MODUŁOWY PROGRAM NAUCZANIA TECHNIK ELEKTRONIKI MEDYCZNEJ 322[18]

Transkrypt

1 MINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI MINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI 322[18]/ZSZ/MEiN/2006. MODUŁOWY PROGRAM NAUCZANIA TECHNIK ELEKTRONIKI MEDYCZNEJ 322[18] Zatwierdzam Minister Edukacji i Nauki Warszawa 2006

2 Autorzy: mgr inż. Ryszard Zankowski mgr inż. Ryszard Kowski mgr inż. Karolina Kałużna Recenzenci: prof. dr hab. Eugeniusz Rokita dr inż. Krystian Rudzki Opracowanie redakcyjne: mgr Edyta Kozieł 1

3 Spis treści Wprowadzenie 4 I. Założenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie 6 1. Opis pracy w zawodzie 6 2. Zalecenia dotyczące organizacji procesu dydaktycznowychowawczego 8 II. Plany nauczania 16 III. Moduły kształcenia w zawodzie Badanie obwodów elektrycznych 18 Przygotowanie do bezpiecznej pracy 20 Badanie obwodów prądu stałego 23 Badanie obwodów prądu przemiennego i urządzeń elektrycznych 28 Analizowanie działania oraz stosowanie podstawowych maszyn i urządzeń elektrycznych Pomiary parametrów elementów i układów elektronicznych 36 Wykonywanie montażu układów analogowych 38 Wykonywanie montażu układów cyfrowych 42 Badanie elementów i układów automatyki Technologie i konstrukcje mechaniczne 50 Korzystanie z dokumentacji technicznej 52 Dobieranie materiałów i montowanie elementów konstrukcyjnych Podstawy diagnostyki i terapii 62 Analizowanie funkcjonowania organizmu człowieka 65 Analizowanie praw i zjawisk fizyki wykorzystywanych w medycynie 69 Stosowanie metod diagnostycznych i terapeutycznych w medycynie Obsługa i nadzorowanie aparatury medycznej 78 Instalowanie i uruchamianie aparatury medycznej 81 Badanie i naprawa aparatury medycznej 86 Wykonywanie dokumentacji aparatury medycznej Informatyka medyczna 94 Montowanie sprzętu komputerowego i instalowanie oprogramowania medycznego 96 Obsługiwanie baz danych medycznych i pomocniczego oprogramowania medycznego 100 2

4 7. Podstawy działalności zawodowej 104 Kształtowanie umiejętności interpersonalnych 107 Organizowanie pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy 111 Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia Praktyka zawodowa 119 Planowanie organizacji pracy w zakładzie leczniczodiagnostycznym 121 Obsługiwanie i nadzorowanie aparatury w pracowni diagnostyki obrazowej 124 Obsługiwanie i nadzorowanie aparatury w pracowni terapii 126 3

5 Wprowadzenie Modułowy program nauczania dla zawodu Technik elektroniki medycznej 322[18] jest przeznaczony do realizacji w dwuletniej lub jednorocznej szkole policealnej dla młodzieży i dla dorosłych (w formie stacjonarnej lub zaocznej). Celem kształcenia zawodowego jest przygotowanie absolwenta do skutecznego wykonywania zadań zawodowych w warunkach gospodarki rynkowej. Wymaga to dobrego przygotowania ogólnego, opanowania podstawowej wiedzy i umiejętności praktycznych oraz prezentowania właściwych postaw zawodowych. Absolwent szkoły powinien charakteryzować się otwartością, komunikatywnością, wyobraźnią, zdolnością do ciągłego uczenia się i podnoszenia kwalifikacji, a także umiejętnością oceny swoich możliwości. Realizacja programu nauczania o modułowym układzie treści kształcenia ułatwia osiągnięcie tych celów. Kształcenie zawodowe z wykorzystaniem programu modułowego, poprzez powiązanie celów i materiału nauczania z procesem pracy i zadaniami zawodowymi umożliwia: przygotowanie ucznia do wykonywania typowych zadań zawodowych na stanowiskach pracy, którym odpowiadają określone zakresy umiejętności, wiedzy i postaw zawodowych, integrację treści nauczania z różnych dyscyplin wiedzy, stymulowanie aktywności intelektualnej i motorycznej ucznia, pozwalającej na indywidualizację procesu nauczania. Kształcenie modułowe charakteryzuje się tym, że: preferowane są aktywizujące metody nauczania, które z jednej strony wyzwalają aktywność, kreatywność, zdolność do samooceny uczącego się, z drugiej zaś zmieniają rolę nauczyciela w kierunku doradcy, partnera, projektanta, organizatora i ewaluatora procesu dydaktycznego, proces nauczania i uczenia się ukierunkowany jest na osiąganie konkretnych, wymiernych rezultatów w formie ukształtowanych umiejętności intelektualnych i praktycznych, które umożliwiają wykonywanie określonego zakresu pracy w zawodzie, wykorzystywana jest w szerokim zakresie zasada transferu wiedzy i umiejętności wcześniej uzyskanych przez ucznia w toku nauki formalnej, nieformalnej oraz incydentalnej, program nauczania posiada elastyczną strukturę, a znajdujące się w nim moduły i jednostki modułowe można aktualizować (modyfikować, uzupełniać lub wymieniać) nie burząc konstrukcji programu, po to by dostosowywać treści do zmieniających się potrzeb rynku pracy, rozwoju nauki i technologii oraz predyspozycji uczących się. 4

6 Modułowy program nauczania dla zawodu składa się z modułów kształcenia w zawodzie i odpowiadających im jednostek modułowych, wyodrębnionych na podstawie określonych kryteriów, umożliwiających zdobywanie wiedzy oraz kształtowanie umiejętności i postaw właściwych dla zawodu. W strukturze programu wyróżnia się: założenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie, plany nauczania, programy modułów i jednostek modułowych. Moduł kształcenia w zawodzie zawiera: cele kształcenia, wykaz jednostek modułowych, schemat układu jednostek modułowych i literaturę. Program jednostki modułowej zawiera: szczegółowe cele kształcenia, materiał nauczania, ćwiczenia, środki dydaktyczne, wskazania metodyczne do realizacji programu nauczania oraz propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia. Dydaktyczna mapa programu nauczania, zamieszczona w założeniach programowo-organizacyjnych kształcenia w zawodzie, przedstawia schemat powiązań (korelacji) między modułami, a jednostkami modułowymi oraz określa kolejność ich realizacji. Ma ona ułatwić dyrekcji szkół i nauczycielom planowanie i organizowanie procesu dydaktycznego. W programie przyjęto system kodowania modułów i jednostek modułowych, który zawiera następujące elementy: symbol cyfrowy zawodu zgodnie z obowiązującą klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego, symbol literowy, oznaczający grupę modułów: O dla modułów ogólnozawodowych, Z dla modułów zawodowych, S dla modułów specjalizacji. cyfra arabska dla kolejnego modułu w grupie i dla kolejnej wyodrębnionej w module jednostki modułowej. Przykładowy zapis kodowania modułu: 322[18].O1 322[18] symbol cyfrowy dla zawodu: technik elektroniki medycznej, O1 pierwszy moduł ogólnozawodowy: Badanie obwodów elektrycznych. Przykładowy zapis kodowania jednostki modułowej: 322[18]. O [18] symbol cyfrowy dla zawodu: technik elektroniki medycznej, O1 pierwszy moduł ogólnozawodowy: Badanie obwodów elektrycznych. 02 druga jednostka modułowa wyodrębniona w module O1: Badanie obwodów prądu stałego. 5

