Kodeks spółek handlowych 1

Transkrypt

1 Kodeks spółek handlowych 1 z dnia 15 września 2000 r. (Dz.U. Nr 94, poz. 1037) Tekst jednolity z dnia 19 kwietnia 2013 r. (Dz.U. 2013, poz. 1030) 2 (zm.: Dz.U. 2014, poz. 265, poz. 1161) (wyciąg) (...) 1 Odnośnik nr 1. zamieszczamy na końcu wyciągu do ustawy Kodeks spółek handlowych. 2 Tekst jednolity ogłoszono dnia r.

2

3 Tytuł III. Spółki kapitałowe Dział I. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Rozdział 1. Powstanie spółki Literatura: G. Andre, Die Entwicklung der EG und der Idee des Einzelunternehmers mit beschränkter Haftung in deutschen Recht, München 1975; A. Baumbach, A. Hueck, GmbH Gesetz Kommentar, München 1985; G. Bieniek, Aport w spółce na tle orzecznictwa Sądu Najwyższego, Zielona Góra 1993; J. Brol, Spółki prawa handlowego, Warszawa 1993; S. Dmowski, w: S. Rudnicki, S. Dmowski, Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga pierwsza. Część ogólna, Warszawa 2004; M. Dumkiewicz, Wspólność udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, Warszwa 2011; K. Fauser, Die Rechtnatur der Einmanngesellschaft, Tübingen 1965; J. Fijałka, Własność nieruchomości jako aport do spółki z o.o., PPH 1993, Nr 4; J. Frąckowiak, Pojęcie, powstanie i ustanie podmiotowości gospodarczej. Zagadnienia cywilnoprawne, Rej. 1998, Nr 5; tenże, Sytuacja spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej oraz działających w ich imieniu od chwili rejestracji tych spółek, KPP 1994, Nr 1; Ł. Gasiński, Z problematyki praw przyznanych osobiście na gruncie regulacji spółki akcyjnej, PPH 2000, Nr 7; Ł. Goździaszek, Umowa spółki z o.o. zawierana przy wykorzystaniu wzorca i postać wniosku o wpis do rejestru, PPH 2012, Nr 8; A. Hueck, w:a. Baumbach, A. Hueck, GmbH-Gesetz, München 1996; J. Jacyszyn, Druga odsłona projektu ustawy. Prawo spółek handlowych, Rej. 1999, Nr 8; tenże, Know-how jako aport, Pr. Sp. 1997, Nr 2; tenże, Postacie pokrycia wkładu niepieniężnego w spółkach kapitałowych, Rej. 1992, Nr 12; tenże, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością bez przedsiębiorstwa, GSP 1999, t. V; A. Jakubecki, A. Kidyba, J. Mojak, R. Skubisz, Prawo spółek. Zarys, Warszawa 1997; J.R. Kaczor, Ochrona prawna know-how, Pr. Sp. 1999, Nr 12; tenże, Know-how jako aport do spółki z o.o. (modele umowy), Rej. 2000, Nr 7 8; tenże, Wniesienie know-how do spółki z o.o., PPH 1999, Nr 5; tenże, Wycena know-how jako aportu, 3

