Sympozjum biomérieux Polska

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Sympozjum biomérieux Polska"

Transkrypt

1

2 Spis treści 3 Mikrobiologiczna kontrola środowiska 4 Ocena stanu mikrobiologicznego powietrza w dużym zakładzie gastronomicznym 6 Wywiad z panią Krystyną Olejniczak-Korczyńską, kierownikiem laboratorium Zakładu OVOVITA 7 Bakterie Escherichia coli 0157 zagrożenie w produkcji żywności 11 Tempo STA nowa metoda oznaczania liczby gronkowców koagulazo-dodatnich (Staphylococcus aureus) w żywności 14 Pierwszy krok Instytutu Pasteura i Mérieux Alliance w kierunku długofalowego partnerstwa badawczego w obszarze chorób zakaźnych 15 NOWOŚCI Etest i QUICKVUE Wydawca: biomérieux Polska Sp. z o.o. Osoba odpowiedzialna: Elżbieta Wójcik Osoby biorące udział w przygotowaniu nr 8: Dorota Pawluch Czesław Mitek Barbara Krawczyńska Adres redakcji i wydawcy: biomérieux Polska Warszawa, ul. eromskiego 17 tel. (22) fax (22) Przygotowalnia i druk: PASSA Zak ad Poligraficzny Wojciech Bia kowski Konstancin-Jeziorna, ul. Lipowa 26 Sympozjum biomérieux Polska W dniu 2 czerwca 2009 roku Firma biomérieux Polska zorganizowa a, w Hotelu Marriott sympozjum na temat Nowoczesne rozwiàzania w diagnostyce mikrobiologicznej ywnoêci. Dr Jolanta Rola z Paƒstwowego Instytutu Weterynarii w Pu awach, wyg osi a wyk ad na temat zastosowania aparatu mini Vidas do wykrywania enterotoksyny gronkowcowej w ywnoêci. Badania przeprowadzone przez Unijne Laboratoria ds. Mleka i Produktów Mlecznych dowodzà, e test VIDAS SET 2, wykonywany na aparacie mini Vidas ma czu oêç i specyficznoêç na odpowiednio wysokim poziomie, pozwalajàcym z powodzeniem wykorzystywaç ten test do wykrywania enterotoksyn gronkowcowych w produktach mlecznych. Zastosowanie analizatora mini Vidas pozwala nie tylko na uproszczenie i skrócenie czasu trwania badania ale równie zapewnia standaryzacj wykonanych badaƒ i otrzymanych wyników. Dr Alina Kunicka-Styczyƒska z Instytutu Technologii Fermentacji i Mikrobiologii Politechniki ódzkiej zaprezentowa a wyniki z oceny przydatnoêci systemu Tempo w oznaczaniu jakoêci mikrobiologicznej ywnoêci. System Tempo zosta zaprojektowany do monitorowania mikrobiologicznych wskaêników kontroli jakoêci produktów ywnoêciowych. Ideà biomérieux jest zapewnienie wykonania z zastosowaniem systemu wszystkich rutynowych analiz, prowadzonych w komercyjnym laboratorium mikrobiologicznym. Obecnie, system TEMPO umo liwia okreêlenie ogólnej liczby drobnoustrojów mezofilnych (test TVC), liczby bakterii z grupy coli (testy TC, CC), liczby bakterii Escherichia coli (test EC), liczby bakterii z rodziny Enterobacteriaceae (test EC), liczby bakterii kwasu mlekowego (test LAB) i liczby bakterii Staphylococcus aureus (test STA). Wprowadzenie testu pozwalajàcego na oznaczenie liczby dro d y i pleêni zabezpieczy potrzeby wi kszoêci laboratoriów pracujàcych w zak adach przemys u spo ywczego. Zastosowania systemu TEMPO dotyczà najwa niejszego segmentu rynku kontroli mikrobiologicznej prowadzonej w przemyêle spo ywczym. W rzeczywistoêci, 80% rutynowych testów, wykonywanych w laboratoriach prowadzàcych badania ywnoêci, obejmuje zliczanie mikroorganizmów. Testy te potwierdzajà, na potrzeby konsumentów, zarówno wartoêç komercyjnà produktów gotowych przez okres od zakoƒczenia produkcji do up ywu daty wa noêci oraz wysokà jakoêç produktów spo ywczych. Kolejny wyk ad, wyg oszony przez panià mgr Barbar Soko owskà z Instytutu Biotechnologii Przemys u Rolno-Spo ywczego, poêwi cony by badaniu ywnoêci ja owej z wykorzystaniem aparatu BacT/ALERT. Przeprowadzone w Instytucie Biotechnologii Przemys u Rolno-Spo ywczego badania potwierdzajà przydatnoêç systemu BacT/ALERT do monitorowania jakoêci mikrobiologicznej soków, napojów i zup. System umo liwia wykrycie testowanych drobnoustrojów przy zanieczyszczeniu na poziomie pojedynczych komórek w ml badanych próbek, w czasie od kilkunastu godzin do 3 dni. Stosowanie systemu skraca istotnie czas analizy przy poszukiwaniu typowych dla danego Êrodowiska grup drobnoustrojów. Dr Tomasz Zar ba z Narodowego Instytutu Leków powiedzia o identyfikacji drobnoustrojów, wyhodowanych z powierzchni i powietrza w kontroli czystoêci Êrodowiska produkcyjnego przy u yciu automatycznego analizatora jakim jest Vitek 2 Compact. Piotr Czajka z biomérieux Polska zaprezentowa DiversiLab najnowszy aparat do szybkiego genotypowania mikroorganizmów. Mamy nadziej, e zorganizowane przez nas spotkanie spe ni o oczekiwania osób, które w nim uczestniczy y, a aparaty znajdà zastosowanie w kolejnych laboratoriach badajàcych ywnoêç. 2

3 Mikrobiologiczna kontrola środowiska KONTROLA ŚRODOWISKA Dorota Pawluch Monitorowanie czystoêci Êrodowiska jest jednym z elementów eliminowania mikrobiologicznych zanieczyszczeƒ w sektorze przemys owym. Podstawà nowoczesnych systemów zapewnienia gwarantowanej, dobrej jakoêci farmaceutyków, ywnoêci, czy kosmetyków jest stworzenie odpowiednich warunków do produkcji. Przestrzegajàc zasad GMP (Good Manufacturing Practice), HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points), GHP (Good Hygienic Practice) i innych standardów, przemys farmaceutyczny, spo- ywczy i kosmetyczny wprowadzi kontrol czystoêci powietrza i powierzchni jako obowiàzkowe, systematyczne badanie, zapobiegajàce zanieczyszczeniom podczas produkcji, a co za tym idzie otrzymania produktów o najwy szej jakoêci. Firma biomérieux proponuje produkty do kompleksowej, mikrobiologicznej kontroli Êrodowiska. Monitorowanie zanieczyszczenia powietrza umo liwi próbnik powietrza o nazwie air IDEAL 3P. Podstawà do zastosowania urzàdzenia jest projekt Standardu ISO/DIS Aparat zosta wysoko oceniony pod wzgl dem wydajnoêci fizycznej i biologicznej (wyniki dost pne w biomérieux Polska). Zasada pomiaru jest bardzo prosta. Po okreêleniu iloêci pobieranego powietrza, urzàdzenie zostaje uruchomione. Czàsteczki powietrza zasysane sà dzi ki wbudowanej turbinie, a nast pnie po przejêciu przez perforowana przegrod, wszystkie zanieczyszczenia mikrobiologiczne osadzajà si na powierzchni pod o a. Po inkubacji, pozostaje okreêliç liczb komórek w 1 m 3, korzystajàc z do àczonej do zestawu tablicy przeliczeƒ i porównaç z obowiàzujàcymi normami. Air IDEAL 3P posiada wszystkie wymagane dla tego typu aparatu cechy. Jest lekkim, przenoênym urzàdzeniem, wa àcym jedynie 1,2 kg. Pi ç ekranów pobrania prób, znajdujàcych si w zestawie mo na sterylizowaç w 134 C. Pobranie próbki powietrza jest w pe ni zautomatyzowane dzi ki mo liwoêci zaprogramowania urzàdzenia. Ka dy u ytkownik indywidualnie okreêla czas i wielkoêç pobieranej próbki powietrza. Mo na kontrolowaç 5 10, a do 1000 litrów powietrza. Aparat dost pny jest w dwóch formach. Air IDEAL z ekranami przystosowanymi dla p ytek o Êrednicy 90 mm oraz z ekranami dla p ytek 55 mm. Pod o e zawiera w swoim sk adzie cztery czynniki neutralizujàce, które inaktywujà pozosta oêci Êrodków dezynfekcyjnych, dlatego test powinno przeprowadzaç si zarówno przed jak i po umyciu powierzchni. W ofercie biomérieux dost pne sà p ytki Count-Tact TSA, Coun- Tact Sabouraud Dextrose z Chloramfenikolem, Count-Tact VRBG czy Count-Tact YGC. Aby pobranie materia u by o powtarzalne, nale y u yç urzàdzenie o nazwie Aplikator Count-Tact. Zapewnia on standaryzacj pobrania próbki materia u: nacisk na powierzchni 500 gram i czas ekspozycji 10 sekund zgodnie z wymaganiami Normy PN-ISO Bezpieczny transport p ytek Count-Tact z miejsca pobrania próbek do laboratorium zapewni pojemnik Bi-Box. Jest to podwójnie pakowany, ja owy, plastikowy pojemnik przeznaczony do transportu i przechowywania prób na p ytkach Count-Tact. Bi-Box sk ada si z dwóch mniejszych pojemników, które mo na otwieraç osobno, a ka dy z nich zawiera 5 mniejszych przegródek. Bi-Box zosta zaprojektowany dla celów bezpiecznego transportu p ytek Count-Tact z miejsca pobrania próbek do laboratorium. Bi-Box jest dost pny w opakowaniach po 10 podwójnie zabezpieczonych pojemników wyja owionych dawkà 25 kgray. Drugim elementem mikrobiologicznej kontroli Êrodowiska jest ocena czystoêci powierzchni produkcyjnych. Aplikator Count- Tact wraz z p ytkami Count-Tact zapewnià wystandaryzowane badanie powierzchni przemys owych zgodnie z Normà PN-ISO P ytki Count-Tact majà Êrednic 55 mm oraz naci cia na ca ej powierzchni. Menisk wypuk y agaru pozwala na bezpoêrednie pobranie materia u do kontroli higieny powierzchni Êcian, pod óg, linii produkcyjnych, urzàdzeƒ, ubraƒ czy ràk pracowników. 3

4 KONTROLA ŚRODWISKA PRODUKCYJNEGO Ocena stanu mikrobiologicznego powietrza w dużym zakładzie gastronomicznym Iga Kiełbiewska, Elżbieta Rosiak Wprowadzenie W ostatnich latach obserwuje si wzrost zainteresowania badaniami dotyczàcymi mikroflory powietrza wewn trznego, szczególnie w budynkach, gdzie ludzie sp dzajà du o czasu (szko y, biura, urz dy, mieszkania). Prace te dotyczà g ównie iloêciowej i jako- Êciowej charakterystyki drobnoustrojów oraz okreêlenia czynników wp ywajàcych na powstawanie bioaerozoli w pomieszczeniach. Wcià jednak niedostatecznie du o uwagi poêwi ca si zagadnieniom dotyczàcym jakoêci mikrobiologicznej powietrza w zak adach przemys u spo ywczego i obiektach gastronomicznych. Stan mikrobiologiczny powietrza w zak adach produkujàcych i serwujàcych ywnoêç stanowi wa ny element higieny Êrodowiska produkcyjnego, wp ywa na jakoêç, trwa oêç ywnoêci oraz kszta tuje higien konsumpcji posi ków. Mikroorganizmy obecne w powietrzu mogà negatywnie oddzia ywaç na zdrowie i samopoczucie ludzi przebywajàcych w pomieszczeniach poprzez nadmiernà koncentracj liczby drobnoustrojów w Êrodowisku lub fakt wytwarzania szkodliwych dla cz owieka zwiàzków. Celem pracy by a ocena stanu mikrobiologicznego powietrza w du ym zak adzie gastronomicznym z wykorzystaniem próbnika przeznaczonego do kontroli czystoêci mikrobiologicznej powietrza air IDEAL 3P (biomérieux). Materia y i metody badaƒ Badania przeprowadzono w du ym obiekcie gastronomicznym typu otwartego, mieszczàcym si na parterze budynku biurowego w Warszawie. Materia do badaƒ stanowi y próbki powietrza pobierane przez 10 dni w 6 obszarach zak adu gastronomicznego: kuchnia w a- Êciwa, przygotowalnia czysta surówek i sa atek, ch odnia, bufet na sali konsumenckiej, szatnia pracownicza, zmywalnia naczyƒ sto owych. àcznie pobrano 560 próbek powietrza zgodnie ze schematem (rys. 1). Próby powietrza, o ustalonej (na podstawie badania wst pnego) obj toêci, pobierano w dwóch powtórzeniach: 50 litrów w przygotowalni surówek i sa atek, 200 litrów w kuchni, ch odni, szatni oraz na sali konsumenckiej, w zmywalni naczyƒ sto owych, ze wzgl du na ogromnà zmiennoêç liczby drobnoustrojów w powietrzu w tym obszarze pobierano zarówno 50 litrów, jak i 200 litrów. Do pobierania próbek powietrza zastosowano metod zderzeniowà z wykorzystaniem próbnika przeznaczonego do kontroli czystoêci mikrobiologicznej powietrza air IDEAL 3P (biomérieux) (rys. 2). Próbniki powietrza sà wysokowydajnymi urzàdzeniami, w których strumieƒ zasysanego przez pomp ssàcà powietrza przechodzi przez perforowanà g owic z otworami. Nast pnie kierowany jest na powierzchni agaru umieszczonà wewnàtrz urzàdzenia na standardowej szalce Petriego. Otwory w g owicy powodujà powstawanie silnych strumieni powietrza, w wyniku czego wszystkie zanieczyszczenia mikrobiologiczne osadzajà si na powierzchni agaru. Powietrze przechodzàce przez jeden otwór trafia w osobny punkt na po ywce. Rys. 1. Etapy badania stanu mikrobiologicznego powietrza èród o: opracowanie w asne Przygotowanie p ytek Petriego z odpowiednimi pod o ami Pobranie próbek powietrza (wykonanie posiewu na p ytki z wykorzystaniem próbnika powietrza) Inkubacja p ytek w inkubatorach mikrobiologicznych w okreêlonych warunkach (czas, temperatura) Odczyt wyników (liczba kolonii wyros ych na p ytkach) Analizy mikrobiologiczne powietrza wykonano w dwóch kierunkach: ogólnej liczby drobnoustrojów mezofilnych tlenowych, liczby dro d y i pleêni. Jako pod o e mikrobiologiczne do oznaczenia ogólnej liczby drobnoustrojów mezofilnych tlenowych wykorzystano agar od ywczy (24 h, temp. 37 C), natomiast do oznaczenia liczby dro d y i pleêni agar glukozowy z chloramfenikolem (termostabilnym antybiotykiem hamujàcym wzrost bakterii) (72 h, temp. 25 C). Rys. 2. Mikrobiologiczny próbnik powietrza air IDEAL 3P (biomérieux) Po okreêlonym czasie inkubacji dokonywano odczytu zliczano widoczne na p ytkach kolonie. Korekty liczby kolonii odczytanych z p ytek dokonano wykorzystujàc tabele konwersji wyników wykorzystujàce prawo Fellera, pozwalajàce obliczyç najbardziej prawdopodobnà liczb drobnoustrojów. Odczytane wyniki wyra one jako jednostki tworzàce kolonie (jtk) konwertowano na najbardziej prawdopodobnà liczb mikroorganizmów obecnych w pobieranej obj toêci powietrza. Nast pnie wynik przeliczano z proporcji na najbardziej prawdopodobnà liczb mikroorganizmów wyra onà w jednostkach tworzàcych kolonie w1 m 3 powietrza (jtk/m 3 ). 4

