przełomową technologią jest wykorzystanie CRISPR (Clustered Regularly Interspaced Short Palindromic Repeats ), czyli systemu obrony prokariontów przed zewnętrznymi elementami genetycznymi (wirusami wykazującymi zjadliwość w stosunku do bakterii, plazmidami). Same palindromiczne, zgrupowane, regularnie przerywane krótkie powtórzenia jak można tłumaczyć badane struktury, są sekwencjami DNA występującymi w sposób cykliczny w genomie bakterii. Po raz pierwszy wykryto je u Escherichia coli w 1987r. Oprócz cyklicznych powtórzeń i przerw, najbardziej istotne są sekwencja liderowa i geny CAS to one biorą udział w procesie obronnym. Po rozpoznaniu obcego materiału genetycznego następuje jego defragmentacja (o ile został rozpoznany) i wbudowanie w trakt CRISPR. W jaki sposób poznanie właściwości obronnych bakterii może przyczynić się do rozwoju farmacji i medycyny? Naukowcy 9

10 Laborant Nr 7/2014 znaleźli zastosowania mechanizmu w wielu dziedzinach od rolnictwa, przemysłu spożywczego, aż po medycynę i modyfikacje genetyczne z terapią genową włącznie. Badania nad CRISPR są przełomowe dla biologii i genetyki molekularnej. Przykładowo, CRISPR, zaimportowany do komórek człowieka, może prowadzić do powstania nowych metod leczenia chorób genetycznych. Idea zastosowania systemu CRISPR/CAS opierałaby się na białku CAS, które przecinałoby określone sekwencje DNA, będące przyczyną chorobotwórczych mutacji. Po przecięciu DNA w docelowym miejscu, system zastępowałby wadliwą sekwencję poprawną wersją nukleotydów. Zaletą metody jest duża dokładność, zdolność do edycji poszczególnych par zasad. Jest to innowacyjne podejście, zmieniające sposób myślenia dotyczący terapii genowej. Stanowi to dużą nadzieję dla chorych na mukowiscydozę, anemię sierpowatą które powodowane są przez zmiany pojedynczych par zasad. Precyzyjna technologia CRISPR/CAS pozwala na zmianę pojedynczych par genów. W minionym roku ukazało się kilka prób immunoterapii nowotworów z obiecującymi wynikami. Zarówno immunoterapia, jak i szanse rozwoju terapii genowej wyznaczają zupełnie nową jakość leczenia wśród tradycyjnych metod. Jak Polska radzi sobie w obliczu zmian i zamieszania w prawie, pojawiania się nowych, często kosztownych terapii oraz które ze zmian w dziedzinie farmacji miały największe znaczenie ocenił prof. dr hab. Jerzy Pałka z Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Zmiany i zamieszanie o których Pani mówi są typowe dla Państw demokratycznych, które od niedawna przyjęły system gospodarki wolnorynkowej. Panuje tu wszechobecny konflikt interesów i ekonomia polityczna w farmacji. Budżet (NFZ) dysponujący ustawowo określoną kwotą na refundację terapii nie może jej zwiększyć w obliczu rejestracji wielu nowych innowacyjnych leków, bez zmniejszenia refundacji innych leków. Określa to problem rzadkości powszechnie znany w ekonomii. Ministerstwo Zdrowia musi więc dokonywać korekt list refundacyjnych, jeśli chce wprowadzać na tą listę nowe leki. Rodzi to, jak Pani mówi zamieszanie. W tym przypadku wszystkie podmioty tzw. ekonomii politycznej w farmacji, są niezadowolone. Podobnie producenci leków czy dystrybutorzy, działający w warunkach rynkowych nie chcą zrezygnować z reklamy, która jak wiemy jest dźwignią handlu. Z punktu widzenia farmaceuty, wychowanego od pokoleń w duchu etyki, przyjęcie zasad rynkowych w funkcjonowaniu apteki (czytaj apteka jako kram kupiecki, aptekarz - sprzedawca) jest nie do zaakceptowania. Jednakże z powodu faktu, że przeważająca większość farmaceutów nie jest właścicielami aptek, poddawani są presji ze strony właścicieli (głównie sieci aptecznych) w celu zwiększenia obrotów. Na styku ekonomii i etyki rodzi się konflikt interesu, który ma wymiar społeczny. Nie jest zatem dziwne, że farmaceuci są przeciwni reklamie, która jest elementem konkurencji rynkowej. Taka konkurencja jest bowiem sprzeczna z ideą apteki jako placówką ochrony zdrowia. Jeśli chodzi o wpływ nowych innowacyjnych technologii farmakoterapeutycznych, zarazem bardzo drogich, na omawianą ekonomię polityczną w farmacji,to bez wątpienia jest on ogromny. Określa go omówiony problem rzadkości. Brak możliwości wprowadzenia na listę refundacyjną innowacyjnych leków stanowi argumentację słabości systemu refundacyjnego i nasila konflikt interesu wszechobecny w ekonomii politycznej w farmacji. Jestem jednak absolutnie pewny, że rynek farmaceutyczny w Polsce, który jest aktualnie poligonem zmagań tych sprzecznych interesów, ulegnie w najbliższych latach normalizacji, wzorem innych krajów UE. Biotechnologia.pl Łączymy wszystkie strony BioBiznesu 10

11 15

12 Złota kula made in Poland Tomasz Sznerch Redaktor Naczelny Działu Biotechnologia, Portal Biotechnologia.pl Rozmowa z dr. Jerzym Pieczykolanem Innowacyjne terapie antynowotworowe to nie tylko domena liderów światowego rynku farmaceutycznego. Polska ma coraz więcej do zaprezentowania w tej dziedzinie. Wyniki badań nie pozostawiają wątpliwości. Zdiagnozowaliśmy nowotwór złośliwy te słowa, codziennie padające z ust lekarzy na całym świecie, w jednej chwili przewracają do góry nogami życie tysięcy osób. Prawdopodobnie nikt nigdy w całym swoim życiu nie chciałby usłyszeć, że zdiagnozowano u niego raka. Choroby nowotworowe to globalny problem. Część z nich wciąż traktowana jest na równi z wyrokiem śmierci. Dynamiczny rozwój nauk biomedycznych i dostęp do nowoczesnych technologii diagnostycznych pozwalają jednak na coraz skuteczniejszą walkę z nowotworami. Najpopularniejszą metodą pozostaje chemioterapia, której podwaliny stworzył Paul Ehrlich, XIX wieczny niemiecki badacz. Mniej znanym, a bardzo istotnym pomysłem przedstawionym przez Paula Ehrlicha była idea złotej kuli czyli specyficznej cząsteczki terapeutycznej trafiającej precyzyjnie w cel, np. w komórki transformowane nowotworowo. Z niegdyś czysto teoretycznych założeń idei złotej kuli, dziś wykształtowała się obiecująca gałąź walki z nowotworami jakim są terapie celowane rozwijane przez największe ośrodki badawcze na świecie. W laboratoriach badawczych Grupy Adamed polskiej spółki farmaceutyczno-biotechnologicznej od kilku lat trwają badania nad 12

13 opracowaniem i wdrożeniem innowacyjnej cząsteczki celowanej o działaniu przeciwnowotworowym. Efektem Projektu ONCO-3CLA będzie polska terapia celowana skuteczna wobec wielu typów nowotworów, szczególnie nowotworów litych. O szczegółach projektów badawczych prowadzonych przez naukowców Adamed opowiada dr Jerzy Pieczykolan Kierownik Działu Badawczego Grupy Adamed i pomysłodawca idei białek fuzyjnych. Celem projektu ONCO-3CLA jest opracowanie i wdrożenie cząsteczki o działaniu przeciwnowotworowym, charakteryzującej się niską toksycznością ogólnoustrojową oraz wysoką specyficznością działania toksycznego ograniczoną tylko do komórek nowotworowych. Czy konstrukcja tego typu molekuły jest możliwa? W celu realizacji założeń projektu ONCO - 3CLA zaprojektowaliśmy i pozyskaliśmy innowacyjne formy ludzkich białek rekombinowanych, które dzięki swojej unikalnej strukturze są w stanie efektywnie odnajdywać i niszczyć komórki transformowane nowotworowo. Piękno tego typu rozwiązania polega na możliwości projektowania specyficzności tych białek wobec konkretnych grup funkcjonalnych antygenów komórkowych. Pyta Pan czy to w ogóle możliwe, tak podobnym przykładem celowanej terapii są przeciwciała. Nasza strategia jest troszeczkę inna wykorzystując modelowanie molekularne oraz techniki biologii molekularnej dokonaliśmy zmian strukturalnych naturalnej molekuły, zwiększając jej specyficzność, poprawiając parametry PK i zwiększając aktywność przeciwnowotworową poprzez jej dozbrojenie możliwość inicjacji śmierci komórki poprzez amplifikację kilku sygnałów śmierci równocześnie. Dlaczego właśnie tak powodem jest nasze dążenie do zablokowania możliwości powstawania oporności na nasze molekuły. W wyniku wprowadzonych zmian uzyskaliśmy biwalentną cząsteczkę białka fuzyjnego. Co to oznacza, z połączenia fragmentów różnych białek pełniących zupełnie inne funkcje, skonstruowaliśmy strukturę obdarzoną zupełnie inną funkcjonalnością, która łącząc w sobie trzy różne funkcje finalnie jest w stanie pełnić zupełnie nową rolę mówi dr Jerzy Pieczykolan. Jak to działa? Cząsteczka opracowana w laboratoriach Grupy Adamed składa się z trzech funkcjonalnych elementów, dlatego też została nazwana ONCO-3C- LA potrójnie celowana terapia. Molekuła ma formę proleku, który w założeniu ma być w znikomym stopniu toksyczny dla komórek somatycznych, w przeciwieństwie do komórek nowotworowych. Dzięki zastosowaniu specjalnych komponentów cząsteczka jest nakierowywana na środowisko nowotworowe, gdzie w pobliżu guza nowotworowego lub jego wnętrzu następuje jej aktywacja. Innowacyjność projektu polega na stworzeniu zupełnie nowej molekuły, która do tej pory nie była testowana w żadnych układach komórkowych ani zwierzęcych. Jej pierwszym komponentem jest element nakierowujący, rozpoznający komórki nowotworowe i odróżniający je od komórek zdrowych. Jego funkcja polega na odnajdywaniu na komórkach transformowanych nowotworowo specyficznych receptorów, do których następnie się przyłącza. Charakterystyczną cechą tej cząsteczki nośnikowej jest to, że sama w naturalny sposób jest w stanie eliminować komórki rakowe. Dzieje się tak, ponieważ jest ona właściwie elementem zdrowego układu immunologicznego. W przypadku chorób nowotworowych, działanie układu immunologicznego ulega upośledzeniu, co w rezultacie uniemożliwia prawidłowe działanie cząsteczki. Nasz zespół wykorzystał naturalną jej zdolność do niszczenia komórek nowotworowych. Naszym celem było opracowanie cząsteczki, która nie tylko będzie w stanie rozpoznać epitop na powierzchni komórki zmienionej nowotworowo, ale będzie również wywoływać wobec niej efekt toksyczny i w ten sposób wprowadzić ją na szlak apoptozy. Drugim komponentem naszego białka fuzyjnego jest element aktywujący. Także i w tym przypadku udało nam się wykorzystać występujący naturalnie mechanizm. Rolę elementu aktywującego pełni sekwencja aminokwasowa, która jest rozpoznawana przez enzymy z rodziny metaloproteaz. W warunkach transformacji nowotworowej, enzymy te umożliwiają komórkom metastazowanie, czyli tworzenie przerzutów do innych organów i tym samym progresje procesu nowotworzenia prowadzącą zazwyczaj 13