4 Przed Art. 151 Dział I. Spółka z ograniczoną... Pr. Sp. 2000, Nr 1; A. Kidyba, Atypowe spółki handlowe, Kraków 2001; tenże, Atypowe spółki handlowe, Warszawa 2011; tenże, Dyrektor jako organ przedsiębiorstwa państwowego, Warszawa 1993; tenże, Kodeks spółek handlowych. Objaśnienia, Kraków 2001; tenże, Modelowanie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w: Współczesne problemy prawa handlowego. Księga jubileuszowa dedykowana prof. dr hab. Marii Poźniak-Niedzielskiej (red. A. Kidyba, R. Skubisz), Kraków 2007; tenże, Niektóre skutki dla obrotu handlowego wprowadzenia trzeciej kategorii podmiotowej, PPH 2004, Nr 12; tenże, Status prawny komandytariusza, Bydgoszcz 2000; tenże, Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w: Aktualne umowy w obrocie gospodarczym (red. A. Kidyba), Warszawa 1998; tenże, Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w: Aktualne umowy w obrocie gospodarczym (red. A. Kidyba), Warszawa 2000; tenże, Zakaz dokonywania czynności prawnych z samym sobą a jednoosobowa spółka z o.o., PiP 1991, Nr 1; tenże, Zasady działania spółki komandytowej z udziałem spółek handlowych jako komplementariuszy, Rej. 2000, Nr 4; J. Klimkowicz, w: Spółka z o.o. w praktyce (red. A. Kidyba), Warszawa 1999; W. Klyta, Jednoosobowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w wybranych państwach Unii Europejskiej, Rej. 1999, Nr 11; A. Koch, Braki przy wpisie spółki z o.o. do rejestru handlowego i konsekwencje ich nieusunięcia (art. 173 KH), PPH 1996, Nr 4; K. Kopaczyńska-Pieczniak, Glosa do uchw. SN z r., III CZP 32/91, OSNC 1992, Nr 1, poz. 7; taż, w: Spółka z o.o. w praktyce (red. A. Kidyba), Warszawa 2000; taż, w: Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (red. A. Kidyba), Warszawa 2007; C. Kosikowski, Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Komentarz, Warszawa 2009; K. Kruczalak, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, Gdańsk 1997; R.L. Kwaśnicki, A. Nalazek, Spółka z o.o. zawierana przy użyciu wzorca udostępnianego w internecie, Pr. Sp. 2011, Nr 12; R. Kwaśnicki, J. Sroka, Przejście wkładu na spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, MoP 2005, Nr 3; M. Leśniak, Spółka z o.o. zakładana za pomocą wzorca umowy nowelizacja kodeksu spółek handlowych, PPH 2011, Nr 12; M. Litwińska, Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, Warszawa 1999; M. Lutter, Ryzyko z tytułu odpowiedzialności powstającej w stadium tworzenia spółki z o.o. na gruncie prawa niemieckiego, PPH 1999, Nr 1; tenże, Sprawozdanie z konferencji nt. reformy polskiego prawa spółek handlowych, PL 1999, Nr 1; A. Malarewicz-Jakubów, E. Bieniek-Koronkiewicz, R. Tanajewska, Wzorzec umowy spółki z o.o. udostępniony w systemie teleinformatycznym, w: Kodeks spółek handlowych po dziesięciu latach (red. J. Frąckowiak), Wrocław 2013; E. Marszałkowska-Krześ, w: J. Jacyszyn, S. Krześ, E. Marszałkowska-Krześ, Kodeks spółek handlowych. 4

5 Rozdział 1. Powstanie spółki Przed Art. 151 Komentarz. Orzecznictwo, Warszawa 2001; M. Minas, Zdolność aportowa, Rej. 1995, Nr 9; J. Naworski, w: Komentarz do Kodeksu spółek handlowych. Spółki osobowe (red. R. Potrzeszcz, T. Siemiątkowski), Warszawa 2001; D. Niestrębski, A. Wołkowicz, Wkłady niepieniężne w spółkach kapitałowych, PPH 1997, Nr 5; E. Nowińska, U. Promińska, M. Du Vall, Prawo własności przemysłowej, Warszawa 2005; J. Okolski, I. Gębusia, Poszukiwanie nowych metod wykładni oświadczeń woli w prawie spółek, PPH 2013, Nr 8; A. Opalski, Funkcja gwarancyjna kapitału akcyjnego w świetle wybranych przepisów projektu prawa spółek, PPH 1999, Nr 9; K. Oplustil, Rachunki bankowe spółek kapitałowych w organizacji. Uwagi na tle regulacji Kodeksu spółek handlowych, Prawo Bankowe 2001, Nr 2; D.M. Opolski, w: Spółka z o.o. w praktyce (red. A. Kidyba), Warszawa 1998; W. Osipacz, Swoboda w kształtowaniu treści umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w zakresie jej organów, Rej. 1992, Nr 7 8; R. Pabis, Wniesienie aportu (a w szczególności prawa własności nieruchomości lub prawa wieczystego użytkowania) do spółki kapitałowej, Rej. 2006, Nr 6; E. Płonka, Osoba prawna jako członek zarządu spółki kapitałowej, PiP 1991, Nr 5; W. Popiołek, Udział w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jako przedmiot wkładu niepieniężnego do innej spółki. Zagadnienia wybrane, Rej. 1995, Nr 9; M. Poźniak-Niedzielska, w: Prawo umów w obrocie gospodarczym (red. S. Włodyka), Kraków 1994; taż, Zbycie przedsiębiorstwa w świetle zmian w Kodeksie handlowym, PiP 1991, Nr 6; K. Romaniuk, Odpowiedzialność za zobowiązania spółki kapitałowej w organizacji, Pr. Sp. 2000, Nr 9; M. Romanowski, Zakładanie spółki z o.o. przez Internet nowelizacja Kodeksu spółek handlowych, MoP 2011, Nr 15; T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz, Zmiany w kodeksie spółek handlowych omówienie i komentarz, cz. 2, PPH 2004, Nr 3; J. Sitko, Firma i jej ochrona, Warszawa 2009; J. Skąpski, Nieruchomość jako aport do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, KPP 1993, Nr 2; P. Skorupa, Odpowiedzialność za wniesienie wkładów w spółce z o.o., Pr. Sp. 1999, Nr 11; R. Skubisz, Prawo do firmy i jego ochrona, PiP 1993, Nr 1; tenże, Zasady prawa firmowego, Rej. 1993, Nr 1; M. Smycz, Komentarz do art ustawy z r. o zmianie ustawy Prawo własności przemysłowej. Lex/el 2002; S. Sołtysiński, Spóźniona reforma prawa spółek handlowych, PPH 1999, Nr 5; J.A. Stefaniuk, Wkład, kapitał zakładowy, udział, PS 1995, Nr 2; tenże, Aport w spółce przedmiot i przesłanki jego wnoszenia, EP 1994, Nr 1; A. Szajkowski, Prawo do wynalazku, w: Instytucje prawne w gospodarce narodowej (red. L. Brol), Warszawa 1981; tenże, Prawo spółek handlowych, Warszawa 1997; A. Szlęzak, P. Moskwa, Kilka uwag o wnoszeniu aportów do spółek kapitałowych na marginesie wyroku 5