5 Wyniki Stan mikrobiologiczny powietrza w poszczególnych obszarach obj tych badaniem by zró nicowany (tab. 1). Wynika to z faktu, e badania prowadzono w czasie 10 ró nych dni, poszczególne obszary obj te badaniem stanowi y osobne pomieszczenia, a tak e charakteryzowa y si odmiennym przeznaczeniem, co znajduje potwierdzenie w badaniach innych autorów (Wójcik- Stopczyƒska i wsp., 2002; Wójcik-Stopczyƒska i wsp., 2003; Wójcik-Stopczyƒska, 2006; Gaczkowska, 2008). Ogólna liczba drobnoustrojów mezofilnych tlenowych waha a si w szerokim przedziale jtk/m 3. Najwi kszà liczb mikroorganizmów tlenowych mezofilnych stwierdzono w powietrzu zmywalni naczyƒ sto owych, 586 jtk/m 3. W obszarze tym zaobserwowano równie najwi kszà zmiennoêç ogólnej liczby drobnoustrojów obecnych w powietrzu wartoêci mieêci y si w szerokim przedziale jtk/m 3. Wiele czynnoêci wykonywanych w zmywalni naczyƒ sto owych, takich jak resztkowanie talerzy, op ukiwanie talerzy i tac, mycie r czne lub maszynowe naczyƒ, a tak e obecnoêç resztek ywnoêci w otwartym koszu na odpadki mog o przyczyniç si do zanieczyszczenia mikrobiologicznego powietrza w zmywalni. Dodatkowo lokalizacja zmywalni przy cz sto ucz szczanym ciàgu komunikacyjnym (przy wejêciu na zaplecze gastronomiczne) oraz przemieszczanie si pracowników przez ten obszar mog y wp ywaç na liczb drobnoustrojów w powietrzu. Ponadto w zmywalni cz sto obserwowano niehigieniczne zachowania pracowników. Wp yw tych czynników na stan mikrobiologiczny powietrza zaobserwowali równie w swoich badaniach Wójcik- Stopczyƒska i wsp. (2002), Wójcik-Stopczyƒska (2006) i Gaczkowska (2008). W powietrzu ch odni stwierdzono najmniejszà wartoêç ogólnej liczby drobnoustrojów mezofilnych tlenowych, 64 jtk/m 3 oraz najmniejsze zró nicowanie liczby mikroorganizmów w powietrzu zakres jtk/m 3. Wynikaç mo e to z faktu, e warunki panujàce w ch odni (0 4 C) nie sà korzystne dla mikroorganizmów mezofilnych, dla których optymalna temperatura wzrostu jest znacznie wy sza i mieêci si w przedziale C (Ja osiƒska- Pieƒkowska, 2007). Liczba grzybów w powietrzu pomieszczeƒ du ego zak adu gastronomicznego oscylowa a w zakresie jtk/m 3. Dro d e i pleênie najliczniej wyst powa y w powietrzu przygotowalni surówek i sa atek, gdzie ich liczba wynosi a 117 jtk/m 3. Ponadto w obszarze tym zaobserwowano najwi kszà zmiennoêç liczby dro d y i pleêni obecnych w powietrzu wartoêci waha y si w przedziale jtk/m 3. Tak du a liczba dro d y i pleêni w przygotowalni surówek i sa atek zwiàzana by a zapewne z obecnoêcià w tym obszarze du ej iloêci surowców roêlinnych (warzyw, owoców), które stanowià dobre Êrodowisko dla ich rozwoju, a tak e z wykonywaniem czynnoêci rozdrabniania i mieszania tych surowców. W badaniach stanu mikrobiologicznego powietrza w obiekcie ma ej gastronomii Wójcik-Stopczyƒska (2006) zwraca uwag na fakt, e surowce roêlinne wykorzystywane do produkcji posi ków mogà stanowiç êród o grzybów zanieczyszczajàcych powietrze pomieszczeƒ. Najmniejszà liczb dro d y i pleêni zaobserwowano natomiast w powietrzu szatni uzyskane wyniki to 7 jtk/m 3 oraz najmniejsze zró nicowanie liczby tych mikroorganizmów zakres 0 15 jtk/m 3. Wg Krogulskiego (2008) prawid owe funkcjonowanie wentylacji pozwala uniezale niç zanieczyszczenia mikroorganizmami powietrza w pomieszczeniach od ich st enia w powietrzu atmosferycznym. Przypuszczalnie sprawnie dzia ajàca wentylacja, która utrzymywa a odpowiednià wilgotnoêç i temperatur powietrza w szatni, a tak e zapewnia a usuni cie cz Êci zanieczyszczeƒ z pomieszczenia, wp ywa a korzystnie na stan mikrobiologiczny powietrza. Przedstawione wyniki (tab. 1) wskazujà, e udzia dro d y i ple- Êni w ogólnej liczbie drobnoustrojów mezofilnych tlenowych by zró nicowany. Najbardziej zdominowana przez dro d e i ple- Ênie okaza a si mikroflora powietrza w ch odni. Udzia grzybów w ogólnej liczbie drobnoustrojów wynosi w tym obszarze 120,3%. Tak wysoki udzia grzybów w mikroflorze powietrza w ch odni mo e wynikaç z niekorzystnych dla mikroorganizmów mezofilnych warunków panujàcych w tym obszarze. Na liczb dro d y i pleêni w powietrzu ch odni mo e równie wp ywaç stan techniczny i higieniczny systemu nawiewu ch odnego powietrza, który mo e stanowiç potencjalne êród o grzybów (Szczudlik, 2004). Ponadto stan mikrobiologiczny powietrza mogà warunkowaç rodzaj i jakoêç mikrobiologiczna przechowywanych surowców, pó produktów i produktów gotowych, na co zwraca uwag w swoich badaniach Wójcik-Stopczyƒska i wsp. (2002). Pracownicy, którzy stanowià zasadnicze êród o zanieczyszczenia powietrza bakteriami, nie przebywali na sta e w ch odni, co równie mog o si przyczyniç do tak wysokiego udzia u grzybów w mikroflorze powietrza w tym obszarze (Wójcik-Stopczyƒska i wsp., 2003). Wnioski 1. Dopuszczalny poziom ogólnej liczby drobnoustrojów (2000 jtk/m 3 ) zosta przekroczony w przypadku 3,6% wszystkich pobranych próbek powietrza. Przekroczenie tego poziomu stwierdzono wy àcznie w pomieszczeniu zmywalni naczyƒ sto owych. 2. Przekroczenie dopuszczalnego poziomu dro d y i pleêni (300 jtk/m3) stwierdzono w przypadku 5,7% wszystkich pobranych próbek powietrza. Wy szà ni dopuszczalna liczb grzybów w powietrzu zaobserwowano w przygotowalni czystej surówek i sa atek, w kuchni i przy bufecie na sali konsumenckiej. 3. Ze wzgl du na fakt, e drobnoustroje z powietrza mogà stanowiç przyczyn zanieczyszczeƒ wtórnych ywnoêci oraz negatywnie oddzia ywaç na zdrowie przebywajàcych w pomieszczeniach osób, niezb dne sà dalsze badania pozwalajàce na opracowanie wytycznych oceny jakoêci mikrobiologicznej powietrza w zak adach przetwórstwa spo ywczego i obiektach gastronomicznych (ustalenie dopuszczalnych poziomów oraz wytypowanie grup drobnoustrojów obj tych monitorowaniem). Tab. 1. Zanieczyszczenie mikrobiologiczne powietrza w badanych obszarach du ego zak adu gastronomicznego Wydzielony obszar Ogólna liczba drobnoustrojów Liczba dro d y i pleêni Udzia dro d y mezofilnych tlenowych i pleêni w OLD [jtk/m 3 [jtk/m ] ] [%] zakres Êrednia zakres Êrednia Kuchnia ,5 Przygotowalnia surówek i sa atek ,5 Ch odnia ,3 Bufet na sali konsumenckiej ,2 Szatnia Zmywalnia naczyƒ sto owych ,1 èród o: badania w asne 5

6 NASI KLIENCI Wywiad z panią Krystyną Olejniczak-Korczyńską, kierownikiem laboratorium Zakładu OVOVITA 1. Czy mo e Pani przybli yç nam dzia alnoêç Paƒstwa firmy Ovovita? OVOVITA jest rodzinnym przedsi biorstwem zajmujàcym si produkcjà i przetwórstwem jaj. Firma powsta a w 2006 r. jako zak ad wykorzystujàcy najnowsze techniki przetwórstwa jaj i metody analizy przetworów jajowych. Od 2008 roku firma posiada certyfikat ISO 9000 i ISO nadane przez TUV Nord. 2. Jakiego rodzaju badania Pani wykonuje w laboratorium? W laboratorium zak adowym przeprowadzamy badania surowców jaj, pochodzàcych z w asnej fermy niosek oraz z zakupu, produktów jajczarskich pod wzgl dem jakoêci mikrobiologicznej i w asnoêci fizykochemicznych, oraz próbek Êrodowiskowych z obszaru produkcji. Badamy równie wod oraz jakoêç opakowaƒ stosowanych w zak adzie. Prowadzimy równie badania nad poprawieniem w asnoêci funkcjonalnych i technologicznych naszych wyrobów. 3. Zakupili Paƒstwo aparaty do diagnostyki mikrobiologicznej Tempo i mini Vidas. Jakie korzyêci wynikajà dla Paƒstwa z u ytkowania tych aparatów? Dzi ki zakupowi aparatów Tempo i mini Vidas mogliêmy: znacznie usprawniç prac w laboratorium oraz zwi kszyç mo liwoêci laboratorium co do iloêci wykonywanych analiz bez wzrostu zatrudnienia, a co za tym idzie, znacznie efektywniej wykorzystaç czas pracy laboratorium; skróciç okres oczekiwania na wyniki badaƒ surowców i produkowanych wyrobów i zminimalizowaç czas przetrzymywania surowców w magazynie i wyrobów przed uwolnieniem do sprzeda y; stosowanie najnowszych metod badawczych wp yn o na jakoêç badaƒ, pozwoli o zminimalizowaç iloêç mo liwych do pope nienia b dów metodycznych oraz zapewnienie wiarygodnoêç wyników badaƒ. System Tempo pozwala na szybki zapis wyników, ich transfer do programu Excel oraz obróbk danych celem analizy wyników badaƒ Aparat mini Vidas znacznie skróci i uproêci wykonywanie badaƒ w kierunku Salmonella. Oznaczenie uleg o skróceniu z 5 dni dla metody tradycyjnej do 3 dni przy wykorzystaniu aparatu Vidas. 5. W jaki sposób posiadanie Tempo i mini Vidas usprawni o prac Laboratorium? Nasze laboratorium pracuje w systemie jednozmianowym. Przy jednoosobowej obsadzie pracowni zaistnia a potrzeba usprawnienia pracy i zwi kszenia iloêci mo liwych do wykonywania analiz, bez zwi kszania zatrudnienia w laboratorium, w zwiàzku z wprowadzaniem nowych wyrobów. G ównym celem firmy jest spe nianie oczekiwaƒ klientów co do jakoêci wyrobów oferowanych przez zak ad. Oczekiwania te mogà byç spe nione poprzez sta e monitorowanie procesu produkcji. Aby wywiàzaç si ze swoich zadaƒ, do laboratorium zakupione zosta y: aparat Tempo do oznaczania wskaêników jakoêci produkcji metodà NPL i aparat Vidas do badania obecnoêci bakterii Salmonella w ywnoêci. Przy jednoosobowej obsadzie pracowni mikrobiologii oba aparaty sà bardzo dobrym rozwiàzaniem problemów z iloêcià i jakoêcià badaƒ. 6. Czy poleci aby Pani te aparaty innym laboratoriom? Aparaty Tempo i Mini Vidas poleci abym laboratoriom firm produkujàcych szeroki asortyment wyrobów, w których bez zatrudniania dodatkowego personelu i zwi kszania powierzchni laboratorium mo na znacznie zwi kszyç liczb wykonywanych analiz w krótszym czasie, mniejszym nak adem pracy. 4. Jako u ytkownik tych aparatów, jakie widzi Pani g ówne ich zalety? Wykorzystanie aparatu Tempo pozwoli o znacznie skróciç czas wykonywania analiz w porównaniu z metodami tradycyjnymi. Uleg skróceniu okres oczekiwania na wyniki oznaczeƒ np. ogólnej liczby drobnoustrojów z 3 do 2 dni oraz dro d y i ple- Êni z 5 dni do 3. Znacznemu zmniejszeniu uleg a pracoch onnoêç badaƒ, zminimalizowane zosta o ryzyko pope nienia b du podczas wykonywania badaƒ oraz ryzyko zaka eƒ. Proces przygotowywania prób uleg standaryzacji a czas potrzebny na dokonanie odczytów badaƒ uleg skróceniu do kilku minut. 6