14 do śmierci pacjenta. Ta sekwencja, podlega aktywacji w środowisku guza, ze względu na występującą tam bardzo silną ekspresję metaloproteaz (w szczególności w guzach silnie metastazujących, charakterystycznych dla większości nowotworów złośliwych). Trzecim elementem naszego białka fuzyjnego jest efektor, to dzięki serii opracowanych przez nas efektorów możliwe jest precyzyjne celowanie w określone defekty komórkowych szlaków sygnalizacyjnych będące podstawą transformacji nowotworowej. Upraszczając jesteśmy w stanie opracować cząsteczki, które wykazują wysoką efektywność w określonych typach nowotworów. Jednakże nasze wyniki i hipotezy przedkliniczne musza zostać jeszcze potwierdzone w klinice. Do tej pory złożyliśmy 10 zgłoszeń patentowych, przy czym 6 z nich jest już w domenie publicznej, w procedurze PCT (procedura postępowania w zgłoszeniach międzynarodowych przyp. red.). Opracowaliśmy wiele efektorów, które charakteryzują się różnymi właściwościami fizycznymi i biologicznymi. Dysponujemy cząsteczkami działającymi proapoptotycznie, stymulująco na układ immunologiczny, a także molekułami, które działają poprzez hamowanie procesu angiogenezy, czy też poprzez wspieranie efektu antyproliferacyjnego. Nasze ostatnie zgłoszenia dotyczą także idei biokoniugatów. Jest to pomysł dotyczący połączenia naszego nośnika białkowego z cząsteczką chemiczną wzmagającą jego efekt terapeutyczny, a przy tym także podnoszący margines bezpieczeństwa samej terapii. opowiada dr Pieczykolan Projekt ONCO-3CLA jest przykładem success story, gdzie nie ma obcego kapitału, nie doszło do przejęcia projektu przez wielki koncern farmaceutyczny, nie ma fuzji z innymi firmami, a jest efektywna współpraca ze środowiskiem akademickim. Na samym początku Projektu udaliście się w podróż po Polsce, co pozwoliło na nawiązanie współpracy z liczną grupą instytucji akademickich. Wydaje mi się, że dzięki właśnie temu od początku udało nam się w efektywny sposób nawiązać współpracę ze środowiskiem akademickim. W tym przypadku to my, naukowcy z przemysłu pojawialiśmy się w ośrodkach akademickich z naszym pomysłem badawczym, proponując współpracę specjalistom z określonych dziedzin badawczych. Rozmowy tego typu są o wiele łatwiejsze niż w sytuacji odwrotnej. Ten fakt, a także nasza owocna współpraca z wieloma partnerami sprawiła, iż pojawiła się między nami nić zaufania, która procentuje obecnie w kolejnych projektach Adamed. Wierzymy, że udana współpraca bierze się z dobrego porozumienia między naukowcami skupionymi na konkretnych zadaniach badawczych. Gdy istnieje porozumienie i obustronna wola współpracy, zawsze uda się ją uregulować na poziomie formalnym. tłumaczy dr Jerzy Pieczykolan. Projekt ONCO 3 CLA jest jednym z bardziej zaawansowanych projektów prowadzonych przez Grupę Adamed. Dla wybranych cząsteczek zakończono proces ewaluacji przedkliniczny non GLP. Projekt jednak cały czas trwa, ponieważ naukowcom udało się opracować szereg bardzo efektywnych cząsteczek, których pomimo rozbudowanej współpracy nie zdążyli w pełni przetestować. W chwili obecnej kończymy etap badań przedklinicznych zmierzający do ewaluacji i selekcji tzw. back-up kandydatów do badań toksykologicznych i potencjalnie klinicznych. Wydaje się, iż udało nam się wypracować ciekawą platformę efektywnych molekuł i być może któraś z nich mogłaby zmienić życie wielu pacjentów onkologicznych, dlatego też naszym pragnieniem, jako naukowców, byłby rozwój wielu z nich równocześnie. Jednakże jest to niemożliwe ze względów ekonomicznych. wyjaśnia naukowiec. Na jakim etapie obecnie znajduje się projekt? Obecnie udało nam się wybrać listę czterech najbardziej obiecujących molekuł ze ścieżki białek fuzyjnych. Dla dwóch z nich przeprowadziliśmy pierwsze testy bezpieczeństwa farmakologicznego oraz badania farmakokinetyczne. W przypadku jednej z nich, na półmetku znajduje się proces produkcji preparatu białkowego w standardzie umożliwiającym rozpoczęcie i przeprowadzenie badań toksykologicznych. Niestety, aby rozpocząć produkcję białek w standardzie akceptowalnym przez EMEA musieliśmy poszukać partnera za granicami naszego kraju. Wierzymy, iż w drugiej połowie tego roku rozpoczną się badania toksykologiczne w standardzie GLP, które umożliwi nam rozpoczęcie badań z udziałem pacjentów. I ten moment będzie najważniejszą próbą 14

15 dla tego projektu. Jednocześnie z produkcją szarż toksykologicznych rozpoczęliśmy badania pozwalające na określenie biomarkerów kwalifikujących pacjentów do terapii oraz ustalenie dokładnych mechanizmów działania cząsteczek. Jednakże jedno z ważniejszych badań, dla nas, autorów tej koncepcji, zakończyło się kilka tygodni temu. W laboratoriach jednego z większych niemiecki instytutów przeprowadziliśmy badania efektywności naszej cząsteczki na modelach PDX (jest to model polegający na wszczepieniu fragmentu guza pozyskanego od pacjenta do myszy bezgrasicznych). Obecnie uważa się, iż modele PDX najlepiej oddają warunki kliniczne terapii. Uzyskane wyniki pozwalają nam z nadzieją patrzeć na dalszy rozwój kliniczny cząsteczek. Dodam tylko, iż uzyskaliśmy bardzo wysoką efektywność w przypadku nowotworów: trzustki, okrężnicy i płuc. Tak więc, nasze obecne wysiłki skupiają się na jak najszybszym wprowadzeniu wybranych molekuł do kliniki, żeby jeśli to możliwe mogły pomóc pacjentom. wylicza dr Piczykolan. Warto pamiętać, iż badania innowacyjne Grupy Adamed to nie tylko projekt ONCO-3CLA. Już w 2001 roku Grupa Adamed rozpoczęła prace badawczo-rozwojowe nad lekami innowacyjnymi, stając się pionierem tej działalności w Polsce. Dziś Grupa Adamed prowadzi pięć zaawansowanych programów badawczych w obszarze onkologii i neuropsychiatrii, przeznaczając na ten cel ok mln zł rocznie. Intensywne prace badawcze firmy Adamed możliwe są także dzięki współfinansowaniu ze środków NCBR. W 2013 roku Adamed pozyskał środki na współfinansowanie dwóch kolejnych projektów onkologicznych. Obecnie pracujemy intensywnie nad nowymi formami białek nośnikowych specyficznych nowotworowo w projekcie NCAPT, nad innowacyjnymi białkowymi efektorami o działaniu przeciwnowotworowym oraz nad specyficznymi małocząsteczkowymi inhibitorami nowotworzenia. W pierwszych tygodniach 2014 roku rozpoczęliśmy przygotowania do rozpoczęcia prac badawczych w projekcie zmierzającym do opracowania tzw. Protein Drug Conjugates, technologii podobnej do Antibody Drug Conjugates, jednakże opartej na innej, innowacyjnej klasie nośników. tłumaczy Kierownik Działu Badawczego Grupy Adamed. Na rozwijanie tego obszaru działalności badawczej tylko na przestrzeni ostatnich pięciu lat Grupa Adamed przeznaczyła ponad 200 mln zł. Inwestycje w obszar R&D sprawiają, że każdego dnia blisko 150 ekspertów z 17 czołowych polskich uczelni, instytutów naukowo-badawczych i kilkunastu firm biotechnologicznych współpracuje z Grupą Adamed przy opracowywaniu innowacyjnych terapii na współczesne choroby cywilizacyjne. Wśród partnerów firmy znajdują się m.in. Uniwersytety: Jagielloński, Uniwersytet Gdański, czy UMCS. Ponadto współpracujemy z Instytutem Neurologii i Psychiatrii w Warszawie oraz Instytutem Immunologii i Terapii Doświadczalnej im. Ludwika Hirszfelda we Wrocławiu. Na co dzień współpracujemy także z uznanymi naukowcami zagranicznymi z National Cancer Institute, czy też MD Anderson Cancer Center w Teksasie, prowadzącymi badania nad nowotworami. dodaje dr Jerzy Pieczykolan. W chwili obecnej trwa budowa nowoczesnego ośrodka R&D Grupy Adamed pod Warszawą. Wartość inwestycji, bez sprzętu badawczego, szacowana jest na kilkanaście milionów złotych. Ponad 12 letnia historia badań R&D, wielomilionowe wydatki na ten cel oraz dynamika rozwoju sprawiają, iż R&D Grupy Adamed jest doskonałym miejscem rozwoju dla młodych naukowców. Biotechnologia.pl Łączymy wszystkie strony BioBiznesu 15

16 Laborant Nr 7/2014 Bez robotów ani rusz nowoczesne laboratorium R&D, apteki i szpitale Magdalena Szkup Redaktor Naczelny Działu Farmacja, Portal Biotechnologia.pl Rozwój w dziedzinie farmacji w dużej mierze zależy od odkrywania, a następnie rozwijania podstawowych technik i narzędzi pracy w laboratorium enzymów, katalizatorów, rozpuszczalników, znaczników. Mniej efektowne, ale równie ważne, są osiągnięcia przyspieszające pracę rozwój mikromacierzy czy sekwencjonowanie o wysokiej przepustowości. W ostatnich latach naukowcy zaczęli korzystać także z innego osiągnięcia do laboratoriów badawczo rozwojowych zaczęto, w coraz szerszym zakresie, wprowadzać automatykę i robotykę. Badacze robią stałe postępy w rozwoju i korzystaniu z nowych narzędzi, zestawów i odczynników do urządzeń i systemów, które mogą przygotować próbki, eksperymenty a także analizę wyników. Automatyzacja rutynowych procedur laboratoryjnych wykorzystująca rozwiązania robotyki, a także oprogramowania ma już stałe zastosowanie w niektórych pracowniach. Niektóre laboratoria zastąpiły systemami zrobotyzowanymi pracę manualną przy ośmiogodzinnej zmianie w procedurach wymagających już małej interwencji człowieka. Działają one cały rok, 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu. Roboty mogą wykonywać każde proste, powtarzalne zadania pipetowanie, przesuwanie płyty wokół, różnego 16

