Gminny Program Rewitalizacji Gminy Wojaszówka na lata

Transkrypt

1 Gminny Program Rewitalizacji Gminy Wojaszówka na lata Wrzesień 2017

2 Projekt Opracowanie Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Wojaszówka na lata jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna oraz ze środków budżetu państwa przyznanych w ramach konkursu dotacji na działania wspierające gminy w zakresie przygotowania programów rewitalizacji na terenie Województwa Podkarpackiego. InicjatywaLokalna.pl ul. Targowa 18/609, Kielce tel./fax biuro@inicjatywalokalna.pl Skład zespołu autorskiego: 1.mgr Paweł Walczyszyn 2.mgr Dominika Kochanowska 3.mgr Magdalena Zielińska 4.mgr inż. Klaudia Swat 5.mgr inż. Łukasz Półchłopek

3 Spis treści Wstęp... 5 I. Część wprowadzająca Metodologia prac nad dokumentem Powiązanie programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi II. Część diagnostyczno-analityczna Metodologia delimitacji obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji Zasięg przestrzenny obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji Szczegółowa diagnoza podobszarów rewitalizacji oraz skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych III. Część programowa Założenia Gminnego Programu Rewitalizacji Misja i wizja stanu podobszarów po przeprowadzeniu rewitalizacji Cele rewitalizacji wraz z odpowiadającymi im kierunkami działań Projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne w latach Lista planowanych podstawowych projektów/przedsięwzięć Charakterystyka pozostałych rodzajów przedsięwzięć Mechanizmy zapewnienia komplementarności oraz integrowania działań i przedsięwzięć rewitalizacyjnych Szacunkowe ramy finansowe dokumentu wraz ze wskazaniem źródeł finansowania IV. Część wdrożeniowa System realizacji Gminnego Programu Rewitalizacji Struktura zarządzania dokumentem wraz z jego kosztami Harmonogram realizacji programu Public relations dokumentu System monitoringu, oceny i wprowadzania zmian do programu Sposoby monitorowania i sprawozdawczości Sposób ewaluacji i wprowadzania modyfikacji w reakcji na zmiany w otoczeniu Mechanizmy włączenia różnych grup interesariuszy w proces rewitalizacji Procedura strategicznej oceny oddziaływania dokumentu na środowisko oraz opiniowania przez właściwe instytucje

4 5. Specjalna Strefa Rewitalizacji Sposób realizacji dokumentu a polityka mieszkaniowa i planowanie przestrzenne w gminie Niezbędne zmiany w polityce mieszkaniowej Niezbędne zmiany w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego 153 Spis fotografii Spis map Spis schematów Spis tabel Spis wykresów Załącznik graficzny przedstawiający podstawowe kierunki zmian funkcjonalno- -przestrzennych obszaru rewitalizacji

5 Wstęp Rewitalizacja stanowi odpowiedź na szereg zjawisk kryzysowych występujących na obszarach gmin, takich jak degradacja techniczna oraz narastające problemy w sferach społecznej i gospodarczej. W związku z tym niezbędne jest planowanie i realizacja kompleksowych projektów rewitalizacyjnych odpowiadających na zidentyfikowane problemy oraz potencjały danego obszaru zdegradowanego, a także wynikającą z nich skalę i charakter potrzeb rewitalizacyjnych w sferach: społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej. Zgodnie z art. 2 ust. 1 Ustawy z dnia 9 października 2015 roku o rewitalizacji (Dz. U. z 2015 r. poz z późn. zm.), rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji (...). Podstawowym narzędziem tworzącym ramy operacyjne i płaszczyznę koordynacji działań rewitalizacyjnych jest gminny program rewitalizacji, który jest inicjowany, sporządzany oraz uchwalany przez Radę Gminy na podstawie art. 14 ust. 1 ustawy o rewitalizacji. Jest to wieloletni program działań w sferze społecznej oraz gospodarczej lub przestrzenno-funkcjonalnej lub technicznej lub środowiskowej, zmierzający do wyprowadzenia obszarów rewitalizacji ze stanu kryzysowego oraz stworzenia warunków do ich zrównoważonego rozwoju, stanowiący narzędzie planowania, koordynowania i integrowania różnorodnych aktywności w ramach rewitalizacji 1. Dokument obejmuje działania w sposób kompleksowy (z uwzględnieniem projektów współfinansowanych ze środków UE oraz innych publicznych lub prywatnych), ponieważ tylko taka różnorodna konstrukcja warunkuje osiągnięcie efektów. Objęcie danego obszaru zdegradowanego Gminnym Programem Rewitalizacji będzie stanowiło podstawę wspierania go poprzez instrumenty i narzędzia dedykowane rewitalizacji (programy unijne oraz krajowe) lub korzystania z preferencji w innych instrumentach, programach i działaniach sektorowych. 1 Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata , Minister Rozwoju, Warszawa, , s

6 Gminny Program Rewitalizacji Gminy Wojaszówka na lata (GPR) stanowi spójny dokument strategiczny, który ma na celu wyprowadzenie ze stanu kryzysowego obszaru zdegradowanego, mającego istotne znaczenie dla rozwoju gminy, poprzez przedsięwzięcia kompleksowe (uwzględniające aspekt społeczny, gospodarczy, przestrzenno--funkcjonalny, techniczny i środowiskowy), skoncentrowane terytorialnie oraz prowadzone w sposób zaplanowany oraz zintegrowany. Niniejszy dokument opracowany został zgodnie z Ustawą z dnia 9 października 2015 roku o rewitalizacji, Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata , wydanymi przez Ministra Rozwoju w dniu 2 sierpnia 2016 roku, a także z uwzględnieniem zapisów dotyczących obszaru strategicznej interwencji państwa miasta i dzielnice miast wymagające rewitalizacji zawartych w rozdziale Umowy Partnerstwa 2. Dokument składa się z czterech zasadniczych części, a mianowicie: części wprowadzającej, diagnostyczno-analitycznej, programowej oraz wdrożeniowej. Część wprowadzająca zawiera ogólne informacje dotyczące metodologii opracowania dokumentu oraz jego uwarunkowania zewnętrzne, tj. strategiczno-programowe, które wskazują na powiązanie rewitalizacji z całościową wizją rozwoju gminy. Część diagnostyczno-analityczna obejmuje metodologię delimitacji obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji oraz określenie ich zasięgów przestrzennych poprzez wskazanie przebiegu granic na terenie gminy. Ponadto zawiera szczegółową diagnozę wyznaczonego obszaru rewitalizacji w sferach: społecznej, gospodarczej, przestrzenno- -funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej wraz ze skwantyfikowanymi danymi i ich analizą w celu przedstawienia skali i charakteru potrzeb rewitalizacyjnych. Część programowa przedstawia najważniejsze założenia procesu rewitalizacji na wyznaczonym obszarze rewitalizacji Gminy Wojaszówka w latach , tj. wizję wyprowadzenia go ze stanu kryzysowego, misję, cele rewitalizacji wraz z kierunkami działań mającymi na celu eliminację lub ograniczenie zidentyfikowanych negatywnych zjawisk i wykorzystanie potencjałów lokalnych. Ponadto zostały tutaj zawarte podstawowe oraz uzupełniające projekty rewitalizacyjne powiązane ze sobą i wspólnie oddziałujące na podobszary rewitalizacji. Ważnym elementem są również szacunkowe ramy finansowe dokumentu wraz ze wskazaniem różnych źródeł finansowania projektów. 2 Umowa Partnerstwa, Programowanie perspektywy finansowej , Ministerstwo Rozwoju, Warszawa, grudzień

7 Część wdrożeniowa składa się z systemu realizacji (wdrażania) dokumentu, a także systemu monitoringu, oceny i wprowadzania zmian do programu w reakcji na zmiany w otoczeniu. Ponadto w niniejszej części zawarte zostały mechanizmy włączenia mieszkańców, przedsiębiorców, organizacji pozarządowych, instytucji publicznych i innych podmiotów oraz grup nieformalnych aktywnych na terenie gminy na każdym etapie procesu rewitalizacji, tj. diagnozowania, programowania, wdrażania, monitorowania i ewaluacji. Przedstawiony został tutaj również przebieg procesu opiniowania dokumentu przez instytucje zewnętrzne oraz procedura strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Ostatnim elementem jest sposób realizacji założeń dokumentu w odniesieniu do polityki mieszkaniowej oraz planowania i zagospodarowania przestrzennego w gminie wraz z załącznikiem graficznym wskazującym na kierunki zmian funkcjonalno-przestrzennych na obszarze rewitalizacji. 7

8 I. Część wprowadzająca 1. Metodologia prac nad dokumentem Metodologię sporządzenia Gminnego Programu Rewitalizacji warunkowały przede wszystkim Ustawa z dnia 9 października 2015 roku o rewitalizacji (Dz. U. z 2015 r. poz z późn. zm.), a także obowiązujące Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata , wydane przez Ministra Rozwoju w dniu 2 sierpnia 2016 roku. Dokument opracowany został z wykorzystaniem modelu ekspercko-partycypacyjnego, polegającego na możliwie szerokim udziale wszystkich interesariuszy we wszystkich etapach prac, przy jednoczesnym zaangażowaniu ekspertów zewnętrznych, odpowiadających między innymi za zorganizowanie procesu konsultacji społecznych oraz przygotowanie końcowej wersji dokumentu. Na wybór takiego podejścia decydujący wpływ miała idea rewitalizacji, w której kluczową rolę odgrywa realizacja zasady partnerstwa i partycypacji społecznej. Metodologia prac obejmowała dwie zasadnicze części, składające się na efekt końcowy w postaci dokumentu Gminny Program Rewitalizacji Gminy Wojaszówka na lata , a mianowicie: I. Wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Wojaszówka obejmowało następujące etapy: 1) zgromadzenie danych statystycznych do diagnozy w podziale na ustalone jednostki referencyjne gminy (sołectwa) we wszystkich sferach: społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej oraz technicznej zarówno z Urzędu Gminy Wojaszówka, jak i instytucji zewnętrznych; 2) wykonanie wielokryterialnej analizy przestrzennej ustalonych wskaźników oraz opracowanie diagnozy gminy na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji wraz z mapami poglądowymi koncentracji problemów we wszystkich ww. sferach; 3) przeprowadzenie w dniach roku konsultacji społecznych projektu uchwały w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Wojaszówka wraz z opracowaną diagnozą gminy oraz mapami przedstawiającymi granice ww. obszarów; 8

9 4) przedstawienie Radzie Gminy Wojaszówka przez Wójta Gminy Wojaszówka wniosku o wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie gminy wraz z projektem uchwały, diagnozą gminy na potrzeby wyznaczenia ww. obszarów i mapami przedstawiającymi ich granice w skalach 1:5 000 (obszar zdegradowany) i 1:5 000 (obszar rewitalizacji) z wykorzystaniem treści mapy ewidencyjnej w rozumieniu Ustawy z dnia 17 maja 1989 roku Prawo Geodezyjne i Kartograficzne, a także informacją podsumowującą przeprowadzone konsultacje społeczne; 5) podjęcie na sesji przez Radę Gminy Wojaszówka Uchwały Nr XXVII/235/2017 Rady Gminy Wojaszówka z dnia 10 lutego 2017 r. w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Wojaszówka oraz Uchwały Nr XXXI/262/2017 Rady Gminy Wojaszówka z dnia 31 maja 2017 r. zmieniającej uchwałę Nr XXVII/235/2017 Rady Gminy Wojaszówka z dnia 10 lutego 2017 roku w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Wojaszówka; 6) przekazanie oraz opublikowanie Uchwały Nr XXVII/235/2017 w dniu roku wraz z załącznikami, tj. mapą obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w Dzienniku Urzędowym Województwa Podkarpackiego jako poz. 705 oraz Uchwały Nr XXXI/262/2017 wraz z załącznikami, tj. mapą obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w dniu r. z uwagi na fakt, że są to akty prawa miejscowego. II. Opracowanie Gminnego Programu Rewitalizacji wraz z przeprowadzeniem procesu zaopiniowania dokumentu i Strategicznej Oceny Oddziaływania na Środowisko obejmowało następujące etapy: 1) podjęcie na sesji przez Radę Gminy Wojaszówka Uchwały Nr XXIX/251/2017 z dnia 23 marca 2017 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Wojaszówka na lata (po 14 dniach niezbędnych na uprawomocnienie się ww. uchwały w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, która jest aktem prawa miejscowego); 2) ogłoszenie o podjęciu uchwały w sprawie przystąpienia do sporządzenia Gminnego Programu Rewitalizacji na stronie podmiotowej gminy (wojaszówka.pl w sekcji Gminny Program Rewitalizacji w dniu roku), w Biuletynie 9

10 Informacji Publicznej (wojaszówka.bip.gov.pl w zakładce Konsultacje społeczne/gminny Program Rewitalizacji w dniu roku), w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości, w prasie lokalnej (dziennik Super Nowości wydanie nr 72 z dnia r.) oraz przez obwieszczenie; 3) przeprowadzenie różnorodnych form partycypacji społecznej służących wspólnemu wypracowaniu przez wszystkich interesariuszy rewitalizacji głównych założeń dokumentu (wizji, misji, celów, kierunków działań), a także zbudowaniu bazy planowanych do realizacji projektów (w tym partnerskich), mających na celu wyprowadzenie obszaru rewitalizacji ze stanu kryzysowego; 4) opracowanie i przeprowadzenie w dniach roku zewnętrznych konsultacji społecznych projektu 1.0 dokumentu; 5) wystąpienie o zaopiniowanie projektu 2.0 GPR w dniu roku przez instytucje wskazane w art. 17 ust. 2 pkt 4 ustawy o rewitalizacji wraz z uzyskaniem opinii w ciągu 14 dni terminu ustalonego przez Wójta Gminy Wojaszówka zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy o rewitalizacji; 6) wystąpienie z wnioskiem w dniu roku do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Rzeszowie (RDOŚ) o uzgodnienie braku konieczności przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko (SOOŚ) na podstawie art. 47 i 49 Ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 r. poz. 353 z późn. zm.) wraz z uzyskaniem stanowisk ww. instytucji; 7) przekazanie i uchwalenie projektu dokumentu na sesji przez Radę Gminy Wojaszówka. Szczegółowy opis działań partycypacyjnych przeprowadzonych na poszczególnych etapach prac przedstawiono w rozdziale 3 części IV niniejszego dokumentu pn. Mechanizmy włączenia różnych grup interesariuszy w proces rewitalizacji. Dokument powstał w wyniku prac przedstawicieli samorządu, instytucji publicznych oraz kluczowych dla rozwoju gminy partnerów z sektorów społecznego i gospodarczego przy współudziale (w postaci wsparcia merytorycznego) ekspertów i specjalistów zewnętrznych, a także mieszkańców wyznaczonego obszaru, jako głównych interesariuszy procesu rewitalizacji. 10

11 2. Powiązanie programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi Gminny Program Rewitalizacji odnosząc się w swych założeniach do określonych problemów społecznych mieszkańców na wyznaczonym obszarze rewitalizacji, realizuje założenia innych dokumentów strategicznych i planistycznych na szczeblu lokalnym (stanowiąc istotny element całościowej wizji rozwoju gminy), a także założenia dokumentów regulujących działania w przedmiotowym obszarze na szczeblu subregionalnym, regionalnym, krajowym oraz europejskim. W związku z tym komplementarność z celami, działaniami czy priorytetami innych dokumentów wpływa na skuteczność i efektywność procesu rewitalizacji. Zestawienie dokumentów wraz z nawiązaniem do ich założeń przedstawiono w tabeli 1. Tabela 1 Nawiązanie Gminnego Programu Rewitalizacji do dokumentów strategicznych i planistycznych Lp Nazwa dokumentu Europa Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu Polska Trzecia fala nowoczesności. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Nawiązanie GPR do zapisów dokumentu strategicznego i/lub planistycznego 3 POZIOM EUROPEJSKI Priorytet III. Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną. Ponadto wpływa na osiągnięcie 3 z 5 celów głównych: CEL 1 Osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia na poziomie 75% wśród kobiet i mężczyzn w wieku lata. CEL 4 Podniesienie poziomu wykształcenia, zwłaszcza poprzez dążenie do zmniejszenia odsetka osób zbyt wcześnie kończących naukę do poniżej 10% oraz poprzez zwiększenie do co najmniej 40% osób w wieku lat mających wykształcenie wyższe lub równoważne. CEL 5 Wspieranie włączenia społecznego, zwłaszcza przez ograniczanie ubóstwa, mając na celu wydźwignięcie z ubóstwa lub wykluczenia społecznego co najmniej 20 mln obywateli. POZIOM KRAJOWY Obszar Konkurencyjności i innowacyjności gospodarki: Innowacyjność gospodarki i kreatywność indywidualna: Cel 3 Poprawa dostępności i jakości edukacji na wszystkich etapach oraz podniesienie konkurencyjności nauki; Kapitał Ludzki: Cel 6 Rozwój kapitału ludzkiego poprzez wzrost zatrudnienia i stworzenie workfare state ; Obszar Równoważenia potencjału rozwojowego regionów Polski: Rozwój regionalny: Cel 8 Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych; Obszar Efektywności i sprawności państwa: Kapitał społeczny: Cel 11 Wzrost społecznego kapitału rozwoju. 3 Zapis założeń dokumentów przytoczono w niezmienionej formie. 11