7 I. Założenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie 1. Opis pracy w zawodzie Typowe stanowiska pracy Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik elektroniki medycznej może podejmować pracę w: zespołach elektromedycznych w szpitalach, klinikach i przychodniach, zakładach naprawy sprzętu medycznego, serwisach firmowych aparatury medycznej, wytwórniach i serwisach sprzętu elektronicznego, zespołach konstrukcyjnych aparatury medycznej. Zadania zawodowe Zadania zawodowe technika elektronika obejmują: instalowanie elektronicznej aparatury medycznej, uruchamianie elektronicznej aparatury medycznej, współdziałanie w zespołach diagnostyczno-terapeutycznych w czasie badań i zabiegów, nadzorowanie i kontrolowanie pracy sprzętu i elektronicznej aparatury stosowanej do badań i zabiegów, wykonywanie pomiarów i testowanie elektronicznej aparatury medycznej przed dopuszczeniem do użytku, posługiwanie się dokumentacją techniczną, serwisową i technicznoruchową, ocenianie stanu technicznego i naprawianie elektronicznej aparatury medycznej. Umiejętności zawodowe W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent szkoły powinien umieć: korzystać z wiedzy z zakresu podstaw anatomii i fizjologii człowieka, charakteryzować sygnały biologiczne i ich systematykę, wskazywać punkty przyłożeń elektrod i czujników w badaniach diagnostycznych i zabiegach terapeutycznych, rozróżniać techniki diagnostyczne i terapeutyczne stosowane w medycynie, posługiwać się techniką komputerową i teletransmisji sygnałów, posługiwać się terminologią medyczną dotyczącą procesu diagnostyczno-terapeutycznego, przygotowywać aparaturę medyczną do pracy i kontrolować jej sprawność techniczną w czasie zabiegów i badań, 6

8 interpretować i oceniać pod względem technicznym wyniki pomiarów, realizować zlecenia nadzoru medycznego w czasie badań i zabiegów, usuwać usterki techniczne aparatury medycznej w czasie badań i zabiegów, wykonywać naprawy aparatury medycznej i konserwację sprzętu medycznego, wykonywać badania i pomiary aparatury medycznej w celu określenia jej sprawności po naprawie, posługiwać się dokumentacją techniczną i techniczno-ruchową aparatury medycznej, prowadzić specyfikację metryk aparatury medycznej, oceniać zgodność warunków pracy i eksploatacji aparatury medycznej w pracowniach i gabinetach medycznych z wymaganiami technicznymi, planować przeglądy aparatury medycznej, posługiwać się przyrządami pomiarowymi, prowadzić instruktaż obsługi aparatury medycznej, współpracować w zespole diagnostyczno-terapeutycznym, organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, stosować zasady aseptyki i antyseptyki, przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz ochrony radiologicznej, korzystać z różnych źródeł informacji w celu doskonalenia umiejętności zawodowych, postępować zgodnie z zasadami etyki, stosować przepisy prawa dotyczące wykonywania zadań zawodowych, stosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej. 7

9 2. Zalecenia dotyczące organizacji procesu dydaktycznowychowawczego Proces kształcenia według modułowego programu nauczania dla zawodu technik elektroniki medycznej może być realizowany w dwuletniej szkole policealnej na podbudowie liceum ogólnokształcącego lub w jednorocznej szkole policealnej na podbudowie liceum profilowanego o profilu elektronicznym. Program nauczania obejmuje kształcenie ogólnozawodowe i zawodowe. Kształcenie ogólnozawodowe obejmuje wiadomości i umiejętności wspólne dla grupy zawodów branży elektronicznej i może być realizowane w liceum profilowanym, technikum elektronicznym lub w dwuletniej szkole policealnej. Należy zauważyć, że kształcenie na tym etapie ułatwia ewentualną zmianę zawodu. Natomiast kształcenie zawodowe ma na celu przygotowanie absolwenta szkoły do realizacji zadań na typowych dla zawodu stanowiskach pracy i stanowi podbudowę do uzyskania specjalizacji zawodowej. Ogólne i szczegółowe cele kształcenia wynikają z podstawy programowej kształcenia w zawodzie. Treści programowe zawarte są w ośmiu modułach: dwóch ogólnozawodowych i sześciu zawodowych. Moduły są podzielone na jednostki modułowe. Każda jednostka modułowa zawiera treści stanowiące pewną logiczną całość. Realizacja szczegółowych celów kształcenia jednostek modułowych powinna zapewnić opanowanie umiejętności pozwalających na wykonywanie określonego zakresu pracy. Czynnikiem sprzyjającym kształtowaniu umiejętności zawodowych powinno być wykonywanie ćwiczeń zaproponowanych w poszczególnych jednostkach modułowych. Program modułu 322[18].O1 Badanie obwodów elektrycznych składa się z czterech jednostek modułowych i obejmuje ogólnozawodowe treści kształcenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, badania obwodów elektrycznych prądu stałego i przemiennego oraz analizowania działania maszyn i urządzeń elektrycznych. Program modułu 322[18].O2 Pomiary parametrów elementów i układów elektronicznych składa się z trzech jednostek modułowych i obejmuje badanie i montowanie podstawowych elementów i układów elektronicznych oraz mierzenie parametrów, testowanie i programowanie układów automatyki. Programy modułów: 322[18].O1 Badanie obwodów elektrycznych i 322[18].O2 Pomiary parametrów elementów i układów elektronicznych powinny być realizowane w pierwszej kolejności. Program modułu 322[18].Z1 Technologie i konstrukcje mechaniczne składa się z dwóch jednostek modułowych i zawiera treści umożliwiające 8