7 Bakterie Escherichia coli O157 zagrożenie w produkcji żywności Alina Kunicka-Styczyńska Instytut Technologii Fermentacji i Mikrobiologii Politechniki Łódzkiej KONTROLA ŻYWNOŚCI Wprowadzenie Bakterie Escherichia coli po raz pierwszy zosta y wyizolowane z ka u cz owieka oraz opisane na poczàtku XIX wieku i dotychczas uznawane sà jako wskaêniki zanieczyszczenia ka owego wody, ywnoêci i Êrodowiska produkcyjnego. Ich obecnoêç wskazuje na potencjalne zanieczyszczenie takimi patogenami jak Salmonella spp. czy Shigella spp. Bakterie te sà typowymi komensalami bytujàcymi w przewodzie pokarmowym cz owieka i zwierzàt ciep okrwistych, uczestniczàcymi w rozk adzie substancji pokarmowych. E. coli wytwarzajà równie witaminy z grupy B, witamin K i C oraz bakteriocyny, hamujàce rozwój niektórych bakterii chorobotwórczych. Uwa a si, e chorobotwórcze szczepy E. coli powsta y na drodze ewolucji niepatogennych szczepów komensalnych [Vernozy-Rozand, 2007]. Szczepy patogenne kolonizujà skór i b ony Êluzowe jamy ustnej, uk adu oddechowego, uk adu moczowo-p ciowego oraz jelita. Szczególnà uwag na szczepy E. coli wywo ujàce zatrucia pokarmowe zwrócono w latach osiemdziesiàtych, po odnotowaniu szeregu zbiorowych zatruç skutkujàcych m. in. krwawymi biegunkami. Wyizolowano szereg szczepów produkujàcych toksyn dzia ajàcà cytotoksycznie na komórki linii Vero (komórki nerek afrykaƒskiej ma py zielonej) i grup tà okreêlono jako produkujàce verocytotoksyny E. coli (VTEC). Toksyny te zosta y póêniej scharakteryzowane i nazwane Shiga-toxin, ze wzgl du na strukturalne podobieƒstwo do toksyny produkowanej przez Shigella dysenteriae. Obecnie terminu shiga-toxin producing E. coli (STEC) u ywa si w odniesieniu do szczepów E. coli posiadajàcych geny stx, kodujàce te toksyny. Obecnie znane jest ponad 400 serotypów STEC E. coli, ale nie wszystkie sà patogenne dla cz owieka. Opisywanych jest 6 patogennych typów E. coli: enterotoksyczne E. coli (ang. enterotoxigenic, ETEC) enteropatogenne E. coli (ang. enteropathogenic, EPEC) enteroagregujàce E. coli (ang. enteroaggregative, EAggEC) enterokrwotoczne E. coli (ang. enterohemorrhagic, EHEC) enteroinwazyjne E. coli (ang. enteroinvasive, EIEC) adhezyjne E. coli (ang. diffusely adherent, DAEC). STEC E. coli sà klasyfikowane do serogrup i serotypów na podstawie charakterystyki antygenowej. OkreÊlenie serogrupy prowadzi si poprzez charakterystyk antygenów somatycznych O. Oznaczenie serotypu w obr bie ka dej serogrupy odbywa si na podstawie charakterystyki antygenów rz skowych H i powierzchniowych K. OkreÊlenie pe nego serotypu zawiera identyfikacj antygenów O, H i K. Bakterie E. coli O157 nale à do grupy enterokrwotocznych E. coli. Wykazujà typowe cechy fizjologiczne i biochemiczne komensalnych E. coli, z trzema wyjàtkami. Unikalny dla E. coli O157 jest brak wzrostu w temperaturze powy ej 44,5 C, brak zdolnoêci do fermentacji sorbitolu (SOR-) oraz brak produkcji β-glukuronidazy (GUD-). Cechy te pozwoli y na wprowadzenie specyficznych metod izolacji i identyfikacji. Nale y jednak pami taç o mo liwoêci wyst powania nieruchliwych szczepów EHEC O157, fermentujàcych sorbitol (SOR+) i wytwarzajàcych β-glukuronidaz (GUD+), które równie sà przyczynà chorób. Szczepy E. coli O157, podobnie jak wi kszoêç enterokrwotocznych E. coli, posiadajà chromosomalnà wysp patogennoêci okreêlanà jako locus of enterocyte attachment LEE oraz plazmid o wielkoêci 60 Mda (po157), kodujàcy kilka czynników wirulencji. Monitorowanie obecnoêci EHEC O157 w ywnoêci uzasadnia nie tylko patogennoêç tych bakterii, ale równie niska dawka infekcyjna. Przypadki zatruç pokarmowych by y notowane przy wprowadzeniu do organizmu od 2 do 2000 komórek bakterii [Renter, 2002; Kr giel i Drewicz, 2000]. Wzrost liczby zaka eƒ notowany w ostatnich latach przypisuje si zmianie przyzwyczajeƒ ywieniowych i stylu od ywiania. Stale wzrastajàca liczba posi ków spo ywanych w barach i restauracjach oraz rosnàcy popyt na ywnoêç o wysokim stopniu przetworzenia i ywnoêç gotowà do bezpoêredniego spo ycia zwi ksza ryzyko wyst powania zbiorowych zatruç pokarmowych. èród a i przenoszenie bakterii Escherichia coli O157 Bakterie E. coli O157 naturalnie bytujà w przewodzie pokarmowym zwierzàt hodowlanych (krów, koni, owiec, kóz, Êwiƒ, drobiu), domowych (kotów i psów) oraz dzikich (jeleni, saren). Pomimo, e zwierz ta te sà nosicielami, a ich odchody mogà stanowiç êród o zaka eƒ, zwykle nie stwierdza si u nich objawów chorobowych [Czajkowska, 2004]. Badania nosicielstwa EHEC O157 i obecnoêci genów stx u byd a mi snego w ró nych krajach wskazujà na wyst powanie tych bakterii u 0,3 16,7% badanych sztuk. Wyniki badaƒ prowadzonych w Polsce (0,73%) plasujà nas na poziomie zbli onym jak w Norwegii (0,3%) i Szwecji (1,1%) i sà znacznie ni sze ni uzyskane we Francji (10,7%), USA (8,3%) czy Australii (16,7%), [Vernozy- Rozand, 2007; Uradziƒski, 2001]. Nale y jednak pami taç, e w USA i krajach Europy Zachodniej badaniami obj tych jest wielokrotnie wi cej farm ni w Polsce. Za najpowa niejsze êród o STEC E. coli uznaje si owce i kozy. Liczba zwierzàt nosicieli jest bardzo wysoka i osiàga 32 63% dla owiec i 45 75% dla kóz [Blanco i wsp., 2001]. Wraz z ka em zwierzàt bakterie dostajà si bezpoêrednio do gleby, przenikajà do wód powierzchniowych oraz z nawozem naturalnym stosowanym do u yêniania upraw. E. coli O157 mogà prze ywaç w odchodach zwierz cych nawet do 21 miesi cy w warunkach beztlenowych. Chocia ich prze ywalnoêç maleje w Êrodowisku tlenowym, tu pozostajà aktywne do 4 miesi cy [Vernozy-Rozand, 2007; Czajkowska, 2004]. Ponadto, bakterie znajdujàce si w glebie mogà infekowaç roêliny, wnikajàc przez system korzeniowy, aparaty szparkowe i mechaniczne mikrouszkodzenia tkanek. Na zanieczyszczenie bakteriami E. coli O157 nara one sà zarówno warzywa, jak i owoce majàce bezpoêredni kontakt z glebà. Zanieczyszczenie owoców glebà podczas zbioru i transportu stanowi kolejny element ryzyka wprowadzenia tych bakterii do ywnoêci o niskim stopniu przetworzenia. Mycie i dezynfekcja warzyw i owoców nie stanowi skutecznej ochrony konsumenta. Bakterie usuwane sà jedynie z powierzchni, podczas gdy komórki penetrujàce tkanki pozostajà nienaruszone. 7

8 G ównymi drogami przenoszenia enterokrwotocznej E. coli O157 jest konsumpcja zanieczyszczanej ywnoêci, kontakt z zaka onymi osobami, ska ona woda oraz kontakt ze zwierz tami nosicielami. W Stanach Zjednoczonych, 66% przypadków zaka eƒ przypisuje si spo yciu zanieczyszczonej ywnoêci i 12% spo- yciu ska onej wody. Niebezpieczny jest równie kontakt z chorymi osobami (20% przypadków). BezpoÊrednie zaka enia od zwierzàt stanowià jedynie 2% [Doyle i wsp., 1997]. Zatem, ywnoêç zanieczyszczona bakteriami E. coli O157 stanowi najgroêniejszà przyczyn zachorowaƒ. Na podstawie danych epidemiologicznych mo na wydzieliç cztery podstawowe grupy ywnoêci o ryzyku zanieczyszczenia enterokrwotocznymi bakteriami E. coli: mi so surowe i produkty mi sne, szczególnie wo owina mleko niepasteryzowane i przetwory mleczne surowe warzywa cydry i niepasteryzowany sok jab kowy. Bakterie E. coli O157 mogà byç wprowadzane do mi sa i mleka z ka em zwierzàt przy utrzymywaniu niew aêciwych warunków sanitarnych podczas hodowli i uboju byd a. Mikroorganizmy znajdujàce si na powierzchni tusz prze ywajà proces produkcji i stanowià zagro enie w przypadku konsumpcji przetworów mi snych poddawanych krótkotrwa ej obróbce termicznej lub spo ywanych na surowo. W Tabeli zestawiono przyk ady badaƒ obecnoêci enterokrwotocznych bakterii E. coli O157:H7 w surowym mi sie i surowym mleku. Próbki mi sa wo owego zanieczyszczone tymi bakteriami stanowi y od 0 (USA) do 8,0 i 8,4% (odpowiednio Polska i Belgia). RównoczeÊnie, inne partie wo owiny w USA by y zanieczyszczone w 0,1 3,7%. Notowany w USA niski procent próbek zanieczyszczonego mi sa wo owego jest przypuszczalnie wynikiem wzrostu higieny produkcji i monitoringu obecnoêci tych bakterii na etapie uboju i rozbiórki mi sa. Równolegle prowadzone badania mi sa wo- owego, wieprzowego i drobiowego [Tutenel i wsp., 2003] wskazujà na wysoki procent próbek wieprzowiny (43,5%) i drobiu (35%) zanieczyszczonych E. coli O157. Zarówno dane polskie, jak i amerykaƒskie wskazujà na surowe mleko jako potencjalne êród o infekcji tymi bakteriami. Opisywane sà równie przypadki zaka eƒ krzy owych w wyniku niedostatecznej higieny przygotowania posi ków. Niew aêciwie umyte warzywa spo ywane na surowo (sa ata li- Êciasta, szpinak, rzodkiewki) sta y si przyczynà zaka enia bakteriami E. coli O157. Infekcje notowano równie po spo yciu niepasteryzowanych soków owocowych i cydrów jab kowych. Opisywano zatrucia wywo ane enterokrwotocznymi bakteriami E. coli O157 po konsumpcji kie ków rzodkiewek, lucerny i soi [Czajkowska, 2004]. Kie ki roêlin zyskujà coraz wi kszà popularnoêç wêród konsumentów ze wzgl du na swoje walory ywieniowe i antyutleniajàce, a wytwarzane zwykle przez drobnych producentów nie sà w aêciwie kontrolowane. Ziarna u ywane do kie kowania powinny byç starannie myte i dezynfekowane. Sporadyczne infekcje EHEC O157 wyst powa y po wypiciu wody pochodzàcej ze studni. Przypadkowe zach yêni cia lub po- kni cia ska onej wody podczas kàpieli by y równie opisywane jako êród a infekcji. Przenoszenie E. coli O157 z cz owieka na cz owieka jest drugà po zatruciach pokarmowych przyczynà infekcji. Do zaka enia dochodzi o przy bliskim kontakcie z chorymi z objawami biegunki w rodzinach i w obr bie grup spo ecznych takich jak domy dziennego pobytu, szko y piel gniarskie czy domy spokojnej staroêci. Sporadycznie, zdarzajà si zaka enia EHEC O157 w wyniku bezpoêredniego kontaktu ze zwierz tami hodowlanymi lub ich odchodami. Znane sà przypadki infekcji dzieci kontaktujàcych si ze zwierz tami w otwartych ogrodach zoologicznych. Praca z bakteriami E. coli O157 w laboratoriach analitycznych stanowi tak e ryzyko infekcji, co potwierdzajà nieliczne opisane przypadki [Vernozy-Rozand, 2007]. Zanieczyszczenie produktów spo ywczych bakteriami nale àcymi do grupy STEC E. coli jest znacznie wy sze ni enterokrwotocznymi E. coli O157. Reprezentatywnym przyk adem sà przeprowadzone badania mielonej wo owiny, które wskazujà na mniej ni 5% próbek zanieczyszczonych E. coli O157:H7, podczas gdy nawet do 30% pobranych próbek zawiera o geny stx [AFSSA, 2003]. Wykrywanie bakterii Escherichia coli O157 w ywnoêci Po ywki przeznaczone do izolacji E. coli O157 zosta y tak zaprojektowane, aby wykorzystaç dwie g ówne cechy odró niajàce serotyp O157 od pozosta ych bakterii E. coli, tj. brak zdolnoêci do fermentacji sorbitolu (SOR-) i syntezy β-glukuronidazy (GUD-). Sorbitol MacConkey Agar (SMAC) jest pierwszà po ywkà agarowà stosowanà do izolacji enterokrwotocznych E. coli O157. EHEC O157 na agarze SMAC tworzà bezbarwne kolonie, w odró nieniu od ró owych kolonii pozosta ych E. coli. Stwierdzono jednak wyst powanie nietypowych patogennych szczepów serotypu O157 fermentujàcych sorbitol w ciàgu 24 godzin, które nie mogà byç wykryte tà metodà. Zwi kszenie selektywnoêci agaru SMAC uzyskuje si przez dodatek cefiximu (C) i tellurynu potasu (T). Minimalne st enia inhibujàce CT dla EHEC O157 sà znacznie wy sze ni dla innych E. coli i pozosta ych sorbitolujemnych bakterii takich jak Aeromonas spp. czy Plesiomonas spp. [Vernozy-Rozand, 2007]. Istniejà jednak szczepy EHEC O157 fermentujàce sorbitol (SOR+) i wra liwe na telluryn potasu obecny w st eniu stosowanym w po ywce CT-SMAC. Alternatywà dla po ywek SMAC i CT-SMAC sà po ywki chromogenne CHROMagar E. coli (BD Diagnostics) i Chrom ID O157:H7 (biomérieux). Substrat chromogenny 5-bromo-4chloro-indoxyβ-D-glukuronid (BCIG) wprowadzony do po ywki umo liwia ró nicowanie kolonii β-glukuronidazo-dodatnich (GUD+) i β-glukuronidazo-ujemnych (GUD-). Na po ywce zawierajàcej sorbitol i BCIG bakterie E. coli O157 rosnà w postaci bia ych kolonii, a inne E. coli tworzà kolonie zielone lub niebieskie. Ze wzgl du na niskà dawk infekcyjnà, obecnoêç E. coli O157 w ywnoêci sprawdza si w próbkach o masie nie mniejszej ni 25 g lub obj toêci 25 ml. Zatem, izolacja na po ywkach ró nicujàcych musi byç poprzedzona wst pnym namna aniem, a nast pnie koncentracjà komórek EHEC O157. W metodach standardowych stosowana jest technika separacji immuno-magnetycznej (IMS) wykorzystujàcej czàstki magnetyczne op aszczone przeciwcia ami przeciw E. coli O157. Poszukiwane bakterie sà wychwytywane i oddzielane od resztek ywnoêci i komórek innych mikroorganizmów w separatorze magnetycznym. Po rozcieƒczeniu w mniejszej obj toêci, komórki E. coli O157 sà przenoszone na agarowe po ywki selektywne. Firma biomérieux w obr bie platformy VIDAS System oferuje test VIDAS ECO. Test przeznaczony jest do wykrywania obecnoêci somatycznego antygenu O157 metodà enzymoimmunofluorescencyjnà (technika ELFA). Pipetki SPR, stanowiàce sta y noênik dla przeciwcia oraz narz dzia pipetujàce, op aszczone sà przeciwcia ami przeciw E. coli O157. Reakcja pomi dzy antygenem i przeciwcia em wykrywana jest poprzez specyficzne znakowanie samego przeciwcia a enzymem fosfatazà alkalicznà, w obecnoêci której po dodaniu substratu chromogennego (fosforanu-4-metyloumbeliferylu) nast puje jego hydroliza do produktu fluorescencyjnego (4-metyloumbelliferonu). Metoda ta pozwala na znaczne obni enie progu wykrywalnoêci w porównaniu z metodami immunologicznymi [Tutenel i wsp., 2003]. VIDAS ECO umo liwia wykrycie obecnoêci w ywnoêci zarówno szczepów ruchliwych E. coli O157, jak i pozbawionych zdolnoêci ruchu. Bioràc pod uwag etapy procedury standardowej prowadzàce do okreêlenia obecnoêci EHEC O157 w badanej próbce, test VIDAS ECO skraca czas analizy o oko o godzin [Czajkowska, 2004]. Wynik dodatni testu wymaga potwierdzenia obecnoêci patogenu standardowymi metodami normatywnymi. 8