6 Art. 151 Dział I. Spółka z ograniczoną... Sądu Najwyższego z 19 października 2006 r., PS 2012, Nr 1; A. Szumański, Odpowiedzialność za niedojście spółki do skutku spółki kapitałowej, MoP 1996, Nr 3; tenże, w: W. Pyzioł, A. Szumański, I. Weiss, Prawo spółek, Bydgoszcz 1998; tenże, Problem funkcji gwarancyjnej kapitału zakładowego (akcyjnego) spółki kapitałowej, PiP 1997, Nr 6; tenże, Problem przekształcenia spółki cywilnej w spółkę kapitałową, PPH 1995, Nr 8; tenże, Wkłady niepieniężne do spółek kapitałowych, Warszawa 1997; tenże, Wykonanie obowiązku wniesienia do spółki kapitałowej rzeczy ruchomej tytułem aportu, PPH 1996, Nr 3; tenże, Zgoda osoby trzeciej na wniesienie wkładu do spółki kapitałowej, PPH 1997, Nr 10; M. Tarska, Zakres swobody umów w spółkach handlowych, Warszawa 2012; W. Theobald, Vor-GmbH und Gründungshaftung, Köln Berlin Bonn München 1984; J. Tomkiewicz, J. Bloch, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz, Warszawa 1934; P.J. Turowicz, Prawa przyznane osobiście poszczególnym wspólnikom lub akcjonariuszom, PPH 1999, Nr 5; W. Weindel, Die Vereinigung aller Aktien und Geschäftsanteilen in einer Hand (Die Einmanngesellschaft), Heidelberg 1930; I. Weiss, Klasyfikacja postanowień umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, Rej. 1994, Nr 7 8; tenże, w: Prawo spółek (red. S. Włodyka), Kraków 1997; tenże, w: Prawo papierów wartościowych (red. S. Włodyka), Kraków 1995; C. Wiśniewski, Prawa względne jako przedmiot aportu w spółkach kapitałowych. Z doświadczeń niemieckich, PUG 1991, Nr 5; A.W. Wiśniewski, Prawo o spółkach. Podręcznik praktyczny, t. II, Warszawa 1994; S. Wróblewski, Komentarz do Kodeksu handlowego, cz. I, Kraków 1935; R. Zdzieborski, Spółki kapitałowe przed rejestracją, Warszawa 2000; tenże, Spółki kapitałowe w organizacji w projekcie ustawy prawo spółek handlowych, PPH 2000, Nr 7; Z. Żabiński, Jednoosobowa spółka kapitałowa, Kraków 1948; C. Żuławska, Aporty w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością. Przedmiot i wycena, PS 1993, Nr 7 8. Art [Cele; sytuacja wspólników] 1. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być utworzona przez jedną albo więcej osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym, chyba że ustawa stanowi inaczej. 2. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie może być zawiązana wyłącznie przez inną jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. 6