10 opanowanie umiejętności z zakresu wykonywania dokumentacji technicznej, dobierania i dokonywania obróbki materiałów konstrukcyjnych. Program modułu 322[18].Z2 Podstawy diagnostyki i terapii składa się z trzech jednostek modułowych i zawiera treści dotyczące funkcjonowania organizmu człowieka i wykorzystania zjawisk fizycznych do diagnozowania stanu zdrowia człowieka, dobierania materiałów biomedycznych oraz stosowania odpowiednich metod diagnostycznych i terapeutycznych w leczeniu ludzi. Program modułu 322[18].Z3 Obsługa i nadzorowanie aparatury medycznej składa się z trzech jednostek modułowych i dotyczy umiejętności analizowania budowy i zasady działania przyrządów i urządzeń stosowanych w medycynie, badania aparatury medycznej oraz prawidłowego zapisywania i odczytywania danych zawartych w dokumentacji tych urządzeń. Program modułu 322[18].Z4 Informatyka medyczna składa się z dwóch jednostek modułowych i obejmuje treści z zakresu analizowania cyfrowych danych uzyskiwanych w trakcie badań i danych sterujących terapią, obsługi baz danych i formatów medycznych oraz wykorzystywania oprogramowania wspomagającego procesy diagnozowania i terapii. Program modułu 322[18].Z5 Podstawy działalności zawodowej składa się z trzech jednostek modułowych i zawiera treści dotyczące współpracy z zespołem terapeutycznym, organizacji pracy oraz stosowania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w pracowniach i gabinetach medycznych, doskonalenia jakości świadczonych usług, podstaw prawnych funkcjonowania ochrony zdrowia, sposobów finansowania świadczeń zdrowotnych i systemu ubezpieczeń zdrowotnych. Program modułu 322[18].Z6 Praktyka zawodowa składa się z trzech jednostek modułowych i obejmuje treści, które powinny umożliwić uczniom zastosowanie i pogłębienie zdobytej wiedzy i umiejętności zawodowych w rzeczywistych warunkach pracy. W zależności od potrzeb lokalnego rynku usług medycznych, szkoła może opracować i realizować również własny program modułu specjalizacyjnego. 9

11 Wykaz modułów i jednostek modułowych Symbol jednostki modułowej Zestawienie modułów i jednostek modułowych Orientacyjna liczba godzin na realizację Moduł 322[18].O1 216 Badanie obwodów elektrycznych 322[18].O1.01 Przygotowanie do bezpiecznej pracy [18].O1.02 Badanie obwodów prądu stałego 80 Badanie obwodów prądu przemiennego i urządzeń 322[18].O1.03 elektrycznych 80 Analizowanie działania oraz stosowanie 322[18].O1.04 podstawowych maszyn i urządzeń elektrycznych 40 Moduł 322[18].O2 Pomiary parametrów elementów i układów elektronicznych 322[18].O2.01 Wykonywanie montażu układów analogowych [18].O2.02 Wykonywanie montażu układów cyfrowych [18].O2.03 Badanie elementów i układów automatyki 45 Moduł 322[18].Z1 144 Technologie i konstrukcje mechaniczne 322[18].Z1.01 Korzystanie z dokumentacji technicznej 48 Dobieranie materiałów i montowanie elementów 322[18].Z1.02 konstrukcyjnych 96 Moduł 322[18].Z2 288 Podstawy diagnostyki i terapii 322[18].Z2.01 Analizowanie funkcjonowania organizmu człowieka 80 Analizowanie praw i zjawisk fizyki wykorzystywanych 322[18].Z2.02 w medycynie 100 Stosowanie metod diagnostycznych 322[18].Z2.03 i terapeutycznych w medycynie 108 Moduł 322[18].Z3 Obsługa i nadzorowanie aparatury medycznej 322[18].Z3.01 Instalowanie i uruchamianie aparatury medycznej [18].Z3.02 Badanie i naprawianie aparatury medycznej [18].Z3.03 Wykonywanie dokumentacji aparatury medycznej 66 Moduł 322[18].Z4 Informatyka medyczna 256 Montowanie sprzętu komputerowego 322[18].Z4.01 i instalowanie oprogramowania medycznego 96 Obsługiwanie baz danych medycznych 322[18].Z4.02 i pomocniczego oprogramowania medycznego 160 Moduł 322[18].Z5 Podstawy działalności zawodowej [18].Z5.01 Kształtowanie umiejętności interpersonalnych 34 Organizowanie pracy zgodnie z przepisami 322[18].Z5.02 bezpieczeństwa i higieny pracy 54 Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki 322[18].Z5.03 w ochronie zdrowia

12 322[18].Z [18].Z [18].Z6.03 Moduł 322[18].Z6 Praktyka zawodowa 160 Planowanie organizacji pracy w zakładzie leczniczodiagnostycznym 30 Obsługiwanie i nadzorowanie aparatury w pracowni diagnostyki obrazowej 70 Obsługiwanie i nadzorowanie aparatury w pracowni terapii 60 Razem 1860 Proponowana liczba godzin na realizację programu odnosi się do planu nauczania w dwuletniej szkole policealnej. Na podstawie wykazu oraz układu jednostek modułowych sporządzono dydaktyczną mapę programu nauczania dla zawodu. 11

13 Dydaktyczna mapa programu 322[18].O1 322[18].O [18].O [18].O [18].O [18].O2 322[18].O [18].O [18].O [18].Z1 322[18].Z2 322[18].Z [18].Z [18].Z [18].Z [18].Z [18].Z3 322[18].Z4 322[18].Z [18].Z [18].Z [18].Z [18].Z [18].Z5 322[18].Z6 322[18].Z [18].Z [18].Z [18].Z [18].Z [18].Z

14 Dydaktyczna mapa modułowego programu nauczania stanowi schemat powiązań między modułami oraz jednostkami modułowymi i określa kolejność ich realizacji. Szkoła powinna z niej korzystać przy planowaniu zajęć dydaktycznych. Ewentualna zmiana kolejności realizacji programu modułów lub jednostek modułowych powinna być poprzedzona szczegółową analizą dydaktycznej mapy programu nauczania oraz treści jednostek modułowych, przy zachowaniu korelacji treści kształcenia. Orientacyjna liczba godzin na realizację, podana w tabeli wykazu jednostek modułowych, może ulegać zmianie w zależności od stosowanych przez nauczyciela metod nauczania i środków dydaktycznych. W szkole policealnej na podbudowie liceum profilowanego o profilu elektronicznym kształcenie rozpoczyna się od modułów zawodowych. W zintegrowanym procesie kształcenia modułowego nie ma podziału na zajęcia teoretyczne i praktyczne. Programy nauczania jednostek modułowych w poszczególnych modułach należy realizować w różnych formach organizacyjnych, dostosowanych do treści i metod kształcenia. Stosowane metody i formy organizacyjne pracy uczniów powinny zapewnić osiągnięcie, założonych w programie nauczania celów kształcenia. Wymaga to takiej organizacji kształcenia, w którym proces uczenia się uczniów będzie dominować nad procesem nauczania, dlatego też szczególną uwagę należy zwrócić na dobrze zorganizowaną, samodzielną, kierowaną przez nauczyciela pracę uczniów. W trakcie realizacji programu nauczania należy położyć duży nacisk na samokształcenie uczniów oraz na korzystanie z różnych źródeł informacji, takich jak: podręczniki, poradniki, normy, katalogi, instrukcje i pozatekstowe źródła informacji. Treści kształcenia powinny być aktualne i powinny uwzględniać współczesne technologie, materiały, narzędzia i sprzęt. Wskazane jest wykorzystywanie filmów dydaktycznych i komputerowych programów symulacyjnych, organizowanie wycieczek dydaktycznych na targi i wystawy aparatury medycznej. Niektóre treści trudne do realizacji w warunkach szkolnych mogą być zrealizowane w szpitalach lub w gabinetach diagnostyczno-terapeutycznych. Zaleca się, aby kształcenie modułowe było realizowane metodami aktywizującymi, w szczególności: metodą przypadków, inscenizacji, dyskusji dydaktycznej, gier dydaktycznych oraz metodami praktycznymi, takimi jak: pokaz z objaśnieniem, metoda projektów, przewodniego tekstu i ćwiczenia praktyczne. Dominującą metodą nauczania powinny być ćwiczenia praktyczne (obliczeniowe, pomiarowe i montażowe). Prowadzenie zajęć metodami aktywizującymi i praktycznymi wymaga od nauczyciela przygotowania materiałów dydaktycznych: instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy, 13