12 3. 4. Strategia Na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.) Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 Cel główny: Tworzenie warunków dla wzrostu dochodów mieszkańców Polski przy jednoczesnym wzroście spójności w wymiarze społecznym, ekonomicznym, środowiskowym i terytorialnym. Cel szczegółowy I Trwały wzrost gospodarczy oparty coraz silnej o wiedzę, dane i doskonałość organizacyjną. Obszar: Przemiany strukturalne sektora. Nowe formy działania i współpracy. Nowoczesne instrumenty wsparcia. Główne obszary koncentracji działań: Małe i średnie przedsiębiorstwa. Cel szczegółowy II Rozwój społecznie wrażliwy i terytorialnie zrównoważony. Obszar: Poprawa dostępności usług świadczonych w odpowiedzi na wyzwania demograficzne. Wzrost i poprawa wykorzystania potencjału kapitału ludzkiego na rynku pracy. Główne obszary koncentracji działań: Spójność społeczna. Obszar: Zrównoważony rozwój kraju wykorzystujący indywidualne potencjały endogeniczne poszczególnych terytoriów. Wzmacnianie regionalnych przewag konkurencyjnych w oparciu o specjalizacje gospodarcze i nowe nisze rynkowe. Podniesienie skuteczności i jakości wdrażania polityk ukierunkowanych terytorialnie na wszystkich szczeblach zarządzania. Główne obszary koncentracji działań: Rozwój zrównoważony terytorialnie. Cel szczegółowy III Skuteczne państwo i instytucje służące wzrostowi oraz włączeniu społecznemu i gospodarczemu. Obszar: Uproszczenie prawa zapewniające lepsze warunki dla działalności gospodarczej i realizacji potrzeb obywateli. Główne obszary koncentracji działań: Prawo w służbie obywatelom i gospodarce. Obszar: Inkluzywne i skuteczne instytucje publiczne dostępne i otwarte dla obywateli oraz przedsiębiorców. Budowa zintegrowanego systemu planowania społeczno-gospodarczego i przestrzennego. Główne obszary koncentracji działań: Instytucje prorozwojowe i strategiczne zarządzanie rozwojem. Obszar: Cyfrowe państwo usługowe. Główne obszary koncentracji działań: E-państwo. Obszar: Wykorzystanie środków z budżetu Unii Europejskiej w sposób przekładający się na trwałe efekty rozwojowe. Główne obszary koncentracji działań: Efektywność wykorzystania środków UE. Obszary wpływające na osiągnięcie celów Strategii: Poprawa jakości kapitału ludzkiego. Zwiększenie udziału kapitału społecznego w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju. Wzmocnienie cyfrowego rozwoju kraju. Zrównoważenie systemu energetycznego Polski. Rozwój potencjału środowiska naturalnego na rzecz obywateli i przedsiębiorców. Cel strategiczny: Efektywne wykorzystanie przestrzeni kraju i jej terytorialnie zróżnicowanych potencjałów rozwojowych dla osiągania ogólnych celów rozwojowych konkurencyjności, zwiększenia zatrudnienia, sprawności funkcjonowania państwa oraz spójności w wymiarze społecznym, gospodarczym i terytorialnym w długim okresie. 12

13 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego : Regiony, Miasta, Obszary wiejskie Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020 Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackie 2020 Cel 2. Poprawa spójności wewnętrznej i terytorialne równoważenie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wewnętrznego wszystkich terytoriów. Kierunek działań polityki przestrzennej: Wspomaganie spójności w specyficznych obszarach problemowych. Działanie: Restrukturyzacja i rewitalizacja obszarów zdegradowanych i miast. Cel główny: Efektywne wykorzystywanie specyficznych regionalnych i innych terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osiągania celów rozwoju kraju wzrostu, zatrudnienia i spójności w horyzoncie długookresowym. Cel 2 Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych ( spójność ). Wizja: Polska Wschodnia makroregionem dynamicznie rozwijającym się z poszanowaniem zasady zrównoważonego rozwoju, stopniowo i systematycznie poprawiającym swoją pozycję rozwojową i konkurencyjną w kraju oraz w Unii Europejskiej. Cel główny: Wzrost wydajności pracy we wszystkich sektorach gospodarki Polski Wschodniej. Obszar strategiczny 2: Zasoby pracy i jakość kapitału ludzkiego. Kierunek działań: Przeciwdziałanie wykluczeniu na makroregionalnym rynku pracy i Wzmocnienie potencjału nowoczesnych kadr dla gospodarki opartej na wiedzy. POZIOM REGIONALNY Cele rewitalizacji są spójne w szczególności z następującymi elementami struktury celów Strategii Rozwoju Województwa Podkarpackie 2020: Cel główny strategii: Efektywne wykorzystanie zasobów wewnętrznych i zewnętrznych dla zrównoważonego i inteligentnego rozwoju społecznogospodarczego drogą do poprawy jakości życia mieszkańców. Dziedzina działań strategicznych: Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka. Cel strategiczny 1.: Rozwijanie przewag regionu w oparciu o kreatywne specjalizacje jako przejaw budowania konkurencyjności krajowej i międzynarodowej. Priorytet 1.3.: Turystyka. Cel: Budowa konkurencyjnej, atrakcyjnej oferty rynkowej opartej na znacznym potencjale turystycznym regionu. Dziedzina działań strategicznych: Kapitał ludzki i społeczny. Cel strategiczny 2.: Rozwój kapitału ludzkiego i społecznego jako czynników innowacyjności regionu oraz poprawy poziomu życia mieszkańców. Priorytet 2.1.: Edukacja. Cel: Dostosowanie systemu edukacji do aktualnych potrzeb i wyzwań przyszłości. Priorytet 2.2.: Kultura i dziedzictwo kulturowe. Cel: Rozwinięty i efektywnie wykorzystany potencjał kulturowy regionu. Priorytet 2.3.: Społeczeństwo obywatelskie. Cel: Wzmocnienie podmiotowości obywateli, rozwój instytucji społeczeństwa obywatelskiego oraz zwiększenie ich wpływu na życie publiczne. 13

14 8. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podkarpackiego 4 Priorytet 2.4.: Włączenie społeczne. Cel: Wzrost poziomu adaptacyjności zawodowej i integracji społecznej w regionie. Priorytet 2.6.: Sport powszechny. Cel: Zwiększenie aktywności ruchowej oraz rozwoju psychofizycznego społeczeństwa. Dziedzina działań strategicznych: Sieć osadnicza. Cel strategiczny 3.: Podniesienie dostępności oraz poprawa spójności funkcjonalno-przestrzennej jako element budowania potencjału rozwojowego regionu. Priorytet 3.1.: Dostępność komunikacyjna. Cel: Poprawa zewnętrznej i wewnętrznej dostępności przestrzennej województwa ze szczególnym uwzględnieniem Rzeszowa jako ponadregionalnego ośrodka wzrostu. Priorytet 3.4.: Funkcje obszarów wiejskich. Cel: Obszary wiejskie wysoka jakość przestrzeni do zamieszkania, pracy i wypoczynku. Dziedzina działań strategicznych: Środowisko i energetyka. Cel strategiczny 3.: Racjonalne i efektywne wykorzystanie zasobów z poszanowaniem środowiska naturalnego sposobem na zapewnienie bezpieczeństwa i dobrych warunków życia mieszkańców oraz rozwoju gospodarczego województwa. Priorytet 4.2.: Ochrona środowiska. Cel: Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu środowiska oraz zachowanie bioróżnorodności poprzez zrównoważony rozwój województwa. Priorytet 4.3.: Bezpieczeństwo energetyczne i racjonalne wykorzystanie energii. Cel: Zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego i efektywności energetycznej województwa podkarpackiego poprzez racjonalne wykorzystanie paliw i energii z uwzględnieniem lokalnych zasobów, w tym odnawialnych źródeł energii. Kierunki polityki przestrzennej, przewidywane zadania i zamierzenia w dziedzinie środowiska, infrastruktury społecznej, gospodarczej, technicznej oraz struktur przestrzennych zawartych w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podkarpackiego są ściśle związane z określonymi w strategii rozwoju województwa polami strategicznymi, priorytetami, celami i kierunkami działań. Cele rewitalizacji są spójne z celami polityki przestrzennej województwa, w tym w szczególności: Celami polityki przestrzennej w dziedzinie środowiska naturalnego i kulturowego, które obejmują: 1) efektywne wykorzystanie stanu zainwestowania, w tym: a) racjonalne i efektywne wykorzystanie zasobów środowiska poprzez dostosowanie organizacji struktury, funkcji i intensywności zagospodarowania przestrzennego do uwarunkowań przyrodniczych i kulturowych; b) utrzymanie trwałości i odnawialności procesów ekologicznych, stabilności ekosystemów, zachowanie różnorodności biologicznej i dziedzictwa geologicznego, zapewnienie ciągłości istnienia 4 Załącznik nr 1 do Uchwały Nr XL VIII/522/02 Sejmiku Województwa Podkarpackiego dnia 30 sierpnia 2002 r. w sprawie uchwalenia Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podkarpackiego. 14

15 gatunków roślin i zwierząt wraz z siedliskami, ochrona powierzchni ziemi i gleb, głównie poprzez wielkoobszarowy system ochrony przyrody; c) utrzymanie ciągłości kulturowej, zachowanie i ochrona unikatowych wartości kulturowych regionu w celu zaspokojenia potrzeb ludności regionu i jako elementu atrakcyjności turystycznej i gospodarczej. 2) poprawę jakości życia i równoważenie rozwoju, w tym: a) tworzenie warunków podnoszenia poziomu życia oraz łagodzenie negatywnych różnic w tym zakresie do innych regionów kraju, między innymi poprzez rozwój infrastruktury społecznej, rozwój gospodarczy oraz stosowanie aktywnych form zwalczania bezrobocia i patologii społecznych; h) rekultywację obszarów zdegradowanych o kierunku przeznaczenia rolno-leśnego oraz rekreacyjnego. 3) zwiększenie konkurencyjności województwa, w tym: a) aktywną i kompleksową ochronę i wykorzystanie przestrzeni atrakcyjnej turystycznie (zintegrowanie ochrony walorów krajobrazowych oraz wykorzystania zasobów środowiska przyrodniczego i kultury materialnej i niematerialnej); b) promowanie atrakcyjności województwa z punktu widzenia walorów środowiska przyrodniczego i kulturowego. Celami polityki przestrzennej w zakresie infrastruktury społeczno- -gospodarczej, które obejmują m.in.: 1) efektywne wykorzystanie stanu zainwestowania, w tym: a) lepsze wykorzystanie i rozwój potencjału intelektualnego województwa. 2) poprawę jakości życia i równoważenie rozwoju, w tym: a) tworzenie warunków podnoszenia poziomu życia oraz łagodzenie negatywnych różnic w tym zakresie w stosunku do innych regionów kraju, między innymi poprzez rozwój infrastruktury społecznej, rozwój gospodarczy oraz stosowanie aktywnych form zwalczania bezrobocia i patologii społecznych; c) stworzenie warunków do wzrostu inwestowania w budownictwie mieszkaniowym; e) rozwój ośrodków aktywacji społeczno-gospodarczej, restrukturyzacji, koncentracji infrastruktury ekonomicznej i innowacji technologicznej; f) rozwój stref turystyczno-wypoczynkowych jako obszarów aktywizacji gospodarczej; i) rozwój infrastruktury społecznej w dziedzinie kultury, oświaty, usług. Celami polityki przestrzennej w dziedzinie komunikacji i infrastruktury technicznej, które obejmują: 1) efektywne wykorzystanie stanu zainwestowania, w tym: a) zwiększenie sprawności funkcjonowania układów komunikacyjnych poprzez rozbudowę i modernizację, a także aktywizację działania: układu drogowego, układu kolejowego, komunikacji lotniczej i przejść granicznych; b) prawidłową i racjonalną gospodarkę zasobami wodnymi. 2) poprawę jakości życia i równoważenia rozwoju, w tym: c) prawidłową gospodarkę ściekową; 15

16 9. Program Rozwoju Powiatu Krośnieńskiego na lata f) wprowadzanie ekologicznych źródeł zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną; h) zapewnienie powszechnej dostępności do usług teletechnicznych. 3) zwiększenie konkurencyjności województwa, w tym: a) zapewnienie niezawodności funkcjonowania systemów infrastruktury technicznej i komunikacji; c) promowanie energetyki odnawialnej opartej na zasobach lokalnych; d) zwiększenie dostępności komunikacyjnej całego obszaru województwa, szczególnie terenów dla turystycznego wykorzystania. Celami polityki przestrzennej województwa w dziedzinie struktur przestrzennych, które obejmują: 1) efektywne wykorzystanie stanu zainwestowania, w tym: b) adaptację istniejącego zainwestowania do nowych warunków rozwoju. 2) poprawę jakości życia i równoważenia rozwoju, w tym: b) porządkowanie wielofunkcyjnych, problemowych i konfliktowych stref przestrzennych; c) zachowanie właściwych proporcji pomiędzy poszczególnymi elementami zagospodarowania przestrzennego w dążeniu do zrównoważonego rozwoju; d) poprawę walorów estetycznych struktur przestrzennych i krajobrazu; e) kształtowanie nowych struktur przestrzennych kreujących nowe jakościowo potrzeby. 3) zwiększenie konkurencyjności województwa, w tym zwiększenie możliwości wyboru obszaru zamieszkania i pracy, poprzez występujące bogactwo form zagospodarowania przestrzennego w województwie. POZIOM SUBREGIONALNY Cel główny strategii: Racjonalne i zrównoważone wykorzystanie potencjału społecznego, gospodarczego i przyrodniczego Powiatu Krośnieńskiego dla lepszego zaspokojenia potrzeb jego mieszkańców, inwestorów i turystów. Obszar działań I: Gospodarka Powiatu. Cel strategiczny 1: Większe wykorzystanie potencjału gospodarczego oraz zwiększenie konkurencyjności i innowacyjności Powiatu. Priorytet 1.1. Przedsiębiorczość. Cel szczegółowy: Wyższy poziom przedsiębiorczości w Powiecie. Priorytet 1.2. Turystyka. Cel szczegółowy: Większe wykorzystanie potencjału turystycznego Powiatu. Priorytet 1.4. Rynek pracy. Cel szczegółowy: Zwiększenie równowagi na lokalnym rynku pracy. Priorytet 1.5. Promocja Powiatu. Cel szczegółowy: Zwiększenie skuteczności promocji w otoczeniu Powiatu. Obszar działań II: Potrzeby mieszkańców, kapitał ludzki i społeczny. Priorytet 2.1. Edukacja. Cel szczegółowy: Wysoka skuteczność edukacji publicznej. Priorytet 2.2. Dziedzictwo kulturowe. 16

17 10. Strategia Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Krosno Cel szczegółowy: Zachowanie i udostępnianie dziedzictwa kulturowego Powiatu. Priorytet 2.3. Sport i rekreacja. Cel szczegółowy: Utrzymanie dobrej kondycji psychofizycznej mieszkańców. Priorytet 2.4. Zdrowie mieszkańców. Cel szczegółowy: Wyższy stopień zaspokojenia potrzeb w zakresie ochrony i profilaktyki zdrowia. Priorytet 2.5. Pomoc społeczna. Cel szczegółowy: Poprawa efektywności działań prowadzonych w zakresie wsparcia udzielanego osobom wykluczonym, pozostającym w trudnej sytuacji rodzinnej oraz niepełnosprawnym. Priorytet 2.6. Społeczeństwo obywatelskie. Cel szczegółowy: Wzmocnienie infrastruktury organizacji pozarządowych oraz udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji przez samorządy. Cel strategiczny 2: Poprawa warunków życia mieszkańców, rozwój kapitału ludzkiego i społecznego Powiatu. Obszar działań III: Spójność Powiatu. Cel strategiczny 3 Zwiększenie poziomu integracji funkcjonalnoprzestrzennej i społecznej oraz dostępności komunikacyjnej Powiatu. Priorytet 3.1. Drogi. Cel szczegółowy: Poprawa standardów użytkowych i bezpieczeństwa dróg powiatowych. Priorytet 3.2. Dostępność komunikacyjna. Cel szczegółowy: Zwiększenie zewnętrznej i wewnętrznej dostępności komunikacyjnej Powiatu. Priorytet 3.3. Bezpieczeństwo. Cel szczegółowy: Wyższy poziom bezpieczeństwa na terenie Powiatu. Priorytet 3.5. Obszary wiejskie. Cel szczegółowy: Zwiększenie atrakcyjności obszarów wiejskich jako miejsca zamieszkania, pracy i wypoczynku. Priorytet 3.6. Spójność przestrzenna. Cel szczegółowy: Większa spójność i funkcjonalność obszaru Powiatu. Obszar działań IV: Środowisko i energetyka. Cel strategiczny 4 Wysoki stopień czystości środowiska i zachowania przyrody oraz racjonalne gospodarowanie energią. Priorytet 4.1. Ochrona środowiska. Cel szczegółowy: Wysoki poziom czystości środowiska. Priorytet 4.2. Dziedzictwo przyrodnicze. Cel szczegółowy: Zachowanie dziedzictwa przyrodniczego. Priorytet 4.3. Zapobieganie i przeciwdziałanie zagrożeniom naturalnym oraz usuwanie ich negatywnych skutków. Cel szczegółowy: Zabezpieczenie przed negatywnymi skutkami zagrożeń wywołanych czynnikami naturalnymi. Priorytet 4.4. Gospodarowanie energią. Cel szczegółowy: Poprawa efektywności energetycznej. Cel strategiczny: Zrównoważony rozwój MOF Krosno, bazujący na lokalnym potencjale, sprzyjający poprawie jakości życia mieszkańców. Priorytet 1: Turystyka Cel nadrzędny: Wzrost poziomu atrakcyjności turystycznej MOF Krosno. Cele szczegółowe: 17

18 1. Promocja walorów turystycznych terenu MOF Krosno. 2. Kreowanie atrakcyjnej oferty turystycznej MOF Krosno. Priorytet 3: Przedsiębiorczość, rynek pracy i nowoczesny przemysł Cel nadrzędny: Rozwój przedsiębiorczości, rynku pracy i innowacyjnego przemysłu MOF Krosno. Cele szczegółowe: 1. Wzrost poziomu przedsiębiorczości i poprawa uwarunkowań jej rozwoju. 3. Wzrost poziomu samozatrudnienia i powstanie nowych miejsc pracy na terenie gmin MOF Krosno. Priorytet 4: Infrastruktura komunikacyjna Cel nadrzędny: Poprawa dostępności komunikacyjnej MOF Krosno oraz poprawa funkcjonowania systemu transportu publicznego. Cele szczegółowe: 1. Poprawa drogowych powiązań i stanu nawierzchni dróg MOF Krosno. 2. Wzrost efektywności publicznego transportu zbiorowego MOF Krosno. 6. Rozwój alternatywnych form transportu publicznego ruchu rowerowego. Priorytet 5: Ochrona środowiska Cel nadrzędny: Poprawa stanu środowiska i obniżenie emisyjności gospodarki MOF Krosno. Cele szczegółowe: 1. Rozwój systemu gospodarki odpadami. 2. Ograniczenie niskiej emisji. 3. Uporządkowanie i rozbudowa systemu gospodarki wodno-ściekowej. 4. Wzrost efektywności energetycznej i rozwój niskoemisyjnych źródeł energii. 5. Upowszechnienie edukacji ekologicznej wśród społeczności lokalnej. 6. Zachowanie bioróżnorodności biologicznej i krajobrazowej na terenie MOF Krosno. Priorytet 6: Kultura i dziedzictwo kulturowe Cel nadrzędny: Popularyzacja kultury i dziedzictwa kulturowego MOF Krosno. Cele szczegółowe: 1. Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego MOF Krosno. 2. Organizacja i promocja wydarzeń kulturalnych. 3. Popularyzacja twórców kultury MOF Krosno. 4. Rozwój instytucji kultury MOF Krosno. Priorytet 7: Edukacja Cel nadrzędny: Podniesienie efektywności kształcenia dzieci i młodzieży MOF Krosno. Cele szczegółowe: 1. Wzbogacenie oferty edukacyjnej przedszkoli i szkół na terenie MOF Krosno. 2. Rozwój edukacji na kierunkach zawodowych zgodnych z potrzebami rynku pracy, we współpracy z pracodawcami. 3. Poprawa jakości infrastruktury edukacyjnej MOF Krosno. Priorytet 9: Bezpieczeństwo Cel nadrzędny: Zapewnienie bezpieczeństwa dla mieszkańców MOF Krosno. Cele szczegółowe: 18