7 Rozdział 1. Powstanie spółki Art Wspólnicy są zobowiązani jedynie do świadczeń określonych w umowie spółki. 4. Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki. Spis treści Nb I.Charakterprawnyspółkizo.o II. Cel gospodarczy spółki III. Ograniczenia w tworzeniu spółki z o.o IV.Składosobowyspółki V. Sytuacja wspólnika w spółce jednoosobowej VI. Spółka jednoosobowa jako założyciel VII. Zobowiązania wspólników VIII. Odpowiedzialność wspólników I. Charakter prawny spółki z o.o. 1. Tradycyjnie przyjmuje się, że spółka z ograniczoną odpowie- 1 dzialnością jest tworem pośrednim między spółkami osobowymi a spółką akcyjną [zob. uwagi na temat charakteru prawnego spółki zo.o. K. Kopaczyńska-Pieczniak, w: Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (red. A. Kidyba), s. 28 i n.]. Ta ostatnia traktowana jest jako najbardziej rozwinięta forma spółki kapitałowej. Ponadto wskazuje się na występowanie w spółce z o.o., mimo zaliczenia do spółek kapitałowych, pewnych elementów osobowych. Do najczęściej wskazywanych cech osobowych spółki z o.o. zaliczane jest przysługujące wspólnikom prawo indywidualnej kontroli spółki (art. 212 KSH), prawo przeglądania księgi udziałów (art KSH), prawo przeglądania księgi protokołów (art KSH) oraz prawo żądania wyłączenia wspólnika (art. 266 KSH) (por. A. Rachwał, w: System PrHandl, t. 2a, 2007, s. 883). Pamiętać jednak trzeba, że prawo indywidualnej kontroli może być zastąpione przez kontrolę organów spółki, co w konsekwencji wyłączy ten element osobowy ze spółki z o.o. Prawa przeglądania księgi udziałów wspólnik nie może być pozbawiony. Z kolei prawo żądania wyłączenia wspólnika nie jest czystym elementem osobowym, bowiem jednym z elementów warunkujących to prawo jest, aby zawsze z żądaniem tym występowali wspólnicy repre- 7

8 Art. 151 Dział I. Spółka z ograniczoną... zentujący więcej niż 50% kapitału zakładowego [zob. na ten temat A. Kidyba, Modelowanie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w: Współczesne problemy (red. A. Kidyba, R. Skubisz), s. 141] Teoretyczne założenie pośredniości spółki z ograniczoną odpowiedzialnością czy uznanie jej kapitałowo-osobowego charakteru (A. Szajkowski, w:sołtysiński, Szajkowski, Szwaja, Komentarz KH, t. I, 1994, s. 822) nie musi jednak zawsze wystąpić. Poszukiwanie elementów osobowych i zakres tych odchyleń w kierunku spółki jawnej nie musi w każdym przypadku oznaczać wpływu elementów osobowych na spółkę z o.o. Wyjątki w kształtowaniu konstrukcji spółki z o.o. zależeć mogą od woli ustawodawcy lub woli wspólników. W Kodeksie spółek handlowych poza wcześniej wymienionymi przepisami można odnaleźć również inne normy analogiczne do dotyczących spółki jawnej. Należą do nich: art KSH (zakaz wystawiania na udziały lub prawa do zysków w spółce dokumentów imiennych, na okaziciela i dokumentów na zlecenie), art. 227 KSH (podejmowanie uchwał bez odbycia zgromadzenia wspólników), art. 271 KSH (przyznanie prawa żądania rozwiązania spółki przez sąd) (I. Weiss, w: Kruczalak, Komentarz KH, s. 215). Nie ma jednak przeszkód, aby wspólnicy w umowie spółki wprowadzili jeszcze inne rozwiązania, które są stosowane w spółkach osobowych (np. prawo do informacji i przeglądania dokumentów). Wskazywane podobieństwa do spółki akcyjnej mają uzasadnić jej kapitałowy charakter. Wydaje się, że spółka z o.o. ze swej istoty, a nie z powodu podobieństw do spółki akcyjnej, może być traktowana jako spółka kapitałowa. Wiąże się to przede wszystkim z: 1) obowiązkiem wniesienia do spółki wkładów; 2) brakiem odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki; 3) odpowiedzialnością spółki całym majątkiem za zobowiązania; 4) działaniem przez organy, a nie za pośrednictwem wspólników. Nie powinno być wątpliwości co do kapitałowego charakteru spółki z o.o., a elementy wskazywane jako osobowe nie zmieniają typowego charakteru tej spółki. Praktyczne znaczenie takiego podziału jest niewielkie i zgodzić się należy z I. Weissem, że konstrukcja spółki z o.o. pozwala na elastyczne kształtowanie 8