15 instrukcji stanowiskowych, instrukcji do wykonywania ćwiczeń, tekstów przewodnich. Ważnym elementem organizacji procesu dydaktycznego jest system sprawdzania i oceny osiągnięć szkolnych ucznia. Wskazane jest prowadzenie badań diagnostycznych, kształtujących i sumujących. Badania diagnostyczne, przeprowadzane przed rozpoczęciem procesu kształcenia, mają na celu sprawdzenie poziomu wiadomości i umiejętności uczniów w zakresie potrzebnym do podjęcia nauki w wybranym obszarze. Wyniki tych badań należy wykorzystać podczas planowania realizacji procesu kształcenia w danej jednostce modułowej. Badania kształtujące, prowadzone w trakcie realizacji programu, mają na celu dostarczanie informacji o efektywności procesu nauczania uczenia się. Informacje uzyskane w wyniku tych badań pozwalają nauczycielowi na dokonywanie niezbędnych korekt w organizacji procesu kształcenia tak, aby uczniowie osiągnęli założone cele kształcenia. Badania sumujące powinny być prowadzone po zakończeniu realizacji programu jednostki modułowej. Pozwalają one stwierdzić, w jakim stopniu założone cele kształcenia zostały przez uczniów osiągnięte. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się systematycznie, na podstawie ustalonych kryteriów. Wiedza może być sprawdzana za pomocą sprawdzianów ustnych i pisemnych oraz testów osiągnięć szkolnych ucznia. Umiejętności praktyczne proponuje się sprawdzać poprzez obserwację czynności uczniów wykonywanych podczas ćwiczeń oraz przez stosowanie sprawdzianów praktycznych z zadaniami typu próba pracy, zadaniami nisko lub wysoko symulowanymi. Prowadzenie pomiaru dydaktycznego wymaga od nauczyciela określenia kryteriów i norm oceniania, opracowania testów osiągnięć szkolnych, arkuszy obserwacji i arkuszy oceny postępów. Ocenianie powinno uświadamiać uczniowi poziom jego osiągnięć w stosunku do wymagań edukacyjnych, wdrażać do systematycznej pracy, samokontroli i samooceny. Szkoła, podejmująca kształcenie w zawodzie technik elektroniki medycznej według modułowego programu nauczania, powinna posiadać odpowiednie warunki lokalowe oraz wyposażenie techniczne i dydaktyczne. Środki dydaktyczne, niezbędne w procesie kształcenia modułowego, stanowią: pomoce dydaktyczne (ilustracje, fotografie, rysunki, plansze, podręczniki, katalogi, normy, modele, eksponaty rzeczywiste), materiały dydaktyczne (foliogramy, przezrocza, płyty CD, filmy), techniczne środki 14

16 kształcenia (rzutniki pisma, rzutniki przezroczy, magnetowidy, komputery), dydaktyczne środki pracy (aparatura, narzędzia, przyrządy). Szkoła realizująca kształcenie w zawodzie technik elektroniki medycznej powinna posiadać: pracownię elektrotechniki i elektroniki, pracownię aparatury medycznej, pracownię informatyki medycznej, magazyn aparatury medycznej, warsztaty elektromechaniczne. W zintegrowanym procesie kształcenia modułowego nie ma podziału na zajęcia teoretyczne i praktyczne. Zaleca się, aby zajęcia dydaktyczne prowadzone w pracowniach odbywały się w grupach liczących nie więcej niż 15 osób. Zajęcia prowadzone systemem laboratoryjnym powinny być realizowane w grupach 10 osobowych, indywidualnie lub z ewentualnym podziałem na zespoły 2 osobowe. W trosce o jakość kształcenia konieczne są systematyczne działania szkoły polegające na: pozyskiwaniu środków medycznych, opracowywaniu obudowy dydaktycznej programu nauczania, współpracy ze szkołami wyższymi, klinikami, szpitalami oraz firmami produkującymi sprzęt medyczny w celu aktualizacji treści programowych, odpowiadających wymaganiom nowoczesnych technik stosowanych w medycynie, doskonaleniu nauczycieli w zakresie metodologii kształcenia modułowego, aktywizujących metod nauczania, pomiaru dydaktycznego oraz projektowania pakietów edukacyjnych. Jeżeli szkoła nie może zapewnić realizacji programu niektórych jednostek modułowych w oparciu o własną bazę, powinna powierzyć kształcenie placówkom dysponującym dobrą bazą techniczną i dydaktyczną, takim jak: szpitale, kliniki lub inne zakłady opieki zdrowotnej oraz nawiązać ścisłą współpracę z tymi instytucjami. 15

17 II. Plany nauczania PLAN NAUCZANIA Szkoła policealna Zawód: technik elektroniki medycznej 322[18] Podbudowa programowa: szkoła dająca wykształcenie średnie Dla młodzieży Dla dorosłych Liczba godzin tygodniowo w Liczba godzin tygodniowo Lp. Moduły kształcenia w zawodzie nauczania dwuletnim w dwuletnim okresie okresie nauczania Semestry I - IV Semestry I - IV Forma stacjonarna 1. Badanie obwodów elektrycznych Pomiary parametrów elementów i układów elektronicznych Technologie i konstrukcje mechaniczne Podstawy diagnostyki i terapii Obsługa i nadzorowanie aparatury medycznej Informatyka medyczna Podstawy działalności zawodowej 4 3 Razem Praktyka zawodowa: 4 tygodnie 16

18 PLAN NAUCZANIA Szkoła policealna Zawód: technik elektroniki medycznej 322[18] Podbudowa programowa: liceum profilowane o profilu elektronicznym Dla młodzieży Dla dorosłych Lp. Moduły kształcenia w zawodzie Liczba godzin tygodniowo w rocznym okresie nauczania Semestry I - II Liczba godzin tygodniowo w rocznym okresie nauczania Semestry I - II Forma stacjonarna 1. Technologie i konstrukcje mechaniczne Podstawy diagnostyki i terapii Obsługa i nadzorowanie aparatury medycznej Informatyka medyczna Podstawy działalności zawodowej 3 2 Razem Praktyka zawodowa: 4 tygodnie 17