19 Strategia Rozwoju Gospodarczego Gminy Wojaszówka Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata Zmniejszenie ryzyka związanego z przestępczością. 4. Integracja społeczna młodzieży. POZIOM LOKALNY Misja: Wojaszówka gmina rolnicza, dająca poczucie bezpieczeństwa i możliwości rozwoju dla swoich mieszkańców, aspirująca do miana ośrodka turystycznego, kultywująca tradycje, walory i unikalny charakter regionu. Kierunek w jakim powinien podążać rozwój musi w harmonijny sposób łączyć konieczność zapewnienia miejsc pracy z zachowaniem nienaruszonego środowiska naturalnego. Kierunek rozwoju gminy: Rozwój turystyki i agroturystyki w oparciu o naturalne walory krajobrazowe. Cel strategiczny: Zwiększenie wpływów ze świadczonych usług turystycznych. Cel operacyjny: Rozwój infrastruktury turystycznej na terenie gminy Wojaszówka (bazy noclegowej, gastronomicznej, towarzyszącej). Cel operacyjny: Rozwój infrastruktury komunalnej; prowadzenie działań na rzecz poprawy czystości środowiska naturalnego. Cel operacyjny: Rozwój edukacji w zakresie świadczonych usług turystycznych. Cel strategiczny: Tworzenie dodatkowych miejsc pracy na bazie rozwoju turystyki. Cel operacyjny: Rozwój edukacji w zakresie świadczonych usług turystycznych. Cel operacyjny: Wyzwalanie wśród mieszkańców nowych inicjatyw w zakresie możliwości świadczenia usług turystycznych. Cel strategiczny: Promocja Gminy Wojaszówka jako ośrodka turystyki krajoznawczej i agroturystyki. Cel operacyjny: Opracowanie systemu informacji o gminie (na zewnątrz). Cel strategiczny: Stałe poszukiwanie zewnętrznych funduszy na rozwój turystyki w Gminie Wojaszówka. Cel operacyjny: Bieżące analizowanie możliwości pozyskiwania funduszy zewnętrznych. Cel operacyjny: Opracowanie systemu preferencyjnych warunków dla inwestorów zewnętrznych w dziedzinie szeroko rozumianej turystyki. Kierunek rozwoju gminy: Rozwój budownictwa mieszkaniowego. Cel strategiczny: Zwiększenie dochodów gminy z tytułu podatków od nieruchomości. Cel operacyjny: Przygotowanie terenów budowlanych dla obecnych i przyszłych inwestorów indywidualnych. Cel strategiczny: Tworzenie dodatkowych miejsc pracy w oparciu o rozwijający się sektor usługowy i kulturalny. Cel operacyjny: Wyzwalanie wśród mieszkańców nowych inicjatyw w zakresie możliwości świadczenia usług dla budownictwa mieszkaniowego, a w późniejszej fazie, dla nowych mieszkańców gminy. Misja: W sferze społecznej gmina Wojaszówka dąży do poprawy jakości życia mieszkańców oraz do przeciwdziałania marginalizacji najsłabszych grup społecznych przy wykorzystaniu aktywności i współpracy osób, rodzin, organizacji i instytucji. Wizja: Gmina Wojaszówka jest gminą, która dąży do tego, aby być gminą przyjazną i atrakcyjną dla turystów, bezpieczną, zachowującą 19

20 13. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Wojaszówka tradycje lokalne i historyczne, ze sprawnie działającą służbą zdrowia, instytucjami w tym socjalnymi, z rozwiniętą infrastrukturą, bazą kulturalno-oświatowo-sportową, dbającą na ochronę środowiska i rozwój ekologicznego rolnictwa. Cel strategiczny: Przeciwdziałanie bezrobociu, ubóstwu i uzależnieniom oraz zapobieganie ich skutkom. Cel operacyjny: Wzrost kompetencji i wiedzy potrzebnej na rynku pracy. Cel operacyjny: Pobudzanie lokalnych inicjatyw społecznych do rozwiązywania problemów rynku pracy. Cel operacyjny: Ograniczenie marginalizacji spowodowanej ubóstwem. Cel operacyjny: Ograniczenie zjawiska przemocy w rodzinie. Cel strategiczny: Wspieranie rodzin oraz wspomaganie rozwoju dzieci i młodzieży. Cel operacyjny: Wzrost kompetencji rodzicielskich, nauczycieli i osób pracujących z dziećmi i młodzieżą. Cel operacyjny: Wspomaganie rozwoju dzieci i młodzieży. Cel operacyjny: Popularyzacja aktywnego wypoczynku przez uprawianie sportu i rekreację. Cel operacyjny: Wspomaganie rodzin w procesie wychowania. Cel operacyjny: Kształtowanie właściwych postaw społecznych. Cel operacyjny: Promocja kultury. Cel operacyjny: Ochrona i promocja lokalnego dziedzictwa kulturowego i historycznego. Cel operacyjny: Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców gminy. Cel operacyjny: Poprawa funkcjonowania rodzin zagrożonych patologią. Cel operacyjny: Ochrona zdrowia, wychowanie zdrowotne. Cel strategiczny: Utrzymanie osób starszych i niepełnosprawnych w środowisku zamieszkania oraz umożliwienie im udziału w życiu społecznym. Cel operacyjny: Aktywizacja i integracja osób starszych i niepełnosprawnych. Cel operacyjny: Świadczenie pomocy osobom niepełnosprawnym, starszym, przewlekle chorym. Cel operacyjny: Poprawa funkcjonowania w środowisku. Cel strategiczny: Rozwój aktywności społecznej. Cel operacyjny: Aktywizacja, integracja, wsparcie. Cel operacyjny: Aktywizacja do działania na rzecz swojej społeczności poprzez zakładanie organizacji pozarządowych. Cele rozwoju gminy: 1. Gmina z racjonalnie i estetycznie ukształtowaną i zagospodarowaną przestrzenią. 2. Gmina o przyjaznym człowiekowi środowisku zamieszkania. 3. Gmina rozwinięta gospodarczo z: zapleczem dla produkcji i usług, dobrą infrastrukturą turystyczno-rekreacyjną, rozwiniętymi usługami publicznymi i komercyjnymi, dobrą siecią drogową, spełniającą standardy infrastrukturą techniczną zapewniającą prawidłową obsługę ludności i gospodarki oraz ochronę środowiska. 4. Gmina chroniąca przyrodę i zasoby kulturowe. 20

21 5. Równoważny rozwój wszystkich podstawowych dziedzin życia społecznego i ekonomicznego. 6. Sprzyjanie wzrostowi zatrudnienia i zaludnienia. 7. Zwiększenie przystępności ekonomicznej budowy mieszkań. 8. Wzrost dostępności do dóbr: kultury, edukacji, ochrony zdrowia, sportu, wypoczynku i rekreacji, przyrody. 9. Ożywienie rynku pracy i nieruchomości. 10. Ekonomiczne efektywne zagospodarowanie terenów już zainwestowanych i przygotowanie nowych. 11. Aktywna relacja ze światem zewnętrznym pozwalająca na czerpanie zysków, utrwalanie pozytywnego wizerunku i wzmacnianie pozycji gminy. Główny cel polityki przestrzennej osiągnięcie ładu i porządku w zagospodarowaniu przestrzennym w sposób umożliwiający rozwój ekonomiczny i kulturowy oraz zachowanie cennych wartości przyrodniczych i krajobrazu kulturowego, będzie możliwe poprzez: rozwój osadnictwa wiejskiego budownictwa mieszkaniowego i usługowego; ochronę środowiska przyrody ożywionej i nieożywionej i walorów krajobrazowych, uaktywnienie działań na rzecz przekształceń terenów zdegradowanych, zalesianie, dolesianie, funkcjonowanie korytarzy ekologicznych, ochroną ludzi i mienia w terenach zagrożonych zalaniem wodami powodziowymi i osuwiskami; zachowanie i wzbogacenie wartości kulturowych w krajobrazie gminy, wykorzystywanie walorów krajobrazowych i dziedzictwa kulturowego dla celów edukacyjnych i rozwój różnych form turystyki i wypoczynku; rozwój bazy turystycznej, obecnie praktycznie nieistniejącej, w postaci zorganizowanych i uporządkowanych kąpielisk nadrzecznych, pól biwakowych i namiotowych, budownictwa letniskowego itp.; rozwój komunikacji w zakresie powiązań zewnętrznych i wewnętrznych, polepszenie stanu technicznego dróg, wyposażenie w niezbędną infrastrukturę techniczną dla rozwoju gospodarczego i polepszenia warunków życia ludności poprzez modernizację istniejących lub budowę nowych sieci, urządzeń i obiektów zaopatrzenia w energię elektryczną, wodę, gaz, telekomunikacji, gospodarki ściekowej i usuwania odpadów stałych. Źródło: Opracowanie własne na podstawie ww. dokumentów strategicznych i planistycznych Misja Strategii Rozwoju Gospodarczego Gminy Wojaszówka jest bezpośrednio związana z głównymi założeniami procesu rewitalizacji. Mówi o poczuciu bezpieczeństwa i możliwości rozwoju mieszkańców, kultywując przy tym tradycje, walory i unikatowy charakter regionu. Zakłada również zapewnienie miejsc pracy z zachowaniem nienaruszonego środowiska naturalnego. Jako priorytetowe kierunki rozwoju wskazano rozwój turystyki i agroturystyki w oparciu o naturalne walory krajobrazowe oraz rozwój budownictwa mieszkaniowego. Zauważono potrzebę podjęcia działań z zakresu rozwoju infrastruktury 21

22 komunalnej oraz drogowej. W Strategii zwrócono również uwagę na konieczność ulepszania infrastruktury edukacyjnej oraz sportowej. Uzasadnieniem dla potrzeby przeprowadzenia ww. działań są przede wszystkim słabe strony w analizie SWOT we wszystkich sferach życia. Są to: brak miejsc pracy oraz problem zjawiska ukrytego bezrobocia (rolniczy charakter gminy), emigracja ludzi młodych, rozdrobnienie gospodarstw rolnych, niska jakość infrastruktury technicznej czy brak bazy turystycznej i rekreacyjnej. W dokumencie wskazano również mocne strony opierające się na walorach krajobrazowych, przyrodniczych i zabytkach oraz korzystnej lokalizacji gminy (bliskie sąsiedztwo z Miastem Krosno). Projekty zaplanowane do realizacji w ramach Gminnego Programu Rewitalizacji przyczynią się do rozwiązania zidentyfikowanych w Strategii problemów oraz do poprawy sytuacji na rynku pracy, poziomu i jakości życia mieszkańców obszaru rewitalizacji z uwzględnieniem rozwiązań proekologicznych. Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Wojaszówka na lata wykazuje, że słabymi stronami gminy są m.in.: niewystarczająca liczba miejsc pracy (w tym brak miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych), brak infrastruktury socjalnej, słabo rozwinięta infrastruktura społeczna (kultura, opieka społeczna, edukacja) i infrastruktura turystyczna, bariery architektoniczne, słabe oświetlenie drogowe, brak chodników, niewystarczająca siatka połączeń komunikacji publicznej pomiędzy miejscowościami, bierność społeczna, mała aktywność społeczna. Mocnymi stronami wskazanymi w analizie SWOT są m.in.: położenie geograficzne i walory turystyczne, szeroka oferta imprez kulturalnych dla różnych grup wiekowych, aktywna działalność klubów sportowych, dobrze działające organizacje społeczne oraz współpraca międzysektorowa, tradycje historyczne integrujące mieszkańców. Misja, czyli cel główny Strategii zakłada, iż Gmina Wojaszówka dąży do poprawy jakości życia mieszkańców oraz do przeciwdziałania marginalizacji najsłabszych grup społecznych przy wykorzystaniu aktywności i współpracy osób, rodzin, organizacji i instytucji. Wizja, czyli określenie pożądanego stanu na koniec 2024 roku brzmi: Gmina Wojaszówka jest gminą, która dąży do tego, aby być gminą przyjazną i atrakcyjną dla turystów, bezpieczną, zachowującą tradycje lokalne i historyczne, ze sprawnie działającą służbą zdrowia, instytucjami w tym socjalnymi, z rozwiniętą infrastrukturą, bazą kulturalno-oświatowo-sportową, dbającą o ochronę środowiska i rozwój ekologicznego rolnictwa. 5 Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Wojaszówka na lata przyjęta Uchwałą nr XLVII/304/2014 Rady Gminy Wojaszówka w dniu 30 kwietnia 2014 roku. 22

23 W celu zmniejszenia skali występowania powyższych problemów, zminimalizowania ich skutków społecznych, a tym samym poprawy jakości życia mieszkańców zaplanowano wdrożenie inicjatyw w ramach następujących celów strategicznych oraz odpowiadających im celów operacyjnych: Cel strategiczny 1: Przeciwdziałanie bezrobociu, ubóstwu i uzależnieniom oraz zapobieganie ich skutkom. o Cele operacyjne: wzrost kompetencji i wiedzy potrzebnej na rynku pracy; pobudzanie lokalnych inicjatyw społecznych do rozwiązywania problemów rynku pracy; ograniczenie marginalizacji spowodowanej ubóstwem; ograniczenie zjawiska przemocy w rodzinie. Cel strategiczny 2: Wspieranie rodzin oraz wspomaganie rozwoju dzieci i młodzieży. o Cele operacyjne: wzrost kompetencji rodzicielskich, nauczycieli i osób pracujących z dziećmi i młodzieżą; wspomaganie rozwoju dzieci i młodzieży; popularyzacja aktywnego wypoczynku przez uprawianie sportu i rekreację, kształtowanie właściwych postaw społecznych; promocja kultury, ochrona i promocja lokalnego dziedzictwa kulturowego i historycznego; poprawa bezpieczeństwa mieszkańców gminy, poprawa funkcjonowania rodzin zagrożonych patologią; ochrona zdrowia i wychowanie zdrowotne. Cel strategiczny 3: Utrzymanie osób starszych i niepełnosprawnych w środowisku zamieszkania oraz umożliwienie im udziału w życiu społecznym. o Cele operacyjne: aktywizacja i integracja osób starszych i niepełnosprawnych; świadczenie pomocy osobom niepełnosprawnym, starszym, przewlekle chorym; poprawa funkcjonowania w środowisku. 23

24 Cel strategiczny 4: Rozwój aktywności społecznej. o Cele operacyjne: aktywizacja, integracja, wsparcie; aktywizacja do działania na rzecz swojej społeczności poprzez zakładanie organizacji pozarządowych. Koncepcja rewitalizacji wpisuje się bezpośrednio we wszystkie wyżej wymienione cele strategiczne i operacyjne. Założone cele planuje się osiągnąć poprzez realizację m.in. takich zadań jak: stworzenie partnerstwa lokalnego na rzecz aktywizacji osób niepracujących; szkolenia i doradztwo w prowadzeniu gospodarstwa domowego osobom i rodzinom niezaradnym; prowadzenie kół zainteresowań; organizacja imprez i festynów otwartych: turniejów wsi, biesiad, obchodów Nocy Świętojańskiej i innych; promocja wyrobów regionalnych, potraw regionalnych; wspomaganie i promocja działalności o tematyce regionalnej i historycznej lokalnych stowarzyszeń, KGW; zapobieganie przemocy w rodzinie, upowszechnianie wiedzy na temat profilaktyki uzależnień poprzez prowadzenie kampanii informacyjnych, zajęć edukacyjnych, spotkań, konkursów, olimpiad; zwiększenie dostępności oraz podniesienie jakości usług społecznych w sferze sportu, rekreacji i kultury, w tym likwidacja barier architektonicznych w miejscach użyteczności publicznej. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Wojaszówka 6, które jest podstawowym dokumentem ustalającym oraz określającym politykę zagospodarowania przestrzennego zakłada osiągnięcie ładu i porządku w zagospodarowaniu przestrzennym w sposób umożliwiający rozwój ekonomiczny i kulturowy oraz zachowanie cennych wartości przyrodniczych i krajobrazu kulturowego. Zadania realizowane w ramach powyższych celów będą częścią kompleksowych działań zaplanowanych do realizacji w ramach procesu rewitalizacji na wyznaczonym obszarze Gminy Wojaszówka. 6 Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Wojaszówka przyjęte Uchwałą nr XXIX/230/02 przez Radę Gminy Wojaszówka w dniu 31 stycznia 2002 roku. 24

25 W dokumencie Studium wskazano cele rozwojowe, które dotyczą osiągnięcia trwałego i zróżnicowanego rozwoju: 1. Gmina z racjonalnie i estetycznie ukształtowaną i zagospodarowaną przestrzenią. 2. Gmina o przyjaznym człowiekowi środowisku zamieszkania. 3. Gmina rozwinięta gospodarczo. 4. Gmina chroniąca przyrodę i zasoby kulturowe. 5. Równoważny rozwój wszystkich podstawowych dziedzin życia społecznego i ekonomicznego. 6. Sprzyjanie wzrostowi zatrudnienia i zaludnienia. 7. Zwiększenie przystępności ekonomicznej budowy mieszkań. 8. Wzrost dostępności do dóbr: kultury, edukacji, ochrony zdrowia, sportu, wypoczynku i rekreacji, przyrody. 9. Ożywienie rynku pracy i nieruchomości. 10. Ekonomiczne efektywne zagospodarowanie terenów już zainwestowanych i przygotowanie nowych. 11. Aktywna relacja ze światem zewnętrznym pozwalająca na czerpanie zysków, utrwalanie pozytywnego wizerunku i wzmacnianie pozycji gminy. Wszystkie powyżej wymienione cele rozwojowe zostały uwzględnione przy planowaniu projektów wpisanych do Gminnego Programu Rewitalizacji. 25