9 Rozdział 1. Powstanie spółki Art. 151 prawnego charakteru tej spółki. Poprzez stosowanie przepisów Kodeksu spółek handlowych i umowy spółki, wspólnicy mogą kształtować jej strukturę w kierunku bezosobowym lub osobowym (I. Weiss, w:kruczalak, Komentarz KH, s ). Niemniej jednak ostatnie zmiany dokonane ustawą z r. o zmianie ustawy Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 217, poz. 1381) obniżające poziom minimalnego kapitału zakładowego do zł sytuują spółkę bardziej jako osobową niż kapitałową. Przyjąć należy, że zmiany obniżające poziom kapitału zakładowego nie brały pod uwagę znaczenia spółek osobowych. Aktualnie rozbudowany system spółek osobowych może nie być wykorzystany ze względu na bardzo niski poziom kapitału zakładowego w spółce z o.o. Przy braku innych mechanizmów chroniących wierzycieli i spółkę, obniżenie kapitału zakładowego należy ocenić negatywnie. 3. Poza dyskusją pozostaje, że istotą spółki z o.o. jest wnoszony 3 do spółki kapitał, a osoby wspólników odgrywają tu drugoplanową rolę. Wnoszony do spółki kapitał będzie decydował o sile głosu przy podejmowaniu decyzji, wpływie na działanie spółki, udziale w zyskach, ale i stopniu partycypacji w stratach, a w końcu o ryzyku gospodarczym związanym z wniesionym do spółki wkładem (Kidyba, Prawo handlowe, 2009, s. 352 i n.). W spółce z o.o. występuje istotna zmiana w sposobie funkcjonowania tej spółki w stosunku do spółek osobowych (choć zaciera się to w spółce partnerskiej i komandytowo-akcyjnej). Decyzje podejmowane są przez organy spółki (zarząd, zgromadzenie wspólników, ewentualnieradę nadzorcząi komisję rewizyjną), a tylko wyjątkowo decydować mogą wspólnicy. Zgodnie z art KSH, wspólnicy będą mogli podjąć uchwałę nie na posiedzeniu organu (zgromadzenia wspólników), jeżeli wszyscy wspólnicy wyrażają na piśmie zgodę na postanowienie, które ma być powzięte, albo na głosowanie pisemne. W wielu przypadkach wspólnicy mogą wpływać na określone działanie organów (np. art KSH domaganie się zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników) czy inicjowanie działania sądu (art. 237, KSH i n.). Generalnie wiąże się to z tzw. prawami mniejszości. 9

10 Art. 151 Dział I. Spółka z ograniczoną Reasumując, przyjąć należy, że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest spółką handlową o kapitałowym charakterze, mającą osobowość prawną, działającą w oparciu o kapitał zakładowy podzielony na udziały, ponoszącą odpowiedzialność całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, w której mogą wystąpić elementy wpływu wspólników na działania takiej spółki [por. również A. Szajkowski, w:sołtysiński, Szajkowski, Szwaja, Komentarz KH, t. I, 1994, s. 845; A.W. Wiśniewski, Prawo, s ; K. Kruczalak, Spółka, s. 75 i n.; I. Weiss, w:prawo spółek (red. S. Włodyka), s ]. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością realizuje swe funkcje na podstawie stosunków między spółką a wspólnikami, nie zaś poprzez powstające stosunki wewnętrzne między wspólnikami. W konsekwencji oznacza to m.in., że mamy do czynienia z określoną podmiotowo konstrukcją prawną spółki, która dodatkowo wzmocniona jest brakiem odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest najczęściej stosowaną formą spółki handlowej. Zjawisko takie obserwujemy nie tylko w Polsce, ale i w innych krajach, gdzie obowiązują przepisy regulujące tę strukturę. Wiąże się to przede wszystkim z dużą elastycznością tej formy spółki z jednoczesnym przystosowaniem jej do współdziałania, głównie mniejszej liczby wspólników. Omówione w tezie 1 (Nb 1) elementy wpływu wspólników na spółkę, które mogą występować w spółce z o.o. przy jednoczesnym ograniczeniu odpowiedzialności wspólników, powodują, że spółka ta jest bardzo atrakcyjna. Ograniczenie odpowiedzialności wspólników w istocie nie może być oceniane jako jakaś forma ograniczonej odpowiedzialności wspólnika na podobieństwo odpowiedzialności, np. za zobowiązania spółki własnym majątkiem wspólnicy bowiem jedynie ponoszą ryzyko utraty majątku wnoszonego do spółki. Kodeks spółek handlowych (por. art KSH) nie przewiduje odpowiedzialności osobistej za zobowiązania spółki. Tylko wyjątkowo należy wspomnieć o możliwych sytuacjach, w których wspólnik będzie ponosił odpowiedzialność osobistą, co nie wynika z faktu bycia wspólnikiem, ale np. z pełnionej przez wspólnika 10