19 III. Moduły kształcenia w zawodzie Moduł 322[18].O1 Badanie obwodów elektrycznych 1. Cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: charakteryzować podstawowe zjawiska zachodzące w polu elektrycznym, magnetycznym i elektromagnetycznym, szacować oraz obliczać wartości wielkości elektrycznych w obwodach prądu stałego i przemiennego, rozpoznawać elementy bierne na podstawie: wyglądu, oznaczeń i symboli graficznych, mierzyć podstawowe wielkości elektryczne i parametry elementów elektrycznych, dobierać metody i przyrządy pomiarowe, przedstawiać wyniki pomiarów w różnej formie, interpretować wyniki pomiarów, analizować pracę obwodów elektrycznych, wyjaśniać ogólne zasady działania i bezpiecznego użytkowania podstawowych maszyn i urządzeń elektrycznych, korzystać z książek, katalogów, czasopism w celu odnalezienia potrzebnej informacji o elementach biernych, stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, oceniać ryzyko zagrożenia życia i zdrowia w trakcie badań obwodów elektrycznych. 2. Wykaz jednostek modułowych Symbol jednostki modułowej Nazwa jednostki modułowej Orientacyjna liczba godzin na realizację 322[18].O1.01 Przygotowanie do bezpiecznej pracy [18].O1.02 Badanie obwodów prądu stałego [18].O1.03 Badanie obwodów prądu przemiennego i urządzeń elektrycznych [18].O1.04 Analizowanie działania oraz stosowanie podstawowych maszyn i urządzeń elektrycznych 40 Razem

20 3. Schemat układu jednostek modułowych 322[18].O1 Badanie obwodów elektrycznych 322[18].O1.01 Przygotowanie do bezpiecznej pracy 322[18].O1.02 Badanie obwodów prądu stałego 322[18].O1.03 Badanie obwodów prądu przemiennego i urządzeń elektrycznych 322[18].O1.04 Analizowanie działania oraz stosowanie podstawowych maszyn i urządzeń elektrycznych 4. Literatura Bartodziej G., Kałuża E.: Aparaty i urządzenia elektryczne. WSiP, Warszawa 2000 Bastion P., Schuberth G., Spielvogel O., Steil H., Koty K., Ziegler K.: Praktyczna elektrotechnika. REA, Warszawa 2003 Bolkowski S.: Elektrotechnika. WSiP, Warszawa 2000 Bolkowski S., Brociek W., Rawa H.: Teoria obwodów elektrycznych w zadaniach. WNT, Warszawa 1995 Goźlińska E.: Maszyny elektryczne. WSiP, Warszawa 2001 Kotlarski W., Grad J.: Aparaty i urządzenia elektryczne. WSiP, Warszawa 1999 Michel K., Sapiński T.: Czytam rysunek elektryczny. WSiP, Warszawa 1999 Pilawski M.: Pracownia elektryczna. WSiP, Warszawa 2001 Poradnik elektryka. Praca zbiorowa. WSiP, Warszawa 1995 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. 19

21 Jednostka modułowa 322[18].O1.01 Przygotowanie do bezpiecznej pracy 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: zinterpretować podstawowe zjawiska elektryczne występujące w ciałach stałych, gazach i cieczach, wykazać skutki oddziaływania prądu elektrycznego, wibracji i hałasu na organizm ludzki, zastosować zasady bezpiecznej pracy z urządzeniami elektrycznymi, zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia i zdrowia, postąpić zgodnie z instrukcją przeciwpożarową w przypadku zagrożenia pożarowego, zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie i przepisami ochrony przeciwpożarowej, dobrać środki ochrony indywidualnej do wykonywanych prac, zastosować zasady ochrony środowiska naturalnego, zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii. 2. Materiał nauczania Bezpieczeństwo pracy z urządzeniami elektrycznymi. Wpływ prądu, wibracji, hałasu na organizm ludzki. Pierwsza pomoc w wypadkach przy pracy. Środki ochrony przeciwporażeniowej i środki ochrony indywidualnej. Zasady postępowania w razie pożaru lub wybuchu. Zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy. Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy. 3. Ćwiczenia Odczytywanie, rysowanie i łączenie obwodów elektrycznych prądu stałego. Udzielanie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym na stanowisku pracy - w warunkach symulowanych. Dobieranie środków ochrony indywidualnej do rodzaju pracy. Rozpoznawanie zagrożenia zdrowia lub życia podczas wykonywania różnych prac. Ocenianie jakości stanowiska pracy pod względem wymagań ergonomii. 20

22 4. Środki dydaktyczne Wyposażenie do symulacji udzielania pierwszej pomocy (fantom, środki medyczne). Środki ochrony indywidualnej. Typowy sprzęt gaśniczy. Plansze ilustrujące zagrożenia w pracy. Foliogramy. Regulaminy, instrukcje, procedury. Filmy na temat procedur postępowania w razie wypadku przy pracy. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Realizacja programu jednostki modułowej ma na celu przygotowanie uczniów do przestrzegania przepisów bhp podczas wykonywania zadań zawodowych oraz udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach przy pracy. Podczas procesu nauczania - uczenia się należy zwrócić uwagę na obowiązki pracownika i pracodawcy w zakresie bhp, znaczenie ochrony zdrowia w pracy zawodowej oraz na skutki nieprzestrzegania przepisów bhp i ochrony przeciwpożarowej. Bardzo ważne jest kształtowanie prawidłowych postaw i nawyków oraz uświadomienie uczniom, że ochrona życia i zdrowia człowieka w środowisku pracy jest celem nadrzędnym. Niezbędne jest, aby uczeń opanował umiejętność udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadku na stanowisku pracy. Zaleca się stosowanie aktywizujących metod nauczania, a w szczególności metody inscenizacji, metody przypadków, przewodniego tekstu między innymi do oceny ryzyka wystąpienia zagrożeń w różnych sytuacjach oraz ćwiczeń praktycznych z zastosowaniem środków ochrony indywidualnej i sprzętu gaśniczego. Zajęcia powinny być prowadzone w 15 osobowych grupach. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się systematycznie na podstawie określonych kryteriów. W procesie oceniania proponuje się stosowanie następujących metod: sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, obserwacji czynności uczniów podczas wykonywania ćwiczeń. 21