17 odczyt wyników. Rozwiązań automatycznych łącznie z robotami, nie brakuje także w aptece. W niektórych placówkach można spotkać zaawansowane, nowoczesne urządzenia usprawniające codzienną pracę. Szybciej, taniej, bezpieczniej Automatyzacja laboratorium i zwiększający się udział robotyki zmieniły typowy dzień pracy wielu indywidualnych naukowców. Dzięki kreatywności i wyobraźni, ale przede wszystkim ciężkiej pracy naukowców i firm farmaceutycznych, możliwe jest projektowanie badań, a analizowanie ich wyników zajmuje ułamek czasu potrzebnego na te czynności w przeszłości. Naukowcy którzy kiedyś poświęcali swój czas na żmudne powtarzanie tych samych czynności, mają go więcej na przewidywanie wyników doświadczeń czy rozwijanie alternatywnych metod pracy. Dla firm opracowujących nowe leki, biorących udział w badaniach klinicznych oznacza to znaczny wzrost wydajności pracy, co implikuje obniżeniem kosztów. Kolejnym powodem zachęcającym laboratoria do wprowadzania automatyzacji jest minimalizacja możliwości błędu. Koszt wiążący się z pomyłką przy opracowywaniu nowej substancji leczniczej lub pracy naukowej jest bardzo wysoki nawet niewielki procent występowania błędu, w przeliczeniu na ilość przeprowadzanych eksperymentów i prób może rzutować na finalny wynik badania. Poprzez usunięcie czynnika ludzkiego można uzyskać większą spójność i zwiększyć bezpieczeństwo. Przedstawiciele wiodących firm farmaceutycznych zajmujących się projektowaniem nowych substancji leczniczych zgodnie twierdzą że laboratoria naukowe w coraz większym stopniu będą korzystać z rozwiązań automatyki. W firmach farmaceutycznych możliwe jest zautomatyzowanie niemal wszystkich faz badań. Wiele podstawowych procedur laboratoryjnych nie wymaga dzięki temu tak wielkiego wysiłku jak dawniej. Dozowanie nośnika kultury komórkowej do kolby, napełnianie płytki wielostudzienkowej, mycie, płukanie i traktowanie odczynnikami do testu immunologicznego to niektóre czynności, mogące podlegać automatyzacji w mniejszym lub większym stopniu. Na rynku obecne są firmy firmy oferujące narzędzia umożliwiające takie rozwiązania. Dużą potrzebę automatyzacji wykazują laboratoria zajmujące się kwasami nukleinowymi na przykład sekwencjonujące DNA. Proces ten obejmuje wiele powtarzających się czynności z dużą liczbą prób. Od automatycznej pipety do robota ze sztuczną inteligencją Oferty dostawców usług ułatwiających pracę w laboratorium farmaceutycznym są różnorodne, zależne od potrzeb laboratoriów. Nie każde laboratorium naukowo-badawcze, czy pracownia naukowca akademickiego, z zapleczem współpracujących z nim doktorów i doktorantów, wymagają pełnej automatyzacji, lecz przydatne może okazać się wprowadzenie niektórych nowoczesnych rozwiązań. Uzupełnianie, mycie czy przepłukiwanie wielostudzienkowych płytek jest częstym elementem pracy laboratoryjnej. Aby ułatwić te uciążliwe czynności, możliwe jest wprowadzenie systemów automatycznych. Im więcej płytek, tym bardziej skomplikowany system. Dzięki w pełni i półautomatycznemu stanowisku pracy można przygotować lub manipulować setkami płyt w ciągu jednego dnia pracy, co zwiększa wydajność. Stacje robocze są zazwyczaj przeznaczone do wykonywania tych samych zadań płukanie lub mycie, a także odczyt wyników. Zwiększający się trend automatyzacji pracy laboratoriów można obserwować już od ponad pięciu lat wtedy intensywnie zaczęto stosować automatykę między innymi w badaniach kontrolnych i testach przesiewowych. Podobnie, zautomatyzowane systemy rozwijają się w przypadku genomiki do proteomiki (nauki badającej strukturę i funkcję białek). Duża ilość informacji przetwarzana przez spektrometry masowe wymaga rozwiązań zapewniających powtarzalność wyników i wysoką jakość próbek. Dąży się również do zwiększenia szybkości przetwarzania informacji, zwiększenia czuałości i jeszcze skuteczniejszego rozdzielania białek. Nie tylko laboratoria badawcze sięgają po nowe rozwiązania. Wnioski o pakiety informatyczne związane z automatyką pracy składają też instytuty zajmujące się badaniami klinicznymi. Przy wyborze odpowiedniego rozwiązania dla laboratorium badawczego, instytutu czy działu, przede wszystkim należy mieć na uwadze elasty- 17

18 Laborant Nr 7/2014 czność w stosowaniu, czyli szeroki zakres oferowanych czynności. Z drugiej jednak strony, niektóre laboratoria skupiają się na systemach wykonujących konkretne testy tu liczy się specyfika i dokładność. W miejscach, gdzie np. codziennie przeprowadza się testy immunoenzymatyczne, zainteresowanie skupia się na systemach prowadzących ten typ badań. Dokładność w skali mikro Istotnym trendem wpływającym na projektowanie nowoczesnych systemów automatyki laboratoryjnej jest zmniejszenie objętości próbki. Objętość, która znajduje się w wielostudzienkowych płytkach lub innych urządzeniach to już nie jak dawniej, mililitry, ale mikrolitry a nawet nanolitry. Przez zmniejszenie ilości wymaganego odczynnika można obniżyć koszty na badania i wydatki związane z usuwaniem odpadów. Wyzwaniem jest natomiast projektowanie pipet i stanowisk mogących obsługiwać tak małe objętości. Urządzenia automatycznie pipetujące muszą zapewniać odmierzanie całej objętości próbki. Retencja nawet maleńkiej ilości w końcówce powtarzająca się zbyt często może być przyczyną istotnych błędów. Mikromacierze i testy na komórkach Innym obszarem zastosowania automatyki i robotów są mikromacierze. W genomice mikromacierz to płytka z naniesionymi w regularnych pozycjach mikroskopowej wielkości sekwencjami DNA, różniącymi się od siebie. Jako sondy wykrywają one komplementarne do siebie cząsteczki DNA lub RNA. Stosuje się je do badań ekspresji genów, białek, w pracy nad nowymi lekami i terapiami. Macierze mogą posiadać także wiele odczynników do serii testów diagnostycznych. Dzisiaj automatyzacja ułatwia przeprowadzenie badań z użyciem mikromacierzy. Nowoczesne rozwiązania pozwalają na przeprowadzanie badań na żywych komórkach, nie naruszając ich struktury. Dzięki systemom badającym komórki w ich naturalnych warunkach, można zbadać oddziaływania wewnątrz komórki, łączniez pracą receptorów i potencjałem błonowym. Reklama 18

19 Pozwala to na rozwój biochemii i innych dziedzin, poszukiwanie nowych metod leczenia. Od wynalezienia leku do zastosowania klinicznego Przemysł farmaceutyczny i biotechnologiczny czerpie wiele korzyści z automatyzacji. Jednostki badawczo-rozwojowe zajmujące się nowymi lekami w szczególności wprowadzają nowoczesne systemy do swoich codziennych prac. Zadania, które kiedyś trwały kilka miesięcy można teraz przeprowadzić w ciągu jednego dnia. Wynika to głównie ze zwiększenia możliwości przeprowadzanych badań przesiewowych, narzędzia są wysoko wydajne, eliminują wiele manualnych czynności a przede wszystkim zmniejszają możliwość pomyłki ludzkiej, co opóźniałoby postęp badania. Możliwość pracy z małą objętością próbki i odczynników jest szczególnym ułatwieniem w przypadku drogich lub brakujących substancji. Błąd w takim przypadku byłby bardzo kosztowny spowodowałby utratę próbki lub wyników doświadczalnych, zmuszając do powtarzania badania. Roboty w aptekach i szpitalach Także praca w aptece i szpitalu wymaga dokładności i staranności. Dlatego w codziennej pracy farmaceuty zarówno w aptece otwartej jak i w szpitalu zastosowanie znalazły rozwiązania robotyczne. Zmniejszają ryzyko błędu, usprawniają proces podania leku do pacjenta, mogą być oszczędnością czasu i pieniędzy. Dzięki nowoczesnym rozwiązaniom w szpitalach, leki są wydawane do konkretnego pacjenta, nie jest możliwa pomyłka przy wydawaniu leku a ewentualny błąd pochodzenia ludzkiego (np. przy wpisywaniu do urządzenia) jest wychwytywany przez system. Dzięki Automatyzacji zwiększone jest bezpieczeństwo pacjenta w szpitalu, system monitoruje wszelkie interakcje, rozpoznaje na jakie leki pacjent jest uczulony. Jest ułatwieniem pracy dla lekarza pomaga w ustale niu optymalnej dawki. Dzięki robotom w aptekach możliwa jest optymalizacja magazynu do możliwości i potrzeb. Mimo sporej powierzchni zajmowanej przez urządzenie, jakim jest robot apteczny, może być on oszczędnością miejsca w metrze sześciennym potrafi on pomieścić nawet 4000 opakowań leków. Perspektywy i zagrożenia Aby rozwiązania robotyki mogły się rozwijać, potrzebne są opracowane systemy norm i standardów, np. w przypadku elektroforezy żelowej dwuwymiarowej lub mikromacierzy. Laboratoria, które chcą wprowadzić nowoczesne rozwiązania, muszą opracować normy niezależne od warunków zewnętrznych. Kolejnym problemem jest zgodność pracy poszczególnych urządzeń co może być wątpliwe w przypadku zakupu u innych dostawców. Większe wykorzystanie wysoko wydajnych systemów powoduje wzrost danych generowanych w laboratoriach. Ważne, by dostęp do informacji był zapewniony dla naukowców, a także by były one odpowiednio zabezpieczone. Dokąd będzie zmierzała automatyzacja laboratorium w ciągu najbliższych kilku lat? Czy wkrótce działy R&D, apteki, szpitale utożsamiane już będą z pracą inteligentnych robotów, zastępujących farmaceutów i naukowców? Zdaniem specjalistów aż taki scenariusz w najbliższym czasie nie nastąpi, choć przyszłość dla sztucznej inteligencji oczywiście istnieje. Eksperymenty wykonywane przez naukowców na chipach, za pomocą systemu mikroelektromechanicznego (MEMS) umożliwiały będą skomplikowanym maszynom wykonywanie dalszych procesów. Wszystko, co jest możliwe do osiągnięcia, ogranicza jedynie twórcza wyobraźnia naukowców pracujących w laboratorium to oni określają potrzeby i wymagania, dostarczając kreatywnych rozwiązań i nowych wyzwań. Biotechnologia.pl Łączymy wszystkie strony BioBiznesu 19