9 W przypadku dodatniego wyniku testu VIDAS ECO, immunokoncentracja mo e byç przeprowadzona z wykorzystaniem testu VIDAS ICE. Zasada koncentracji jest analogiczna jak w te- Êcie VIDAS ECO, przy czym zawiesina bakterii mo e byç pobrana ze studzienki paska testowego i przeniesiona na p ytki z agarem selektywnym. NowoÊcià w wykrywaniu obecnoêci EHEC O157 jest wprowadzenie typowania fagowego. Platforma VIDAS zosta a wzbogacona o test VIDAS UP E. coli O157 (including H7). Zasada oznaczenia jest analogiczna jak w przypadku testu VIDAS ECO, przy czym przeciwcia a przeciw E. coli O157 zosta y zastàpione rekombinowanà proteinà fagowà w ókna ogonka. Metoda ta wykorzystuje naturalne zjawisko wysokiej specyficznoêci fagów bakteryjnych wobec gospodarza. W cyklu replikacji faga, pierwszy etap stanowi rozpoznanie gospodarza bakteryjnego i zwiàzanie w ókien ogonka proteinowego faga z komórkà atakowanej bakterii. Wykszta cony w toku ewolucji wysokospecyficzny mechanizm rozpoznawania gospodarza zosta wykorzystany jako narz dzie do wykrywania obecnoêci bakterii E. coli O157 w badanej próbce. W przypadku uzyskania wyników dodatnich, konieczne jest potwierdzenie metodami standardowymi. Podsumowanie Bakterie E. coli O157 sà patogenem wyst pujàcym w ywnoêci i wywo ujàcym zatrucia pokarmowe o ci kim przebiegu. Sà szczególnie niebezpieczne ze wzgl du na niskà dawk infekcyjnà. Wykazujà zdolnoêç do prze ycia i rozwoju nawet w ywno- Êci o wysokiej kwasowoêci. Etiologi i epidemiologi bakterii E. coli O157 obszernie opisano w literaturze. Opracowano metody wykrywania, izolacji i identyfikacji EHEC O157. Najwi kszym ryzykiem zanieczyszczenia obarczone jest surowe mi so oraz surowe warzywa i owoce, szczególnie pochodzàce z upraw u yênianych nawozem naturalnym. Istnieje równie niebezpieczeƒstwo zaka eƒ krzy owych podczas przygotowania posi ków. Produkcja mi sa i jego przetwórstwo powszechnie uznawane jest za najbardziej newralgiczne. Kontrola mi sa i Êrodowiska produkcji ju na etapie uboju i rozbioru tusz pozwoli na okreêlenie punktów krytycznych oraz podj cie ewentualnych dzia aƒ zapobiegawczych. Konieczna jest jednak dzia alnoêç edukacyjna, majàca na celu zwi kszenie ÊwiadomoÊci zarówno producentów ywnoêci, jak i jej konsumentów. Literatura u autora Tabela. ObecnoÊç enterokrwotocznych bakterii E. coli O157:H7 w surowym mi sie i surowym mleku Produkt Kraj Liczba próbek % próbek dodatnich badanych dodatnich Literatura ,7 USA , , AFSSA, 2003 Kanada ,4 Wo owina Holandia ,4 Francja , ,1 Vernozy-Rozand i wsp., 2002 Belgia ,4 Tutenel i wsp., 2003 Wielka Brytania -* - 0,4 AFSSA, 2003 Polska ,0 Ró aƒska i Kwiatek, 1996 Wieprzowina USA ,5 AFSSA, 2003 Belgia ,5 Tutenel i wsp., 2003 Mi so mielone Holandia ,7 AFSSA, 2003 wo owo-wieprzowe Polska ,0 Ró aƒska i Kwiatek, 1996 Ciel cina Belgia ,4 Tutenel i wsp., 2003 Wàtroba ciel ca USA ,2 AFSSA, 2003 USA ,5 AFSSA, 2003 Drób Belgia ,0 Tutenel i wsp., 2003 Jagni cina Mleko * brak danych USA ,0 Australia - - 1,3 AFSSA, 2003 USA ,0 Polska ,6 Ró aƒska i Kwiatek, ,8 Szteyn i wsp.,

10

11 Tempo STA nowa metoda oznaczania liczby gronkowców koagulazo-dodatnich (Staphylococcus aureus) w żywności Małgorzata Stachowiak Pracownia Mikrobiologii J.S.Hamilton Poland Ltd. w Gdyni INFORMACJE O PRODUKCIE Kiedy w 1996 roku Pracownia Mikrobiologii zdobywa a pierwszà akredytacj PCA wówczas pod szyldem Polcargo Centralne Laboratorium Chemiczne w Gdyni, nikt z analityków nie przypuszcza, e w przysz oêci praca mikrobiologa w laboratorium spo ywczym to nie siermi ne posiewy na szalki Petriego czy rz dy probówek, mozolne liczenie wyros ych kolonii i nie zawsze dajàce jasnà odpowiedê testy potwierdzajàce, a nowoczesne zautomatyzowane testy àczàce wymienione czynnoêci oraz metody biologii molekularnej w postaci PCR. Korzystamy z oferty aparaturowej i odczynnikowej renomowanych Êwiatowych koncernów. Dzisiaj J.S.Hamilton Poland Ltd. b dàc firmà prywatnà i niezale nà àczy w sposób kompleksowy us ugi rzeczoznawczo-kontrolne z szerokim spektrum badaƒ analitycznych prowadzonych we w asnych laboratoriach i jest obecna na rynku spo ywczym, kosmetycznym, farmaceutycznym i chemicznym. Oferta badaƒ na rynku spo ywczym obejmuje zarówno analizy fizykochemiczne, biochemiczne, mikrobiologiczne a tak e organoleptyczne. Ostatnich kilka lat zaowocowa o znacznym zwi kszeniem iloêci badaƒ, co doprowadzi o do powstania sieci laboratoriów i oddzia ów, które obj y swoim zasi giem ca y kraj (m.in. Pracownia Mikrobiologii w Poznaniu i Katowicach). Wyd u y si czas pracy laboratoriów, pracujàcych siedem dni w tygodniu w systemie dwuzmianowym. Nale y tu nadmieniç, e us uga Êwiadczona klientom obejmuje nie tylko wykonywanie badaƒ ale równie pobieranie próbek u klienta, doradztwo w zakresie higieny produkcji artyku ów ywnoêciowych oraz zastosowania obowiàzujàcego prawodawstwa w praktyce produkcyjnej. Wychodzàc na przeciw rosnàcej liczbie badaƒ oraz klientów Pracownia Mikrobiologii wprowadzi a do rutynowych analiz m.in. system TEMPO. Pierwsze badania prowadzono w 2007 roku i obejmowa y: oznaczenie ogólnej liczby drobnoustrojów, liczby bakterii z grupy coli, enterobacteriaceae i Escherichia coli. Rok póêniej te oznaczenia widnia y w zakresie akredytacji. Wprowadzenie kart TEMPO STA w sierpniu 2008 roku, do oznaczenia liczby gronkowców koagulazo-dodatnich uzupe ni o naszà ofert o szybkie testy, ale od pierwszych badaƒ do uzyskania akredytacji minà rok. Analitycy bogatsi o wczeêniejsze doêwiadczenia z systemem TEMPO przystàpili do oznaczania liczby gronkowców koagulazo-dodatnich w ywnoêci. Wprowadzajàc nowà metodyk analitycy nie tylko zapoznajà si z technicznà stronà wykonywanych oznaczeƒ, ale przede wszystkim uzupe niajà ju posiadanà wiedze na temat szukanego drobnoustroju. Gronkowce nale à do najbardziej rozpowszechnionych drobnoustrojów w przyrodzie. Najcz Êciej wyst pujà na skórze i b onach Êluzowych ludzi i zwierzàt. Poza organizmem obecne sà w powietrzu, kurzu, na przedmiotach, w glebie, wodzie, Êciekach, mleku i produktach mlecznych. Staphylococcus aureus obejmuje szczepy potencjalnie chorobotwórcze, wyst puje przede wszystkim na Êluzówkach nosa i gard a, w miejscach skaleczonej skóry, a u krów cz sto w gruczo ach mlecznych. W Êrodkach spo ywczych najniebezpieczniejsze sà gronkowce wytwarzajàce enterotoksyny, b dàce przyczynà zatruç pokarmowych. Przyjmuje si, e ok 50% szczepów koagulazo-dodatnich jest jednoczeênie enterotoksycznymi. W Unii Europejskiej obowiàzujà od 1 stycznia 2006 roku nowe kryteria mikrobiologiczne oceny ywnoêci, które odzwierciedlajà bezpieczeƒstwo zdrowotne ywnoêci oraz warunki higieniczne procesów produkcyjnych. W Rozporzàdzeniu Komisji (WE) nr 1441 z dn.5 grudnia 2007 roku okreêlajàce kryteria oceny ywnoêci, do drobnoustrojów wskaênikowych zaliczono m.in. gronkowce koagulazo-dodatnie. Kryteria higieny procesu odnoszà si do drobnoustrojów wskaênikowych i okreêlajà dopuszczalny poziom zanieczyszczenia wyrobu w trakcie procesu produkcyjnego lub bezpoêrednio po jego zakoƒczeniu. Przekroczenie limitów uznaje si za wskaênik niew aêciwego poziomu higieny w toku produkcji, a w przypadku niektórych produktów mleczarskich równie za wskaênik zagro enia bezpieczeƒstwa zdrowotnego. Zatrucia gronkowcowe produktami pochodzenia zwierz cego mogà byç wynikiem pierwotnego zaka enia tych produktów, jeêli pochodzà one od zwierzàt chorych lub nosicieli. Znacznie cz stsze od zaka eƒ pierwotnych sà wtórne zaka enia ywnoêci, przede wszystkim przez ludzi ze zmianami ropnymi (zw aszcza na r kach) lub przez nosicieli gronkowców enterotoksycznych. Wtórne zaka enia gronkowcami ywnoêci w toku produkcji mo- e nastàpiç równie poprzez niedok adnie wymyte naczynia i sprz t lub w wyniku niew aêciwie ustawionego procesu technologicznego. Przyjmujàc próbk ywnoêci do badaƒ w kierunku obecnoêci lub liczby gronkowców koagulazo-dodatnich, tak na prawd nie wiemy, czy i ile gronkowców mo emy si spodziewaç. Jest to o tyle istotna informacja, poniewa przygotowujemy rozcieƒczenia próbki odpowiadajàce zakresowi odczytu np. rozcieƒczenie 1/40 zakres odczytu jtk/g. Je eli do badanej próbki do àczona zostanie specyfikacja produktu z okreêlonym limitem gronkowców koagulazo-dodatnich, przygotowanie odpowiedniego rozcieƒczenia pozwoli uzyskaç wynik odpowiadajàcy oczekiwanym wymaganiom. Je eli nie ma takiej specyfikacji pozostajà wymagania zawarte w normach i rozporzàdzeniach. Sposób wykonania oznaczenia liczby gronkowców koagulazo-dodatnich zosta opisany w wewn trznej procedurze badawczej, w której znalaz y si równie informacje dotyczàce ograniczeƒ metody i kontroli jako- Êci. W Pracowni przygotowano oddzielne stanowiska do pracy z systemem TEMPO, jedno w którym znajduje si nape niacz, drugie w którym ustawiono czytnik. Umieszczenie tych stanowisk w oddzielnych pomieszczeniach pozwoli o na rozdzielenie czynnoêci nape niania kart z odczytem kart po inkubacji. Analityk przygotowujàcy rozcieƒczenia pracuje na stole laboratoryjnym, na którym w tym samym czasie nie sà wykonywane inne posiewy, ograniczajàc w ten sposób mo liwoêç kontaminacji. Zasada dzia ania TEMPO STA oparta jest na odczycie sygna u fluorescencyjnego. Test TEMPO STA sk ada si z buteleczki z pod o em hodowlanym, zawierajàcym fluorescencyjny wskaênik ph i karty. Zaszczepiona badanà próbkà zawiesina, w nape niaczu przenoszona jest do karty, która zawiera 48 cel, po 16 w trzech rz dach. W czasie inkubacji h gronkowce asymilujà sk adniki od ywcze, obni ajà ph i zanika sygna fluorescencyjny. W zale noêci od liczby i typu cel, okreêlona zostaje ca kowita liczba gronkowców w oparciu o metod NPL. 11