23 Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej, należy zwracać uwagę na operowanie zdobytą wiedzą, merytoryczną jakość wypowiedzi, właściwe stosowanie pojęć technicznych i poprawność wnioskowania. Testy wiadomości i umiejętności powinny dotyczyć interpretowania zjawisk elektrycznych, skutków oddziaływania prądu elektrycznego na organizm człowieka oraz zasad bezpiecznej pracy z urządzeniami elektrycznymi. Umiejętności praktyczne powinny być sprawdzane na podstawie obserwacji czynności uczniów w trakcie wykonywania ćwiczeń. Podczas obserwacji należy zwracać uwagę na: trafność oceny ryzyka wystąpienia zagrożeń, racjonalność podejmowanych decyzji, poprawność wykonywania czynności, sprawność działania uczniów, przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, umiejętność komunikowania się i prezentacji wykonywanych czynności, dokładność i czas wykonania zadania. Prowadząc obserwację nauczyciel powinien uwzględnić różnice indywidualne między uczniami, ich poziom percepcji, zainteresowania, stosunek do własnych osiągnięć, poziom umiejętności przed rozpoczęciem kształcenia. Obserwacje powinny być prowadzone systematycznie za pomocą arkusza obserwacji przygotowanego przez nauczyciela. Systematyczne prowadzenie kontroli i oceny postępów uczniów umożliwi nauczycielowi dostosowanie metod nauczania, organizacyjnych form pracy oraz środków dydaktycznych do predyspozycji uczniów. W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela. 22

24 Jednostka modułowa 322[18].O1.02 Badanie obwodów prądu stałego 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: sklasyfikować materiały ze względu na właściwości elektryczne i magnetyczne, porównać właściwości materiałów stosowanych w konstrukcjach maszyn i urządzeń elektrycznych, rozróżnić podstawowe materiały stosowane w elektrotechnice, rozróżnić podstawowe wielkości elektryczne, zastosować i przeliczyć podstawowe jednostki wielkości elektrycznych w układzie SI, oszacować oraz obliczyć wartości wielkości elektrycznych w obwodach prądu stałego, sklasyfikować elementy rezystancyjne oraz źródła napięcia i źródła prądu stałego, rozpoznać elementy rezystancyjne oraz źródła napięcia i źródła prądu stałego na podstawie: wyglądu, oznaczeń i symboli graficznych, zdefiniować parametry elementów rezystancyjnych, ocenić wpływ temperatury na wartość rezystancji rezystora, wskazać zastosowania rezystorów, warystorów, termistorów, zastosować podstawowe prawa elektrotechniki do analizy obwodów elektrycznych prądu stałego, obliczyć rezystancję zastępczą rezystorów połączonych równolegle, szeregowo i w sposób mieszany, obliczyć parametry zastępcze źródeł napięcia połączonych szeregowo i równolegle, ocenić wpływ zmian rezystancji na napięcie, prąd, moc, określić warunki dopasowania odbiornika do źródła, obsłużyć woltomierz i amperomierz prądu stałego, omomierz oraz miernik uniwersalny, zaplanować pomiary w obwodach prądu stałego, dobrać metodę pomiarową do określonej sytuacji, narysować układ pomiarowy dla badanego obwodu prądu stałego, dobrać przyrządy pomiarowe do pomiarów w układach prądu stałego, zorganizować stanowisko pomiarowe, zastosować różne sposoby połączeń elektrycznych, połączyć układy prądu stałego zgodnie ze schematem, dokonać pomiarów podstawowych wielkości elektrycznych w układach prądu stałego, dokonać regulacji napięcia i prądu, 23

25 przedstawić wyniki pomiarów w formie tabeli i wykresu, odczytać informację z tabeli lub wykresu, przeanalizować i zinterpretować wyniki pomiarów w układach prądu stałego, ocenić dokładność pomiarów, zaprezentować efekty wykonywanych pomiarów, przewidzieć zagrożenia dla życia i zdrowia w czasie realizacji ćwiczeń, udzielić pierwszej pomocy w przypadkach porażenia prądem elektrycznym, zastosować obowiązującą procedurę postępowania w sytuacji zagrożenia, zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej w trakcie wykonywania ćwiczeń. 2. Materiał nauczania Elektromagnetyzm i jego zastosowanie. Zabezpieczenia instalacji elektrycznych. Materiały stosowane w elektrotechnice. Prąd elektryczny w różnych środowiskach. Podstawowe wielkości i jednostki elektryczne. Budowa, rodzaje i parametry elementów występujących w obwodach prądu stałego (źródła napięcia i źródła prądu, rezystory, termistory, wyłączniki, bezpieczniki). Podstawowe prawa elektrotechniki. Połączenia elementów obwodów prądu stałego. Dzielniki napięcia. Układy regulacji napięcia i prądu. Bilans mocy w obwodach prądu stałego. Mierniki wykorzystywane w obwodach prądu stałego. Techniki i metody pomiarowe stosowane w obwodach prądu stałego. Oddziaływanie prądu stałego na organizm ludzki. 3. Ćwiczenia Odczytywanie i rysowanie schematów prostych obwodów elektrycznych prądu przemiennego jedno- i trójfazowego. Przeliczanie jednostek wielkości elektrycznych. Obliczanie parametrów obwodu elektrycznego. Łączenie obwodów elektrycznych różnymi sposobami. Wykonywanie pomiarów napięcia i prądu miernikami uniwersalnymi. Przeprowadzanie regulacji napięcia w układzie jednoi dwustopniowym. Przeprowadzanie regulacji prądu w układzie jedno- i dwustopniowym. 24

26 Przeprowadzanie badań potwierdzających prawo Ohma. Przeprowadzanie badań potwierdzających prawa Kirchhoffa. Wykonywanie pomiarów rezystancji różnymi metodami. Badanie termistorów i warystorów. Badanie źródła prądu stałego. Badanie źródła napięcia stałego. Wykonywanie pomiarów mocy odbiornika prądu stałego metodą techniczną oraz watomierzem. 4. Środki dydaktyczne Foliogramy. Filmy dydaktyczne. Program komputerowy do opracowania wyników pomiarów (arkusz kalkulacyjny). Prezentacje komputerowe. Elementy wykorzystywane w obwodach prądu stałego. Przyrządy pomiarowe dla każdego ucznia. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Treści programowe zawarte w jednostce modułowej stanowią podstawę do dalszego kształcenia w zawodzie. Stopień ich opanowania będzie miał duży wpływ na realizację programu następnych modułów. Ukształtowane podczas realizacji programu umiejętności planowania pracy, organizowania bezpiecznego stanowiska pracy, stałego utrzymywania porządku, starannego przedstawiania wyników pomiarów, umożliwią zwiększenie samodzielności i odpowiedzialności uczniów za proces uczenia się. Opanowanie podstawowych pojęć i terminów, zrozumienie podstawowych zjawisk i praw z elektrotechniki oraz nabycie umiejętności posługiwania się miernikami jest konieczne do dalszego aktywnego uczestnictwa w procesie kształtowania umiejętności ogólnozawodowych i zawodowych. Osiągnięcie zaplanowanych celów wymaga stosowania efektywnych metod nauczania. Zaleca się przede wszystkim stosowanie ćwiczeń, metody przewodniego tekstu oraz metody projektów. Większość uczniów po raz pierwszy będzie miała okazję wykonywać ćwiczenia praktyczne. Dlatego też pierwsze ćwiczenia powinny być proste oraz starannie zaplanowane i przygotowane. Uczniowie, nie mając dużej sprawności manualnej w łączeniu obwodów oraz w posługiwaniu się miernikami, muszą mieć odpowiednią ilość czasu na dokładne i staranne wykonanie wszystkich czynności oraz na analizę wyników pomiarów, wyciągnięcie wniosków i samoocenę. Tempo 25