26 II. Część diagnostyczno-analityczna 1. Metodologia delimitacji obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji Metodologię wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji oraz szczegółowy przebieg procesu diagnostycznego gminy zawiera Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Wojaszówka. Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o rewitalizacji, rewitalizacja to kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, dlatego przy wyznaczaniu zasięgu obszaru zdegradowanego wzięto pod uwagę zestaw kryteriów zawarty w art. 9 ust. 1 ww. ustawy i Wytycznych, które wskazują na istnienie stanu kryzysowego na danym terenie. Stan kryzysowy zdefiniowany został jako stan spowodowany koncentracją negatywnych zjawisk społecznych (w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym), współwystępujących z negatywnymi zjawiskami w co najmniej jednej z następujących sfer: 1) gospodarczej w szczególności niskiego stopnia przedsiębiorczości, słabej kondycji lokalnych przedsiębiorstw; 2) środowiskowej w szczególności w zakresie przekroczenia standardów jakości środowiska, obecności odpadów stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi bądź stanu środowiska; 3) przestrzenno-funkcjonalnej w szczególności niewystarczającego wyposażenia w infrastrukturę techniczną i społeczną, braku dostępu do podstawowych usług lub ich niskiej jakości, niedostosowania rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niskiego poziomu obsługi komunikacyjnej, deficytu lub niskiej jakości terenów publicznych; 4) technicznej w szczególności degradacji stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym oraz braku funkcjonowania rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska. 26

27 Skalę negatywnych zjawisk odzwierciedlają mierniki rozwoju opisujące powyższe sfery, które wskazują na niski poziom rozwoju lub dokumentują silną dynamikę spadku poziomu rozwoju, w odniesieniu do wartości dla całej gminy 7. W związku z powyższym, w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego Gmina Wojaszówka podzielona została na jednostki strukturalne (referencyjne), w sposób odpowiadający istniejącym powiązaniom funkcjonalnym. Analiza danych ilościowych w ustalonych jednostkach strukturalnych pozwoliła na stosunkowo łatwe zidentyfikowanie lokalizacji problemów i wyznaczenie granic obszaru zdegradowanego. Zgodnie z Wytycznymi w zakresie rewitalizacji, w przeprowadzonej diagnozie dokonano analizy porównawczej jednostek referencyjnych, opartej na zestawie wskaźników cząstkowych oraz syntetycznych wskaźników degradacji we wszystkich sferach pozwalających na obiektywne określenie stopnia zróżnicowania zjawisk kryzysowych i potencjałów lokalnych na terenie gminy. Syntetyczne wskaźniki koncentracji zjawisk kryzysowych w poszczególnych sferach przedstawione zostały na mapach poglądowych Gminy Wojaszówka z podziałem na jednostki strukturalne. Jako główne kryteria delimitacji obszaru zdegradowanego przyjęto 37 wskaźników ustalonych na podstawie danych statystycznych gromadzonych w zasobach Urzędu Gminy Wojaszówka, Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wojaszówce oraz instytucji zewnętrznych, m.in.: Powiatowego Urzędu Pracy w Krośnie, Komendy Miejskiej Policji w Krośnie, a także ogólnodostępnych danych z Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego i Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Krakowie. Część pozyskanych danych została wykorzystana do porównawczej analizy ilościowej wskaźników ze średnią wartością dla całej gminy, a część posłużyła do dokonania analizy jakościowej charakteryzującej ważne dla rewitalizacji deficyty i problemy obszarów oraz lokalne potencjały. W procesie delimitacji obszaru zdegradowanego wykorzystano różnorodne źródła informacji, dzięki czemu zastosowane podejście ma charakter kompleksowy i łączy wykorzystanie metod ilościowych z jakościowymi. 7 Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata , Minister Rozwoju, Warszawa, , s

28 Delimitacja obszaru rewitalizacji dokonana została przy uwzględnieniu zapisów art. 10 ustawy o rewitalizacji, który stanowi, że jest to obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk, o których mowa w art. 9 ust. 1, na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego gmina zamierza prowadzić rewitalizację. Zgodnie z powyższym, wyznaczenie granic obszaru rewitalizacji nastąpiło w oparciu o dwie przesłanki. Pierwszą z nich było stwierdzenie, że na wybranym obszarze uznanym wcześniej jako zdegradowany istnieje szczególna koncentracja negatywnych zjawisk. Drugą z przesłanek było uznanie, że wybrany obszar ma istotne znaczenie dla rozwoju gminy. Takie uzasadnienie obejmuje przedstawienie możliwych do wykorzystania w procesie rewitalizacji lokalnych potencjałów. Metodologia wyznaczenia obszaru zdegradowanego a następnie obszaru rewitalizacji w Gminie Wojaszówka przedstawiona została na schemacie 1. Schemat 1 Wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Wojaszówka Źródło: Opracowanie własne 28

29 2. Zasięg przestrzenny obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o rewitalizacji obszar zdegradowany charakteryzuje się koncentracją negatywnych zjawisk społecznych oraz stanem kryzysu w co najmniej jednej ze sfer dotyczących zjawisk gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych lub technicznych. Ponadto ust. 2 wskazuje, że obszar zdegradowany może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic, pod warunkiem stwierdzenia na każdym z podobszarów występowania koncentracji negatywnych zjawisk społecznych oraz gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych lub technicznych. Na podstawie przeprowadzonego audytu gminnego wyznaczono obszar zdegradowany, na który składają się jednostki referencyjne charakteryzujące się problemami w sferze społecznej, przy jednoczesnym występowaniu problemów przynajmniej w jednej innej sferze oraz największą liczbą zidentyfikowanych negatywnych zjawisk, tj. 15. Zgodnie z przedstawionymi założeniami obszar zdegradowany na terenie Gminy Wojaszówka obejmuje jednostki: Łęki Strzyżowskie (23), Rzepnik (21), Przybówka (20), Bajdy (17), Pietrusza Wola (17), Odrzykoń (15), Ustrobna (15) i Wojkówka (15). Wskazany obszar zajmuje 69,31 km2, co stanowi 83,1% powierzchni gminy i według danych Urzędu Gminy zamieszkiwany był w 2014 roku przez osób, tj. 82,2% ogółu mieszkańców gminy. Zgodnie z art. 10 ust. 1 i 2 ustawy o rewitalizacji, obszar rewitalizacji to obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk, o których mowa w art. 9 ust. 1, na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego gmina zamierza prowadzić rewitalizację ( ). Obszar rewitalizacji nie może być większy niż 20% powierzchni gminy oraz zamieszkały przez więcej niż 30% liczby mieszkańców gminy. Obszar rewitalizacji może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic. W związku z art. 10 ww. ustawy wyznaczony został obszar, na którym występuje wysokie natężenie negatywnych zjawisk w sferze społecznej oraz technicznej, a jednocześnie mający istotne znaczenie dla rozwoju gminy i planowane jest na nim przeprowadzenie działań rewitalizacyjnych. 29

30 W wyniku przeprowadzonej diagnozy w podziale na jednostki referencyjne gminy i delimitacji obszaru zdegradowanego, wyznaczono obszar rewitalizacji składający się z dwóch podobszarów rewitalizacji, które stanowią zabudowane i zamieszkałe tereny sołectw: Bajdy i Wojkówka (I podobszar rewitalizacji) oraz Łęki Strzyżowskie i Przybówka (II podobszar rewitalizacji). Wyznaczony podobszar I zajmuje powierzchnię 1,70 km 2 (2,0% powierzchni ogółem gminy) i w 2014 roku był zamieszkały przez 804 mieszkańców (8,6% ludności ogółem gminy), natomiast podobszar rewitalizacji II zajmuje powierzchnię 3,25 km 2 (3,9% powierzchni ogółem gminy) i był zamieszkały przez mieszkańców (18,9% ludności ogółem gminy). Łącznie podobszary rewitalizacji zajmują powierzchnię 4,95 km 2 (5,9% powierzchni ogółem gminy) i były zamieszkane przez mieszkańców (27,5% ludności ogółem gminy), więc nie przekraczają limitów określonych w art. 10 ust. 2 ustawy o rewitalizacji (maks. 20% powierzchni gminy oraz maks. 30% liczby mieszkańców gminy). Lokalizację podobszarów rewitalizacji na tle obszaru zdegradowanego przedstawia mapa 1, natomiast poglądowy przebieg granic podobszarów rewitalizacji na terenie Gminy Wojaszówka prezentuje mapa 2. 30

31 Mapa 1 Podobszary rewitalizacji na tle obszaru zdegradowanego w Gminie Wojaszówka Źródło: Opracowanie własne 31

32 Mapa 2 Granice wyznaczonych podobszarów rewitalizacji na terenie Gminy Wojaszówka Źródło: Opracowanie własne na podstawie google.com/maps 32

33 3. Szczegółowa diagnoza podobszarów rewitalizacji oraz skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych Jednym z najważniejszych elementów Gminnego Programu Rewitalizacji, wynikającym z art. 15 ust. 1 pkt 1 ustawy o rewitalizacji jest szczegółowa diagnoza obszaru rewitalizacji ( ) obejmująca analizę negatywnych zjawisk, o których mowa w art. 9 ust. 1, oraz lokalnych potencjałów występujących na terenie tego obszaru. Zgodnie z powyższym pogłębiona diagnoza wyznaczonych podobszarów obejmowała sfery: społeczną, gospodarczą, przestrzenno-funkcjonalną, techniczną i środowiskową. Problemy analizowane w ramach wszystkich aspektów wzajemnie się przenikają i podział na sfery tematyczne ma charakter umowny. Takie szerokie rozpoznanie oraz identyfikacja skali i charakteru potrzeb rewitalizacyjnych pozwoli na przygotowanie projektów o bardziej złożonym, kompleksowym charakterze i większym oddziaływaniu. Schemat 2 Sfery tematyczne analizowane w szczegółowej diagnozie podobszarów rewitalizacji Źródło: Opracowanie własne 33

34 Wyznaczony obszar rewitalizacji obejmuje swoim zasięgiem dwa podobszary rewitalizacji, nieposiadające ze sobą wspólnych granic. Podobszar I rewitalizacji zajmuje części sołectw Bajdy i Wojkówka, natomiast Podobszar II rewitalizacji obejmuje części sołectw Przybówka i Łęki Strzyżowskie. Korzystną komunikację i lokalizację zapewnia droga wojewódzka 990 łącząca Twierdzę z Krosnem, która jest łącznikiem drogi wojewódzkiej 988 (Babice Wawrzyce) i drogi krajowej 28 (Zator Medyka) oraz bliskie położenie względem Krosna (około 15 km) i Jasła (około 20 km). Niewątpliwym potencjałem tego miejsca jest malowniczy przebieg rzeki Wisłok, a także wysokie walory krajobrazowo-przyrodnicze związane z położeniem na skraju Pogórza Dynowskiego. Na terenie wyznaczonych podobszarów rewitalizacji znajdują się takie miejsca i obiekty, jak m.in.: w sołectwie Bajdy: kościół filialny pw. Królowej Jadwigi, oddział przedszkolny w Bajdach, Dom Ludowy; w sołectwie Łęki Strzyżowskie: kościół pw. Matki Boskiej Bolesnej, zespół dworski (nr rej.: A-300 z r.), w skład którego wchodzi dwór (XVIII/XIX w.) i park (1 poł. XIX w.), Szkoła Podstawowa im. Jana Kochanowskiego, Gminna Biblioteka Publiczna w Odrzykoniu filia w Łękach Strzyżowskich, Dom Strażaka; w sołectwie Przybówka: kościół pw. św. Kazimierza, Gimnazjum Publiczne im. Stanisława Gałuszki, zespół dworski (z 1822 r., nr rej.: A-370/98 z r.), w skład którego wchodzi dwór i park, Dom Strażaka; w sołectwie Wojkówka: kaplica pw. św. Zofii, Browar Rzemieślniczy ZZ Wojkówka oraz Dom Ludowy. Sołectwa Bajdy, Łęki Strzyżowskie, Przybówka oraz Wojkówka, które wchodzą w skład podobszarów rewitalizacji, są zamieszkałe przez niemal 30% mieszkańców Gminy Wojaszówka, powodując gromadzenie się konfliktów rozwojowych i wielu sprzeczności, które prowadzą do degradacji w sferze technicznej, przestrzenno-funkcjonalnej i środowiskowej oraz kryzysu społeczno-gospodarczego. Procesy demograficzne związane z ruchem naturalnym ludności, takie jak: urodzenia, zgony i migracje wpływają zarówno na liczbę ludności, jak i na jej strukturę wiekową. Analizując udział ludności według ekonomicznych grup wieku w stosunku do ludności ogółem na podobszarze I rewitalizacji należy wskazać, że w 2014 roku mieszkańcy w wieku przedprodukcyjnym stanowili 19,4% społeczności, w wieku produkcyjnym 63,5%, natomiast w wieku poprodukcyjnym 17,1%. Podobnym rozkładem charakteryzował się podobszar II, 34

35 gdzie ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowiła 19,7%, w produkcyjnym 63,3%, a w poprodukcyjnym 17,1% (wykres 1). W porównaniu do średniej dla całej gminy struktura wiekowa mieszkańców podobszarów przedstawiała się niekorzystnie był mniejszy udział ludzi młodych i większy udział osób starszych, co bezpośrednio wpływa na poziom kapitału społecznego. Wykres 1 Udział ludności według ekonomicznych grup wieku w stosunku do ludności ogółem w 2014 r. porównanie średnich dla podobszarów rewitalizacji i Gminy Wojaszówka 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 17,1% 17,1% 16,1% 63,5% 63,3% 63,7% 19,4% 19,7% 20,2% podobszar I rewitalizacji podobszar II rewitalizacji Gmina Wojaszówka wiek przedprodukcyjny wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Wojaszówka Potwierdzeniem niekorzystnej sytuacji demograficznej na podobszarach rewitalizacji w porównaniu do gminy jest wskaźnik odnoszący się do udziału liczby osób w wieku poprodukcyjnym w stosunku do osób w wieku produkcyjnym, który w 2014 roku na podobszarze I wynosił 26,9%, a na podobszarze II 27,0% przy średniej dla całej gminy 25,3%. (wykres 2). 35

36 Wykres 2 Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w stosunku do ludności w wieku produkcyjnym według faktycznego miejsca zamieszkania w 2014 r. porównanie średnich dla podobszarów rewitalizacji i Gminy Wojaszówka 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 26,9% 27,0% 25,3% 0,0% podobszar I rewitalizacji podobszar II rewitalizacji Gmina Wojaszówka Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Wojaszówka Struktura grup ekonomicznych jest powiązana z migracją ludności. Według danych przedstawionych na wykresie 3, saldo migracji na podobszarach rewitalizacji w 2014 roku było niższe w porównaniu do wartości odnotowanych na terenie całej gminy. Na podobszarze I wyniosło 0,71, na podobszarze II 0,68, natomiast w gminie 0,86. Taki rozkład danych świadczy o mniejszej ilości zameldowań w stosunku do liczby wymeldowań na podobszarach rewitalizacji. Wykres 3 Saldo migracji na pobyt stały w przeliczeniu na 100 osób wg faktycznego miejsca zamieszkania w 2014 roku porównanie średnich dla podobszarów rewitalizacji i Gminy Wojaszówka 0,90 0,80 0,70 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 0,71 0,68 podobszar I rewitalizacji podobszar II rewitalizacji 0,86 Gmina Wojaszówka Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Wojaszówka 36

37 Procesy demograficzne wpływające na strukturę wiekową podobszarów rewitalizacji bezpośrednio wiążą się z sytuacją na rynku pracy. Wpływa to również na poziom bezrobocia. W 2014 roku odsetek osób bezrobotnych na podobszarze I rewitalizacji wyniósł 7,7%, na podobszarze II 7,6%, natomiast na terenie Gminy Wojaszówka 8,1% (wykres 4). Niemniej jednak należy zwrócić uwagę na fakt, iż ze względu na rolniczy charakter jednostki, w gminie jak również na wyznaczonych podobszarach rewitalizacji występuje zjawisko tzw. ukrytego bezrobocia grupa mieszkańców nieaktywnych zawodowo, często zamieszkujących z rodzinami prowadzącymi gospodarstwa rolne i zatrudnionych w tychże działalnościach. Wiąże się to również z niedostosowaniem w strukturze kompetencji i kwalifikacji potencjalnych pracowników. Wykres 4 Udział osób bezrobotnych zarejestrowanych w ludności w wieku produkcyjnym w 2014 r. porównanie średnich dla podobszarów rewitalizacji i Gminy Wojaszówka 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% 7,7% 7,6% podobszar I rewitalizacji podobszar II rewitalizacji 8,1% Gmina Wojaszówka Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Krośnie Należy zwrócić również uwagę na fakt, iż zgodnie z danymi Powiatowego Urzędu Pracy w Krośnie, większą część osób pozostających bez pracy na podobszarach rewitalizacji w 2014 roku stanowiły osoby długotrwale bezrobotne: 60,4% podobszar I oraz 64,1% II podobszar. Odsetek był wyższy w porównaniu do średniej dla gminy, która wynosiła 58,9% (wykres 5). Problem ten powoduje pogłębianie się kryzysu w sferze społecznej, w szczególności zjawiska wyuczonej bezradności. Na niekorzystną sytuację na lokalnym rynku pracy (związaną m.in. z brakiem atrakcyjnych, dobrze płatnych miejsc pracy) wskazywali uczestnicy spotkań w ramach działań partycypacyjnych, a także ankietowani 58% osób określiło dochody uzyskiwane przez mieszkańców jako złe i bardzo złe. 37

38 Wykres 5 Udział osób długotrwale bezrobotnych w % bezrobotnych ogółem w 2014 r. porównanie średnich dla podobszarów rewitalizacji i Gminy Wojaszówka 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 60,4% 64,1% 58,9% 20,0% 10,0% 0,0% podobszar I rewitalizacji podobszar II rewitalizacji Gmina Wojaszówka Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Krośnie Kryterium poziomu ubóstwa i skali problemów społecznych na podobszarach rewitalizacji zostało zmierzone przy pomocy wskaźnika liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w przeliczeniu na 100 osób wg miejsca zamieszkania w % ludności ogółem. Zgodnie z danymi Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wojaszówce w 2014 roku wskaźnik ten dla podobszaru I rewitalizacji wyniósł 2,8% i był nieco niższy od średniej dla gminy (3,3%), natomiast dla podobszaru II 3,9% i był wyższy w porównaniu do gminy (wykres 6). Należy zatem podjąć działania mające na celu aktywizację społeczno-gospodarczą mieszkańców, w szczególności podobszarów rewitalizacji, w celu wyprowadzania ich z sytuacji kryzysowej. 38