20 Laborant Nr 7/2014 Spór o reklamę leków i aptek trwa Ewelina Hoffman Redaktor Działu Farmacja, Portal Biotechnologia.pl Reklama dźwignią handlu - przedsiębiorcy zachęcają nas do nabywania kolejnych produktów. Właściwie wszystkie chwyty są dozwolone, aby tylko zachęcić konsumenta do zakupów. Natomiast zasady reklamowania leków są niezwykle restrykcyjne. Zgodnie z art. 52 ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001r. Prawo Farmaceutyczne, za reklamę produktów leczniczych uznaje się działalność polegającą na informowaniu lub zachęcaniu do stosowania produktu leczniczego, która ma na celu zwiększenie liczby przepisywanych recept, dostar- czaniu, sprzedaży lub konsumpcji leków. W Polsce wyróżnia się dwa rodzaje reklamy produktów leczniczych: Reklama skierowana do publicznej wiadomości (z ang. direct-to-costumer). W całej Unii Europejskiej dotyczy to wyłącznie leków wydawanych bez recepty (leki OTC). Nie może ona polegać na prezentowaniu produktu przez osoby znane publicznie, naukowców, osoby mające wykształcenie medyczne, farmaceutyczne 20

21 MIKROSKOPY BIOLOGICZNE MIKROSKOPY BIOLOGIC ul. Arkuszowa 60, Warszawa tel./fax (22) ,

22 Laborant Nr 7/2014 lub sugerujące takowe; ani odwoływać się do zaleceń takich osób. Ponadto nie może wywoływać przekonania, że dany lek daje właściwy skutek lub nieprzyjmowanie danego produktu może pogorszyć stan zdrowia danej osoby. Przykładowo, Główny Inspektor Farmaceutyczny nakazał firmie US Pharmacia zaprzestania reklamy produktów Gripex za pośrednictwem strony www. usp.pl/gripex, gdyż wyrażenie skutecznie zwalcza komunikuje odbiorcy reklamy, że produkty Gripex w pełni i zawsze usuwają uciążliwe objawy grypy i przeziębienia. Według opinii GIF została naruszona jedna z regulacji prawnych, gdyż ta właśnie reklama gwarantuje odbiorcy skuteczność danego produktu. Całkowicie zabroniona jest reklama leków wydawanych na receptę (leki RX) i takich, których nazwa jest identyczna z nazwą leku RX; zawierających środki odurzające i substancje psychotropowe. Tylko dwa kraje na świecie dopuszczają reklamę do wiadomości publicznej leków dostępnych z przepisu lekarza i są to Stany Zjednoczone oraz Nowa Zelandia. Wciąż wokół tego zagadnienia trwa spór. Przeciwnicy, w których gronie znajdują się lekarze, twierdzą że reklamy telewizyjne często przeceniają korzyści wynikające ze stosowania danego leku, a podane informacje bywają często niepełne i nierzetelne. Czasem lek jest promowany zanim w pełni znane są jego działania niepożądane. Natomiast pacjenci podczas wizyty lekarskiej często wywierają presję na medyku, aby ten przepisał reklamowany lek. Zaobserwowano też, że następuje wzrost spożycia produktów leczniczych przez społeczeństwo, gdyż wiele naturalnych stanów fizjologicznych czy drobnych niedoskonałości kosmetycznych traktowanych jest jak choroba. Do tego dochodzi strata czasu na wizyty lekarskie osób, które wcale tego nie potrzebują. Zwolennicy stawiają natomiast na funkcję informacyjną takiej reklamy i edukację pacjenta. Konsumenci mają dostęp do szerokiej informacji o leku, a także różnych opcji terapii i mogą w pewnym stopniu decydować o swoim stanie zdrowia, a nie polegać na wiedzy i opinii jednego lekarza. Ogólnodostępne reklamy leków wpływają na postrzeganie niektórych schorzeń przez pacjentów, prezentując możliwe sposoby leczenia i zachęcając do wizyty u lekarza. Dodatkowo reklama umniejsza piętno przyjmowania leków na niektóre schorzenia, jak np. depresję. W świadomości społecznej staje się naturalne, że depresję można leczyć farmakologicznie. Reklama Solutions for Life Science Kompleksowe wsparcie bioinformatyczne: Analizy molekularne. Projektowanie nowych leków. Analizy wyników z mikromacierzy i sekwencjonowania nowej generacji. Rozwój oprogramowania naukowego. VitaInSilica Sp. z o. o. Krzemowa 1, Złotniki Suchy Las Telefon: office@vitainsilica.pl 22

Biotechnologiczne Projekty Grupy Adamed

Biotechnologiczne Projekty Grupy Adamed Biotechnologiczne Projekty Grupy Adamed Sebastian Pawlak Dział Badawczy, Departament Innowacyjny, Grupa Adamed Zabrze, 18 Marca, 2016 Misja: Odpowiadamy na kluczowe wyzwania współczesnej medycyny Maciej

Bardziej szczegółowo

KOMPLEKSOWE PODEJŚCIE DO TERAPII

KOMPLEKSOWE PODEJŚCIE DO TERAPII KOMPLEKSOWE PODEJŚCIE DO TERAPII Ból PRZYWRACANIE ZDROWIA W SZCZEGÓLNY SPOSÓB 2 Krążenie Zapalenie Naprawa tkanek Większość z nas uważa zdrowie za pewnik. Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy organizm traci

Bardziej szczegółowo

Perspektywy rozwoju nauki w Polsce i na świecie. Quo vadis science? Dr n. med. Izabela Młynarczuk-Biały

Perspektywy rozwoju nauki w Polsce i na świecie. Quo vadis science? Dr n. med. Izabela Młynarczuk-Biały Perspektywy rozwoju nauki w Polsce i na świecie Quo vadis science? Dr n. med. Izabela Młynarczuk-Biały Skąd fundusze na naukę Coraz szczuplejszy budżet w czasach kryzysu Coraz więcej odbiorców finansowanych

Bardziej szczegółowo

Ewaluacja ex ante programu sektorowego INNOMED

Ewaluacja ex ante programu sektorowego INNOMED Ewaluacja ex ante programu sektorowego INNOMED PLAN PREZENTACJI 1. Krótki opis Programu 2. Cele i zakres ewaluacji 3. Kryteria ewaluacji 4. Metodologia badania 5. Wnioski 6.Analiza SWOT 7.Rekomendacje

Bardziej szczegółowo

Selvita i BioCentrum laboratoria, które zachwycają

Selvita i BioCentrum laboratoria, które zachwycają Selvita i BioCentrum laboratoria, które zachwycają Dolina Biotechnologiczna złożyła wizytę w jednym z najbardziej nowoczesnych laboratoriów badawczych w Polsce kompleksie laboratoryjnym należącym do Selvity

Bardziej szczegółowo

Na czym polega odpowiedzialność firmy farmaceutycznej? Raport Społeczny. GlaxoSmithKline Pharmaceuticals

Na czym polega odpowiedzialność firmy farmaceutycznej? Raport Społeczny. GlaxoSmithKline Pharmaceuticals Na czym polega odpowiedzialność firmy farmaceutycznej? Raport Społeczny GlaxoSmithKline Pharmaceuticals 2009-2010 Jerzy Toczyski Prezes Zarządu GlaxoSmithKline Pharmaceuticals SA Od odpowiedzialności do

Bardziej szczegółowo

Wyniki ankiety Polityka lekowa

Wyniki ankiety Polityka lekowa Wyniki ankiety Polityka lekowa Innowacyjna, dostępna, transparentna Ankieta przygotowana przez Izbę Gospodarczą FARMACJA POLSKA i Instytut Innowacji i Odpowiedzialnego Rozwoju INNOWO miała na celu zbadanie

Bardziej szczegółowo

Dane mikromacierzowe. Mateusz Markowicz Marta Stańska

Dane mikromacierzowe. Mateusz Markowicz Marta Stańska Dane mikromacierzowe Mateusz Markowicz Marta Stańska Mikromacierz Mikromacierz DNA (ang. DNA microarray) to szklana lub plastikowa płytka (o maksymalnych wymiarach 2,5 cm x 7,5 cm) z naniesionymi w regularnych

Bardziej szczegółowo

LEKI CHEMICZNE A LEKI BIOLOGICZNE

LEKI CHEMICZNE A LEKI BIOLOGICZNE LEKI CHEMICZNE A LEKI BIOLOGICZNE PRODUKT LECZNICZY - DEFINICJA Art. 2 pkt.32 Ustawy - Prawo farmaceutyczne Substancja lub mieszanina substancji, przedstawiana jako posiadająca właściwości: zapobiegania

Bardziej szczegółowo

Specjalistyczna platforma informacyjno-biznesowa Twój zaufany partner w biznesie

Specjalistyczna platforma informacyjno-biznesowa Twój zaufany partner w biznesie www.biotechnologia.pl Specjalistyczna platforma informacyjno-biznesowa Twój zaufany partner w biznesie O portalu portal rozwija się od 13 lat lider mediów o tematyce innowacyjnego biobiznesu zespół portalu

Bardziej szczegółowo

Efekty kształcenia. dla kierunku Biotechnologia medyczna. studia drugiego stopnia. Załącznik nr 3 do uchwały nr 265/2017. I.

Efekty kształcenia. dla kierunku Biotechnologia medyczna. studia drugiego stopnia. Załącznik nr 3 do uchwały nr 265/2017. I. Efekty kształcenia Załącznik nr 3 do uchwały nr 265/2017 dla kierunku Biotechnologia medyczna studia drugiego stopnia I. Informacja ogólne 1. Jednostka prowadząca kierunek: Wydział Lekarski II, Uniwersytet

Bardziej szczegółowo

Działalnośd GlaxoSmithKline w Polsce. Krzysztof Kępioski Dyrektor Relacji Zewnętrznych

Działalnośd GlaxoSmithKline w Polsce. Krzysztof Kępioski Dyrektor Relacji Zewnętrznych Działalnośd GlaxoSmithKline w Polsce Krzysztof Kępioski Dyrektor Relacji Zewnętrznych GSK na świecie Globalna firma farmaceutyczna, działająca w blisko 100 krajach 96 tys. pracowników, w tym 12 tys. naukowców

Bardziej szczegółowo

Profil biznesu INNO-GENE S.A. INNO-GENE S.A.

Profil biznesu INNO-GENE S.A. INNO-GENE S.A. Profil biznesu INNO-GENE S.A. został powołany w celu stworzenia i zarządzania grupą kapitałową złożoną z podmiotów branży life-science prowadzących działalność specjalistyczną Ideą funkcjonowania grupy

Bardziej szczegółowo

KIERUNKOWE ZMIANY LEGISLACYJNE W OCHRONIE ZDROWIA

KIERUNKOWE ZMIANY LEGISLACYJNE W OCHRONIE ZDROWIA KIERUNKOWE ZMIANY LEGISLACYJNE W OCHRONIE ZDROWIA 2012-2015 Kierunkowe zmiany legislacyjne Zwiększenie efektywności finansowania lecznictwa ze środków publicznych Stworzenie kręgosłupa bezpieczeństwa zdrowotnego

Bardziej szczegółowo

Ogólnopolska Konferencja Naukowa Farmaceuta na oddziale szpitalnym korzyści i wyzwania. Wrocław, 22 kwietnia 2017.