27 wykonywania ćwiczeń przez poszczególnych uczniów może być bardzo różne, dlatego też ci najsprawniejsi powinni mieć możliwość wykonania dodatkowych zadań. W miarę nabywania przez uczniów doświadczenia i prawidłowych nawyków pracy można wprowadzać stopniowo metody pracy wymagające od uczniów większej samodzielności, jak na przykład: metoda przewodniego tekstu. Najkorzystniej byłoby, gdyby uczniowie czuli się jak badacze samodzielnie odkrywający podstawowe prawa i zależności. Do samodzielnej pracy można również wdrażać uczniów poprzez realizację projektów teoretycznych i praktycznych. Tematy projektów powinny dotyczyć badania źródeł energii. Zajęcia powinny odbywać się w pracowni elektrotechniki i elektroniki na stanowiskach pomiarowych, w grupie do 15 uczniów. Przed przystąpieniem do wykonywania ćwiczeń należy zapoznać uczniów z przepisami bezpieczeństwa obowiązującymi w pracy z urządzeniami elektrycznymi. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się systematycznie na podstawie kryteriów ustalonych i przedstawionych uczniom na początku zajęć. Proces ocenienia powinien obejmować: diagnozę poziomu wiadomości i umiejętności uczniów pod kątem założonych celów kształcenia, np.: sprawdzenie wiadomości i umiejętności uczniów z fizyki i matematyki w zakresie niezbędnym do realizacji programu, identyfikowanie postępów uczniów w procesie kształcenia oraz rozpoznawanie trudności w osiąganiu założonych celów kształcenia, sprawdzanie wiadomości i umiejętności uczniów po zrealizowaniu programu. W trakcie realizacji programu jednostki należy oceniać osiągnięcia uczniów na podstawie: sprawdzianów ustnych, sprawdzianów pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń. Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej, należy zwracać uwagę na operowanie zdobytą wiedzą, merytoryczną jakość wypowiedzi, właściwe stosowanie pojęć technicznych, poprawność wnioskowania. 26

28 Wiadomości i umiejętności uczniów dotyczące identyfikowania elementów obwodów elektrycznych, obliczania wartości wielkości elektrycznych w obwodach prądu stałego, warunków dopasowania odbiornika do źródeł zasilania oraz opracowywania i interpretowania wyników pomiarów można sprawdzać za pomocą testów osiągnięć szkolnych. Umiejętności praktyczne powinny być sprawdzane na podstawie obserwacji czynności uczniów w trakcie wykonywania ćwiczeń. Podczas obserwacji należy zwrócić uwagę na: planowanie i organizowanie bezpiecznej pracy, dobieranie i posługiwanie się przyrządami pomiarowymi, poprawność wykonywania czynności, posługiwanie się schematami połączeń obwodów, umiejętność logicznego myślenia, dokładność i czas wykonania zadania. Prowadząc obserwację nauczyciel powinien uwzględnić różnice indywidualne między uczniami, ich poziom percepcji, zainteresowania, stosunek do własnych osiągnięć, poziom umiejętności przed rozpoczęciem kształcenia. Obserwacje powinny być prowadzone według arkusza obserwacji przygotowanego przez nauczyciela. Po zakończeniu realizacji materiału nauczania proponuje się zastosowanie testu z zadaniami obejmującymi obliczanie parametrów obwodu elektrycznego oraz interpretowanie wyników obliczeń i pomiarów. Sprawdzian praktyczny natomiast powinien dotyczyć umiejętności łączenia obwodów prądu stałego, wykonywania pomiarów napięcia i prądu, regulowania napięcia oraz przeprowadzania badań potwierdzających prawa Ohma i Kirchhoffa. W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich metod sprawdzania osiągnięć uczniów stosowanych przez nauczyciela. Systematyczne prowadzenie kontroli i oceny postępów uczniów umożliwi nauczycielowi dostosowanie metod nauczania, organizacyjnych form pracy oraz środków dydaktycznych do predyspozycji uczniów. 27

29 Jednostka modułowa 322[18].O1.03 Badanie obwodów prądu przemiennego i urządzeń elektrycznych 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: scharakteryzować podstawowe zjawiska w polu elektrycznym, magnetycznym i elektromagnetycznym, rozróżnić parametry charakteryzujące przebieg prądu przemiennego, oszacować oraz obliczyć wartości wielkości elektrycznych w obwodach prądu przemiennego, rozróżnić rodzaje kondensatorów i cewek, narysować wykresy wektorowe napięć i prądów w obwodach RLC, określić warunki rezonansu napięć i prądów, sklasyfikować i scharakteryzować filtry, sklasyfikować i scharakteryzować transformatory, rozróżnić stany pracy transformatora, obsłużyć oscyloskop zgodnie z instrukcją, zaobserwować na oscyloskopie przebiegi sygnałów i je zinterpretować, dobrać przyrządy pomiarowe do pomiaru wielkości elektrycznych w obwodach prądu przemiennego, narysować i połączyć układy do pomiaru podstawowych wielkości w obwodach prądu przemiennego, dokonać pomiarów podstawowych wielkości elektrycznych w obwodach prądu przemiennego, przeanalizować i zinterpretować wyniki pomiarów, zlokalizować usterki w prostych układach prądu przemiennego, zaprezentować wyniki pomiarów, posłużyć się podstawowymi pojęciami dotyczącymi prądu trójfazowego, dobrać przyrządy pomiarowe i zmierzyć podstawowe wielkości elektryczne w obwodach trójfazowych, przewidzieć zagrożenia dla życia i zdrowia w czasie realizacji ćwiczeń z prądem przemiennym, zastosować obowiązującą w laboratorium procedurę postępowania w sytuacji zagrożenia, zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony od porażeń prądem elektrycznym. 28