39 Wykres 6 Liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w przeliczeniu na 100 osób wg miejsca zamieszkania w 2014 r. porównanie średnich dla podobszarów rewitalizacji i Gminy Wojaszówka 4,0 3,0 2,0 1,0 2,8 3,9 3,3 0,0 podobszar I rewitalizacji podobszar II rewitalizacji Gmina Wojaszówka Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wojaszówce Kumulacja osób wykluczonych społecznie w jednym miejscu powoduje tworzenie się tzw. enklaw biedy. Negatywne zjawiska społeczne występują wewnątrz obszaru z różną intensywnością i nieco inne są także ich przyczyny. Nie zmienia to faktu, że rozproszenie koncentracji problemów społecznych wpływa na jakość życia całej społeczności zamieszkującej na podobszarach i osób korzystających z różnych usług czy aktywności na jego terenie. Z zestawienia danych w tabeli 2 wynika, że największymi problemami społecznymi, biorąc pod uwagę pomoc udzieloną przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w 2014 roku było ubóstwo i bezrobocie. Bezrobocie jako zjawisko społeczne ma znaczący wpływ na ekonomiczną i psychospołeczną sferę życia człowieka, zwłaszcza w przypadku długookresowości. Pierwsze odczuwalne skutki wiążą się z naturą ekonomiczną utratą źródła utrzymania, idącym za tym ubożeniem, a w dalszej kolejności problemami społecznymi czy nawet z przestępczością. Może też prowadzić do rozpadu rodziny czy przyjmowania przez dzieci negatywnych wzorów osobowych, a w konsekwencji do dziedziczenia statusu bezrobotnego. Ubóstwo rozumiane jest jako uzyskiwanie dochodów poniżej ustawowego kryterium dochodowego, które oscyluje na granicy minimum egzystencji określonego przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych w 2014 roku ustalone zostało na poziomie 544 zł dla osoby samotnie gospodarującej oraz 457 zł dla osoby w rodzinie 8. Ubóstwo jest wynikiem głównie 8 Strona internetowa Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych, ipiss.com.pl/?zaklady=minimum-egzystencji-2, inf. z dnia

40 bezrobocia, niepełnosprawności, bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych oraz prowadzenia gospodarstwa domowego, a także uzależnień. Problemy w realizowaniu funkcji rodzicielskich dotyczą trzech podstawowych aspektów: opieki i wychowania dziecka, prowadzenia gospodarstwa domowego oraz kształtowania i wypełniania podstawowych ról społecznych. W większości rodzin problemy dotyczą więcej niż jednego obszaru i są połączone z problemem bezrobocia, ubóstwa czy uzależnień. Na wyznaczonych podobszarach rewitalizacji zaobserwowano niekorzystne wartości wskaźników dotyczących najczęstszych powodów korzystania ze świadczeń w porównaniu do średniej dla gminy (liczbę osób, którym przyznano z danego powodu świadczenie na 100 mieszkańców) wskazujących na degradację tkanki społecznej, wzrost zagrożenia marginalizacją, a w skrajnych przypadkach wykluczenie społeczne. Kumulacja negatywnych zjawisk prowadzi też do ograniczeń więzi i integracji międzyludzkich. Podobszar rewitalizacji I charakteryzuje się niekorzystnymi wartościami wskaźników z powodów: bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej lub ciężkiej choroby, bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego. Natomiast podobszar rewitalizacji II odznacza się niekorzystnymi wartościami wskaźników z powodów: ubóstwa, bezrobocia i alkoholizmu (tabela 2). 40

41 Tabela 2 Najczęstsze powody korzystania ze świadczeń na podobszarach rewitalizacji w 2014 roku (liczba osób, którym przyznano świadczenie z danego powodu na 100 mieszkańców) Lp. Nazwa wskaźnika Podobszar I rewitalizacji Podobszar II rewitalizacji Średnia dla gminy 1. Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu ubóstwa 2,2 3,9 3,1 na 100 mieszkańców 2. Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu bezrobocia 1,1 1,0 0,9 na 100 mieszkańców 3. Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu 0,7 0,3 0,4 niepełnosprawności na 100 mieszkańców 4. Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu długotrwałej 0,10 0,05 0,08 lub ciężkiej choroby na 100 mieszkańców 5. Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych 0,30 0,00 0,08 i prowadzenia gospodarstwa domowego na 100 mieszkańców 6. Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu alkoholizmu na 100 mieszkańców 0,00 0,05 0,02 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wojaszówce W związku z powyższym należy podjąć kompleksowe działania społeczne na obu podobszarach rewitalizacji służące rozwiązaniu zidentyfikowanych problemów społecznych oraz integracji oraz aktywizacji mieszkańców. Zaplanowanie działań społecznych o charakterze wyprzedzającym będzie miało na celu podniesienie skuteczności i trwałości projektów rewitalizacyjnych oraz gotowości i świadomości mieszkańców co do możliwości partycypacyjnego współdecydowania o obszarze objętym Gminnym Programem Rewitalizacji. Kolejnym istotnym czynnikiem oceny skali rozwiązywania różnych problemów społecznych w rewitalizacji jest stan bezpieczeństwa publicznego. Do oceny bezpieczeństwa publicznego posłużono się danymi udostępnionymi przez Komendę Miejskiej Policji w Krośnie. Wykres 7 przedstawia wskaźnik liczby stwierdzonych przestępstw ogółem w przeliczeniu na 100 osób według faktycznego miejsca zamieszkania w 2014 roku porównanie wartości dla podobszarów rewitalizacji do Gminy Wojaszówka, powiatu krośnieńskiego i województwa podkarpackiego. Wartość dla podobszaru rewitalizacji I wyniosła 0,81 i była wyższa niż średnia dla gminy (0,54), natomiast wskaźnik dla podobszaru rewitalizacji II wypadł korzystniej, osiągając wartość 0,42. Jednak w czasie odbytych spotkań z interesariuszami rewitalizacji zidentyfikowano na podobszarach rewitalizacji problem 41

42 związany z dewastacją mienia publicznego czy zakłócaniem porządku publicznego. Wysoki poziom wykroczeń w tym zakresie może mieć wpływ na formowanie się postaw i zachowań ludzi tworzących społeczność lokalną, dlatego istotne jest prowadzenie adekwatnych działań technicznych (np. monitoring wizyjny), prewencyjnych i operacyjnych we współpracy z Komendą Miejskiej Policji w Krośnie i lokalnym posterunkiem policji, zmierzających do zapewnienia bezpieczeństwa oraz porządku publicznego mieszkańców (w szczególności na obszarach problemowych). Wykres 7 Liczba stwierdzonych przestępstw ogółem w przeliczeniu na 100 osób według faktycznego miejsca zamieszkania w 2014 r. porównanie średnich dla podobszarów rewitalizacji, Gminy Wojaszówka, powiatu krośnieńskiego oraz województwa podkarpackiego 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 1,32 0,40 0,81 0,20 0,42 0,54 0,47 0,00 podobszar I rewitalizacji podobszar II rewitalizacji Gmina Wojaszówka powiat krośnieński województwo podkarpackie Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Komendy Miejskiej Policji w Krośnie Zasadniczą rolę w podniesieniu jakości zasobów ludzkich, a tym samym rozwiązywaniu problemów występujących na podobszarach rewitalizacji pełni jakość i poziom edukacji, rozumianej jako wychowanie, wykształcenie, nauka oraz zdobywanie wiedzy i umiejętności. W związku z tym istotne jest, aby lokalna społeczność miała równy dostęp do wiedzy przez całe życie i usługa ta świadczona była na wysokim poziomie. Jednym ze wskaźników przedstawiających jakość i efekty kształcenia na wyznaczonych podobszarach rewitalizacji są wyniki uzyskane ze sprawdzianu szóstoklasistów oraz wybranych części egzaminu gimnazjalnego, sprawdzające wiedzę i umiejętności uczniów kończących dany poziom nauczania. Na II podobszarze rewitalizacji funkcjonują: Szkoła Podstawowa im. Jana Kochanowskiego w Łękach Strzyżowskich oraz Publiczne Gimnazjum im. St. Gałuszki w Przybówce. Na I podobszarze rewitalizacji nie jest zlokalizowana żadna szkoła. W związku z tym dokonano porównania wyników uzyskanych w 2015 roku dla niniejszych szkół ze średnią wartością dla Gminy Wojaszówka, powiatu 42

43 krośnieńskiego oraz województwa podkarpackiego (wykres 8 i tabela 3). Średnie % wyniki uzyskane przez uczniów ze sprawdzianu w 6 klasie szkoły podstawowej na podobszarze rewitalizacji II kształtowały się korzystniej w porównaniu do pozostałych jednostek, co świadczy o wysokim kapitale społecznym ludzi młodych, który należy wykorzystać jako potencjał w procesie rewitalizacji. Wykres 8 Średnie % wyniki ze sprawdzianu w 6 klasie szkoły podstawowej w 2015 r. porównanie średnich dla podobszaru rewitalizacji II (Szkoła Podstawowa im. Jana Kochanowskiego w Łękach Strzyżowskich), Gminy Wojaszówka, powiatu krośnieńskiego oraz województwa podkarpackiego 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 75,5% podobszar II rewitalizacji 68,4% Gmina Wojaszówka 63,2% powiat krośnieński Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Krakowie, oke.krakow.pl Również wyniki z poszczególnych części egzaminu gimnazjalnego w 2015 roku były wyższe w porównaniu do średnich wyników dla gminy (z wyjątkiem języka angielskiego). Natomiast w porównaniu do powiatu krośnieńskiego i województwa podkarpackiego zanotowano niższe wyniki jedynie z historii i wiedzy o społeczeństwie (tabela 3). Potwierdza to fakt wysokiego kapitału społecznego ludzi młodych, który należy wspierać w działaniach rewitalizacyjnych i wykorzystać do niwelowania negatywnych zjawisk. 67,7% województwo podkarpackie 43

44 Tabela 3 Średnie % wyniki z wybranych części egzaminu gimnazjalnego w 2015 r. porównanie średniej dla podobszaru rewitalizacji (Publiczne Gimnazjum im. St. Gałuszki w Przybówce), Gminy Wojaszówka, powiatu krośnieńskiego oraz województwa podkarpackiego Nazwa przedmiotu podobszar II rewitalizacji Średnie % wyniki Gmina Wojaszówka powiat krośnieński województwo podkarpackie Język polski 68,1 66,0 63,4 62,7 Historia i wiedza o społeczeństwie 61,9 61,4 63,1 65,0 Matematyka 61,2 57,8 50,8 50,3 Przedmioty przyrodnicze 55,7 54,9 51,0 51,2 Język angielski (poziom podstawowy) 70,3 72,4 61,9 65,2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Krakowie, oke.krakow.pl Natomiast w ankiecie przeprowadzonej na potrzeby rewitalizacji badane osoby wskazały, iż poziom edukacji i oferta zajęć pozalekcyjnych w szkołach podstawowych oraz gimnazjach jest na złym (25%) i dostatecznym poziomie (30%). Należy zaznaczyć, że oceny jakości kształcenia oraz poziomu nauczania nie dokonuje się jedynie na podstawie średnich wyników uzyskanych przez uczniów. Na ocenę składa się wiele innych czynników, a planując przedsięwzięcia rewitalizacyjne należy pamiętać o działaniach wspierających z zakresu podniesienia poziomu edukacji i kształcenia młodych ludzi. Istotne jest zapewnienie uczniom warunków do rozwoju pasji i umiejętności już na etapie szkolnym oraz rozbudowanie oferty zajęć dodatkowych. Organizacje pozarządowe są przejawem społeczeństwa obywatelskiego oraz jedną z form aktywności lokalnej. Odgrywają ważną rolę nie tylko w umacnianiu więzi społecznych i organizacyjnym wzmacnianiu władz lokalnych, lecz również zwiększają możliwości rozwoju społecznego. Aktywność mieszkańców i ich zaangażowanie w sprawy lokalne obrazuje wskaźnik liczby organizacji pozarządowych na 100 osób według faktycznego miejsca zamieszkania (wykres 9). Na wyznaczonych podobszarach rewitalizacji funkcjonuje 12 organizacji pozarządowych (4 na I podobszarze oraz 8 na II), w tym formalne i nieformalne (według stanu na kwiecień 2017 roku) tabela 4. Wskaźnik ten na obu podobszarach rewitalizacji wypadł nieco lepiej w porównaniu do gminy. W czasie odbytych spotkań z interesariuszami rewitalizacji stwierdzono, że poziom aktywności tych organizacji nie jest wystarczający, a podejmowane inicjatywy i działania są sporadyczne i okazjonalne. Potwierdzeniem tego stanu rzeczy są również wyniki badania ankietowego, w którym ankietowani wskazali aktywność i zaangażowanie mieszkańców w sprawy lokalne na złym 44

45 podobszar rewitalizacji II podobszar rewitalizacji I Gminny Program Rewitalizacji Gminy Wojaszówka na lata (32%) i dostatecznym (41%) poziomie. W związku z tym istnieje potrzeba podjęcia działań mających na celu zaktywizowanie mieszkańców i zintegrowanie ich do działania na rzecz podobszarów rewitalizacji. Wykres 9 Liczba organizacji pozarządowych na 100 osób według faktycznego miejsca zamieszkania porównanie średnich dla podobszarów rewitalizacji i Gminy Wojaszówka 0,50 0,45 0,40 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 0,00 0,41 0,42 podobszar I rewitalizacji podobszar II rewitalizacji 0,39 Gmina Wojaszówka Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Wojaszówka Tabela 4 Organizacje pozarządowe formalne i nieformalne w Gminie Wojaszówka (stan na r.) JEDNOSTKA NAZWA MIEJSCOWOŚĆ FORMA PRAWNA KGW Bajdy Bajdy grupa nieformalna Ochotnicza Straż Pożarna w Bajdach Ochotnicza Straż Pożarna w Wojkówce Bajdy Wojkówka stowarzyszenie stowarzyszenie KGW Wojkówka Wojkówka grupa nieformalna Ludowy Klub Sportowy Łęki Strzyżowskie Ochotnicza Straż Pożarna w Łękach Strzyżowskich Łęki Strzyżowskie Łęki Strzyżowskie klub sportowy stowarzyszenie KGW Łęki Strzyżowskie Łęki Strzyżowskie grupa nieformalna KGW Łęki Strzyżowskie,,Bartne Łęki Strzyżowskie grupa nieformalna Red Bull Przybówka Przybówka klub sportowy Ochotnicza Straż Pożarna w Przybówce Przybówka stowarzyszenie KGW Przybówka Przybówka grupa nieformalna Zespół Ludowy Przybowianki Przybówka grupa nieformalna 45

46 Pozostałe sołectwa Gminy Wojaszówka Gminny Program Rewitalizacji Gminy Wojaszówka na lata KGW Bratkówka Bratkówka grupa nieformalna Ochotnicza Straż Pożarna w Bratkówce Bratkówka stowarzyszenie UKS Champion Bratkówka klub sportowy LKS Strażak Bratkówka klub sportowy Fundacja Gniazdo Łączki Jagiellońskie fundacja Gminny Klub Sportowy Zamczysko Odrzykoń Odrzykoń stowarzyszenie kultury fizycznej Stowarzyszenie Odrzykoniaków Odrzykoń stowarzyszenie Stowarzyszenie na rzecz wspierania rozwoju społeczności lokalnej "Rumak" Stowarzyszenie Sportowo- Rehabilitacyjne Kamieniec (w likwidacji) Odrzykoń Odrzykoń stowarzyszenie stowarzyszenie KGW Odrzykoń Odrzykoń grupa nieformalna Zespół Ludowy Odrzykonianki Odrzykoń grupa nieformalna Ochotnicza Straż Pożarna w Pietruszej Woli Pietrusza Wola stowarzyszenie KGW Pietrusza Wola Pietrusza Wola grupa nieformalna Ochotnicza Straż Pożarna w Rzepniku Rzepnik stowarzyszenie KGW Rzepnik Rzepnik grupa nieformalna Ochotnicza Straż Pożarna w Ustrobnej Ustrobna stowarzyszenie KGW Ustrobna Ustrobna grupa nieformalna Zespół Ludowy Ustrobianki Ustrobna grupa nieformalna Towarzystwo Sportowe Pro Familia Stowarzyszenie Kultury Fizycznej WKS Rędzinianka Wojaszówka Uczniowski Klub Sportowy Wojak Wojaszówka Ochotnicza Straż Pożarna w Wojaszówce Wojaszówka Wojaszówka Wojaszówka Wojaszówka stowarzyszenie kultury fizycznej stowarzyszenie klub sportowy stowarzyszenie KGW Wojaszówka Wojaszówka grupa nieformalna Chór Impresja Wojaszówka grupa nieformalna Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Wojaszówka Jednym z elementów udziału mieszkańców w życiu publicznym jest udział w wyborach. Podobszary rewitalizacji, obok dużego nasilenia różnych problemów społecznych związanych z aktywnością społeczną i obywatelską, odznaczają się także niedostatecznym udziałem w życiu publicznym. Średnia frekwencja w wyborach prezydenckich w 2015 roku 46

47 w sołectwach Bajdy, Wojkówka, Łęki Strzyżowskie i Przybówka wyniosła odpowiednio 42,6%, 53,4%, 37,5% i 47,1%. Frekwencja w Przybówce oraz Wojkówce była wyższa niż w Gminie Wojaszówka (44,3%), natomiast w Łękach Strzyżowskich i Bajdach była niższa (wykres 10). Wykres 10 Średnia % frekwencja w wyborach prezydenckich 2015 r. porównanie wyników sołectw: Bajdy, Wojkówka Łęki Strzyżowskie i Przybówka do Gminy Wojaszówka 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 42,6% 53,4% 37,5% 47,1% 44,3% 10,0% 0,0% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej, pkw.gov.pl Średnia frekwencja w wyborach władz samorządowych w 2014 roku wyniosła: w Bajdach 45,4%, w Wojkówce 59,0%, w Łękach Strzyżowskich 47,5%, a w Przybówce 46,2%. We wszystkich sołectwach należących do podobszarów rewitalizacji, poza Wojkówką, frekwencja była niższa niż na terenie gminy, gdzie wynosiła 48,8% (wykres 11). Zatem należy podjąć działania mające na celu wzrost aktywności społecznej mieszkańców oraz ich zaangażowania w sprawy lokalne. Bajdy Wojkówka Łęki Strzyżowskie Przybówka Gmina Wojaszówka 47