Ogólnopolska Konferencja Naukowa Farmaceuta na oddziale szpitalnym korzyści i wyzwania. Wrocław, 22 kwietnia 2017. Ogólnopolska Konferencja Naukowa Farmaceuta na oddziale szpitalnym korzyści i wyzwania Wrocław, 22 kwietnia 2017 Oferta Sponsorska Szanowni Państwo! Organizowana przez nas konferencja stawia czoła zwiększającym

Bardziej szczegółowo

Biologiczne leki biopodobne w pytaniach

Biologiczne leki biopodobne w pytaniach Biologiczne leki biopodobne w pytaniach Dlaczego pacjent powinien wiedzieć więcej? W związku z rozwojem współczesnej medycyny, my pacjenci jesteśmy informowani o jej osiągnięciach, które bezpośrednio mają

Bardziej szczegółowo

Centrum Badań DNA - przykład start-up u w biotechnologii

Centrum Badań DNA - przykład start-up u w biotechnologii Krajowy Lider Innowacji 2008,2009 Centrum Badań DNA - przykład start-up u w biotechnologii Poznański Park Naukowo-Technologiczny Siedziba: Poznań, Laboratorium: Poznań, ul. Mickiewicza 31 Kim jesteśmy?

Bardziej szczegółowo

R O Z P O R ZĄDZENIE M I N I S T R A N A U K I I S Z K O L N I C T WA W YŻSZEGO 1) z dnia r.

R O Z P O R ZĄDZENIE M I N I S T R A N A U K I I S Z K O L N I C T WA W YŻSZEGO 1) z dnia r. Projekt z dnia 8 marca 2016 r. R O Z P O R ZĄDZENIE M I N I S T R A N A U K I I S Z K O L N I C T WA W YŻSZEGO 1) z dnia.. 2016 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie standardów kształcenia dla kierunków

Bardziej szczegółowo

Opis struktury zagadnień rozważanych w obszarach badawczych projektu Quality of Life w czasie spotkania #1 Perspektywa Dynamiki Systemów

Opis struktury zagadnień rozważanych w obszarach badawczych projektu Quality of Life w czasie spotkania #1 Perspektywa Dynamiki Systemów Opis struktury zagadnień rozważanych w obszarach badawczych projektu Quality of Life w czasie spotkania #1 Perspektywa Dynamiki Systemów Elementy określone przez liderów sekcji w obszarze Biotechnologia

Bardziej szczegółowo

Jakub Kisielewski. www.administracja.comarch.pl

Jakub Kisielewski. www.administracja.comarch.pl Nowatorski punkt widzenia możliwości analitycznosprawozdawczych w ochronie zdrowia na przykładzie systemu Elektronicznej Platformy Gromadzenia, Analizy i Udostępniania zasobów cyfrowych o Zdarzeniach Medycznych

Bardziej szczegółowo

WEJŚCIE TRENINGOWE DO ORYGINALNEGO LABORATORIUM TYPU CLEAN ROOM!

WEJŚCIE TRENINGOWE DO ORYGINALNEGO LABORATORIUM TYPU CLEAN ROOM! WEJŚCIE TRENINGOWE DO ORYGINALNEGO LABORATORIUM TYPU CLEAN ROOM! Jagiellońskie Centrum Innowacji zaprasza na szkolenie CLEAN ROOM HIGIENA I STANDARDY PRACY W POMIESZCZENIACH WYSOKICH KLAS CZYSTOŚCI WARSZTATY

Bardziej szczegółowo

Raport Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie diagnostyka laboratoryjna za rok 2014

Raport Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie diagnostyka laboratoryjna za rok 2014 Marta Faryna Warszawa, 12 lutego 2015 Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej Wydziału Nauki o Zdrowiu Warszawski Uniwersytet Medyczny 02-097 Warszawa, Banacha 1a tel. 5992405, fax. 5992104, marta.faryna@wum.edu.pl

Bardziej szczegółowo

AGENDA PLAN WPROWADZENIE

AGENDA PLAN WPROWADZENIE REALIZACJA CELÓW KOMERCYJNYCH A SPOŁECZNA MISJA APTEKI OGÓLNODOSTĘPNEJ - KONFLIKT POMIĘDZY ETYKĄ A BIZNESEM JAKO ŹRÓDŁO WYSTĘPOWANIA ZJAWISK PATOLOGICZNYCH NA APTECZNYM RYNKU FARMACEUTYCZNYM dr inż. Konrad

Bardziej szczegółowo

Chemss2016 Seminarium. Zintegrowana Ocena Wpływu wprowadzenie dla nowych i istniejących przedsiębiorstw

Chemss2016 Seminarium. Zintegrowana Ocena Wpływu wprowadzenie dla nowych i istniejących przedsiębiorstw 1 Chemss2016 Seminarium Zintegrowana Ocena Wpływu wprowadzenie dla nowych i istniejących przedsiębiorstw Kielce, 19 kwietnia 2016 organizowane w ramach Chemss2016 I. Wprowadzenie - nowe modele światowej

Bardziej szczegółowo

Zdobycze biotechnologii w medycynie i ochronie środowiska

Zdobycze biotechnologii w medycynie i ochronie środowiska Zdobycze biotechnologii w medycynie i ochronie środowiska InŜynieria genetyczna - badania biomedyczne Jednym z najbardziej obiecujących zastosowań nowych technologii opartych na przenoszeniu genów z jednego

Bardziej szczegółowo

Agencje zatrudnienia wiele usług w jednym miejscu

Agencje zatrudnienia wiele usług w jednym miejscu Agencje zatrudnienia wiele usług w jednym miejscu Obecnie w Polsce funkcjonuje ponad 3800 agencji zatrudnienia, które działają w różnym obszarze usług i w różnym zasięgu geograficznym. Najwięcej dostawców

Bardziej szczegółowo

Klub Młodego Wynalazcy - Laboratoria i wyposażenie. Pracownia genetyki

Klub Młodego Wynalazcy - Laboratoria i wyposażenie. Pracownia genetyki Klub Młodego Wynalazcy - Laboratoria i wyposażenie Zadbaliśmy o to, żeby wyposażenie w Klubie Młodego Wynalazcy było w pełni profesjonalne. Ważne jest, aby dzieci i młodzież, wykonując doświadczenia korzystały

Bardziej szczegółowo

Załącznik Nr 2 uzasadnienie zmian dotyczących reklamy aptek i reklamy produktów leczniczych.

Załącznik Nr 2 uzasadnienie zmian dotyczących reklamy aptek i reklamy produktów leczniczych. Załącznik Nr 2 uzasadnienie zmian dotyczących reklamy aptek i reklamy produktów leczniczych. Uzasadnienie do art. 57 a. Prowadzenie w aptekach, punktach aptecznych oraz placówkach obrotu pozaaptecznego

Bardziej szczegółowo

Badania Kliniczne w Polsce. Na podstawie raportu wykonanego przez PwC na zlecenie stowarzyszenia INFARMA, GCPpl i POLCRO

Badania Kliniczne w Polsce. Na podstawie raportu wykonanego przez PwC na zlecenie stowarzyszenia INFARMA, GCPpl i POLCRO Badania Kliniczne w Polsce Na podstawie raportu wykonanego przez PwC na zlecenie stowarzyszenia INFARMA, GCPpl i POLCRO 1. Wprowadzenie 2. Dlaczego warto wspierać prowadzenie badań klinicznych 3. Analiza

Bardziej szczegółowo

RAMOWY PROGRAM STUDIÓW Interdyscyplinarnych Środowiskowych Studiów Doktoranckich KNOW z obszaru Biotechnologii i Nanotechnologii BioTechNan

RAMOWY PROGRAM STUDIÓW Interdyscyplinarnych Środowiskowych Studiów Doktoranckich KNOW z obszaru Biotechnologii i Nanotechnologii BioTechNan RAMOWY PROGRAM STUDIÓW Interdyscyplinarnych Środowiskowych Studiów Doktoranckich KNOW z obszaru Biotechnologii i Nanotechnologii BioTechNan w ramach projektu pn. BioTechNan Program Interdyscyplinarnych

Bardziej szczegółowo

OFERTA: 2. Szkolenia praktyczne z technik biochemicznych i analitycznych

OFERTA: 2. Szkolenia praktyczne z technik biochemicznych i analitycznych OFERTA: 1. Szkolenia otwarte, zamknięte i na życzenie 2. Szkolenia praktyczne z technik biochemicznych i analitycznych 3. Konsulting przy wdrażaniu GLP/GMP, ISO 17025, HACCP, ISO 9001, GMP Kosmetyczne,

Bardziej szczegółowo

Strategia. Społecznej Odpowiedzialności Grupy Polpharma

Strategia. Społecznej Odpowiedzialności Grupy Polpharma Strategia Społecznej Odpowiedzialności Grupy Polpharma 2015 2018 STRATEGIA CSR GRUPY POLPHARMA W swojej działalności kierujemy się wartościami etycznymi i ustanowionymi standardami etycznego postępowania.

Bardziej szczegółowo

..prof. dr hab. n. farm. Zbigniew Fijałek... Warszawa, dn Raport Konsultanta Wojewódzkiego

..prof. dr hab. n. farm. Zbigniew Fijałek... Warszawa, dn Raport Konsultanta Wojewódzkiego ..prof. dr hab. n. farm. Zbigniew Fijałek... Warszawa, dn. 14.02018 imię i nazwisko konsultanta miejscowość, data... Warszawski Uniwersytet Medyczny, Zakład Bioanalizy i Analizy Leków, ul. Banacha 1, 02-097

Bardziej szczegółowo

Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wrocław 2011

Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wrocław 2011 Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wrocław 2011 IDENTYFIKACJA POTENCJAŁU I ZASOBÓW DOLNEGO ŚLĄSKA W OBSZARZE NAUKA I TECHNOLOGIE NA RZECZ POPRAWY JAKOŚCI ŻYCL4 (QUALITY OF LIFE) ORAZ WYTYCZENIE PRZYSZŁYCH

Bardziej szczegółowo

II Wydział Lekarski z Oddziałem Anglojęzycznym Kierunek: BIOMEDYCYNA 2015-2018 Poziom studiów: pierwszy stopień Profil: Praktyczny SEMESTR I

II Wydział Lekarski z Oddziałem Anglojęzycznym Kierunek: BIOMEDYCYNA 2015-2018 Poziom studiów: pierwszy stopień Profil: Praktyczny SEMESTR I II Wydział Lekarski z Oddziałem Anglojęzycznym Kierunek: BIOMEDYCYNA 2015-2018 Poziom studiów: pierwszy stopień Profil: Praktyczny SEMESTR I PRZEDMIOT Chemia ogólna EFEKTY KSZTAŁCENIA 1. posiada wiedzę