30 2. Materiał nauczania Pole elektryczne. Prąd przemienny jednofazowy. Rodzaje kondensatorów i ich podstawowe parametry. Łączenie kondensatorów. Pole magnetyczne i elektromagnetyczne. Właściwości magnetyczne materiałów. Podstawowe prawa dotyczące pola magnetycznego. Parametry cewek indukcyjnych i ich łączenie. Indukcyjność własna i wzajemna. Rezonans napięć i prądów. Bilans mocy. Filtry dolnoprzepustowe, górnoprzepustowe i środkowoprzepustowe. Transformatory. Prąd przemienny trójfazowy. Oddziaływanie prądu przemiennego na organizm ludzki. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony od porażeń prądem elektrycznym. 3.Ćwiczenia Wykonywanie pomiarów amplitudy oraz wartości międzyszczytowej napięcia za pomocą oscyloskopu. Wykonywanie pomiarów wartości skutecznej napięcia sinusoidalnego. Wyznaczanie okresu i częstotliwości przebiegu zmiennego za pomocą oscyloskopu i częstościomierza. Określanie kąta przesunięcia fazowego na podstawie przebiegów obserwowanych na oscyloskopie. Wykonywanie pomiaru indukcyjności i pojemności różnymi metodami. Wyznaczanie pojemności kondensatorów połączonych szeregowo, równolegle i w sposób mieszany. Wyznaczanie indukcyjności cewek połączonych szeregowo, równolegle i w sposób mieszany. Badanie szeregowych i równoległych obwodów RC, RL, RLC. Badanie szeregowych i równoległych obwodów rezonansowych. Rysowanie wykresów wektorowych napięć i prądów. Wykonywanie pomiarów mocy i energii w obwodach jednofazowych. Badanie pracy filtrów dolnoprzepustowych, górnoprzepustowych, środkowoprzepustowych i środkowozaporowych. Badanie pracy transformatorów. Wykonywanie pomiarów napięcia, prądu i mocy w obwodach trójfazowych. 29

31 4. Środki dydaktyczne Foliogramy. Filmy dydaktyczne. Program komputerowy do opracowania wyników pomiarów. Prezentacje komputerowe, programy symulacyjne. Elementy wykorzystywane w obwodach prądu przemiennego. Przyrządy pomiarowe dla każdego ucznia. Urządzenia elektryczne (oscyloskop, miernik częstotliwości, generator). 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Program jednostki modułowej jest logiczną kontynuacją programu poprzedniej jednostki i stanowi podstawę kształcenia w następnych jednostkach modułowych. Celem realizacji programu jest zapoznanie uczniów z terminologią i podstawowymi prawami elektrotechniki oraz kształtowanie umiejętności posługiwania się przyrządami do wykonywania pomiarów podstawowych wielkości elektrycznych w obwodach prądu stałego. Osiągnięcie zaplanowanych celów kształcenia wymaga stosowania efektywnych metod nauczania. Zaleca się stosowanie dyskusji dydaktycznej, metody przewodniego tekstu, metody projektów oraz ćwiczeń praktycznych. Ćwiczenia należy dobierać tak, aby uczniowie mieli czas na zaplanowanie pracy, organizację stanowiska, dokonanie połączeń, realizację pomiarów, analizę wyników oraz ocenę jakości wykonanego zadania. Ćwiczenia należy podzielić na krótkie serie zakończone ćwiczeniem podsumowującym. Pierwsze ćwiczenia, w których wprowadzane są nowe urządzenia (generator, miernik częstotliwości, oscyloskop) powinny być proste oraz starannie zaplanowane i przygotowane. Uczniowie powinni mieć możliwość zapoznania się z instrukcjami obsługi urządzeń i praktycznego sprawdzenia możliwości zastosowania tych urządzeń. W końcowej fazie realizacji programu jednostki modułowej, należy zaplanować ćwiczenia mające na celu wykrywanie prostych usterek i projektowanie układów z wykorzystaniem programów symulacyjnych. Zajęcia powinny odbywać się w grupie do 15 uczniów. Przed przystąpieniem do wykonywania ćwiczeń praktycznych, należy zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa obowiązującymi w pracy z urządzeniami elektrycznymi. 30

32 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się systematycznie na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Kryteria oceniania powinny uwzględniać zakres oraz poziom opanowania przez uczniów wiadomości i umiejętności wynikających ze szczegółowych celów kształcenia. Na początku zajęć nauczyciel powinien sprawdzić poziom wiadomości i umiejętności uczniów z zakresu jednostek modułowych 322[18].O1.01 i 322[18].O1.02, a w szczególności umiejętność stosowania w praktyce podstawowych praw elektrotechniki oraz bezpiecznego i prawidłowego wykonywania pomiarów podstawowych wielkości elektrycznych w obwodach prądu stałego. Proponuje się wykorzystanie do tego celu testów wiadomości i umiejętności z zadaniami otwartymi i zamkniętymi. W trakcie realizacji programu jednostki należy oceniać osiągnięcia uczniów na podstawie: sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania ćwiczeń, wykonanych projektów. Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej, należy zwracać uwagę na operowanie zdobytą wiedzą, merytoryczną jakość wypowiedzi, właściwe stosowanie pojęć technicznych i poprawność wnioskowania. Wiadomości i umiejętności uczniów dotyczące rozróżniania rodzajów kondensatorów i cewek, rysowania wykresów wektorowych napięć i prądów, określania warunków rezonansu napięć i prądów oraz klasyfikowania i charakteryzowania filtrów proponuje się sprawdzać za pomocą testów osiągnięć szkolnych. Umiejętności praktyczne powinny być sprawdzane na podstawie obserwacji czynności uczniów w trakcie wykonywania ćwiczeń. Podczas obserwacji należy zwrócić uwagę na: samodzielność i aktywność uczniów, organizowanie stanowiska pracy, poprawność wykonywania pomiarów, umiejętność wnioskowania, przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, umiejętność komunikowania się i prezentacji wykonywanych projektów, dokładność i czas wykonania zadania. Prowadząc obserwację nauczyciel powinien uwzględnić różnice indywidualne między uczniami, ich poziom percepcji, zainteresowania, 31

33 stosunek do własnych osiągnięć. Obserwacje powinny być prowadzone systematycznie, przy pomocy arkusza obserwacji. Podczas sprawdzania i oceniania projektów proponuje się zwrócić uwagę na: trafność koncepcji projektowania danego urządzenia, poprawność doboru elementów i zespołów konstrukcyjnych, poprawność i staranność montażu, umiejętność posługiwania się katalogami i literaturą techniczną, systematyczność oraz terminowość wykonania projektu. Proponuje się sprawdzanie i ocenianie teczki osiągnięć ucznia, zawierającej sprawozdania z wykonanych projektów, informacje o nowościach technicznych dotyczące urządzeń elektrycznych i elektronicznych, kontrolne prace pisemne i protokoły z wykonanych ćwiczeń. Po zakończeniu realizacji programu nauczania proponuje się zastosowanie testu osiągnięć szkolnych i sprawdzianu praktycznego. Zadania testowe powinny obejmować obliczanie parametrów obwodów RLC i ich interpretację oraz obliczanie wielkości elektrycznych w tych obwodach. Sprawdzian praktyczny powinien dotyczyć badania określonego obwodu RLC oraz regulacji parametrów tego obwodu lub lokalizacji i naprawy usterki w obwodzie. Systematyczne prowadzenie kontroli i oceny postępów uczniów umożliwi nauczycielowi dostosowanie metod nauczania, organizacyjnych form pracy oraz środków dydaktycznych do predyspozycji uczniów. 32