48 Wykres 11 Średnia % frekwencja w wyborach władz samorządowych w 2014 r. porównanie wyników sołectw: Bajdy, Wojkówka Łęki Strzyżowskie i Przybówka do Gminy Wojaszówka 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 45,4% 59,0% 47,5% 46,2% 48,8% 10,0% 0,0% Bajdy Wojkówka Łęki Strzyżowskie Przybówka Gmina Wojaszówka Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej, pkw.gov.pl Sferę gospodarczą zbadano na podstawie wskaźników liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 osób według faktycznego miejsca zamieszkania oraz liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 osób według faktycznego miejsca zamieszkania. Porównanie wartości tych wskaźników w 2014 r. dla podobszarów rewitalizacji, Gminy Wojaszówka, powiatu krośnieńskiego i województwa podkarpackiego przedstawiają wykresy 12 i 13. Ogólna liczba podmiotów gospodarczych wpisanych do rejestru REGON w przeliczeniu na 100 osób była nieco mniejsza niż na terenie gminy, ponad dwukrotnie mniejsza (podobszar II) i trzykrotnie mniejsza (podobszar I) w porównaniu do powiatu i województwa. Jest to niekorzystna sytuacja świadcząca o niedostatecznie rozwiniętej przedsiębiorczości mieszkańców, wpływająca na lokalny rynek pracy oraz dochody uzyskiwane przez mieszkańców. Ponadto wyznaczone podobszary rewitalizacji charakteryzują się niskim zróżnicowaniem oferty handlu i usług, świadczonych przez istniejące działalności gospodarcze. Interesariusze rewitalizacji na spotkaniach partycypacyjnych wskazywali na problem związany z przedsiębiorczością mieszkańców i wsparciem w zakresie edukacji dotyczącej zakładania działalności gospodarczych (w szczególności samozatrudnienia). 48

49 Wykres 12 Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 osób według faktycznego miejsca zamieszkania w 2014 r. porównanie średnich dla podobszarów rewitalizacji, Gminy Wojaszówka, powiatu krośnieńskiego oraz województwa podkarpackiego 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 6,7 7,6 2,0 1,0 2,4 3,3 3,4 0,0 podobszar I rewitalizacji podobszar II rewitalizacji Gmina Wojaszówka powiat krośnieński województwo podkarpackie Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Wojaszówka W 2014 roku na podobszarze I rewitalizacji odnotowano wyższy wskaźnik nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w porównaniu do gminy i powiatu, a także województwa, a na podobszarze II nieco wyższy niż w Gminie Wojaszówka. Jest to pozytywne zjawisko, które należy wspierać, w szczególności w zakresie wzrostu trwałości nowo zakładanych działalności, a także różnicowania oferty handlu i usług. Wykres 13 Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 osób według faktycznego miejsca zamieszkania w 2014 r. porównanie średnich dla podobszarów rewitalizacji, Gminy Wojaszówka, powiatu krośnieńskiego oraz województwa podkarpackiego 0,90 0,80 0,70 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,81 0,58 0,55 0,62 0,70 0,10 0,00 podobszar I rewitalizacji podobszar II rewitalizacji Gmina Wojaszówka powiat krośnieński województwo podkarpackie Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Wojaszówka 49

50 Kolejnymi elementami badanymi w pogłębionej diagnozie podobszarów rewitalizacji są sfery wzajemnie się przenikające, powiązane i związane ze sobą przestrzennofunkcjonalna i techniczna. Powierzchnia terenów zagospodarowanych na działalność sportową, rekreacyjną, kulturową i turystyczną przypadająca na 100 mieszkańców wyznaczonych podobszarów rewitalizacji jest zróżnicowana I podobszar obejmuje 0,506 km 2, natomiast II podobszar zajmuje 0,168 km 2. W porównaniu do średniej dla Gminy Wojaszówka wynoszącej 0,211 km 2 pierwszy z nich prezentuje się dużo korzystniej niż drugi (wykres 14). Niemniej jednak wskaźnik ten nie określa stopnia stanu technicznego, dostępności i wyposażenia przestrzeni w infrastrukturę społeczną, co zostanie określone w dalszej części diagnozy. Wykres 14 Powierzchnia terenów zagospodarowanych na działalność sportową, rekreacyjną, kulturową i turystyczną przypadającą na 100 mieszkańców w 2014 r. porównanie średnich dla podobszarów rewitalizacji i Gminy Wojaszówka 0,600 0,500 0,400 0,300 0,200 0,506 0,100 0,168 0,211 0,000 podobszar I rewitalizacji podobszar II rewitalizacji Gmina Wojaszówka Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Wojaszówka Wyznaczone podobszary rewitalizacji to zamieszkałe tereny, na których większość domów mieszkalnych znajduje się wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych. Struktura przestrzenna charakteryzuje się jednorodną funkcją zabudowy zagrodowej. Miejscem spotkań oraz organizacji wydarzeń o charakterze kulturalnym, edukacyjnym, sportowym czy rekreacyjnym mieszkańców podobszaru I rewitalizacji (sołectwa Bajdy i Wojkówka) były: Dom Ludowy w Bajdach (fotografia 1) oraz Dom Ludowy w Wojkówce (fotografia 2). Pierwszy z nich w ostatnim czasie został poddany pracom termomodernizacyjnym związanym m.in. z wymianą stolarki okiennej, ociepleniem, wykonaniem instalacji C.O. oraz poprawą estetyki zewnętrznej obiektu w celu poprawy jego efektywności energetycznej. 50

51 Pomieszczenia budynku jednak wymagają niezbędnych prac remontowych, adaptacyjnych i wyposażenia, natomiast teren wokół prac porządkowych, w celu możliwości przywrócenia świadczenia usług o charakterze społecznym i kulturalnym (w tym osobom niepełnosprawnym i starszym), mającym na celu niwelowanie negatywnych zjawisk. Natomiast Dom Ludowy w Wojkówce jest w znacznie gorszym stanie technicznym, związanym w szczególności z niską estetyką i efektywnością energetyczną budynku, niszczejącymi murami, przestarzałymi instalacjami oraz brakiem wyposażenia i dostosowania pomieszczeń. Należy zatem podjąć działania mające na celu poprawę jakości i dostępności obiektu do przywrócenia prowadzenia działalności o charakterze społecznym i gospodarczym, w tym dla osób niepełnosprawnych i starszych. Fotografia 1 Dom Ludowy w Bajdach (podobszar rewitalizacji I) Źródło: InicjatywaLokalna.pl 51

52 Fotografia 2 Dom Ludowy w Wojkówce (podobszar rewitalizacji I) Źródło: InicjatywaLokalna.pl Przestrzenno-funkcjonalnie obszarem związanym z Domem Ludowym w Wojkówce jest teren rekreacyjny położony pomiędzy obiektem a rzeką Wisłok (fotografie 3 i 4). Przestrzeń ta wykorzystywana jest na organizację imprez o charakterze lokalnym, a także regionalnym i ogólnopolskim m.in. Festiwal Piwa i Karpackiego Jadła czy Ogólnopolski Spływ Kajakowy. Niemniej jednak niski stopień zagospodarowania i wyposażenia przestrzeni powoduje jego niewielką atrakcyjność. Ogranicza to również ofertę aktywnego spędzania wolnego czasu przez mieszkańców podobszaru rewitalizacji I. Należy zatem podjąć działania mające na celu uporządkowanie i wyposażenie przestrzeni, a także nadanie nowych funkcji kulturalnych, edukacyjnych, wypoczynkowych, sportowych i rekreacyjnych temu terenowi. 52

53 Fotografia 3 Przestrzeń publiczna w Wojkówce (podobszar rewitalizacji I) Źródło: InicjatywaLokalna.pl Fotografia 4 Rzeka Wisłok (podobszar rewitalizacji I) Źródło: InicjatywaLokalna.pl Dostępność do rewitalizowanych obszarów jest jednym z kluczowych elementów powodzenia działań mających na celu wyprowadzenie z kryzysu mieszkańców objętych 53

54 wsparciem. Podobszar rewitalizacji I charakteryzuje się niebezpiecznym układem komunikacyjnym, związanym z niskim standardem dróg, brakiem ciągów pieszych i rowerowych, a także niską dostępnością do przestrzeni publicznych w szczególności będącą w złym stanie technicznym kładką na rzece Wisłok pomiędzy sołectwami Bajdy i Wojkówka, stanowiącą połączenie pomiędzy tymi miejscowościami (fotografie 5 i 6). Należy zatem podjąć działania mające na celu poprawę bezpieczeństwa i funkcjonalności wspartych przestrzeni i obiektów poprzez budowę, przebudowę czy rozbudowę infrastruktury drogowej (wraz z towarzyszącymi elementami). Fotografia 5 Fragment drogi w Bajdach brak chodników (podobszar rewitalizacji I) Źródło: InicjatywaLokalna.pl 54

55 Fotografia 6 Kładka na rzece Wisłok pomiędzy sołectwami Bajdy i Wojkówka (podobszar rewitalizacji I) Źródło: InicjatywaLokalna.pl Podobszar rewitalizacji II swoim zasięgiem obejmuje zamieszkałe części sołectw Przybówka i Łęki Strzyżowskie. Istotnymi z punktu widzenia mieszkańców, jak również miejsca prowadzenia działań o charakterze rewitalizacyjnym są budynki Domu Strażaka w Łękach Strzyżowskich oraz Domu Strażaka w Przybówce. Ponadto należy zaznaczyć, że na tym terenie zlokalizowane są również dwie szkoły: Szkoła Podstawowa im. Jana Kochanowskiego w Łękach Strzyżowskich oraz Publiczne Gimnazjum im. St. Gałuszki w Przybówce. Miejscem spotkań i integracji mieszkańców, a także organizacji niewielkich wydarzeń był również Dom Strażaka w Przybówce (fotografia 7). Obiekt ten posiada estetyczną elewację zewnętrzną, niemniej jednak odznacza się niską efektywnością energetyczną oraz niedostosowaniem i brakiem adaptacji pomieszczeń do przywrócenia świadczenia kompleksowych usług na rzecz mieszkańców podobszaru, w tym niepełnosprawnych i starszych. 55

56 Fotografia 7 Dom Strażaka w Przybówce (podobszar rewitalizacji II) Źródło: InicjatywaLokalna.pl Miejscem spotkań i integracji mieszkańców podobszaru rewitalizacji II był niegdyś Dom Strażaka w Łękach Strzyżowskich (fotografia 8). Podobnie jak budynek w Przybówce, posiada on estetyczną zewnętrzną elewację, niemniej jednak wymaga adaptacji i wyposażenia pomieszczeń do przywrócenia świadczenia usług na rzecz mieszkańców podobszarów rewitalizacji (fotografie 9 i 10). Fotografia 8 Dom Strażaka w Łękach Strzyżowskich (podobszar rewitalizacji II) Źródło: InicjatywaLokalna.pl 56

57 Fotografia 9 Dom Strażaka w Łękach Strzyżowskich pomieszczenie wewnątrz budynku 1 (podobszar rewitalizacji II) Źródło: InicjatywaLokalna.pl Fotografia 10 Dom Strażaka w Łękach Strzyżowskich pomieszczenie wewnątrz budynku 2 (podobszar rewitalizacji II) Źródło: InicjatywaLokalna.pl 57

58 Na podobszarze rewitalizacji II funkcjonują dwie placówki oświatowe: Szkoła Podstawowa im. Jana Kochanowskiego w Łękach Strzyżowskich (fotografia 11) oraz Publiczne Gimnazjum im. St. Gałuszki w Przybówce. W pierwszej z nich istnieje pilna potrzeba rozbudowy i przebudowy istniejącej sali gimnastycznej, która nie spełnia należycie swojej funkcji. Natomiast otoczenie budynku Publicznego Gimnazjum w Przybówce odznacza się brakiem zagospodarowania, uporządkowania i wyposażenia przestrzeni (fotografie 12 i 13). W celu wykreowania miejsca spotkań mieszkańców podobszaru rewitalizacji, jak również uatrakcyjnienia oferty spędzania czasu wolnego należy podjąć działania mające na celu nadanie temu terenowi funkcji sportowo-rekreacyjnej i wypoczynkowej. Fotografia 11 Szkoła Podstawowa im. Jana Kochanowskiego w Łękach Strzyżowskich (podobszar rewitalizacji II) Źródło: InicjatywaLokalna.pl 58

59 Fotografia 12 Boisko przy Publicznym Gimnazjum w Przybówce (podobszar rewitalizacji II) Źródło: InicjatywaLokalna.pl Fotografia 13 Niezagospodarowana przestrzeń publiczna przy Publicznym Gimnazjum w Przybówce (podobszar rewitalizacji II) Źródło: InicjatywaLokalna.pl Podobszar rewitalizacji II charakteryzuje się niebezpiecznym i niefunkcjonalnym układem komunikacyjnym, związanym z przebiegiem drogi wojewódzkiej 990, niskim standardem nawierzchni oraz brakami w postaci ciągów pieszych i rowerowych, oświetlenia, 59

60 a także miejsc do parkowania (fotografie 14 i 15). W celu poprawy dostępności do rewitalizowanych obszarów, a także poprawy bezpieczeństwa mieszkańców należy podjąć działania związane z budową, przebudową czy rozbudową infrastruktury drogowej (wraz z towarzyszącymi elementami). Fotografia 14 Droga w Łękach Strzyżowskich, fragment przy Szkole Podstawowej (podobszar rewitalizacji II) Źródło: InicjatywaLokalna.pl 60

61 Fotografia 15 Droga w Łękach Strzyżowskich (podobszar rewitalizacji II) Źródło: InicjatywaLokalna.pl W zakresie infrastruktury technicznej istnieją problemy związane z brakiem podłączenia do sieci kanalizacyjnej i wodociągowej budynków mieszkalnych. Braki w zakresie wyposażenia podobszarów rewitalizacji w infrastrukturę komunalną potwierdzają wskaźniki dotyczące odsetka ludności korzystającej z sieci gazowej, wodociągowej i kanalizacyjnej w 2014 r. w porównaniu do średniej dla gminy (wykres 15). Szczególną różnicę zauważa się w liczbie ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej, która była znacznie mniejsza na I podobszarze rewitalizacji 34,3%, w porównaniu do gminy 59,6%, natomiast na terenie II podobszaru (Łęki Strzyżowskie oraz Przybówka) kanalizacja w ogóle nie występuje. Należy również zwrócić uwagę na wyjątkowo nierozwiniętą sieć wodociągową na terenie całej Gminy Wojaszówka. Podobnie jak w przypadku sieci kanalizacyjnej, II podobszar rewitalizacji jest niezwodociągowany. Jest to szczególnie istotne, ponieważ infrastruktura techniczna oraz zasoby i warunki mieszkaniowe determinują w znacznym stopniu jakość życia mieszkającej na tym terenie ludności. Stan wyposażenia w infrastrukturę techniczną przesądza o kosztach inwestycyjnych rewitalizacji danego obszaru. Im wyższy jest stopień rozwoju infrastruktury technicznej, tym lepsze są warunki do przeprowadzenia zaplanowanych w jej zakresie zadań. 61

62 Wykres 15 Odsetek ludności korzystającej z sieci gazowej, wodociągowej i kanalizacyjnej w 2014 r. porównanie średnich dla podobszarów rewitalizacji i Gminy Wojaszówka 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 92,0% 88,3% 90,4% 41,2% 34,3% 0,0% 11,5% 0,0% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Wojaszówka 59,6% sieć gazowa sieć wodociągowa sieć kanalizacyjna podobszar I rewitalizacji podobszar II rewitalizacji Gmina Wojaszówka Na wyznaczonym podobszarze rewitalizacji II zlokalizowane są obiekty dziedzictwa kulturowego (zabytki wpisane do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Podkarpackiego) kształtujące lokalną tożsamość mieszkańców: w Łękach Strzyżowskich zespół dworski, nr rej.: A-300 z : - dwór, XVIII/XIX w., - park, 1 poł. XIX w. w Przybówce zespół dworski, 1822 r., nr rej.: A-370/98 z : - dwór, - park. Zespół dworski w Przybówce jako nieruchomość posiada nieuregulowany stan prawny. Jednak XIX-wieczny zespół dworski z zachowanymi elementami z XVIII w. w Łękach Strzyżowskich jest potencjałem podobszarów rewitalizacji. Zespół tworzy dwór oraz park przedstawiony na fotografiach 16 i 17. Obiekt wymaga prac restauratorskich oraz konserwatorskich, a także uporządkowania terenu przyległego w celu budowania tożsamości miejsca, a także przeznaczenia na cele edukacyjne i wypoczynkowe. 62

63 Fotografia 16 Dwór w Łękach Strzyżowskich Źródło: InicjatywaLokalna.pl Fotografia 17 Park przy Dworze w Łękach Strzyżowskich Źródło: InicjatywaLokalna.pl Należy również nadmienić, iż respondenci w przeprowadzonej ankiecie wskazali, że dostępność i zróżnicowanie oferty kulturalnej i spędzania czasu wolnego jest bardzo zła (32%) i zła (27%). Ponadto uczestnicy spotkań wskazywali na niewielkie możliwości przestrzenno- 63

64 lokalowe do realizacji działań o charakterze społecznym, możliwości zrzeszania się i integracji oraz aktywnego spędzania wolnego czasu. Na estetykę i funkcjonalność przestrzeni publicznych, a także poprawę warunków zamieszkania mają zasadniczy wpływ obszary zieleni (przede wszystkim parki, tereny zieleni nieurządzonej, a nawet drobne elementy zieleni: szpalery, drzewa, trawniki). Wskaźnik udział terenów zieleni urządzonej w ogólnej powierzchni terenu w 2014 roku na podobszarze I rewitalizacji wynosił 0,69, na podobszarze II rewitalizacji 0,24, natomiast na terenie gminy 0,53 (wykres 16). Wykres 16 Udział terenów zieleni urządzonej w ogólnej powierzchni terenu w 2014 r. porównanie średniej dla podobszarów rewitalizacji i Gminy Wojaszówka 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,69 0,24 0,53 0 podobszar I rewitalizacji podobszar II rewitalizacji Gmina Wojaszówka Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Wojaszówka Z uwagi na brak szczegółowych danych zagregowanych do poziomu sołectw, diagnoza w zakresie przekroczenia standardów jakości powietrza przeprowadzona została na podstawie corocznie opracowywanych raportów przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie, dotyczących oceny jakości powietrza w województwie podkarpackim 9. Z uwagi na ochronę zdrowia, dotyczyła ona wieloetapowej klasyfikacji dla następujących parametrów: pył zawieszony PM10 (rok), pył zawieszony PM10 (24-godziny), benzo(a)piren w pyle PM10 (rok), pył zawieszony PM2,5 (rok) oraz ozon (maks. 8-godzin). Na terenie Gminy Wojaszówka w 2015 roku nie odnotowano przekroczenia dopuszczalnej wartości stężenia dla pyłu zawieszonego PM10 oraz PM2,5 (mapy 3 i 4). 9 Strona internetowa Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Rzeszowie, inf. z dnia r. 64