Bardziej szczegółowo

dr hab. n. farm. AGNIESZKA SKOWRON

dr hab. n. farm. AGNIESZKA SKOWRON UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI COLLEGIUM MEDICUM WYDZIAŁ FARMACEUTYCZNY ZAKŁAD FARMACJI SPOŁECZNEJ dr hab. n. farm. AGNIESZKA SKOWRON KATOWICE, 24 KWIETNIA 2018R. SESJA B: FARMACEUCI W KOORDYNOWANEJ I PERSONALIZOWANEJ

Bardziej szczegółowo

Zadanie 9: Oferta edukacyjna na nowej specjalności Pomiary technologiczne i biomedyczne na kierunku Elektrotechnika, WEAIiE

Zadanie 9: Oferta edukacyjna na nowej specjalności Pomiary technologiczne i biomedyczne na kierunku Elektrotechnika, WEAIiE Zadanie 9: Oferta edukacyjna na nowej specjalności Pomiary technologiczne i biomedyczne na kierunku Elektrotechnika, WEAIiE W ramach zadania nr 9 pt. Utworzenie nowej specjalności Pomiary technologiczne

Bardziej szczegółowo

Bioinformatics for Science. Tomasz Puton

Bioinformatics for Science. Tomasz Puton Tomasz Puton O firmie VitaInSilica to pierwszy w Polsce projekt skupiający specjalistów z bioinformatyki, biologii molekularnej i biotechnologii. Innowacyjne przedsięwzięcie rozwijane przez pracowników

Bardziej szczegółowo

RAMOWY PROGRAM STUDIÓW Interdyscyplinarnych Środowiskowych Studiów Doktoranckich KNOW z obszaru Biotechnologii i Nanotechnologii BioTechNan

RAMOWY PROGRAM STUDIÓW Interdyscyplinarnych Środowiskowych Studiów Doktoranckich KNOW z obszaru Biotechnologii i Nanotechnologii BioTechNan RAMOWY PROGRAM STUDIÓW Interdyscyplinarnych Środowiskowych Studiów Doktoranckich KNOW z obszaru Biotechnologii i Nanotechnologii BioTechNan w ramach projektu pn. BioTechNan Program Interdyscyplinarnych

Bardziej szczegółowo

BIOTECHNOLOGIA STUDIA I STOPNIA

BIOTECHNOLOGIA STUDIA I STOPNIA BIOTECHNOLOGIA STUDIA I STOPNIA OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA 1) Tabela odniesień kierunkowych efektów kształcenia (EKK) do obszarowych efektów kształcenia (EKO) SYMBOL EKK KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA

Bardziej szczegółowo

Współpraca lekarza z farmaceutą. Raport badawczy

Współpraca lekarza z farmaceutą. Raport badawczy Współpraca lekarza z farmaceutą Raport badawczy SPIS TREŚCI Slajdy Metodologia badania 3 Podsumowanie wyników 4 Szczegółowe wyniki badania 5-21 Struktura demograficzna 22-23 METODOLOGIA BADANIA Cel badania

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia r. Raport Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie toksykologii klinicznej za rok 2015

Warszawa, dnia r. Raport Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie toksykologii klinicznej za rok 2015 Warszawa, dnia 06.02.2016 r. Katarzyna Kalinko Pododdział Toksykologii Szpital Praski w Warszawie ul. Aleja Solidarności 67 03-401 Warszawa telefon: 505186431 fax.: 22 6196654 email: k.kalinko@onet.eu

Bardziej szczegółowo

Finansowanie Zdrowia Publicznego i badań naukowych w UE. Doc. Adam Fronczak

Finansowanie Zdrowia Publicznego i badań naukowych w UE. Doc. Adam Fronczak Finansowanie Zdrowia Publicznego i badań naukowych w UE Doc. Adam Fronczak Zdrowie obywateli jest podstawowym priorytetem Unii Europejskiej. Unijna polityka w dziedzinie zdrowia funkcjonuje równolegle

Bardziej szczegółowo

Szelejewski Instytut Farmaceutyczny

Szelejewski Instytut Farmaceutyczny Dyrektor Wiesław Szelejewski Instytut Farmaceutyczny Projekt Badawczy Zamawiany: Nowe leki o szczególnych walorach terapeutycznych i społecznych ecznych Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa WyŜszego 17 stycznia

Bardziej szczegółowo

Dziewięć dziesiątych w obliczu mechatronizacji techniki

Dziewięć dziesiątych w obliczu mechatronizacji techniki Dziewięć dziesiątych w obliczu mechatronizacji techniki PRELEGENT: dr inż. Krzysztof Smółka krzysztof.smolka@p.lodz.pl Instytut Mechatroniki i Systemów Informatycznych WEEIA, Politechnika Łódzka PLAN PREZENTACJI

Bardziej szczegółowo

Jerzy Majchrzak, Dyrektor Departamentu Innowacji i Przemysłu Ministerstwo Gospodarki , Płock

Jerzy Majchrzak, Dyrektor Departamentu Innowacji i Przemysłu Ministerstwo Gospodarki , Płock Jerzy Majchrzak, Dyrektor Departamentu Innowacji i Przemysłu Ministerstwo Gospodarki 10.03.2015, Płock 2 Kluczowe dokumenty w procesie identyfikacji KIS Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki

Bardziej szczegółowo

Aspekty prawne Farmacji Szpitalnej. mgr Ewa Steckiewicz- Bartnicka wojewódzki konsultant w dziedzinie Farmacji Szpitalnej

Aspekty prawne Farmacji Szpitalnej. mgr Ewa Steckiewicz- Bartnicka wojewódzki konsultant w dziedzinie Farmacji Szpitalnej Aspekty prawne Farmacji Szpitalnej mgr Ewa Steckiewicz- Bartnicka wojewódzki konsultant w dziedzinie Farmacji Szpitalnej Podstawy prawne Ustawa z dnia 6 września 2001r. - Prawo farmaceutyczne ( Dz.U.2016.2142

Bardziej szczegółowo

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma c j e ogólne

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma c j e ogólne Załącznik Nr 3 do Uchwały Senatu PUM 14/2012 S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma c j e ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Nazwa modułu INŻYNIERIA

Bardziej szczegółowo

Publiczna prezentacja założeń projektu pn. Polska Platforma Medyczna portal zarządzania wiedzą i potencjałem badawczym. Wrocław, 12 grudnia 2016 r.

Publiczna prezentacja założeń projektu pn. Polska Platforma Medyczna portal zarządzania wiedzą i potencjałem badawczym. Wrocław, 12 grudnia 2016 r. Publiczna prezentacja założeń projektu pn. Polska Platforma Medyczna portal zarządzania wiedzą i potencjałem badawczym Wrocław, 12 grudnia 2016 r. Agenda 1. O konkursie 2. Partnerzy projektu 3. Okres i

Bardziej szczegółowo

Efekty kształcenia dla kierunku Biologia

Efekty kształcenia dla kierunku Biologia Załącznik nr 1 do Uchwały Nr 672 Senatu UWM w Olsztynie z dnia 6 marca 2015 roku zmieniającej Uchwałę Nr 916 Senatu UWM w Olsztynie z dnia 27 kwietnia 2012 roku w sprawie określenia efektów kształcenia

Bardziej szczegółowo

List intencyjny o strategicznym partnerstwie między AC SA. a Politechniką Białostocką

List intencyjny o strategicznym partnerstwie między AC SA. a Politechniką Białostocką Informacja prasowa Białystok, 1 grudnia 2012 List intencyjny o strategicznym partnerstwie między AC SA a Politechniką Białostocką W dniu 30.11.2012 r. w siedzibie Politechniki Białostockiej doszło do podpisania

Bardziej szczegółowo

Raport Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie Psychologia Kliniczna za rok 2015

Raport Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie Psychologia Kliniczna za rok 2015 Aleksandra Kühn-Dymecka Instytut Psychiatrii i Neurologii 02-957 Warszawa Al. Sobieskiego 9 Email dymecka@ipin.edu.pl tel., 224582534 Warszawa 01-02-2016 r Raport Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie

Bardziej szczegółowo

Raport Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie diagnostyka laboratoryjna za rok 2015

Raport Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie diagnostyka laboratoryjna za rok 2015 Marta Faryna Warszawa, 15 lutego 2016 Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej Wydziału Nauki o Zdrowiu Warszawski Uniwersytet Medyczny 02-097 Warszawa, Banacha 1a tel. 5992405, fax. 5992104, marta.faryna@wum.edu.pl

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) / z dnia r.

ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) / z dnia r. KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 29.5.2018 C(2018) 3193 final ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) / z dnia 29.5.2018 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 847/2000 w odniesieniu do definicji pojęcia podobnego

Bardziej szczegółowo

Nowa ustawa refundacyjna.

Nowa ustawa refundacyjna. Nowa ustawa refundacyjna. Co nowego dla pacjenta onkologicznego? Forum Organizacji Pacjentów Onkologicznych - Warszawa, 26 kwietnia 2012 Magdalena Kręczkowska, Fundacja Onkologiczna DUM SPIRO-SPERO USTAWA

Bardziej szczegółowo

Jacek Wojciechowicz Centrum Badań DNA Sp.z o.o. INNO-GENE S.A. Biotech Start-ups Poznan - 22 stycznia 2013, UAM, Poznań

Jacek Wojciechowicz Centrum Badań DNA Sp.z o.o. INNO-GENE S.A. Biotech Start-ups Poznan - 22 stycznia 2013, UAM, Poznań Jacek Wojciechowicz Centrum Badań DNA Sp.z o.o. INNO-GENE S.A. Biotech Start-ups Poznan - 22 stycznia 2013, UAM, Poznań Agenda 1. Kilka słów o własnych start-up ach 2. Czym zajmują się nasze spółki 3.

Bardziej szczegółowo

NAUKA ZAWODU TECHNIK ANALITYK

NAUKA ZAWODU TECHNIK ANALITYK Nowość! NAUKA ZAWODU TECHNIK ANALITYK (PROFIL CHEMICZNY) Chcesz zdobyć ciekawy zawód i stabilną pracę? Zespół Szkół Ekonomicznych w Starogardzie Gdańskim wspólnie z Zakładami Farmaceutycznymi Polpharma

Bardziej szczegółowo

Opiniowanie Kandydatów na kierowników aptek lub hurtowni.