11 Rozdział 1. Powstanie spółki Art. 151 funkcji członka zarządu, rady nadzorczej, działań podjętych przed zarejestrowaniem itp. II. Cel gospodarczy spółki 1. Istotnym novum KSH jest poszerzenie możliwości tworzenia 6 spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. Do wejścia w życie KSH spółki z o.o. mogły być tworzone tylko w celach gospodarczych. Obecnie spółki z o.o. mogą być tworzone w każdym celu prawnie dopuszczalnym, chyba że ustawa stanowi inaczej. W ten sposób zrównano z sobą cele tworzenia spółek akcyjnych i z o.o. W przypadku spółki jawnej (art KSH), komandytowej (art KSH) i komandytowo-akcyjnej (art. 125 KSH) celem tym jest prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, a spółki partnerskiej (art KSH) wykonywanie wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. Spółkę z o.o. można utworzyć zarówno w celach zarobkowych, jak i niezarobkowych. W ten sposób historyczne znaczenie mają dyskusje na temat granic dozwolonego działania spółki z o.o. Obecnie o ile przepis ustawy nie stanowi odmiennie, można realizować zarówno cele gospodarcze, jak i niegospodarcze. Przyjąć należy, że spółka z o.o. może być tworzona: 1) w celach zarobkowych; 2) w celach gospodarczych niemających charakteru zarobkowego; 3) w celach niegospodarczych. Podział powyższy stosowany jest w literaturze niemieckiej, obejmuje cele skierowane bezpośrednio na zysk (Erwerbwirtschaftsliche Zwecke A. Hueck,w:A. Baumbach, A. Hueck, GmbH-Gesetz, s. 16), inne cele gospodarcze (sonstige wirtschaftliche Zwecke) i niegospodarcze (ideele Zwecke A. Hueck, w:a. Baumbach, A. Hueck, GmbH-Gesetz, s ). Stosując inne nazewnictwo, możemy przyjąć, że utworzona spółka staje się: przedsiębiorcą sensu stricto, instytucją not for profit albo instytucją non profit (Kidyba, Prawo handlowe, 2012, s ). W pierwszym przypadku muszą być spełnione wszystkie warunki do uznania spółki za przedsiębiorcę, zgodnie z ustawą z r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. 11

12 Art. 151 Dział I. Spółka z ograniczoną... z 2013 r. poz. 672 ze zm.). W drugim przypadku prowadzona jest działalność gospodarcza, ale zysk nie jest dzielony między wspólników (działalność nie dla zysku, ale przy prowadzeniu aktywności gospodarczej). Ostatnia kategoria spółki z o.o. non profit związana jest z realizacją tylko celów idealnych (ideele Zwecke), nieskierowanych na zysk i niebędących działalnością gospodarczą. Polski ustawodawca wykorzystał pojęcie celu zarobkowego przy definiowaniu działalności gospodarczej. W ustawie z r. o swobodzie działalności gospodarczej zawarta została norma, która wiąże prowadzenie działalności gospodarczej z celem zarobkowym. Zgodnie z art. 2 SwobDziałGospU, działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Cel zarobkowy może być osiągnięty poprzez prowadzenie działalności gospodarczej w sposób ciągły i zorganizowany. Możliwe jest jednak osiągnięcie celu zarobkowego bez prowadzenia działalności gospodarczej w rozumieniu Swob- DziałGospU, jeżeli np. działalność ta nie ma charakteru ciągłego, ale np. jednorazowy lub okresowy. Jeżeli spółka z o.o. prowadzi działalność gospodarczą w sposób określony w art. 2 SwobDziałGospU, może stać się przedsiębiorcą. Ten ostatni został zdefiniowany jako osoba fizyczna, osoba prawna oraz osoba, która zarobkowo, we własnym imieniu podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą w rozumieniu art. 2 SwobDziałGospU. Przedsiębiorcami są także wspólnicy spółki cywilnej, jeżeli prowadzą działalność gospodarczą. Z przedstawionej definicji wynika, że przedsiębiorcą może być zasadniczo spółka po wpisie do rejestru. Jednakże spółka w organizacji uzyskuje status przedsiębiorcy przed wpisem, jeśli prowadzi działalność gospodarczą (art. 4 ust. 1 i art. 14 ust. 4 SwobDziałGospU). Ta ostatnia jest jednak niemającą osobowości prawnej spółką prawa handlowego. Poza celem zarobkowym realizowanym w postaci prowadzonej działalności gospodarczej lub poza nią, spółki z o.o. mogą być 12