65 Mapa 3 Rozkład stężenia rocznego pyłu zawieszonego PM10 na terenie województwa podkarpackiego w 2015 roku Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie podkarpackim. Raport za rok 2015, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie, Rzeszów 2016, s

66 Mapa 4 Rozkład stężeń pyłu zawieszonego PM2,5 stężenia roczne na terenie województwa podkarpackiego w 2015 roku Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie podkarpackim. Raport za rok 2015, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie, Rzeszów 2016, s. 69 Na terenie Gminy Wojaszówka (w tym na podobszarach rewitalizacji) w 2015 roku liczba dni, w których stężenie ozonu było większe niż 120 µg/m 3, przekroczyła 26 dni. W związku z tym niedotrzymany został poziom docelowy. Obszar przekroczeń dopuszczalnego poziomu obejmował swym zasięgiem obszar znacznej części województwa podkarpackiego, z wyjątkiem powiatu jarosławskiego, przeworskiego, łańcuckiego, a także części powiatu lubaczowskiego, leżajskiego i rzeszowskiego, gdzie liczba dni, w których stężenie ozonu przekroczyło 120 μg/m 3 zawierała się w przedziale oraz dni (mapa 5). 66

67 Mapa 5 Klasyfikacja stref pod względem kryterium ochrony zdrowia dla ozonu cel długoterminowy na terenie województwa podkarpackiego w 2015 roku Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie podkarpackim. Raport za rok 2015, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie, Rzeszów 2016, s. 104 Udokumentowany pomiarami obszar przekroczeń poziomu docelowego benzo(a)pirenu obejmował szczególnie tereny miast powiatowych i ich okolic, jednak w Gminie Wojaszówka również odnotowano przekroczenia poziomu docelowego (mapa 6). 67

68 Mapa 6 Rozkład stężenia rocznego benzo(a)pirenu w pyle PM10 na terenie województwa podkarpackiego w 2015 roku Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie podkarpackim. Raport za rok 2015, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie, Rzeszów 2016, s. 96 Zdiagnozowanym negatywnym zjawiskiem w sferze środowiskowej, wpływającym na stan jakości powietrza atmosferycznego na terenie wyznaczonych podobszarów rewitalizacji jest opalanie kotłowni domowych paliwem niskiej jakości oraz o niskich parametrach grzewczych, a także odpadami komunalnymi. Efekt ten potęguje użytkowanie przestarzałych i niesprawnych urządzeń grzewczych. Wynika to z niedostatecznej świadomości mieszkańców o wpływie spalanego paliwa do ogrzewania domów oraz o stanie stosowanych w tym celu pieców na jakość wdychanego przez nich powietrza. W efekcie nieefektywnego spalania paliw stosowanych w kotłowniach domowych, do atmosfery uwalnianych jest wiele 68

69 szkodliwych substancji, w tym w szczególności: pyły zawieszone, dwutlenek siarki, tlenki azotu, metale ciężkie, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, dioksyny. Ponadto piece w kotłowniach domowych nie są przystosowane do spalania odpadów, gdyż nie posiadają odpowiednich filtrów. W wyniku ich spalania emitowane są trujące i niebezpieczne substancje dla zdrowia i życia człowieka. Należy do nich m.in.: benzo(a)piren, tlenek węgla, dwutlenek siarki, metale ciężkie, kadm, cyjanowodór. Spalanie odpadów, oprócz emisji niebezpiecznych substancji, wiąże się także z ryzykiem zaczadzenia spowodowanego zapchaniem się przewodów kominowych. Należy zatem podjąć działania edukacyjne i infrastrukturalne związane ze wzrostem świadomości mieszkańców, a także wzrostem udziału odnawialnych źródeł energii w celu wzrostu ochrony środowiska, a także zachowania lokalnego dziedzictwa naturalnego. Na terenie Gminy Wojaszówka znajdują się obszary zagrożenia powodziowego, zgodnie z prawdopodobieństwem wystąpienia powodzi wynoszącym Q 0,2% raz na 500 lat (mapa 7). W kontekście podobszarów rewitalizacji, szczególnie narażonymi sołectwami są: Wojkówka (podobszar rewitalizacji I) oraz Łęki Strzyżowskie i Przybówka (podobszar rewitalizacji II). Główne zagrożenie pochodzi ze strony rzeki Wisłok, która przepływa przez całą centralną część gminy. Zagrożenie powodziowe występuje corocznie, w czasie wiosennych roztopów na przełomie marca i kwietnia oraz tzw. wyżówki, na przełomie czerwca i lipca. Jego wielkość uzależniona jest od stanu warunków atmosferycznych (gwałtowne ocieplenie i topnienie śniegów oraz intensywność opadów). 69

70 Mapa 7 Obszar zagrożenia powodziowego na terenie Gminy Wojaszówka Źródło: Hydroportal Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, kzgw.gov.pl 70

71 Spośród form ochrony przyrody na terenie podobszarów rewitalizacji Gminy Wojaszówka znajdują się 10 (mapa 8): Czarnorzecko-Strzyżowski Park Krajobrazowy utworzony na mocy Rozporządzenia Nr 11 Wojewody Rzeszowskiego z dnia 16 marca 1993 r. w sprawie utworzenia Czarnorzecko- Strzyżowskiego Parku Krajobrazowego, zajmuje powierzchnię ha. Celem utworzenia parku była ochrona przyrody ożywionej i nieożywionej, m.in. poprzez zachowanie charakterystycznych elementów przyrody nieożywionej, stanowiących świadectwo przeszłości geologicznej regionu, podtrzymanie naturalnych procesów kształtujących powierzchnię ziemi, zachowanie warunków siedliskowych do funkcjonowania ekosystemów, zachowanie reliktowych zabytków przyrody nieożywionej, ochrona szaty roślinnej, fauny, zachowanie dóbr kultury (obowiązujący akt prawny Uchwała nr XLVIII/990/14 Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia r. w sprawie Czarnorzecko-Strzyżowskiego Parku Krajobrazowego). Czarnorzecki Obszar Chronionego Krajobrazu utworzony na mocy Rozporządzenia Nr 10 Wojewody Krośnieńskiego z dnia 2 lipca 1998 r. w sprawie utworzenia obszarów chronionego krajobrazu na terenie województwa krośnieńskiego, zajmuje powierzchnię ha. Czarnorzecki Obszar Chronionego Krajobrazu leży w środkowo-zachodniej części województwa podkarpackiego i stanowi otulinę dla Czarnorzecko-Strzyżowskiego Parku Krajobrazowego, rozciągającego się na Pogórzu Dynowskim. Chroni on przede wszystkim rolniczy krajobraz pogórza (obowiązujący akt prawny Uchwała Nr XXIV/436/16 Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 27 czerwca 2016 r. w sprawie zmiany uchwały Nr XLVIII/996/14 Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 23 czerwca 2014 r. w sprawie Czarnorzeckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu). Obszary Natura 2000: o Łąki nad Wojkówką (kod PLH180051), o Wisłok Środkowy z Dopływami (kod PLH180030). 10 Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, crfop.gdos.gov.pl, inf. z dnia r. 71

72 Mapa 8 Formy ochrony przyrody na podobszarach rewitalizacji Gminy Wojaszówka Źródło: Opracowanie własne na podstawie Google Satellite oraz danych udostępnionych przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska Zgodnie z Instrukcją przygotowywania Programów Rewitalizacji w zakresie wsparcia w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata wymagane jest wskazanie, że wyznaczony zgodnie z Wytycznymi Ministra obszar rewitalizacji charakteryzuje się także minimum 4 wymienionymi wskaźnikami (maksymalnie po 1 z każdej kategorii), dla których wartości oszacowane dla tego obszaru są mniej korzystne niż wartości referencyjne dla województwa podkarpackiego. Wyznaczony obszar rewitalizacji składający się z dwóch podobszarów rewitalizacji na terenie Gminy Wojaszówka charakteryzuje się następującymi wskaźnikami, dla których wartości są mniej korzystne niż wartości referencyjne dla województwa podkarpackiego (tabela 5). Uzasadnienie wyboru wskaźników wynika w szczególności z wiejskiego charakteru podobszarów rewitalizacji, a co za tym idzie występowania typowych dla takich obszarów negatywnych zjawisk związanych z niską aktywnością społeczną i gospodarczą, zjawiskiem dziedziczenia wyuczonej bezradności oraz brakami w zakresie sfery przestrzennofunkcjonalnej i technicznej. Wskaźniki, które charakteryzowały się niższą wartością 72

73 w porównaniu do województwa podkarpackiego dotyczyły kategorii rynek pracy, w związku z wysokim odsetkiem osób długotrwale bezrobotnych, co w konsekwencji może prowadzić do częstego korzystania z pomocy społecznej, wyuczonej bezradności oraz dziedziczenia biedy. W kategorii podmioty gospodarcze zauważono niedostateczną aktywność gospodarczą i niską przedsiębiorczość mieszkańców. Zdiagnozowano również niską aktywność społeczną i obywatelską oraz niedostateczny udział mieszkańców w życiu publicznym kategoria integracja społeczna. Niedostateczne wyposażenie w infrastrukturę komunalną przedstawiają wskaźniki z kategorii ochrona środowiska. W kategorii demografia niższą wartością wskaźnika dotyczącego przyrostu naturalnego, w porównaniu do wartości dla województwa, charakteryzował się podobszar I. Powyższe problemy zostały zdiagnozowane na etapie pogłębionej diagnozy i są istotne z punktu widzenia planowanego procesu rewitalizacji. Cele rewitalizacji, a także projekty podstawowe i przedsięwzięcia uzupełniające ukierunkowane zostały na rozwiązywanie negatywnych zjawisk na wyznaczonym obszarze rewitalizacji składającym się z dwóch podobszarów, we wskazanych kategoriach. Tabela 5 Wskaźniki, których wartości dla obszaru rewitalizacji (podzielonego na podobszar I i podobszar II rewitalizacji) były mniej korzystne niż średnia województwa podkarpackiego w 2014 r. Wartość Wartość Wartość Wartość średnia średnia dla I średnia dla II średnia dla Lp. Nazwa wskaźnika dla województwa podobszaru podobszaru obszaru podkarpackiego rewitalizacji rewitalizacji rewitalizacji 1. Przyrost naturalny w przeliczeniu na 100 osób wg faktycznego miejsca zamieszkania Kategoria: demografia -0,10 0,37 0,21 0,07 2. Mediana wieku 38,0 39,0 38,0 38, Liczba długotrwale bezrobotnych w % bezrobotnych ogółem Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 osób wg faktycznego miejsca zamieszkania obszar wiejski Liczba organizacji pozarządowych na 100 osób wg faktycznego miejsca zamieszkania (2013 r.) Frekwencja w wyborach do organów jednostek samorządu Kategoria: rynek pracy 60,4 64,1 62,9 61,5 Kategoria: podmioty gospodarcze 2,4 3,3 3,0 5,5 Kategoria: integracja społeczna 0,30 0,11 0,17 0,33 52,21 46,88 49,55 50,87 73

74 7. 8. terytorialnego w 2014 roku (I tura) Odsetek ludności korzystającej z sieci wodociągowej Odsetek ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej Kategoria: ochrona środowiska 41,2 0,0 14,03 80,2 34,3 0,0 11,71 68,7 Źródło: Opracowanie własne W wyniku przeprowadzonej pogłębionej diagnozy wyznaczonych podobszarów rewitalizacji na terenie Gminy Wojaszówka oraz w oparciu o różne formy partycypacji społecznej (spotkania, warsztaty dla różnych grup interesariuszy), zidentyfikowano problemy (konieczne do rozwiązania poprzez działania rewitalizacyjne) i potencjały (których uruchomienie jest istotne do powodzenia procesu rewitalizacji) w podziale na sfery tematyczne (tabela 6) oraz wynikające z nich potrzeby o różnym charakterze i skali oddziaływania. Jak wykazała diagnoza, większość zidentyfikowanych problemów w sferze społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej oraz środowiskowej dotyczy zarówno I jak i II podobszaru rewitalizacji. Tabela 6 Zidentyfikowane kluczowe problemy oraz potencjały wyznaczonych podobszarów rewitalizacji na terenie Gminy Wojaszówka Problemy Potencjały SFERA SPOŁECZNA 1. Niekorzystny rozkład mieszkańców według grup ekonomicznych na podobszarach rewitalizacji. 2. Niekorzystne saldo migracji na pobyt stały na podobszarach rewitalizacji. 3. Brak atrakcyjnych miejsc pracy na podobszarach rewitalizacji. 4. Występujące zjawisko tzw. ukrytego bezrobocia na podobszarach rewitalizacji. 5. Znaczący udział osób długotrwale bezrobotnych na podobszarach rewitalizacji. 6. Wyższa liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej na podobszarze rewitalizacji II. 7. Wzrost zagrożenia patologiami społecznymi (najczęstsze powody korzystania ze świadczeń pomocy społecznej to: bezrobocie, niepełnosprawność, długotrwała lub ciężka choroba, bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego podobszar rewitalizacji I, a także 1. Liczne organizacje pozarządowe i grupy nieformalne działające na podobszarach rewitalizacji. 2. Wysokie wyniki uczniów ze sprawdzaniu w 6 klasie szkoły podstawowej oraz części egzaminu gimnazjalnego świadczące o wysokim kapitale społecznym młodych ludzi. 3. Organizacja wydarzeń kulturalnych i sportowych wykorzystujących walory podobszarów rewitalizacji (m.in.: spływy kajakowe, festiwale). 74

75 ubóstwo, bezrobocie i alkoholizm podobszar rewitalizacji II). 8. Wyższy wskaźnik, w porównaniu do gminy, liczby stwierdzonych przestępstw na I podobszarze rewitalizacji niski poziom bezpieczeństwa publicznego. 9. Częste dewastacje mienia publicznego i zakłócania porządku publicznego na podobszarach rewitalizacji. 10. Niedostateczne zaangażowanie mieszkańców, w tym w organizacjach pozarządowych. 11. Niewystarczająca aktywność obywatelska mieszkańców, ich integracja i zaangażowanie w sprawy lokalne. 12. Niewystarczająca jakość i dostępność usług publicznych. 1. Niedostateczna przedsiębiorczość mieszkańców na podobszarach rewitalizacji niska liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. 2. Niedostateczne zróżnicowanie oferty handlu i usług. 3. Brak systemu wsparcia przedsiębiorczości. 1. Niefunkcjonalny i niebezpieczny układ komunikacyjny spowodowany brakiem fragmentów ciągów pieszo-rowerowych i oświetlenia na podobszarach rewitalizacji. 2. Brak spójnego systemu monitoringu na podobszarach rewitalizacji. 3. Brak estetycznego, funkcjonalnego i bezpiecznego zagospodarowania przestrzeni publicznych na cele sportowe, rekreacyjne, wypoczynkowe i turystyczne. 4. Bariery architektoniczne uniemożliwiające korzystanie z przestrzeni i obiektów osobom starszym i niepełnosprawnym. 5. Niedostateczny stan techniczny oraz niefunkcjonalny układ części infrastruktury drogowej. 6. Brak i/lub zły stan techniczny infrastruktury komunalnej. 7. Niewystarczający i częściowo będący w złym stanie technicznym system oświetlenia ulicznego. 1. Nieodpowiednie warunki techniczne części bazy sportowej i rekreacyjnej. 2. Niewystarczające wyposażenie oraz stan techniczny budynków użyteczności publicznej na wyznaczonych podobszarach rewitalizacji, SFERA GOSPODARCZA 1. Wyższy wskaźnik nowo zarejestrowanych działalności gospodarczych na podobszarach rewitalizacji. SFERA PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNA 1. Położenie przy szlaku komunikacyjnym: drodze wojewódzkiej nr 990, która jest łącznikiem drogi wojewódzkiej 988 (Babica Warzyce) i drogi krajowej 28 (Zator Medyka). 2. Niedalekie położenie podobszarów rewitalizacji od większych ośrodków miejskich Krosna i Jasła. SFERA TECHNICZNA 1. Lokalizacja zabytków wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Podkarpackiego (II podobszar rewitalizacji): - zespół dworski w Łękach Strzyżowskich, nr rej.: A-300 z : dwór, XVIII/XIX w. oraz 75

76 wpływające na poziom możliwości ich wykorzystywania. 3. Niedostateczne wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w budynkach użyteczności publicznych i mieszkaniowych. 4. Niedostateczne wykorzystanie zabytków znajdujących się na podobszarach rewitalizacji. 1. Przekroczenie standardów jakości powietrza. 2. Położenie na terenach zagrożonych wystąpieniem powodzi. 3. Nieurządzone i nieuporządkowane fragmenty zieleni na terenach publicznych. 4. Niedostateczna świadomość ekologiczna mieszkańców w zakresie ochrony środowiska. park, 1 poł. XIX w.; - zespół dworski w Przybówce, 1822 r., nr rej.: A-370/98 z : dwór oraz park. 2. Lokalizacja obiektów (Dom Ludowy w Bajdach i Dom Ludowy w Wojkówce podobszar rewitalizacji I oraz Dom Strażaka w Łękach Strzyżowskich i Dom Strażaka w Przybówce podobszar rewitalizacji II) możliwych do wykorzystania w celu przywrócenia, rozszerzenia i nadania im nowych funkcji społecznych i gospodarczych. SFERA ŚRODOWISKOWA Źródło: Opracowanie własne 1. Atrakcyjne walory przyrodnicze rzeka Wisłok, zróżnicowane ukształtowanie terenu, kompleksy leśne Czarnorzecko-Strzyżowskiego Parku Krajobrazowego oraz położenie na skraju Pogórza Dynowskiego. Po dokonaniu całościowej analizy problemów oraz potencjałów zidentyfikowanych na wyznaczonych podobszarach rewitalizacji, poniżej wskazano skalę i charakter zdiagnozowanych potrzeb, które determinują zakres działań rewitalizacyjnych. Zidentyfikowane potrzeby w zakresie przezwyciężania zjawisk kryzysowych w sferze społecznej to: 1. Wieloaspektowe wsparcie osób zagrożonych marginalizacją społeczną i/lub wykluczonych społecznie istnieje potrzeba zainicjowania różnorodnych form pracy zarówno z dorosłymi, jak również z dziećmi i młodzieżą m.in. poprzez animację i profilaktykę społeczną, środowiskowe formy wsparcia, organizację czasu wolnego mających na celu przerwanie procesów dziedziczenia zjawisk patologii społecznych, bezrobocia oraz ubóstwa. 2. Przeciwdziałanie bezrobociu (w tym bezrobociu długotrwałemu) i zwiększenie szans na znalezienie zatrudnienia konieczne jest zmniejszenie poziomu bezrobocia mieszkańców (szczególnie długotrwałego) oraz identyfikacja zjawiska ukrytego bezrobocia. Należy wdrożyć model współpracy angażujący w proces udzielania pomocy środowisko lokalne, gminną i powiatową pomoc instytucjonalną oraz system samopomocy obywatelskiej w oparciu o różne środki i narzędzia (np. programy aktywizacji zawodowej we współpracy z Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej 76