Opiniowanie Kandydatów na kierowników aptek lub hurtowni. Katowice 2008-12-17 Opiniowanie Kandydatów na kierowników aptek lub hurtowni. Opiniowanie Kandydatów na kierowników i wydawanie rękojmi należytego prowadzenia apteki lub hurtowni odbywa się w ŚIA według

Bardziej szczegółowo

Budowanie współpracy BIZNESU z NAUKĄ

Budowanie współpracy BIZNESU z NAUKĄ Budowanie współpracy BIZNESU z NAUKĄ dr n biol. Renata Dębowska Centrum Naukowo-Badawcze Dr Irena Eris Fakty współpracy biznesu z nauką Innowacje tworzą ludzie, a one same się nie komercjalizują (potrzebny

Bardziej szczegółowo

KODY SPECJALIZACJI. Załącznik nr 2

KODY SPECJALIZACJI. Załącznik nr 2 Załącznik nr 2 KODY SPECJALIZACJI Nazwa dziedziny Kod specjalizacji Laboratoryjna diagnostyka medyczna 020 Laboratoryjna genetyka medyczna 021 Laboratoryjna hematologia medyczna 022 Laboratoryjna immunologia

Bardziej szczegółowo

Uchwała nr 78/XII/2009 Senatu Uniwersytetu Jagiellońskiego z dnia 16 grudnia 2009 roku

Uchwała nr 78/XII/2009 Senatu Uniwersytetu Jagiellońskiego z dnia 16 grudnia 2009 roku Uchwała nr 78/XII/2009 Senatu Uniwersytetu Jagiellońskiego z dnia 16 grudnia 2009 roku sprawie: utworzenia Jagiellońskiego Centrum Rozwoju Leków oraz przyjęcia Regulaminu Jagiellońskiego Centrum Rozwoju

Bardziej szczegółowo

LIVING LABS. ŻYWE LABORATORIA dla przedsiębiorstw w zakresie: inżynierii biomedycznej normalizacji

LIVING LABS. ŻYWE LABORATORIA dla przedsiębiorstw w zakresie: inżynierii biomedycznej normalizacji LIVING LABS ŻYWE LABORATORIA dla przedsiębiorstw w zakresie: inżynierii biomedycznej normalizacji MATERIAŁY KONFERENCYJNE CO to jest? Pojęcie Living Lab oznacza metodykę prowadzenia działań badawczo-wdrożeniowych

Bardziej szczegółowo

AU.59. Przygotowywanie sprzętu odczynników chemicznych i próbek do badań analitycznych;

AU.59. Przygotowywanie sprzętu odczynników chemicznych i próbek do badań analitycznych; Technik analityk to elitarny i ponadczasowy zawód. W skali kraju w tym zawodzie kształci się zaledwie kilkuset uczniów. Przemysł chemiczny i farmaceutyczny zalicza się od wielu lat do najbardziej innowacyjnych

Bardziej szczegółowo

Opinia lekarska wybitnych światowych specjalistów

Opinia lekarska wybitnych światowych specjalistów Trafna diagnoza i właściwe leczenie Opinia lekarska wybitnych światowych specjalistów Oferta specjalna dla najlepszych klientów Avivy i ich rodzin Dziękujemy, że są Państwo z nami Upewnij się, kiedy chodzi

Bardziej szczegółowo

Efekty kształcenia dla kierunku Biotechnologia

Efekty kształcenia dla kierunku Biotechnologia Efekty kształcenia dla kierunku Biotechnologia Załącznik nr 1 do Uchwały Nr 671 Senatu UWM w Olsztynie z dnia 6 marca 2015 roku zmieniającej Uchwałę Nr 907 Senatu UWM w Olsztynie z dnia 27 kwietnia 2012

Bardziej szczegółowo

Nowy kierunek studiów na Wydziale Nauk Biologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego. Studia licencjackie i magisterskie

Nowy kierunek studiów na Wydziale Nauk Biologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego. Studia licencjackie i magisterskie Nowy kierunek studiów na Wydziale Nauk Biologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego Studia licencjackie i magisterskie Kierunek MIKROBIOLOGIA jest realizowany w Instytucie Genetyki i Mikrobiologii: Zakład

Bardziej szczegółowo

STUDIA I STOPNIA NA KIERUNKU ZASTOSOWANIA FIZYKI W BIOLOGII I MEDYCYNIE. specjalność Biofizyka molekularna

STUDIA I STOPNIA NA KIERUNKU ZASTOSOWANIA FIZYKI W BIOLOGII I MEDYCYNIE. specjalność Biofizyka molekularna STUDIA I STOPNIA NA KIERUNKU ZASTOSOWANIA FIZYKI W BIOLOGII I MEDYCYNIE 1. CELE KSZTAŁCENIA specjalność Biofizyka molekularna Biofizyka to uznana dziedzina nauk przyrodniczych o wielkich tradycjach, która

Bardziej szczegółowo

Czy immunoterapia nowotworów ma racjonalne podłoże? Maciej Siedlar

Czy immunoterapia nowotworów ma racjonalne podłoże? Maciej Siedlar Czy immunoterapia nowotworów ma racjonalne podłoże? Maciej Siedlar Zakład Immunologii Klinicznej Katedra Immunologii Klinicznej i Transplantologii Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, oraz Uniwersytecki

Bardziej szczegółowo

Innovation Centre. NICe. nikken-world.com

Innovation Centre. NICe. nikken-world.com Innovation Centre e u r o p e NICe nikken-world.com NIKKEN Filozofia Codziennych Badań W NIKKEN dążymy do przesuwania granic zaawansowanej produkcji i wierzymy, że odzwierciedleniem tego są najwyższej

Bardziej szczegółowo

Więcej pieniędzy publicznych lepsza ochrona zdrowia?

Więcej pieniędzy publicznych lepsza ochrona zdrowia? Więcej pieniędzy publicznych lepsza ochrona zdrowia? Stefan Bogusławski Partner Zarządzający PEX PharmaSequence Sesja Sequence of Healthcare 1 Planowane finansowanie publiczne ochrony zdrowia do 2024 Miliardy

Bardziej szczegółowo

Cel walidacji- zbadanie, czy procedura/wyrób/technologia/projekt/... może zostać w sposób niebudzący wątpliwości wprowadzona/y/e do użytkowania

Cel walidacji- zbadanie, czy procedura/wyrób/technologia/projekt/... może zostać w sposób niebudzący wątpliwości wprowadzona/y/e do użytkowania 1. Proszę krótko scharakteryzować w sposób "ilościowy": a) produkt i technologię wytwarzania tego produktu przez firmę którą założyła Pani/Pana podgrupa oraz wyjaśnić dlaczego wybrana technologia jest

Bardziej szczegółowo

SYLABUS. Nazwa przedmiotu/modułu. Farmakologia Kliniczna. Wydział Lekarski I. Nazwa kierunku studiów. Lekarski. Język przedmiotu

SYLABUS. Nazwa przedmiotu/modułu. Farmakologia Kliniczna. Wydział Lekarski I. Nazwa kierunku studiów. Lekarski. Język przedmiotu Nazwa przedmiotu/modułu Wydział Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Forma studiów Język przedmiotu Wydział Lekarski I Lekarski Jednolite magisterskie stacjonarne polski SYLABUS Farmakologia Kliniczna

Bardziej szczegółowo

SPOSÓB PRZEDSTAWIANIA DOKUMENTACJI DOŁĄCZANEJ DO WNIOSKU O DOPUSZCZENIE DO OBROTU PRODUKTU LECZNICZEGO WETERYNARYJNEGO IMMUNOLOGICZNEGO

SPOSÓB PRZEDSTAWIANIA DOKUMENTACJI DOŁĄCZANEJ DO WNIOSKU O DOPUSZCZENIE DO OBROTU PRODUKTU LECZNICZEGO WETERYNARYJNEGO IMMUNOLOGICZNEGO Załącznik nr 2 SPOSÓB PRZEDSTAWIANIA DOKUMENTACJI DOŁĄCZANEJ DO WNIOSKU O DOPUSZCZENIE DO OBROTU PRODUKTU LECZNICZEGO WETERYNARYJNEGO IMMUNOLOGICZNEGO CZĘŚĆ I - STRESZCZENIE DOKUMENTACJI I A IB I B 1 I

Bardziej szczegółowo

Potrzeby instytutów badawczych w zakresie wsparcia procesu rozwoju nowych leków, terapii, urządzeń medycznych... OŚRODEK TRANSFERU TECHNOLOGII

Potrzeby instytutów badawczych w zakresie wsparcia procesu rozwoju nowych leków, terapii, urządzeń medycznych... OŚRODEK TRANSFERU TECHNOLOGII Potrzeby instytutów badawczych w zakresie wsparcia procesu rozwoju nowych leków, terapii, urządzeń medycznych... DR ADAM SOBCZAK OŚRODEK TRANSFERU TECHNOLOGII BIO&TECHNOLOGY INNOVATIONS PLATFORM POLCRO

Bardziej szczegółowo

Regionalna Strategia Innowacji dla Mazowsza i inteligentne specjalizacje regionu

Regionalna Strategia Innowacji dla Mazowsza i inteligentne specjalizacje regionu Regionalna Strategia Innowacji dla Mazowsza i inteligentne specjalizacje regionu Małgorzata Rudnicka Kierownik Wydziału Innowacyjności Departament Rozwoju Regionalnego i Funduszy Europejskich Urząd Marszałkowski

Bardziej szczegółowo

Studia doktoranckie w zakresie nauk farmaceutycznych. Moduły kształcenia wraz z zakładanymi efektami kształcenia

Studia doktoranckie w zakresie nauk farmaceutycznych. Moduły kształcenia wraz z zakładanymi efektami kształcenia Załącznik nr 2 do Uchwały nr 60 Senatu UMK z dnia 25 kwietnia 207 r. Studia doktoranckie w zakresie nauk farmaceutycznych Moduły kształcenia wraz z zakładanymi efektami kształcenia Moduły kształcenia/przedmioty

Bardziej szczegółowo

SPOSÓB PRZEDSTAWIANIA DOKUMENTACJI DOŁĄCZANEJ DO WNIOSKU O DOPUSZCZENIE DO OBROTU PRODUKTU LECZNICZEGO WETERYNARYJNEGO IMMUNOLOGICZNEGO

SPOSÓB PRZEDSTAWIANIA DOKUMENTACJI DOŁĄCZANEJ DO WNIOSKU O DOPUSZCZENIE DO OBROTU PRODUKTU LECZNICZEGO WETERYNARYJNEGO IMMUNOLOGICZNEGO Załącznik nr 2 SPOSÓB PRZEDSTAWIANIA DOKUMENTACJI DOŁĄCZANEJ DO WNIOSKU O DOPUSZCZENIE DO OBROTU PRODUKTU LECZNICZEGO WETERYNARYJNEGO IMMUNOLOGICZNEGO CZĘŚĆ I STRESZCZENIE DOKUMENTACJI I A Wniosek o dopuszczenie

Bardziej szczegółowo

WNIOSEK O FINANSOWANIE PROJEKTU MŁODEGO BADACZA W POMORSKIM UNIWERSYTECIE MEDYCZNYM W SZCZECINIE NA ROK 2016

WNIOSEK O FINANSOWANIE PROJEKTU MŁODEGO BADACZA W POMORSKIM UNIWERSYTECIE MEDYCZNYM W SZCZECINIE NA ROK 2016 WNIOSEK O FINANSOWANIE PROJEKTU MŁODEGO BADACZA W POMORSKIM UNIWERSYTECIE MEDYCZNYM W SZCZECINIE NA ROK 2016 I. WNIOSKODAWCA Kierownik projektu MB (tytuł zawodowy / stopień naukowy, imię i nazwisko, PESEL,

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr 7 XXV OKRĘGOWEGO ZJAZDU DELEGATÓW PODKARPACKIEJ OKRĘGOWEJ IZBY APTEKARSKIEJ W RZESZOWIE Z DNIA 15 KWIETNIA 2010r.