13 Rozdział 1. Powstanie spółki Art. 151 tworzone w celach gospodarczych niemających charakteru zarobkowego (sonstige wirtschaftliche Zwecke A. Hueck,w:A. Baumbach, A. Hueck, GmbH-Gesetz, s. 17). Są to takie cele, które nie polegają na prowadzeniu przedsiębiorstwa i które nie są skierowane na zysk (A. Szajkowski, w:sołtysiński, Szajkowski, Szwaja, Komentarz KH, t. I, 1994, s ). A. Hueck wskazuje m.in. na wykorzystanie spółki z o.o. dla działalności kartelowej, syndykatowej (A. Hueck, w: A. Baumbach, A. Hueck, GmbH-Gesetz, s. 17). W związku ze zmianą stanu prawnego w tym przypadku zachowują znaczenie uwagi przedstawione w doktrynie jeszcze przed wejściem w życie KSH. Dopuszczalnym celem działania spółki z o.o. może być zamiar uzyskania przez spółkę lub podmioty z nią powiązane pewnych korzyści majątkowych, również obok innych wartości ekonomicznych (A. Szajkowski, w:sołtysiński, Szajkowski, Szwaja, Komentarz KH, t. I, 1994, s ). Wskazuje się więc na działalność np. wymagającą trwałego dofinansowania: tworzenie zbiorów literatury, działalność naukowo-techniczną, kolekcjonowanie dzieł sztuki. Ponadto za działalność o celu dopuszczalnym dla spółki z o.o. uznaje się: prowadzenie badań patentowych, marketing, organizowanie działalności innych podmiotów gospodarczych (np. zarządzanie spółkami zależnymi w ramach układu holdingowego A. Szajkowski, w:sołtysiński, Szajkowski, Szwaja, Komentarz KH, t. I, 1994, s. 850; K. Kruczalak, Spółka, s. 75; A.W. Wiśniewski, Prawo, s. 59). Może to być również działalność, która sama nie przynosi zysku, ale umożliwia jego realizację na innych odcinkach procesu gospodarczego, w których zainteresowani są uczestnicy (A.W. Wiśniewski, Prawo, s ). Podejmowanie działalności, która nie ma charakteru zarobkowego, ale realizuje cele dodatkowe, mające charakter gospodarczy, spowoduje zaliczenie spółki z o.o. do kategorii not for profit lub non profit. Ta ostatnia kategoria wystąpi, jeżeli celem spółki będzie cel niezarobkowy (idealny) i gdy nie są dzielone żadne zyski między wspólników. Do celów idealnych możemy zaliczyć cele naukowe, 13