12 Przeprowadzone badania walidacyjne mia y na celu potwierdzenie przydatnoêci metody TEMPO STA w porównaniu z metodami referencyjnymi PN-EN ISO W zale noêci od matrycy i spodziewanego stopnia zaka enia dobierano odpowiednià metod referencyjnà, p ytkowà lub NPL. Badano 5 grup ywnoêci: przetwory mleczne, produkty màczne, przyprawy, ryby, mi so i przetwory mi sne. Za o ono nast pujàce parametry walidacji: ró nica log 10 wyników uzyskanych metodà TEMPO STA i metodà referencyjnà nie przekroczy 0,5 jednostki logarytmicznej a wspó czynnik korelacji osiàgnie co najmniej 0,8. Analitycy wykonywali oznaczenia dwukrotnie. Poniewa w badaniach uczestniczy o dwóch lub trzech analityków dla jednej próbki uzyskano 4 lub 6 wyników metodà TEMPO STA i tyle samo metodà referencyjnà. Pierwszà badanà grup ywnoêci stanowi y produkty mleczne: Êmietana, twaróg, sery, lody, mas o i mleko w proszku. Produkty te mogà byç zanieczyszczone pierwotnie np. mleko zwierzàt chorych na gronkowcowe zapalenie wymienia. Najcz Êciej jednak dochodzi do wtórnego zaka enia od ludzi chorych, z powik aniami skórnymi lub nosicieli gronkowców. Rozporzàdzenie Komisji (WE) 1441/2007 w rozdziale drugim dotyczàcym kryteriów higieny procesu podaje limity gronkowców koagulazododatnich dla serów, mleka w proszku i serwatki. Znajàc te limity oraz wymagania specyfikacji np dla lodów zastosowano nast pujàce rozcieƒczenia:1/4 dla lodów z dopuszczalnym poziomem 10 jtk/g, dla pozosta ych produktów 1/40, 1/400, 1/4000. Jako metod referencyjnà zastosowano PN-EN ISO dla lodów (NPL), PN-EN ISO (met. p ytkowa) dla pozosta ych produktów. Dla produktów mleczarskich zalecanym rozcieƒczalnikiem jest roztwór cytrynianu sodu lub roztwór kwaênego fosforanu dipotasu Do badaƒ wykorzystano cytrynian sodu. Równolegle ka dy z analityków wykona rozcieƒczenie na zbuforowanej wodzie peptonowej. Uzyskano porównywalne wyniki dla dwóch ró nych rozcieƒczalników. Badania porównawcze lodów z racji niskiego zaka enia na poziomie 1 3 jtk/g przekroczy y za o enia walidacji, dla pozosta ych produktów otrzymano zadawalajàce wyniki (Tabela 1). Drugà najcz Êciej badanà w laboratorium grup ywnoêci stanowi y ryby: Êwie e i w dzone. W warunkach naturalnych u ryb morskich gronkowce koagulazo-dodatnich nie wyst pujà. Ryby s odkowodne równie nie sà naturalnie zaka one gronkowcami, jeêli pochodzà z czystych wód. Przy yciowe wyst powanie gronkowców u ryb stwierdzono w przypadkach posocznicy u karpi oraz gdy pochodzi y z wody zanieczyszczonej. Zaka enie ryb gronkowcami nast puje przede wszystkim po po owie. Powszechne nosicielstwo u ludzi oraz skaleczenia ràk rybaków sà êród em zanieczyszczenia ryb, zw aszcza poddawanych obróbce wst pnej. Gronkowce pochodzàce z zaka eƒ wtórnych szczególnie atwo rozmna ajà si w produktach poddanych obróbce termicznej i pozbawionych w ten sposób innych bakterii, które w wi kszoêci wp ywajà hamujàco na wzrost gronkowców i wytwarzanie enterotoksyny. Dla ryb w dzonych producent poda limit gronkowców w 1g 100 jtk, co pozwoli o na przygotowanie rozcieƒczeƒ badanych próbek 1/40, 1/400 natomiast przy braku wymagaƒ dla ryb Êwie ych przyj to rozcieƒczenia 1/40, 1/400, 1/4000. Dla ryb w dzonych otrzymano zadawalajàce wyniki, dla obu zastosowanych rozcieƒczeƒ natomiast najlepszà wartoêç wspó czynnika korelacji uzyskano dla ryb Êwie ych, przy zastosowanym rozcieƒczeniu 1/4000 (Tabela 1). ObecnoÊç gronkowców koagulazo-dodatnich w mi sie mielonym mo e byç wynikiem pierwotnego zaka enia, je eli pochodzi ono od zwierzàt chorych lub nosicieli, lub wtórnego w wyniku nieprzestrzegania zasad higieny. Gronkowce koagulazo-dodatnie obecne sà równie w produktach w dliniarskich o du ej zawartoêci soli, która hamuje wzrost drobnoustrojów powodujàcych psucie, a nie hamuje wzrostu gronkowców i wytwarzania przez nie enterotoksyny o ile temperatura przechowywania nie jest dostatecznie niska. Gronkowce jako wzgl dne beztlenowce mogà rozmna aç si w produktach pakowanych w szczelne odpowietrzone opakowania plastykowe, a tak e w konserwach pasteryzowanych. Oznaczano liczb gronkowców koagulazo-dodatnich w mi sie mielonym i w dlinach. Znajàc limity gronkowców dla badanych produktów przyj to rozcieƒczenia badanych próbek 1/40 i 1/400. Wspó czynnik korelacji pomi dzy metodà TEMPO STA i metodà referencyjnà wynosi 0,993 i by najwy szy z wszystkich badanych grup ywnoêci (Tabela 1). W grupie produktów màcznych badano liczb gronkowców koagulazo-dodatnich w makaronie, màce, budyniu i zupach w proszku. èród em gronkowców w makaronach jest masa jajowa i pomimo, e makarony sà przed spo yciem gotowane, obecnoêç ywych bakterii stwarza mo liwoêç wtórnych zaka eƒ (przez r ce pracowników, opakowania po makaronie) innych produktów, zw aszcza w zak adach ywienia zbiorowego. Zgodnie z do àczonà do produktu specyfikacjà w której okreêlono dopuszczalnà liczb gronkowców koagulazo-dodatnich przygotowano rozcieƒczenia 1/40, 1/400 i 1/4000. Porównywalne wyniki uzyskano przy rozcieƒczeniu 1/400 i 1/4000. Natomiast dla pozosta ych produktów w tej grupie, màki budyniu i zupy w proszku a wi c produktów zawierajàcych aktywne enzymy nie uzyskano wyników przy zastosowanym rozcieƒczeniu próbki 1/40, a przygotowywanie kolejnych rozcieƒczeƒ nie pozwoli oby prawid owo oceniç poziomu zaka enia, poniewa specyfikacja zak ada a dopuszczalny limit poni ej 10 jtk/g. Natomiast dla kontaminowanych wzorcowym szczepem Staphylococcus aureus ATCC próbek màki uzyskano zadawalajàce wyniki przy rozcieƒczeniu próbki 1/4000 i 1/ (Tabela 1). Ostatnià badanà grup stanowi y przyprawy i susze warzywne. ObecnoÊç w suszu warzywnym gronkowców koagulazo-dodatnich wskazuje na wtórne zanieczyszczenie, poniewa stosowane w procesie produkcyjnym zabiegi i temperatury praktycznie eliminujà formy wegetatywne. Badajàc produkty barwne nale y pami taç o tym, e mo emy otrzymaç wynik odbiegajàcy od rzeczywistego, spowodowany zmianà sygna u fluorescencji, dlatego odpowiednie rozcieƒczenie próbki 1/4000, 1/40000 eliminuje powsta e zafa szowania. Specyfikacje przypraw i suszu okreêla y dopuszczalny limit 10 jtk/g, i wiedzàc, e nie uzyska si prawdziwego wyniku przy rozcieƒczeniu 1/40, próbki kontaminowano Staphylococcus aureus ATCC Porównywalne wyniki otrzymano przy rozcieƒczeniu 1/4000 i 1/ (Tabela 1). Ró norodnoêç badanych matryc, powoduje, e wprowadzajàc nowà metod powinno si nie tylko wykonaç szereg analiz potwierdzajàcych zgodnoêç uzyskanych wyników w odniesieniu do metod referencyjnych, ale równie wprowadziç okresowà kontrol wykonywanych oznaczeƒ. Za o ono badania porównawcze dla próbki naturalnej i kontaminowanej raz w miesiàcu. Niewàtpliwie najwi kszà zaletà systemu TEMPO jest zwi kszenie wydajnoêci i poprawa jakoêci pracy przy jednoczesnym zmniejszeniu materia och onnoêci probówki i szalki Petriego zastàpiono kartà. Kolejnym cz sto najistotniejszym atutem w/w systemu jest maksymalne skrócenie czasu wykonania badania, wynik bez potrzeby potwierdzania otrzymujemy po godzinach, co pozwala klientowi na szybkà reakcj w przypadku produktu nie spe niajàcego wymagaƒ. Krótszy czas badania w po àczeniu z mniejszym nak adem pracy zwi ksza mo liwoêci wykonawcze przy tym samym poziomie zatrudnienia, co w efekcie prowadzi do znaczàcego zwi kszenia wydajnoêci pracy i przybli enie do wydajnoêci uzyskiwanej w krajach Unii Europejskiej. 12

13 Tabela 1 Wyniki uzyskane w metodzie TEMPO i metodzie referencyjnej matryca rozcieƒczenie wspó czynnik korelacji Przetwory mleczne mleko w proszku serwatka w proszku Êmietana twaróg ser 1/40 1/40 1/40 1/400 1/ ,93 0,92 0,95 0,89 0,92 Ryby Êwie e w dzone 1/40 1/400 1/40 1/400 1/ ,92 0,95 0,88 0,94 0,97 Mi so i przetwory mi sne mi so mielone kie basa 1/40 1/400 1/40 1/400 0,95 0,99 0,91 0,91 Produkty màczne makaron próby kontaminowane màka zupa w proszku budyƒ 1/400 1/ / / / / / / ,93 0,95 0,89 0,95 0,91 0,94 0,96 0,95 Przyprawy, susze warzywne próby kontaminowane pieprz czarny 1/ / ,94 0,96 marchew suszona 1/ / ,94 0,97 13

14 Pierwszy krok Instytutu Pasteura i Mérieux Alliance w kierunku długofalowego partnerstwa badawczego w obszarze chorób zakaźnych Pary (Francja) 18 maja 2009 roku Instytut Pasteura i Mérieux Alliance podpisujà list intencyjny o d ugofalowym partnerstwie badawczym. Instytut Pasteura i Grupa Mérieux Alliance (obejmujàca spó ki: biomérieux, Transgene, Shantha Biotechnics, ABL i Silliker) pragnà po àczyç wysi ki oraz dost pne im zasoby w walce z chorobami zakaênymi, poprzez du e projekty badawcze, obejmujàce nast pujàce obszary: diagnostyk klinicznà oraz teranostyk (we wspó pracy z biomérieux i Transgene), bezpieczeƒstwo ywnoêci i testy mikrobiologiczne, ywienie, zdrowie i Êrodowisko naturalne (we wspó pracy z biomérieux i Silliker), Immunoterapi (przy wspó pracy z Transgene i Shantha Biotechnics). Wskazywane projekty badawcze majà koncentrowaç si na najwa niejszych chorobach, wymagajàcych eksperckiej wiedzy z zakresu wirusologii, bakteriologii i immunologii. Wyniki prowadzonych wspólnie badaƒ mogà byç wykorzystywane przez spó ki Mérieux Alliance oraz powi kszaç portfel patentów nale- àcych do Instytutu Pasteura. Tym samym, dzia ania podniosà wartoêç podejmowanych przez Instytut wysi ków badawczych. Opisywana wspó praca pomi dzy instytutem naukowym o mi dzynarodowej renomie oraz jednà z g ównych grup bran- y bioprzemys owej stanowi przyk ad podejêcia multidyscyplinarnego, niezb dnego do opracowywania nowych rozwiàzaƒ do walki z chorobami zakaênymi. Jest równie nowym i istotnym milowym krokiem w historii wspó pracy Instytutu Pasteura oraz Grupy, nawiàzujàcej w swoich dzia aniach do tradycji Ludwika Pasteura oraz zaanga owanej w badania z zakresu biologii i dzia- ania s u àce ochronie zdrowia publicznego na ca ym Êwiecie. Podpisanie listu intencyjnego nast puje po tym jak Instytut Pasteur i Fundacja Mérieux podpisa y w dniu 14 kwietnia umow o wspieraniu wspó pracy w walce z chorobami zakaênymi w krajach rozwijajàcych si. Wspó praca obejmuje, mi dzy innymi, opracowywanie rozwiàzaƒ dostosowanych do uwarunkowaƒ lokalnych, wspó dzia anie mi dzynarodowej sieci oddzia ów Instytutu Pasteura oraz sieci GABRIEL Fundacji Mérieux a tak e koordynacj dzia aƒ we wskazanym obszarze. Niezwykle cieszy mnie podpisanie umowy z Mérieux Alliance. Przyczyni si ona do podniesienia poziomu zdrowia publicznego na ca ym Êwiecie, powiedzia a Alice Dautry, prezes Instytutu Pasteura. Pragniemy opracowywaç wspólnie innowacyjne strategie, dzi ki którym w przysz oêci uda nam si wygraç kolejne batalie z chorobami. Ciesz si, e dzi ki tej umowie wzmocnione zostanà nasze zdolnoêci innowacyjne w zakresie walki z g ównymi problemami zdrowia publicznego oêwiadczy Alain Mérieux, prezes Mérieux Alliance. Nasza wspó praca nawiàzuje do dziedzictwa Pasteura. Jestem przekonany, e nasza wspólna praca otworzy nowe perspektywy dla medycyny jutra. Kilka s ów o Instytucie Pasteura Instytut Pasteura to jeden z najwi kszych na Êwiecie oêrodków badaƒ biomedycznych. Zosta za o ony w 1887 roku przez Ludwika Pasteura; jest prywatnà fundacjà non-profit, realizujàcà zadania zwiàzane z badaniami biologicznymi, z edukacjà oraz ze zdrowiem publicznym, s u àce profilaktyce i leczeniu chorób na ca ym Êwiecie. W Pary u w Instytucie pracuje oko o osób. Prace badawcze dotyczà g ównie chorób zakaênych, a 10% z nich badaƒ nad AIDS. Instytut paryski to g ówne ogniwo mi dzynarodowej sieci, na którà sk ada si 30 placówek rozmieszczonych na 5 kontynentach. Przez 120 lat istnienia Instytutu, 10 pracujàcych na jego rzecz naukowców otrzyma o Nagrod Nobla. Ostatnia Nagroda trafi a w roku 2008 do Profesorów FranÇoise Barré-Sinoussi i Luc Montagniere a za odkrycie wirusa AIDS. Kilka s ów o Mérieux Alliance Mérieux Alliance czerpie z d ugoletniej tradycji i uznanej wiedzy ekspertów. Jest rodzinnà spó kà holdingowà Alaina Mérieux. Pragnie stale podnosiç poziom opieki zdrowotnej pacjentów na ca ym Êwiecie, poprzez opracowywanie nowych rozwiàzaƒ biotechnologicznych. Mérieux Alliance obejmuje pi ç spó ek, których dzia alnoêç koncentruje si na zdrowiu publicznym i obejmuje szeroki zakres dzia aƒ opieki zdrowotnej: profilaktyk, diagnostyk, prognostyk, leczenie oraz nadzór kliniczny. Te spó ki to: biomérieux, z siedzibà w Marcy l Etoile (Francja), z pakietem kontrolnym 59%. To mi dzynarodowa grupa wyspecjalizowana w rozwiàzaniach do diagnostyki in vitro oraz testach mikrobiologii przemys owej; Silliker, z siedzibà w Chicago (USA), z pakietem kontrolnym 89%. Sieç laboratoriów Êwiadczàcych us ugi konsultacyjne oraz przeprowadzajàcych testy ywnoêci; Shantha Biotechnics Ltd, z siedzibà w Hyderabad (Indie), z pakietem kontrolnym 80%. Spó ka specjalizuje si w opracowywaniu i produkcji szczepionek i bia ek terapeutycznych; Transgene, z siedzibà w Strasburgu (Francja), z pakietem kontrolnym 55%. Spó ka opracowuje szczepionki terapeutyczne oraz produkty immunoterapii, wykorzystywane w onkologii i leczeniu chorób zakaênych; ABL Inc (Advanced BioScience Laboratories), z siedzibà w Waszyngtonie (USA), z pakietem kontrolnym 100%. Spó ka prowadzi badania wirusologiczne. Dla kierowanej przez Alaina Mérieux Grupy Mérieux Alliance pracuje na ca ym Êwiecie osób. Jej skonsolidowane przychody za rok 2008 wynios y 1,3 mld. 14

15 NOWOŚCI Oznaczanie wartości MIC na skali Każda wartość ma znaczenie W ubieg ym roku firma AB BIODISK zosta a zakupiona przez biomérieux S.A., a jej produkty znalaz y si w szerokiej ofercie odczynników do diagnostyki mikrobiologicznej, o czym informowaliêmy na naszej stronie internetowej. Od wrzeênia 2009 firma biomérieux Polska Sp. z o.o. stanie si wy àcznym dystrybutorem produktów Etest w Polsce. Firma biomérieux Polska b dzie sprzedawa a wyroby firmy AB BIODISK pod markà biomérieux, bezpoêrednio z polskiego magazynu. Etest jest wykorzystywany do dok adnego okreêlenia minimalnego st enia hamujàcego (MIC) antybiotyków, leków przeciwgrzybiczych i leków przeciwpràtkowych. Dzi ki szczególnej szybkoêci oznaczenia i atwoêci u ycia, produkt ten sta si standardem w laboratoriach mikrobiologicznych, pozwalajàc na oznaczenie lekowra liwoêci dla ponad 100 antybiotyków. Szybka diagnostyka i w aêciwe leczenie majà ogromny wp yw na podejmowanie decyzji klinicznych. Zaufanie do wyników diagnostycznych jest kluczowe przy wdra aniu leczenia i sposobu post powania. Szybkie testy diagnostyczne stajà si nieodzownym narz dziem wspierajàcym decyzje kliniczne. Firma biomérieux w aênie z tych powodów zdecydowa a si na wprowadzenie do swojej oferty szybkich testów immunochromatograficznych QUICKVUE*. Ostatni wybuch epidemii grypy wskazuje jak wa ne jest szybkie testowanie i odpowiednia reakcja. W zwiàzku z tym proponujemy Paƒstwu szybki test paskowy QUICKVUE Influenza A+B. Rozró nia typy wirusa A i B w pozytywnych próbkach, co pozwala wdro yç odpowiednie post powanie i leczenie. Charakteryzuje si wysokà jakoêcià i zosta zaprojektowany w sposób, który zapewnia szybkoêç wynik w ciàgu maksymalnie 10 minut i atwoêç wykonania w gabinecie lekarskim, w ka dym przypadku gdy niezb dna jest szybka i dok adna diagnoza. QUICKVUE Influenza A+B nr kat testów Testy QUICKVUE cechuje udowodniona wysoka jakoêç, sà one szeroko stosowane na ca ym Êwiecie w diagnostyce chorób zakaênych. biomerieux ma ponad 30. letnie doêwiadczenie w diagnostyce chorób zakaênych. Rozszerzamy swojà ofert o kolejne testy diagnostyczne charakteryzujàce si wysokà jakoêcià i wartoêcià medycznà. 15

16 chromid Coli Liczenie i identyfikacja E. coli w 44 C oraz liczenie E. coli i pa eczek grupy Coliform w 37 C

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA BUDOWNICTWA 1) z dnia 14 lipca 2006 r. w sprawie sposobu realizacji obowiàzków dostawców Êcieków przemys owych

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA BUDOWNICTWA 1) z dnia 14 lipca 2006 r. w sprawie sposobu realizacji obowiàzków dostawców Êcieków przemys owych 964 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA BUDOWNICTWA 1) z dnia 14 lipca 2006 r. w sprawie sposobu realizacji obowiàzków dostawców Êcieków przemys owych oraz warunków wprowadzania Êcieków do urzàdzeƒ kanalizacyjnych

Bardziej szczegółowo

ZATRUCIA POKARMOWE KAŻDE ZATRUCIE POKARMOWE MOŻE BYĆ GROŹNE, SZCZEGÓLNIE DLA NIEMOWLĄT I DZIECI DO LAT 3, LUDZI OSŁABIONYCH I STARSZYCH.