77 i Powiatowym Urzędem Pracy), a także tworzyć warunki edukacyjno-techniczne do powstawania nowych miejsc pracy. 3. Zwiększenie zaangażowania mieszkańców w sprawy lokalne oraz integracji we współdziałaniu na rzecz podobszarów rewitalizacji niezbędne jest budowanie wspólnoty aktywnych, zintegrowanych mieszkańców wokół dobra wspólnego, zachęcanie do działania w organizacjach pozarządowych i grupach nieformalnych poprzez różne formy aktywności społecznej (m.in. oddolne inicjatywy, wydarzenia, imprezy wzmacniające więzi społeczne) we współpracy z podmiotami czy instytucjami działającymi na podobszarach rewitalizacji. 4. Wyrównanie szans edukacyjnych i kreowanie możliwości do rozwoju młodych ludzi zdiagnozowano potrzebę zapewnienia odpowiednich warunków technicznych, a także możliwości w zakresie edukacji oraz samorozwoju w celu zwiększenia szans życiowych dzieci i młodzieży (m.in. wykształcenie postaw przedsiębiorczych, wprowadzanie i rozwijanie nowych kierunków i elementów kształcenia, organizacja różnorodnych zajęć pozalekcyjnych i różnych form spędzania czasu wolnego, rozwijających pasje i talenty). 5. Zwiększenie dostępności oraz jakości usług o charakterze publicznym istnieje potrzeba poprawy standardu i kompleksowości świadczonych usług na rzecz lokalnej społeczności w celu przeciwdziałania lub rozwiązywania zdiagnozowanych negatywnych zjawisk i budowania kapitału. 6. Podniesienie poziomu bezpieczeństwa publicznego istotne jest podjęcie działań o charakterze techniczno-funkcjonalnym, jak również edukacyjnym w zakresie przeciwdziałania przestępczości, dewastacji mienia publicznego oraz zakłócania porządku publicznego. 7. Zapewnienie udziału w życiu społecznym seniorom, osobom niepełnosprawnym oraz dotkniętym długotrwałą lub ciężką chorobą niezbędne jest stworzenie kompleksowej oferty edukacyjnej, kulturalnej i rekreacyjnej, dostosowanej do potrzeb wskazanych grup społecznych w celu włączenia ich do życia społecznego. Zdiagnozowane potrzeby w zakresie przezwyciężania zjawisk kryzysowych w sferze gospodarczej to: 1. Pobudzanie i wspieranie przedsiębiorczości mieszkańców podobszarów rewitalizacji w zakresie handlu i usług istnieje pilna potrzeba aktywizacji gospodarczej mieszkańców oraz nawiązanie współpracy interesariuszy rewitalizacji wykorzystując lokalne potencjały, w tym m.in. malowniczą rzekę Wisłok, zróżnicowane ukształtowanie 77

78 terenu, kompleksy leśne Czarnorzecko-Strzyżowskiego Parku Krajobrazowego oraz położenie na skraju Pogórza Dynowskiego (szczególnym wsparciem należy objąć nowo powstające działalności gospodarcze). 2. Wspieranie zakładania i rozwoju działalności gospodarczych zidentyfikowano szereg potrzeb odnoszących się do uporządkowania, zagospodarowania i adaptacji oraz obiektów do zakładania, rozwoju i różnicowania obecnej oferty handlowo-usługowej, a także kreowania pozytywnego klimatu inwestycyjnego. Zdiagnozowane potrzeby w zakresie przezwyciężania zjawisk kryzysowych w sferze przestrzenno-funkcjonalnej to: 1. Uporządkowanie oraz stworzenie atrakcyjnych przestrzeni publicznych sprzyjających aktywności mieszkańców zauważa się szereg potrzeb związanych z poprawą estetyki, funkcjonalności i bezpieczeństwa w przestrzeni publicznej dla wzrostu aktywności społecznej i gospodarczej (m.in. poprzez tworzenie infrastruktury społecznej, elementów małej architektury, a także likwidowanie barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych i starszych). 2. Zwiększenie funkcjonalności układów komunikacyjnych z uwzględnieniem preferencji dla ruchu pieszego i rowerowego konieczna jest przebudowa i/lub remont fragmentów ulic, a także uzupełnienie ciągów pieszych i rowerowych oraz oświetlenia w celu poprawy bezpieczeństwa i funkcjonalności. 3. Zwiększenie dostępu do podstawowej infrastruktury komunalnej zdiagnozowano potrzebę w zakresie uzupełnienia braków lub poprawy stanu technicznego podstawowej infrastruktury komunalnej, wpływającej na warunki i jakość zamieszkania czy prowadzenia działalności gospodarczej na podobszarach rewitalizacji. Zdiagnozowane potrzeby w zakresie przezwyciężania zjawisk kryzysowych w sferze technicznej to: 1. Zatrzymanie postępującej degradacji technicznej i/lub poprawa efektywności energetycznej oraz remont obiektów użyteczności publicznej zidentyfikowano na terenie podobszarów rewitalizacji budynki które wymagają przeprowadzenia kompleksowych działań związanych m.in. z ich przebudową, rozbudową, nadbudową i/lub remontem w celu przywrócenia bądź nadania innych funkcji społecznych bądź gospodarczych (m.in. Domy Ludowe i Domy Strażaka na trenie podobszarów rewitalizacji). 78

79 2. Udostępnianie i ochrona obiektów dziedzictwa kulturowego istnieje potrzeba zatrzymania postępującej degradacji technicznej obiektów zabytkowych świadczących o lokalnej tożsamości poprzez podjęcie kompleksowych prac konserwatorskorestauracyjnych służących ich zabezpieczeniu, zachowaniu i adaptacji do pełnienia nowych funkcji. Zdiagnozowane potrzeby w zakresie przezwyciężania zjawisk kryzysowych w sferze środowiskowej to: 1. Ograniczenie tzw. niskiej emisji zanieczyszczeń zdiagnozowano konieczność podjęcia kompleksowych działań zmniejszających wysoki poziom zanieczyszczenia powietrza w zakresie różnych projektów pozwalających na zastąpienie starych, nisko sprawnych urządzeń grzewczych bardziej proekologicznymi rozwiązaniami dostarczającymi ciepło oraz zastosowanie odnawialnych źródeł energii. 2. Zagospodarowanie i wykorzystanie terenów zieleni służących wypoczynkowi i rekreacji mieszkańców zauważa się potrzebę w zakresie odpowiedniego uporządkowania i zagospodarowania przestrzeni publicznych w zieleń urządzoną (szczególnie terenu w Wojkówce przy rzece Wisłok), które przyczynią się do ochrony i kształtowania klimatu oraz środowiska zamieszkania, a także będą pełnić funkcje społeczne na rzecz mieszkańców różnych grup wiekowych. 3. Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców potrzebne są inicjatywy edukacyjne dla mieszkańców podobszarów rewitalizacji w zakresie świadomości, postaw i zachowań ekologicznych przyczyniających się do ochrony środowiska naturalnego. 79

80 III. Część programowa 1. Założenia Gminnego Programu Rewitalizacji Przeprowadzenie całościowej analizy zjawisk kryzysowych i potencjałów oraz wskazanie czynników mających szczególne znaczenie z punktu widzenia rewitalizacji (tabela 6) pozwoliło określić strategiczne kierunki działań dla wyznaczonych podobszarów rewitalizacji na terenie Gminy Wojaszówka. Określono wizję (planowany efekt), misję oraz 2 cele rewitalizacji, wokół których skoncentrowane zostały kierunki działań. Realizacja zaplanowanych projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych pozwoli na wykonanie misji, a tym samym wyprowadzenie wyznaczonych podobszarów rewitalizacji ze stanu kryzysowego Misja i wizja stanu podobszarów po przeprowadzeniu rewitalizacji Gminny Program Rewitalizacji opracowany został w układzie uwzględniającym dwa kluczowe jego elementy, tj. wizję pokazującą wizerunek podobszarów rewitalizacji w przyszłości i misję będącą naczelnym kierunkiem zintegrowanej polityki terytorialnej, wokół której koncentrować się będą kompleksowe i partnerskie działania wszystkich interesariuszy rewitalizacji. Na podstawie przeprowadzonej pogłębionej diagnozy, analizy zjawisk kryzysowych i lokalnych potencjałów oraz w wyniku wspólnej pracy warsztatowej interesariuszy rewitalizacji, sformułowano misję i wizję stanu wyznaczonych podobszarów po przeprowadzeniu procesu rewitalizacji. WIZJA 2026 Podobszary rewitalizacji Gminy Wojaszówka funkcjonalną i bezpieczną przestrzenią publiczną, na której zintegrowani mieszkańcy są aktywni społecznie i gospodarczo, wykorzystując lokalne potencjały i walory przyrodniczo-krajobrazowe MISJA REWITALIZACJI Zapewnienie wysokiej jakości życia mieszkańcom poprzez tworzenie warunków do wzmacniania i rozwoju przedsiębiorczości oraz aktywności społecznej bazującej na międzysektorowej współpracy interesariuszy rewitalizacji 80

81 Wizja podobszarów rewitalizacji zawiera w sobie opis pożądanego stanu docelowego we wszystkich sferach, tj. społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej. W wymiarze społecznym na rewitalizowanych obszarach nastąpi poprawa jakości życia mieszkańców poprzez włączenie społeczne osób wykluczonych i/lub zagrożonych marginalizacją, a także aktywizacja społeczna, wzrost zaangażowania i integracja społeczności lokalnej dzięki programom wsparcia oraz oddolnym inicjatywom lokalnym. W wymiarze gospodarczym proces rewitalizacji przyczyni się w sposób bezpośredni do pobudzenia przedsiębiorczości mieszkańców, postaw przedsiębiorczych (w tym kapitału młodych ludzi), stworzeniu systemu wsparcia, i wzrostu trwałości działalności gospodarczych a w sposób pośredni do ożywienia gospodarczego mieszkańców. W wymiarze funkcjonalno-przestrzennym po przeprowadzeniu kompleksowej rewitalizacji nastąpi ukształtowanie estetycznego, funkcjonalnego i bezpiecznego systemu przestrzeni publicznych na podobszarach rewitalizacji, sprzyjających aktywności społecznej i przedsiębiorczości społeczności lokalnej oraz rozwojowi funkcji sportowych, rekreacyjnych i wypoczynkowych podobszarów rewitalizacji. W wymiarze technicznym dzięki realizacji kompleksowych działań zwiększy się dostępność mieszkańców do podstawowych usług komunalnych, a także poprawi się stan techniczny oraz wyposażenie zdegradowanych budynków użyteczności publicznej, umożliwiając tym samym nadanie im nowej lub przywrócenie pierwotnej funkcji. W wymiarze środowiskowym nastąpi poprawa jakości powietrza poprzez ograniczenie tzw. niskiej emisji zanieczyszczeń, a także zwiększenie powierzchni i uporządkowanie terenów zieleni (w szczególności przy rzece Wisłok), które poprawią komfort życia i środowiska mieszkańców. W związku z powyższym wizja podobszarów rewitalizacji odnosi się do zdiagnozowanych: 1) potrzeb związanych z aktywizacją społeczną i gospodarczą mieszkańców, włączaniem społecznym osób zagrożonych marginalizacją, zwiększeniem integracji i zaangażowania w sprawy lokalne oraz wspieraniem przedsiębiorczości; 2) uwarunkowań wynikających z ukształtowania terenu i rolniczego charakteru podobszarów; 3) potencjałów podobszarów rewitalizacji wysokiego kapitału młodych osób, dużej liczby organizacji pozarządowych, wysokich walorów krajobrazowych (malowniczego przebiegu 81

82 rzeki Wisłok i położenia na skraju Pogórza Dynowskiego) oraz lokalizacji obiektów infrastrukturalnych Domów Ludowych i Domów Strażaka na wyznaczonych podobszarach rewitalizacji Cele rewitalizacji wraz z odpowiadającymi im kierunkami działań Wypełnienie przyjętej wizji i misji jest uwarunkowane realizacją postawionych celów rewitalizacji i zaplanowanych do realizacji kierunków działań, służących eliminacji lub ograniczeniu zdiagnozowanych na etapie diagnostycznym negatywnych zjawisk, ściśle odpowiadających przyjętym celom (schemat 3 i tabela 7). Przedstawiona poniżej struktura założeń Gminnego Programu Rewitalizacji jest odpowiedzią na zdiagnozowane problemy i potencjały, a także wynikające z nich potrzeby rewitalizacyjne. Cele rewitalizacji służą hierarchizacji działań w odniesieniu do wskazanych potrzeb, a także są powiązane z wizją stanu podobszarów po przeprowadzeniu rewitalizacji. Cel rewitalizacji 1. Stworzenie wielofunkcyjnej przestrzeni publicznej wraz z przyczyniającymi się do jego realizacji kierunkami działań, które dotyczą: kształtowania funkcjonalnej i bezpiecznej przestrzeni publicznej oraz zapewnienia dostępu do wysokiej jakości usług publicznych odpowiada na określone na podstawie diagnozy podobszarów rewitalizacji potrzeby związane z: 1) Zwiększeniem dostępności oraz jakości usług o charakterze publicznym. 2) Podniesieniem poziomu bezpieczeństwa publicznego. 3) Wspieraniem zakładania i rozwoju działalności gospodarczych. 4) Uporządkowaniem oraz stworzeniem atrakcyjnych przestrzeni publicznych sprzyjających aktywności mieszkańców. 5) Zwiększeniem funkcjonalności układów komunikacyjnych z uwzględnieniem preferencji dla ruchu pieszego i rowerowego. 6) Zwiększeniem dostępu do podstawowej infrastruktury komunalnej. 7) Zatrzymaniem postępującej degradacji technicznej i/lub poprawą efektywności energetycznej oraz remontem obiektów użyteczności publicznej. 8) Udostępnianiem i ochroną obiektów dziedzictwa kulturowego. 9) Ograniczeniem tzw. niskiej emisji zanieczyszczeń. 10) Zagospodarowaniem i wykorzystaniem terenów zieleni służących wypoczynkowi i rekreacji mieszkańców. 82

83 11) Podniesieniem świadomości ekologicznej mieszkańców. Osiągnięcie założeń celu 1. jest ściśle związane z planowanym efektem rewitalizacji określonym w wizji stanu podobszarów rewitalizacji w sferach społecznej i gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej. Cel rewitalizacji 2. Wzmocnienie kapitału społecznego mieszkańców wraz z przyczyniającymi się do jego realizacji kierunkami działań, które dotyczą: włączania w życie społeczne osób wykluczonych oraz zagrożonych ubóstwem oraz pobudzania i rozwijania aktywności społecznej i gospodarczej mieszkańców odpowiada na określone na podstawie diagnozy podobszarów rewitalizacji potrzeby związane z: 1) Wieloaspektowym wsparciem osób zagrożonych marginalizacją społeczną i/lub wykluczonych społecznie. 2) Przeciwdziałaniem bezrobociu (w tym bezrobociu długotrwałemu) i zwiększeniem szans na znalezienie zatrudnienia. 3) Zwiększeniem zaangażowania mieszkańców w sprawy lokalne oraz integracją we współdziałaniu na rzecz podobszarów rewitalizacji. 4) Wyrównaniem szans edukacyjnych do rozwoju młodych ludzi. 5) Zwiększeniem dostępności oraz jakości usług o charakterze publicznym. 6) Podniesieniem poziomu bezpieczeństwa publicznego. 7) Zapewnieniem udziału w życiu społecznym seniorom, osobom niepełnosprawnym oraz dotkniętym długotrwałą lub ciężką chorobą. 8) Pobudzaniem i wspieraniem przedsiębiorczości mieszkańców podobszarów rewitalizacji. 9) Wspieraniem zakładania i rozwojem działalności gospodarczych. 10) Podniesieniem świadomości ekologicznej mieszkańców. Osiągnięcie założeń celu 2. jest ściśle związane z planowanym efektem rewitalizacji określonym w wizji stanu podobszarów w sferach społecznej, gospodarczej i środowiskowej. 83

84 Schemat 3 Założenia Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Wojaszówka na lata WIZJA 2026 Podobszary rewitalizacji Gminy Wojaszówka funkcjonalną i bezpieczną przestrzenią publiczną, na której zintegrowani mieszkańcy są aktywni społecznie i gospodarczo, wykorzystując lokalne potencjały i walory przyrodniczo-krajobrazowe CEL REWITALIZACJI 1. Stworzenie wielofunkcyjnej przestrzeni publicznej CEL REWITALIZACJI 2. Wzmocnienie kapitału społecznego mieszkańców KIERUNEK DZIAŁANIA 1.1. Kształtowanie funkcjonalnej i bezpiecznej przestrzeni publicznej KIERUNEK DZIAŁANIA 2.1. Włączanie w życie społeczne osób wykluczonych oraz zagrożonych ubóstwem KIERUNEK DZIAŁANIA 1.2. Zapewnianie dostępu do wysokiej jakości usług publicznych KIERUNEK DZIAŁANIA 2.2. Pobudzanie i rozwijanie aktywności społecznej i gospodarczej mieszkańców Źródło: Opracowanie własne 84