Uchwała Nr 7 XXV OKRĘGOWEGO ZJAZDU DELEGATÓW PODKARPACKIEJ OKRĘGOWEJ IZBY APTEKARSKIEJ W RZESZOWIE Z DNIA 15 KWIETNIA 2010r. Uchwała Nr 7 XXV OKRĘGOWEGO ZJAZDU DELEGATÓW PODKARPACKIEJ OKRĘGOWEJ IZBY APTEKARSKIEJ W RZESZOWIE Z DNIA 15 KWIETNIA 2010r. w sprawie: pilnej potrzeby nowelizacji ustaw farmaceutycznych XXV Okręgowy Zjazd

Bardziej szczegółowo

omnia.pl, ul. Kraszewskiego 62A, 37-500 Jarosław, tel. +48 16 621 58 10 www.omnia.pl kontakt@omnia.pl

omnia.pl, ul. Kraszewskiego 62A, 37-500 Jarosław, tel. +48 16 621 58 10 www.omnia.pl kontakt@omnia.pl .firma Dostarczamy profesjonalne usługi oparte o nowoczesne technologie internetowe Na wstępie Wszystko dla naszych Klientów Jesteśmy świadomi, że strona internetowa to niezastąpione źródło informacji,

Bardziej szczegółowo

REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO

REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO OŚ PRIORYTETOWA 1.Inteligentna gospodarka Warmii i Mazur PODDZIAŁANIE 1.2.1. Działalność B+R przedsiębiorstw Rodzaje projektów: Czynniki sukcesu: Poziom wsparcia: Terminy naboru: Alokacja środków: programie

Bardziej szczegółowo

ZASTOSOWANIA FIZYKI W BIOLOGII I MEDYCYNIE Specjalność: Biofizyka molekularna. 3-letnie studia I stopnia (licencjackie)

ZASTOSOWANIA FIZYKI W BIOLOGII I MEDYCYNIE Specjalność: Biofizyka molekularna. 3-letnie studia I stopnia (licencjackie) ZASTOSOWANIA FIZYKI W BIOLOGII I MEDYCYNIE Specjalność: Biofizyka molekularna 3-letnie studia I stopnia (licencjackie) 1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA STUDIÓW Biofizyka to uznana dziedzina nauk przyrodniczych

Bardziej szczegółowo

Potrafi objaśnić wymogi i metody kontroli jakości leków. Zna założenia i zasady programu kwalifikacji dostawców

Potrafi objaśnić wymogi i metody kontroli jakości leków. Zna założenia i zasady programu kwalifikacji dostawców WIEDZA K_W01 K_W02 K_W03 K_W04 K_W05 K_W06 K_W07 K_W08 K_W09 K_W10 K_W11 K_W12 K_W13 K_W14 K_W15 K_W16 K_W17 Charakteryzuje współczesne metody projektowania i otrzymywania leków w oparciu o naturalne źródła

Bardziej szczegółowo

Specjalność (studia II stopnia) Oczyszczanie i analiza produktów biotechnologicznych

Specjalność (studia II stopnia) Oczyszczanie i analiza produktów biotechnologicznych Specjalność (studia II stopnia) Oczyszczanie i analiza produktów biotechnologicznych Studia magisterskie przedmioty specjalizacyjne Bioinformatyka w analizie genomu Diagnostyka molekularna Elementy biosyntezy

Bardziej szczegółowo

Dotacje na innowacje Projekt Opracowanie bioczujnika do detekcji wirusa grypy w materiale środowiskowym realizowany w ramach programu VENTURES

Dotacje na innowacje Projekt Opracowanie bioczujnika do detekcji wirusa grypy w materiale środowiskowym realizowany w ramach programu VENTURES Dotacje na innowacje Projekt Opracowanie bioczujnika do detekcji wirusa grypy w materiale środowiskowym realizowany w ramach programu VENTURES Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, współfinansowany ze środków

Bardziej szczegółowo

LEKI BIORÓWNOWAŻNE. Jaka jest ich przyszłość. w Polsce i na świecie POLSKI ZWIĄZEK PRACODAWCÓW PRZEMYSŁU FARMACEUTYCZNEGO

LEKI BIORÓWNOWAŻNE. Jaka jest ich przyszłość. w Polsce i na świecie POLSKI ZWIĄZEK PRACODAWCÓW PRZEMYSŁU FARMACEUTYCZNEGO LEKI BIORÓWNOWAŻNE Jaka jest ich przyszłość w Polsce i na świecie POLSKI ZWIĄZEK PRACODAWCÓW PRZEMYSŁU FARMACEUTYCZNEGO Czym jest lek biorównoważny? Lek biorównoważny to odpowiednik zarejestrowanego jako

Bardziej szczegółowo

ZAŁOŻENIA POLITYKI PAŃSTWA W OBSZARZE NAUKI DO 2020 ROKU

ZAŁOŻENIA POLITYKI PAŃSTWA W OBSZARZE NAUKI DO 2020 ROKU ZAŁOŻENIA POLITYKI PAŃSTWA W OBSZARZE NAUKI DO 2020 ROKU maj-czerwiec, 2013 ul. Hoża 20 \ ul. Wspólna 1/3 \ 00-529 Warszawa \ tel. +48 (22) 529 27 18 \ fax +48 (22) 628 09 22 ZAŁOŻENIA POLITYKI PAŃSTWA

Bardziej szczegółowo

Celem Tygodnia Szczepień w Polsce jest podkreślanie roli szczepień powszechnych i indywidualnych poprzez:

Celem Tygodnia Szczepień w Polsce jest podkreślanie roli szczepień powszechnych i indywidualnych poprzez: W dniach 22-26 kwietnia obchodzimy, już po raz IX, Europejski Tydzień Szczepień. Jest to inicjatywa Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), realizowana i koordynowana na poziomie lokalnym przez poszczególne

Bardziej szczegółowo

STUDIA Z GWARANCJĄ SUKCESU

STUDIA Z GWARANCJĄ SUKCESU Wyższa Szkoła Administracji Publicznej im. Stanisława Staszica w Białymstoku Wyższa Szkoła Administracji Publicznej im. Stanisława Staszica w Białymstoku ul. Ks.Stanisława Suchowolca 6, 15-567 Białystok

Bardziej szczegółowo

Wydział Farmaceutyczny

Wydział Farmaceutyczny Fakultet przygotowany w ramach projektu WUM AID Akademia Innowacyjnej Dydaktyki Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach POWER 2014-2020

Bardziej szczegółowo

zarządzania oraz dostępu do świadczonych usług dla pacjenta, poprzez budowę zintegrowanych systemów IT w grupach szpitalnych"

zarządzania oraz dostępu do świadczonych usług dla pacjenta, poprzez budowę zintegrowanych systemów IT w grupach szpitalnych "Poprawa jakości ekonomiki zarządzania oraz dostępu do świadczonych usług dla pacjenta, poprzez budowę zintegrowanych systemów IT w grupach szpitalnych" 1 5/12/2012 Zarządzanie procesami zakupu i dostaw

Bardziej szczegółowo

IV Kadencja XIII Posiedzenie KRDL

IV Kadencja XIII Posiedzenie KRDL IV Kadencja XIII Posiedzenie KRDL Uchwała Nr 111/IV/2017 Krajowej Rady Diagnostów Laboratoryjnych z dnia 8 grudnia 2017 roku w przedmiocie zmiany uchwały Nr 18/IV/2015 Krajowej Rady Diagnostów Laboratoryjnych

Bardziej szczegółowo

Rynek farmaceutyczny i ochrony zdrowia w Polsce Prognozy rozwoju na lata

Rynek farmaceutyczny i ochrony zdrowia w Polsce Prognozy rozwoju na lata Rynek farmaceutyczny i ochrony zdrowia w Polsce 2013 2 Język: polski, angielski Data publikacji: Q2 Format: pdf Cena od: 1900 Sprawdź w raporcie Dla których kategorii leków ATC prognozuje się najszybszy

Bardziej szczegółowo

Sylabus Biologia molekularna

Sylabus Biologia molekularna Sylabus Biologia molekularna 1. Metryczka Nazwa Wydziału Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Program kształcenia Farmacja, jednolite studia magisterskie, forma studiów: stacjonarne

Bardziej szczegółowo

Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid

Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid http://www.maggiedeblock.be/2005/11/18/resolutie-inzake-de-klinischebiologie/ Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Obecna Minister Zdrowia Maggy de Block wraz z Yolande Avontroodt, i Hilde Dierickx

Bardziej szczegółowo

o zmianie ustawy Prawo zamówień publicznych

o zmianie ustawy Prawo zamówień publicznych Warszawa, dnia 9 listopada 2012 r. Grupa Posłów na Sejm RP Klubu Poselskiego Ruch Palikota Szanowna Pani Ewa Kopacz Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej

Bardziej szczegółowo

UNIWERSYTET ROLNICZY IM. HUGONA KOŁŁĄTAJA W KRAKOWIE WYDZIAŁ BIOTECHNOLOGII I OGRODNICTWA

UNIWERSYTET ROLNICZY IM. HUGONA KOŁŁĄTAJA W KRAKOWIE WYDZIAŁ BIOTECHNOLOGII I OGRODNICTWA UNIWERSYTET ROLNICZY IM. HUGONA KOŁŁĄTAJA W KRAKOWIE WYDZIAŁ BIOTECHNOLOGII I OGRODNICTWA Opis zakładanych efektów kształcenia Zarządzenie Rektora UR w Krakowie nr 26/2012 z dnia 6 lipca 2012 r. Kierunek

Bardziej szczegółowo

Napędza nas automatyzacja

Napędza nas automatyzacja Napędza nas automatyzacja 02 Springer Napędza nas automatyzacja Springer GmbH innowacyjna firma dbająca o Twój sukces w automatyce Springer Napędza nas automatyzacja Rozwój rynku automatyki w opinii Springer

Bardziej szczegółowo

Chcą wiedzieć kim jesteśmy. Janssen -Cilag P olska Sp. z o.o.

Chcą wiedzieć kim jesteśmy. Janssen -Cilag P olska Sp. z o.o. Chcą wiedzieć kim jesteśmy Janssen -Cilag P olska Sp. z o.o. Może większość ludzi wie, czym się zajmujemy. Czasami pytają, jakimi wartościami się kierujemy. Chcą wiedzieć, kim jesteśmy. Po pierwsze, jesteśmy

Bardziej szczegółowo

PLAN DZIAŁANIA KT NR 184 ds. Klejów

PLAN DZIAŁANIA KT NR 184 ds. Klejów Strona 1 PLAN DZIAŁANIA KT NR 184 ds. Klejów STRESZCZENIE Środowisko biznesowe: Zakres objęty działalnością KT 184 jest niezwykle szeroki i ma charakter wybitnie intersektorowy, gdyż dotyczy nie tylko

Bardziej szczegółowo