ZATRUCIA POKARMOWE KAŻDE ZATRUCIE POKARMOWE MOŻE BYĆ GROŹNE, SZCZEGÓLNIE DLA NIEMOWLĄT I DZIECI DO LAT 3, LUDZI OSŁABIONYCH I STARSZYCH. ZATRUCIA POKARMOWE Zatrucia pokarmowe to ostre i gwałtowne dolegliwości żołądkowo-jelitowe objawiające się zwykle biegunką i wymiotami. Występują w stosunkowo krótkim czasie po spożyciu żywności skażonej

Bardziej szczegółowo

Znak CE - Przewodnik

Znak CE - Przewodnik Znak CE - Przewodnik Niniejsza publikacja zawiera najistotniejsze informacje zwiàzane ze znakiem CE w odniesieniu do Êrodków ochrony indywidualnej, obejmujàce: Znaczenie znaku CE Wykonanie Êrodków ochrony

Bardziej szczegółowo

Techniczne nauki М.М.Zheplinska, A.S.Bessarab Narodowy uniwersytet spożywczych technologii, Кijow STOSOWANIE PARY WODNEJ SKRAPLANIA KAWITACJI

Techniczne nauki М.М.Zheplinska, A.S.Bessarab Narodowy uniwersytet spożywczych technologii, Кijow STOSOWANIE PARY WODNEJ SKRAPLANIA KAWITACJI Techniczne nauki М.М.Zheplinska, A.S.Bessarab Narodowy uniwersytet spożywczych technologii, Кijow STOSOWANIE PARY WODNEJ SKRAPLANIA KAWITACJI SKLAROWANEGO SOKU JABŁKOWEGO Skutecznym sposobem leczenia soku

Bardziej szczegółowo

Dziennik Ustaw Nr Poz ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 28 kwietnia 2004 r.

Dziennik Ustaw Nr Poz ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 28 kwietnia 2004 r. Dziennik Ustaw Nr 104 7561 Poz. 1100 1100 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobu dzia ania krajowego systemu monitorowania wypadków konsumenckich Na podstawie art.

Bardziej szczegółowo

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 29 maja 2007 r.

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 29 maja 2007 r. 730 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 29 maja 2007 r. w sprawie wzorów dokumentów dotyczàcych rejestracji i zatwierdzania zak adów produkujàcych lub wprowadzajàcych do obrotu ywnoêç podlegajàcych

Bardziej szczegółowo

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 16 paêdziernika 2002 r. w sprawie wymagaƒ, jakim powinna odpowiadaç woda w kàpieliskach.

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 16 paêdziernika 2002 r. w sprawie wymagaƒ, jakim powinna odpowiadaç woda w kàpieliskach. 1530 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 16 paêdziernika 2002 r. w sprawie wymagaƒ, jakim powinna odpowiadaç woda w kàpieliskach. Na podstawie art. 50 ust. 3 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo

Bardziej szczegółowo

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 20 grudnia 2002 r. w sprawie kursów dokszta cajàcych dla kierowców przewo àcych towary niebezpieczne.

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 20 grudnia 2002 r. w sprawie kursów dokszta cajàcych dla kierowców przewo àcych towary niebezpieczne. 1987 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 20 grudnia 2002 r. w sprawie kursów dokszta cajàcych dla kierowców przewo àcych towary niebezpieczne. Na podstawie art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 28

Bardziej szczegółowo

Techniki korekcyjne wykorzystywane w metodzie kinesiotapingu

Techniki korekcyjne wykorzystywane w metodzie kinesiotapingu Techniki korekcyjne wykorzystywane w metodzie kinesiotapingu Jak ju wspomniano, kinesiotaping mo e byç stosowany jako osobna metoda terapeutyczna, jak równie mo e stanowiç uzupe nienie innych metod fizjoterapeutycznych.

Bardziej szczegółowo

TEST dla stanowisk robotniczych sprawdzający wiedzę z zakresu bhp

TEST dla stanowisk robotniczych sprawdzający wiedzę z zakresu bhp TEST dla stanowisk robotniczych sprawdzający wiedzę z zakresu bhp 1. Informacja o pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy oraz o pracownikach wyznaczonych do wykonywania działań w zakresie

Bardziej szczegółowo

Automatyczne Systemy Infuzyjne

Automatyczne Systemy Infuzyjne Automatyczne Systemy Infuzyjne Wype nienie luki Nie ma potrzeby stosowania skomplikowanych i czasoch onnych udoskonaleƒ sprz tu infuzyjnego wymaganych do specjalistycznych pomp. Pompy towarzyszàce pacjentowi

Bardziej szczegółowo

Dziennik Ustaw Nr Poz. 931 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 6 lipca 2007 r.

Dziennik Ustaw Nr Poz. 931 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 6 lipca 2007 r. Dziennik Ustaw Nr 133 9794 Poz. 931 931 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 6 lipca 2007 r. w sprawie szczególnych wymagaƒ higienicznych w zakresie transportu morskiego luzem cukru, olejów p ynnych

Bardziej szczegółowo

Ogólne bezpieczeƒstwo produktów

Ogólne bezpieczeƒstwo produktów Ogólne bezpieczeƒstwo produktów !?! PRODUKT to rzecz ruchoma: nowa lub u ywana, naprawiana lub regenerowana, przeznaczona do u ytku konsumentów lub co do której istnieje prawdopodobieƒstwo, e mo e byç

Bardziej szczegółowo

Dziennik Ustaw Nr Poz ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ÂRODOWISKA 1) z dnia 27 listopada 2002 r.

Dziennik Ustaw Nr Poz ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ÂRODOWISKA 1) z dnia 27 listopada 2002 r. Dziennik Ustaw Nr 204 12738 Poz. 1728 1728 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ÂRODOWISKA 1) z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagaƒ, jakim powinny odpowiadaç wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia

Bardziej szczegółowo

PLAN DZIAŁANIA KT 35 ds. Mleka i Przetworów Mlecznych

PLAN DZIAŁANIA KT 35 ds. Mleka i Przetworów Mlecznych Strona 1 PLAN DZIAŁANIA KT 35 ds. Mleka i Przetworów Mlecznych STRESZCZENIE Przemysł mleczarski jest jednym z ważniejszych sektorów w przemyśle spożywczym, stale rozwijającym się zwłaszcza w segmentach

Bardziej szczegółowo

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPO ECZNEJ 1) z dnia 28 kwietnia 2003 r.

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPO ECZNEJ 1) z dnia 28 kwietnia 2003 r. 830 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPO ECZNEJ 1) z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie przyznawania Êrodków na wspieranie procesu restrukturyzacji przemys owego potencja u obronnego

Bardziej szczegółowo

Ministrów z dnia 18 lipca 2006 r. w sprawie szczegó owego zakresu dzia ania Ministra Zdrowia (Dz. U. Nr 131, poz. 924).

Ministrów z dnia 18 lipca 2006 r. w sprawie szczegó owego zakresu dzia ania Ministra Zdrowia (Dz. U. Nr 131, poz. 924). 830 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie rejestru produktów wprowadzanych po raz pierwszy do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jako Êrodki spo ywcze, wzoru

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA BHP PRZY RECZNYCH PRACACH TRANSPORTOWYCH DLA PRACOWNIKÓW KUCHENKI ODDZIAŁOWEJ.

INSTRUKCJA BHP PRZY RECZNYCH PRACACH TRANSPORTOWYCH DLA PRACOWNIKÓW KUCHENKI ODDZIAŁOWEJ. INSTRUKCJA BHP PRZY RECZNYCH PRACACH TRANSPORTOWYCH DLA PRACOWNIKÓW KUCHENKI ODDZIAŁOWEJ. I. UWAGI OGÓLNE. 1. Dostarczanie posiłków, ich przechowywanie i dystrybucja musza odbywać się w warunkach zapewniających

Bardziej szczegółowo

Temat lekcji: Bakterie a wirusy.

Temat lekcji: Bakterie a wirusy. Anna Tomicka Scenariusz lekcji biologii Dział: Różnorodność organizmów. Klasa: I b Temat lekcji: Bakterie a wirusy. 1.Cele lekcji: Cel ogólny: Uczeń: omawia budowę komórki bakterii oraz wirusów, wyjaśnia

Bardziej szczegółowo

PROCEDURA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO. w Urzędzie Gminy Mściwojów

PROCEDURA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO. w Urzędzie Gminy Mściwojów I. Postanowienia ogólne 1.Cel PROCEDURA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO w Urzędzie Gminy Mściwojów Przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego ma na celu: Załącznik A Zarządzenia oceny ryzyka zawodowego monitorowanie

Bardziej szczegółowo

Wilgoç, PleÊnie i Grzyby w budynkach

Wilgoç, PleÊnie i Grzyby w budynkach Wilgoç, PleÊnie i Grzyby w budynkach autorzy: dr in. Anna Charkowska dr in. Maciej Mijakowski dr in. Jerzy Sowa Wydawnictwo Verlag Dashofer Warszawa 2005 Copyright 2005 Dashöfer Holding Ltd. & Wydawnictwo

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1319

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1319 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1319 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 5 Data wydania: 28 stycznia 2015 r. AB 1319 Kod identyfikacji

Bardziej szczegółowo

skąd pochodzi Nasz Kurczak

skąd pochodzi Nasz Kurczak Nasz Kurczak to mięso pochodzące od sprawdzonych dostawców. W większości to odbiorcy pasz marki Wipasz - znamy ich hodowle, wspieramy wiedzą, szkolimy. 1 Wiemy skąd pochodzi Nasz Kurczak Kontrolujemy jakość

Bardziej szczegółowo

ZAKRES OBOWIĄZKÓW I UPRAWNIEŃ PRACODAWCY, PRACOWNIKÓW ORAZ POSZCZEGÓLNYCH JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH ZAKŁADU PRACY

ZAKRES OBOWIĄZKÓW I UPRAWNIEŃ PRACODAWCY, PRACOWNIKÓW ORAZ POSZCZEGÓLNYCH JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH ZAKŁADU PRACY ZAKRES OBOWIĄZKÓW I UPRAWNIEŃ PRACODAWCY, PRACOWNIKÓW ORAZ POSZCZEGÓLNYCH JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH ZAKŁADU PRACY Szkolenia bhp w firmie szkolenie wstępne ogólne 8 Obowiązki pracodawcy Podstawowy obowiązek

Bardziej szczegółowo

Dziennik Ustaw Nr Poz ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ÂRODOWISKA. z dnia 1 sierpnia 2002 r. w sprawie komunalnych osadów Êciekowych.

Dziennik Ustaw Nr Poz ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ÂRODOWISKA. z dnia 1 sierpnia 2002 r. w sprawie komunalnych osadów Êciekowych. Dziennik Ustaw Nr 134 8568 Poz. 1140 1140 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ÂRODOWISKA z dnia 1 sierpnia 2002 r. w sprawie komunalnych osadów Êciekowych. Na podstawie art. 43 ust. 7 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001

Bardziej szczegółowo

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPO ECZNEJ 1) z dnia 29 stycznia 2009 r. w sprawie wydawania zezwolenia na prac cudzoziemca

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPO ECZNEJ 1) z dnia 29 stycznia 2009 r. w sprawie wydawania zezwolenia na prac cudzoziemca Dziennik Ustaw Nr 16 1954 Poz. 84 84 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPO ECZNEJ 1) z dnia 29 stycznia 2009 r. w sprawie wydawania zezwolenia na prac cudzoziemca Na podstawie art. 90 ust. 1 ustawy

Bardziej szczegółowo

Prace pomocnicze w gastronomii hotelowej

Prace pomocnicze w gastronomii hotelowej Pracownik pomocniczy obsługi hotelowej 1 Marek Halama Prace pomocnicze w gastronomii hotelowej Pracownik pomocniczy obsługi hotelowej 2 Prace pomocnicze w gastronomii hotelowej Podręcznik został opracowany

Bardziej szczegółowo

DE-WZP.261.11.2015.JJ.3 Warszawa, 2015-06-15

DE-WZP.261.11.2015.JJ.3 Warszawa, 2015-06-15 DE-WZP.261.11.2015.JJ.3 Warszawa, 2015-06-15 Wykonawcy ubiegający się o udzielenie zamówienia Dotyczy: postępowania prowadzonego w trybie przetargu nieograniczonego na Usługę druku książek, nr postępowania

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 10. 1. Wytyczne do punktów wydawania/spożywania posiłków w miejscach zakwaterowania

Załącznik nr 10. 1. Wytyczne do punktów wydawania/spożywania posiłków w miejscach zakwaterowania Załącznik nr 10 1. Wytyczne do punktów wydawania/spożywania posiłków w miejscach zakwaterowania Przedstawione tematy są bardzo ogólne warunki sanitarnohigieniczne są różne w zależności od sposobu wydawania

Bardziej szczegółowo

. Wiceprzewodniczący

. Wiceprzewodniczący Uchwała Nr 542/LVI/2014 Rady Miasta Ostrołęki z dnia 30 stycznia 2014 r. w sprawie przyjęcia Wieloletniego Programu Osłonowego w zakresie pomocy społecznej Pomoc w zakresie dożywiania w mieście Ostrołęka

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1)

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) Dz.U.05.73.645 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. z dnia 28 kwietnia 2005 r.) Na podstawie

Bardziej szczegółowo

Zarządzanie projektami. wykład 1 dr inż. Agata Klaus-Rosińska

Zarządzanie projektami. wykład 1 dr inż. Agata Klaus-Rosińska Zarządzanie projektami wykład 1 dr inż. Agata Klaus-Rosińska 1 DEFINICJA PROJEKTU Zbiór działań podejmowanych dla zrealizowania określonego celu i uzyskania konkretnego, wymiernego rezultatu produkt projektu

Bardziej szczegółowo

Wymagania dla ruchomych punktów sprzedaży (tj. pojazdy przeznaczone do handlu

Wymagania dla ruchomych punktów sprzedaży (tj. pojazdy przeznaczone do handlu Wymagania dla ruchomych punktów sprzedaży (tj. pojazdy przeznaczone do handlu obwoźnego) i tymczasowych (jak duże namioty, stragany), a także automatów ulicznych. Zgodnie z art. 61 i 63 ustawy z dnia 25

Bardziej szczegółowo

Dziennik Ustaw Nr Poz. 884 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 10 maja 2003 r.

Dziennik Ustaw Nr Poz. 884 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 10 maja 2003 r. Dziennik Ustaw Nr 97 6502 Poz. 884 884 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 10 maja 2003 r. w sprawie najwy szych dopuszczalnych poziomów pozosta oêci zanieczyszczeƒ chemicznych, biologicznych,

Bardziej szczegółowo

Ceny op at jednorazowych i abonamentu ustala si w oparciu o poj cie kana u telefonicznego.

Ceny op at jednorazowych i abonamentu ustala si w oparciu o poj cie kana u telefonicznego. cennik us ugi CENTREX Rozdzia 1 Wst p Ceny op at jednorazowych i abonamentu ustala si w oparciu o poj cie kana u telefonicznego. Kana em telefonicznym nazywamy: dla dost pu ISDN 2B+D i 0B+D dost p do publicznej

Bardziej szczegółowo

Ocena warunków higieniczno - sanitarnych w placówkach oświatowo - wychowawczych w roku 2010

Ocena warunków higieniczno - sanitarnych w placówkach oświatowo - wychowawczych w roku 2010 Ocena warunków higieniczno - sanitarnych w placówkach oświatowo - wychowawczych w roku 2010 1. Informacje wstępne Pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej (PIS) w ramach nadzoru nad warunkami pobytu

Bardziej szczegółowo

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPO ECZNEJ 1) z dnia 29 listopada 2002 r.

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPO ECZNEJ 1) z dnia 29 listopada 2002 r. 1692 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPO ECZNEJ 1) z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie ró nicowania stopy procentowej sk adki na ubezpieczenie spo eczne z tytu u wypadków przy pracy i chorób

Bardziej szczegółowo

Gdynia: Księgowość od podstaw Numer ogłoszenia: 60337-2012; data zamieszczenia: 15.03.2012 OGŁOSZENIE O ZAMÓWIENIU - usługi

Gdynia: Księgowość od podstaw Numer ogłoszenia: 60337-2012; data zamieszczenia: 15.03.2012 OGŁOSZENIE O ZAMÓWIENIU - usługi 1 z 5 2012-03-15 12:05 Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.pupgdynia.pl Gdynia: Księgowość od podstaw Numer ogłoszenia: 60337-2012;

Bardziej szczegółowo

Dziennik Ustaw Nr Poz. 825 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA FINANSÓW 1) z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie obni enia stawek podatku akcyzowego

Dziennik Ustaw Nr Poz. 825 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA FINANSÓW 1) z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie obni enia stawek podatku akcyzowego Dziennik Ustaw Nr 87 5653 Poz. 825 825 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA FINANSÓW 1) z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie obni enia stawek podatku akcyzowego Na podstawie art. 65 ust. 2, art. 69 ust. 5, art. 70

Bardziej szczegółowo

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 18 paêdziernika 2002 r. w sprawie podstawowych warunków prowadzenia apteki.

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 18 paêdziernika 2002 r. w sprawie podstawowych warunków prowadzenia apteki. 1565 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 18 paêdziernika 2002 r. w sprawie podstawowych warunków prowadzenia apteki. Na podstawie art. 95 ust. 4 ustawy z dnia 6 wrzeênia 2001 r. Prawo farmaceutyczne

Bardziej szczegółowo

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA FINANSÓW. z dnia 31 marca 2003 r.

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA FINANSÓW. z dnia 31 marca 2003 r. Dziennik Ustaw Nr 56 3690 Poz. 502 i 503 6. Posiedzeniu Rady przewodniczy Przewodniczàcy lub zast pca Przewodniczàcego. 7. 1. W sprawach nale àcych do jej zadaƒ Rada rozpatruje sprawy i podejmuje uchwa

Bardziej szczegółowo

INFORMACJA O PROJEKCIE

INFORMACJA O PROJEKCIE INFORMACJA O PROJEKCIE 1. Instytucja Zarządzająca: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 2. Instytucja Pośrednicząca: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości 3. Program Operacyjny: Rozwój Polski Wschodniej

Bardziej szczegółowo

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 8 czerwca 2004 r.

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 8 czerwca 2004 r. 1643 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 8 czerwca 2004 r. w sprawie wykazu substancji, których stosowanie jest dozwolone w procesie wytwarzania lub przetwarzania materia ów i wyrobów z tworzyw sztucznych,

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 576

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 576 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 576 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 11 Data wydania: 12 stycznia 2016 r. AB 576 Nazwa i adres POWIATOWA

Bardziej szczegółowo

Phargalis. Oferta dla przemys u farmaceutycznego. www.pl.airliquide.com

Phargalis. Oferta dla przemys u farmaceutycznego. www.pl.airliquide.com Phargalis Oferta dla przemys u farmaceutycznego www.pl.airliquide.com GALIS PHAR Poszukujecie Paƒstwo ciàgle nowych rozwiàzaƒ w celu optymalizacji jakoêci i kosztów działalnoêci oraz zwi kszenia bezpieczeƒstwa

Bardziej szczegółowo

Proces wprowadzania nowo zatrudnionych pracowników

Proces wprowadzania nowo zatrudnionych pracowników Proces wprowadzania nowo zatrudnionych pracowników poradnik dla bezpoêredniego prze o onego wprowadzanego pracownika WZMOCNIENIE ZDOLNOÂCI ADMINISTRACYJNYCH PROJEKT BLIèNIACZY PHARE PL03/IB/OT/06 Proces

Bardziej szczegółowo

TABELA ZGODNOŚCI. W aktualnym stanie prawnym pracodawca, który przez okres 36 miesięcy zatrudni osoby. l. Pornoc na rekompensatę dodatkowych

TABELA ZGODNOŚCI. W aktualnym stanie prawnym pracodawca, który przez okres 36 miesięcy zatrudni osoby. l. Pornoc na rekompensatę dodatkowych -...~.. TABELA ZGODNOŚCI Rozporządzenie Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz. Urz.

Bardziej szczegółowo

1. Najnowsze dane dotyczące zapotrzebowania energetycznego w okresie wzrostu

1. Najnowsze dane dotyczące zapotrzebowania energetycznego w okresie wzrostu 1. Najnowsze dane dotyczące zapotrzebowania energetycznego w okresie wzrostu Im wi kszy pies doros y, tym proporcjonalnie mniejsza waga urodzeniowa szczeni cia. Waga nowonarodzonego szczeni cia rasy Yorkshire

Bardziej szczegółowo

Szybkoschładzarki SZYBKOSCHŁADZARKI. Szybkoschładzarki z funkcją 50 szybkozamrażania

Szybkoschładzarki SZYBKOSCHŁADZARKI. Szybkoschładzarki z funkcją 50 szybkozamrażania SZYBKOSCHŁADZARKI Szybkoschładzarki z funkcją 50 szybkozamrażania SZYBKOSCHŁADZARKI DLACZEGO WARTO ICH UŻYWAĆ? Wszystkie świeże produkty zawierają naturalną florę bakteryjną, która w sprzyjających warunkach

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 924

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 924 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 924 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 11 Data wydania: 17 marca 2017 r. Nazwa i adres AB 924 VET-LAB

Bardziej szczegółowo

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie niepo àdanych odczynów poszczepiennych.

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie niepo àdanych odczynów poszczepiennych. Dziennik Ustaw Nr 241 15978 Poz. 2097 2097 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie niepo àdanych odczynów poszczepiennych. Na podstawie art. 19 ust. 3 ustawy z dnia 6 wrzeênia

Bardziej szczegółowo

Dziennik Ustaw Nr Poz. 765 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 18 czerwca 2008 r.

Dziennik Ustaw Nr Poz. 765 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 18 czerwca 2008 r. Dziennik Ustaw Nr 119 6515 Poz. 765 765 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 18 czerwca 2008 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o nawozach i nawo eniu 2) Na podstawie

Bardziej szczegółowo

Dziennik Ustaw Nr Poz ROZPORZÑDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 11 sierpnia 2004 r.

Dziennik Ustaw Nr Poz ROZPORZÑDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 11 sierpnia 2004 r. Dziennik Ustaw Nr 198 13932 Poz. 2041 2041 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie sposobów deklarowania zgodnoêci wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich

Bardziej szczegółowo

Dokumentacja obejmuje następujące części:

Dokumentacja obejmuje następujące części: Załącznik nr 6 WYMAGANIA, JAKIM POWINNA ODPOWIADAĆ DOKUMENTACJA NIEZBĘDNA DO OCENY SUBSTANCJI CZYNNEJ JAKĄ SĄ MIKROORGANIZMY, W TYM TAKŻE WIRUSY I GRZYBY, ZAWARTE W PRODUKCIE BIOBÓJCZYM Wymagania ogólne.

Bardziej szczegółowo

Dziennik Ustaw Nr Poz ROZPORZÑDZENIE MINISTRA GOSPODARKI I PRACY 1) z dnia 14 paêdziernika 2005 r.

Dziennik Ustaw Nr Poz ROZPORZÑDZENIE MINISTRA GOSPODARKI I PRACY 1) z dnia 14 paêdziernika 2005 r. Dziennik Ustaw Nr 216 14390 Poz. 1824 1824 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA GOSPODARKI I PRACY 1) z dnia 14 paêdziernika 2005 r. w sprawie zasad bezpieczeƒstwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów

Bardziej szczegółowo

Zapytanie ofertowe nr 3

Zapytanie ofertowe nr 3 I. ZAMAWIAJĄCY STUDIUM JĘZYKÓW OBCYCH M. WAWRZONEK I SPÓŁKA s.c. ul. Kopernika 2 90-509 Łódź NIP: 727-104-57-16, REGON: 470944478 Zapytanie ofertowe nr 3 II. OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA Przedmiotem zamówienia

Bardziej szczegółowo

DZIENNICZEK STAŻU. Nazwisko i imię ucznia... Klasa :... Specjalizacja... Rok szkolny... adres... nr telefonu.., email:.. Miejsce odbywania praktyki..

DZIENNICZEK STAŻU. Nazwisko i imię ucznia... Klasa :... Specjalizacja... Rok szkolny... adres... nr telefonu.., email:.. Miejsce odbywania praktyki.. Załącznik nr 1 do umowy DZIENNICZEK STAŻU I. DANE OSOBOWE STAŻYSTY Nazwisko i imię ucznia... Klasa :....... Specjalizacja... Rok szkolny......... adres..... nr telefonu.., email:.. Miejsce odbywania praktyki..

Bardziej szczegółowo

Od redakcji. Symbolem oznaczono zadania wykraczające poza zakres materiału omówionego w podręczniku Fizyka z plusem cz. 2.

Od redakcji. Symbolem oznaczono zadania wykraczające poza zakres materiału omówionego w podręczniku Fizyka z plusem cz. 2. Od redakcji Niniejszy zbiór zadań powstał z myślą o tych wszystkich, dla których rozwiązanie zadania z fizyki nie polega wyłącznie na mechanicznym przekształceniu wzorów i podstawieniu do nich danych.

Bardziej szczegółowo

Strategia rozwoju kariery zawodowej - Twój scenariusz (program nagrania).

Strategia rozwoju kariery zawodowej - Twój scenariusz (program nagrania). Strategia rozwoju kariery zawodowej - Twój scenariusz (program nagrania). W momencie gdy jesteś studentem lub świeżym absolwentem to znajdujesz się w dobrym momencie, aby rozpocząć planowanie swojej ścieżki

Bardziej szczegółowo

Bielsko-Biała, dn. 10.02.2015 r. Numer zapytania: R36.1.089.2015. WAWRZASZEK ISS Sp. z o.o. ul. Leszczyńska 22 43-300 Bielsko-Biała ZAPYTANIE OFERTOWE

Bielsko-Biała, dn. 10.02.2015 r. Numer zapytania: R36.1.089.2015. WAWRZASZEK ISS Sp. z o.o. ul. Leszczyńska 22 43-300 Bielsko-Biała ZAPYTANIE OFERTOWE Bielsko-Biała, dn. 10.02.2015 r. Numer zapytania: R36.1.089.2015 WAWRZASZEK ISS Sp. z o.o. ul. Leszczyńska 22 43-300 Bielsko-Biała ZAPYTANIE OFERTOWE W związku realizacją projektu badawczo-rozwojowego

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 576

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 576 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 576 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 9 Data wydania: 3 luty 2014 r. Nazwa i adres AB 576 POWIATOWA

Bardziej szczegółowo

Brama typu ALU to typowa brama przemys owa o maksymalnym przeszkleniu

Brama typu ALU to typowa brama przemys owa o maksymalnym przeszkleniu Brama typu ALU to typowa brama przemys owa o maksymalnym przeszkleniu Bramy montuje si za otworem od wewnàtrz pomieszczenia, dzi ki czemu ca e Êwiat o otworu pozostaje do dyspozycji u ytkownika. Bramy

Bardziej szczegółowo

Sprawozdanie z działalności Rady Nadzorczej TESGAS S.A. w 2008 roku.

Sprawozdanie z działalności Rady Nadzorczej TESGAS S.A. w 2008 roku. Sprawozdanie z działalności Rady Nadzorczej TESGAS S.A. w 2008 roku. Rada Nadzorcza zgodnie z treścią Statutu Spółki składa się od 5 do 9 Członków powoływanych przez Walne Zgromadzenie w głosowaniu tajnym.

Bardziej szczegółowo

Dziennik Ustaw Nr Poz. 987 ROZPORZÑDZENIE RADY MINISTRÓW. z dnia 27 kwietnia 2004 r.

Dziennik Ustaw Nr Poz. 987 ROZPORZÑDZENIE RADY MINISTRÓW. z dnia 27 kwietnia 2004 r. Dziennik Ustaw Nr 98 6776 Poz. 987 987 ROZPORZÑDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie wartoêci poziomów interwencyjnych dla poszczególnych rodzajów dzia aƒ interwencyjnych oraz kryteriów

Bardziej szczegółowo

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 18 sierpnia 2004 r. w sprawie kursów dokszta cajàcych dla kierowców przewo àcych towary niebezpieczne

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 18 sierpnia 2004 r. w sprawie kursów dokszta cajàcych dla kierowców przewo àcych towary niebezpieczne 1989 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 18 sierpnia 2004 r. w sprawie kursów dokszta cajàcych dla kierowców przewo àcych towary niebezpieczne Na podstawie art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 28

Bardziej szczegółowo

Rekrutacją do klas I w szkołach podstawowych w roku szkolnym 2015/2016 objęte są dzieci, które w roku 2015 ukończą:

Rekrutacją do klas I w szkołach podstawowych w roku szkolnym 2015/2016 objęte są dzieci, które w roku 2015 ukończą: Załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 2/2015 Dyrektora Szkoły Podstawowej nr 1 w Radzyniu Podlaskim z dnia 27 lutego 2015 r. Regulamin rekrutacji uczniów do klasy pierwszej w Szkole Podstawowej nr 1 im. Bohaterów

Bardziej szczegółowo

Klasyfikacja i oznakowanie substancji chemicznych i ich mieszanin. Dominika Sowa

Klasyfikacja i oznakowanie substancji chemicznych i ich mieszanin. Dominika Sowa Klasyfikacja i oznakowanie substancji chemicznych i ich mieszanin Dominika Sowa Szczecin, 8 maj 2014 Program prezentacji: 1. Definicja substancji i mieszanin chemicznych wg Ustawy o substancjach chemicznych

Bardziej szczegółowo

Dziennik Ustaw Nr 216 15582 Poz. 1610 i 1611

Dziennik Ustaw Nr 216 15582 Poz. 1610 i 1611 Dziennik Ustaw Nr 216 15582 Poz. 1610 i 1611 4. Oprogramowanie, dla którego cofni to Êwiadectwo zgodnoêci, o którym mowa w ust. 3 oraz w 22 ust. 2, jak równie oprogramowanie, dla którego odmówiono wydania

Bardziej szczegółowo

Piotr Błędowski Instytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa. Warszawa, 18.11.2010 r.

Piotr Błędowski Instytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa. Warszawa, 18.11.2010 r. Zadania polityki pomocy społecznej i polityki rynku pracy w zwalczaniu wykluczenia społecznego Piotr Błędowski Instytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa Warszawa, 18.11.2010 r. Piotr B dowski2010

Bardziej szczegółowo

Dziennik Ustaw Nr Poz ROZPORZÑDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 14 maja 2004 r.

Dziennik Ustaw Nr Poz ROZPORZÑDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 14 maja 2004 r. Dziennik Ustaw Nr 130 9175 Poz. 1387 1387 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 14 maja 2004 r. w sprawie próbek wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu Na podstawie art. 27 ust. 1 ustawy

Bardziej szczegółowo

Dr inż. Andrzej Tatarek. Siłownie cieplne

Dr inż. Andrzej Tatarek. Siłownie cieplne Dr inż. Andrzej Tatarek Siłownie cieplne 1 Wykład 3 Sposoby podwyższania sprawności elektrowni 2 Zwiększenie sprawności Metody zwiększenia sprawności elektrowni: 1. podnoszenie temperatury i ciśnienia

Bardziej szczegółowo

ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA - UROZMAICONA DIETA GWARANCJĄ NIEZBĘDNYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH, MINERALNYCH ORAZ WITAMIN.

ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA - UROZMAICONA DIETA GWARANCJĄ NIEZBĘDNYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH, MINERALNYCH ORAZ WITAMIN. ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA - UROZMAICONA DIETA GWARANCJĄ NIEZBĘDNYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH, MINERALNYCH ORAZ WITAMIN. 1 Urozmaicenie jest jednym z podstawowych warunków prawidłowej diety, która zapewnia

Bardziej szczegółowo

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 2 grudnia 2002 r.

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 2 grudnia 2002 r. 1779 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 2 grudnia 2002 r. w sprawie systemów oceny zgodnoêci wyrobów budowlanych oraz sposobu ich oznaczania znakowaniem CE. Na podstawie art. 10 ust. 7 pkt

Bardziej szczegółowo

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dnia 19 marca 2009 r.

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dnia 19 marca 2009 r. Dziennik Ustaw Nr 52 4681 Poz. 421 421 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dnia 19 marca 2009 r. w sprawie sta u adaptacyjnego i testu umiej tnoêci w toku post powania o uznanie kwalifikacji

Bardziej szczegółowo

Najwy sza jako bada laboratoryjnych. jars.pl. Harmonogram szkole

Najwy sza jako bada laboratoryjnych. jars.pl. Harmonogram szkole Harmonogram szkole HARMONOGRAM SZKOLE : I PÓ ROCZE 2017 STYCZE DATA TEMAT SZKOLENIA MIEJSCE 11 12 17 Higiena produkcji zgodnie z zasadami Dobrych Praktyk Produkcyjnych (GMP) w wietle wymaga rozporz dzenia

Bardziej szczegółowo

ROLA SZKOŁY W PROFILAKTYCE OTYŁOŚCI DZIECI I MŁODZIEŻY Barbara Woynarowska Kierownik Zakładu Biomedycznych i Psychologicznych Podstaw Edukacji, Wydział Pedagogiczny UW Przewodnicząca Rady Programowej ds.

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 924

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 924 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 924 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 13 Data wydania: 30 maja 2018 r. Nazwa i adres AB 924 VET-LAB

Bardziej szczegółowo

Probiotyczne napoje fermentowane

Probiotyczne napoje fermentowane Probiotyczne napoje fermentowane Waldemar Gustaw Katedra Technologii Owoców, Warzyw i Grzybów UP Lublin Probiotyki probiotyk pro bios - dla życia probiotyki to pojedyncze lub mieszane kultury żywych mikroorganizmów,

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie: "Ruch harmoniczny i fale"

Ćwiczenie: Ruch harmoniczny i fale Ćwiczenie: "Ruch harmoniczny i fale" Opracowane w ramach projektu: "Wirtualne Laboratoria Fizyczne nowoczesną metodą nauczania realizowanego przez Warszawską Wyższą Szkołę Informatyki. Zakres ćwiczenia:

Bardziej szczegółowo

Zakład Certyfikacji 03-042 Warszawa, ul. Kupiecka 4 Sekcja Ceramiki i Szkła ul. Postępu 9 02-676 Warszawa PROGRAM CERTYFIKACJI

Zakład Certyfikacji 03-042 Warszawa, ul. Kupiecka 4 Sekcja Ceramiki i Szkła ul. Postępu 9 02-676 Warszawa PROGRAM CERTYFIKACJI Zakład Certyfikacji 03-042 Warszawa, ul. Kupiecka 4 Sekcja Ceramiki i Szkła ul. Postępu 9 02-676 Warszawa PC-05 PROGRAM Certyfikacja zgodności z Kryteriami Grupowymi certyfikacja dobrowolna Warszawa, PROGRAM

Bardziej szczegółowo

Temat: Czy świetlówki energooszczędne są oszczędne i sprzyjają ochronie środowiska? Imię i nazwisko

Temat: Czy świetlówki energooszczędne są oszczędne i sprzyjają ochronie środowiska? Imię i nazwisko Temat: Czy świetlówki energooszczędne są oszczędne i sprzyjają ochronie środowiska? Karta pracy III.. Imię i nazwisko klasa Celem nauki jest stawianie hipotez, a następnie ich weryfikacja, która w efekcie

Bardziej szczegółowo

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Przedsiębiorstw. Grupy przedsiębiorstw w Polsce w 2008 r.

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Przedsiębiorstw. Grupy przedsiębiorstw w Polsce w 2008 r. Materiał na konferencję prasową w dniu 28 stycznia 2010 r. GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Przedsiębiorstw w Polsce w 2008 r. Wprowadzenie * Badanie grup przedsiębiorstw prowadzących działalność

Bardziej szczegółowo

WZORU UŻYTKOWEGO EGZEMPLARZ ARCHIWALNY. d2)opis OCHRONNY. (19) PL (n)62894. Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa, PL

WZORU UŻYTKOWEGO EGZEMPLARZ ARCHIWALNY. d2)opis OCHRONNY. (19) PL (n)62894. Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa, PL RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej d2)opis OCHRONNY WZORU UŻYTKOWEGO (21) Numer zgłoszenia: 112772 (22) Data zgłoszenia: 29.11.2001 EGZEMPLARZ ARCHIWALNY (19) PL (n)62894 (13)

Bardziej szczegółowo

Dziennik Ustaw Nr Poz. 213 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ÂRODOWISKA 1) z dnia 14 lutego 2006 r.

Dziennik Ustaw Nr Poz. 213 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ÂRODOWISKA 1) z dnia 14 lutego 2006 r. Dziennik Ustaw Nr 30 1289 Poz. 213 213 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ÂRODOWISKA 1) z dnia 14 lutego 2006 r. w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów Na podstawie art. 36 ust. 14

Bardziej szczegółowo

Phytophthora cactorum (Leb. & Cohn) Schröeter

Phytophthora cactorum (Leb. & Cohn) Schröeter PAŃSTWOWA INSPEKCJA OCHRONY ROŚLIN I NASIENNICTWA GŁÓWNY INSPEKTORAT PIORIN ul. Wspólna 30, 00-930 Warszawa tel: (22) 623 23 02, fax: (22) 623 23 04 www.piorin.gov.pl; e-mail gi@piorin.gov.pl Phytophthora

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA OBSŁUGI URZĄDZENIA: 0101872HC8201

INSTRUKCJA OBSŁUGI URZĄDZENIA: 0101872HC8201 INSTRUKCJA OBSŁUGI URZĄDZENIA: PZ-41SLB-E PL 0101872HC8201 2 Dziękujemy za zakup urządzeń Lossnay. Aby uŝytkowanie systemu Lossnay było prawidłowe i bezpieczne, przed pierwszym uŝyciem przeczytaj niniejszą

Bardziej szczegółowo

FORUM ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH

FORUM ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH L.Dz.FZZ/VI/912/04/01/13 Bydgoszcz, 4 stycznia 2013 r. Szanowny Pan WŁADYSŁAW KOSINIAK - KAMYSZ MINISTER PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ Uwagi Forum Związków Zawodowych do projektu ustawy z dnia 14 grudnia

Bardziej szczegółowo

1. Proszę krótko scharakteryzować firmę którą założyła Pani/Pana podgrupa, w zakresie: a) nazwa, status prawny, siedziba, zasady zarządzania (5 pkt.

1. Proszę krótko scharakteryzować firmę którą założyła Pani/Pana podgrupa, w zakresie: a) nazwa, status prawny, siedziba, zasady zarządzania (5 pkt. 1. Proszę krótko scharakteryzować firmę którą założyła Pani/Pana podgrupa, w zakresie: a) nazwa, status prawny, siedziba, zasady zarządzania (5 pkt.) b) produkt i najważniejsze parametry oraz metodyki

Bardziej szczegółowo

Temat: Rośliny i zwierzęta jako źródło zagrożeń dla zdrowia człowieka

Temat: Rośliny i zwierzęta jako źródło zagrożeń dla zdrowia człowieka MODUŁ II LEKCJA 4 Temat: Rośliny i zwierzęta jako źródło zagrożeń dla zdrowia człowieka Formy realizacji: œcie ka miêdzyprzedmiotowa. Cele szczegółowe: uzupe³nienie i usystematyzowanie wiadomoœci dotycz¹cych

Bardziej szczegółowo

MONITOROWANIE INDYWIDUALNYCH POST PÓW REINTEGRACJI SPO ECZNEJ UCZESTNIKÓW PROGRAMU NARZ DZIA MONITORINGU

MONITOROWANIE INDYWIDUALNYCH POST PÓW REINTEGRACJI SPO ECZNEJ UCZESTNIKÓW PROGRAMU NARZ DZIA MONITORINGU Miros aw Starzyƒski MONITOROWANIE INDYWIDUALNYCH POST PÓW REINTEGRACJI SPO ECZNEJ UCZESTNIKÓW PROGRAMU NARZ DZIA MONITORINGU Przyj ty do realizacji we wrzeêniu 2004 r. Program Druga szansa zak ada, e po

Bardziej szczegółowo

Modułowy system aluminiowy o nieograniczonych możliwościach. Nieograniczony wybór różnych urządzeń o dowolnych. do zastosowania w służbie zdrowie.

Modułowy system aluminiowy o nieograniczonych możliwościach. Nieograniczony wybór różnych urządzeń o dowolnych. do zastosowania w służbie zdrowie. Modułowy system aluminiowy o nieograniczonych możliwościach Nieograniczony wybór różnych urządzeń o dowolnych wymiarach do zastosowania w służbie zdrowie. PVS RVS System profili i połączeń dla rozwiązań

Bardziej szczegółowo

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 26 kwietnia 2004 r. w sprawie Êrodków spo ywczych specjalnego przeznaczenia ywieniowego 2)

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 26 kwietnia 2004 r. w sprawie Êrodków spo ywczych specjalnego przeznaczenia ywieniowego 2) Dziennik Ustaw Nr 104 7490 Poz. 1094 1110 Ministra Zdrowia z dnia 30 kwietnia 2004 r. zmieniajàce rozporzàdzenie w sprawie zakresu niezb dnych informacji gromadzonych i przekazywanych przez apteki Narodowemu

Bardziej szczegółowo

OBWIESZCZENIE G ÓWNEGO LEKARZA WETERYNARII. z dnia 25 stycznia 2001 r.

OBWIESZCZENIE G ÓWNEGO LEKARZA WETERYNARII. z dnia 25 stycznia 2001 r. Monitor Polski Nr 4 127 Poz. 83 83 OBWIESZCZENIE G ÓWNEGO LEKARZA WETERYNARII z dnia 25 stycznia 2001 r. w sprawie rejestrów paƒstw, z których mo e byç przywo one i przewo one przez terytorium Rzeczypospolitej

Bardziej szczegółowo

Objaśnienia wartości, przyjętych do Projektu Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Golina na lata 2012-2015

Objaśnienia wartości, przyjętych do Projektu Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Golina na lata 2012-2015 Załącznik Nr 2 do Uchwały Nr XIX/75/2011 Rady Miejskiej w Golinie z dnia 29 grudnia 2011 r. Objaśnienia wartości, przyjętych do Projektu Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Golina na lata 2012-2015

Bardziej szczegółowo

Dziennik Ustaw Nr Poz ROZPORZÑDZENIE MINISTRA NAUKI I INFORMATYZACJI 1) z dnia 19 paêdziernika 2005 r.

Dziennik Ustaw Nr Poz ROZPORZÑDZENIE MINISTRA NAUKI I INFORMATYZACJI 1) z dnia 19 paêdziernika 2005 r. Dziennik Ustaw Nr 217 14560 Poz. 1836 1836 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA NAUKI I INFORMATYZACJI 1) z dnia 19 paêdziernika 2005 r. w sprawie testów akceptacyjnych oraz badania oprogramowania interfejsowego i

Bardziej szczegółowo

Instalacja. Zawartość. Wyszukiwarka. Instalacja... 1. Konfiguracja... 2. Uruchomienie i praca z raportem... 4. Metody wyszukiwania...

Instalacja. Zawartość. Wyszukiwarka. Instalacja... 1. Konfiguracja... 2. Uruchomienie i praca z raportem... 4. Metody wyszukiwania... Zawartość Instalacja... 1 Konfiguracja... 2 Uruchomienie i praca z raportem... 4 Metody wyszukiwania... 6 Prezentacja wyników... 7 Wycenianie... 9 Wstęp Narzędzie ściśle współpracujące z raportem: Moduł

Bardziej szczegółowo

Wynagrodzenia i świadczenia pozapłacowe specjalistów

Wynagrodzenia i świadczenia pozapłacowe specjalistów Wynagrodzenia i świadczenia pozapłacowe specjalistów Wynagrodzenia i podwyżki w poszczególnych województwach Średnie podwyżki dla specjalistów zrealizowane w 2010 roku ukształtowały się na poziomie 4,63%.

Bardziej szczegółowo

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 2 lipca 2009 r.

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 2 lipca 2009 r. Dziennik Ustaw Nr 114 8702 Poz. 952 952 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 2 lipca 2009 r. w sprawie sposobu i miejsca pobierania próbek winogron, moszczu gronowego i wina gronowego

Bardziej szczegółowo