14 Art. 151 Dział I. Spółka z ograniczoną... kulturalne, charytatywne, polityczne, religijne, socjalne, w sferze sztuki itd. Obecnie można określić dla spółki wszelkie cele. Ostatnie wymienione mogą być także realizowane obok celów zarobkowych czy gospodarczych. Nie ma więc przeszkód, aby cele miały różnorodny charakter: z jednej strony wskazanie celów związanych z zyskami lub aktywnością gospodarczą, z drugiej strony działalność idealna Cel określony w art. 151 KSH odnosi się indywidualnie do spółki z o.o., jednakże KSH w art. 3 w sposób generalny wskazuje na cechy spółek handlowych i warunki, jakie muszą być spełnione w sensie ogólnym, aby była spółką handlową: 1) zawarcie umowy spółki (złożenie jednostronnego oświadczenia woli w jednoosobowej spółce z o.o.); 2) zobowiązanie się w umowie spółki do dążenia do wspólnego celu; 3) realizacja wspólnego celu musi nastąpić przez wniesienie wkładów; 4) realizacja wspólnego celu może nastąpić również przez współdziałanie w inny określony sposób niż wniesienie wkładów (jeżeli umowa spółki tak stanowi). W związku z powyższym ustalenie warunków tworzenia spółki z o.o. należy uzupełnić o wskazanie wspólnego celu, do którego będą dążyć wspólnicy, wnosząc do spółki wkład oraz współdziałając w inny, określony sposób. Niezrealizowanie któregoś z wymienionych warunków może prowadzić do uznania, że nie powstała spółka z o.o., ale spółka cywilna. Niezrealizowanie też któregoś z warunków określonych w art. 3 KSH powoduje, że spółka z o.o. jako spółka handlowa nie powstaje. Wspólnym celem, jak to przewiduje art KSH, może być każdy cel dozwolony przez prawo, ale musi to być wspólny cel wspólników, do którego zobowiązują się dążyć. Z zagadnieniem tym wiąże się zobowiązanie do wniesienia wkładów (które ma obecnie odniesienie do wszelkich form spółek, również osobowych por. komentarz do art. 158 KSH). Poza zobowiązaniem do wniesienia wkładu dodatkowo (ale nie zamiennie) mogą być wskazane inne formy współdziałania, np. poprzez zobowiązanie do udzielania pożyczek spółce, realizacji określonych świadczeń na 14

15 Rozdział 1. Powstanie spółki Art. 151 rzecz spółki. Cel ten musi być celem wspólnym, tj. jego realizacja powinna obciążać wszystkich wspólników. W ten sposób może być realizowane współdziałanie. Wspólnym celem może być także współdziałanie w zakresie przekazywania części dywidendy na inne cele niż do podziału między wspólników, prowadzenie ośrodka badawczego, propagowanie idei ekologicznych itp. 3. Cel spółki, który jest wspólnym celem wspólników, stanowi 8 element konstytutywny powstania spółki. Jeżeli wspólnicy nie ustalą wspólnego celu skonkretyzowanego w przedmiocie działalności spółki (art pkt 2 KSH), przyjąć należy, że nie dochodzi do zawarcia umowy spółki, a w konsekwencji nie powstaje spółka w organizacji. Trudno uznać nieokreślenie wspólnego celu za brak usuwalny w rozumieniu art. 165 KSH. W takim przypadku, ponieważ nie doszło do zawarcia umowy spółki, sąd i spółka nie będą mogli skorzystać z art. 165 KSH. Gdyby jednak nastąpiło zarejestrowanie spółki, zastosowanie mieć będzie art. 21 KSH. Sąd może orzec rozwiązanie spółki wpisanej już do rejestru, gdyż nie zawarto umowy spółki (art pkt 1 KSH). 4. Cel spółki należy powiązać z przedmiotem jej działalności. 9 Ten ostatni stanowi konkretyzację ogólnie określonych celów i wskazuje, jakie są granice legalnego działania spółki. Spółka z o.o. może prowadzić wszelką działalność, która nie jest sprzeczna z prawem. Jeżeli jednak spółka wykroczy poza zakres przedmiotu działalności spółki, nie ma to skutków wobec osób trzecich (S. Sołtysiński, w:sołtysiński, Szajkowski, Szwaja, Komentarz KH, t. I, 1994, s. 35 i n.). Przedmiot działalności ma znaczenie jedynie w stosunkach wewnętrznych. Działanie poza przedmiotem działalności może prowadzić do odpowiedzialności członków zarządu. 5. Kodeks spółek handlowych odstąpił obecnie od określania 10 przedmiotu działalności prowadzonego przedsiębiorstwa przez spółkę, zastępując ten wymóg koniecznością określenia przedmiotu działalności (art pkt 2, art pkt 2 KSH). Nie wyprzedzając późniejszych wywodów (por. komentarz do art. 157), przyjąć należy, że ustalenia doktryny i orzecznictwa w poprzednim 15

16 Art. 151 Dział I. Spółka z ograniczoną... stanie prawnym zachowują aktualność. Najistotniejsza zmiana polega zaś na tym, że obecnie dopuszcza się utworzenie spółki bez konieczności prowadzenia przez nią przedsiębiorstwa. Pojęcie przedsiębiorstwa prowadzonego przez spółkę ujęte jest w znaczeniu funkcjonalnym, tj. zorganizowanej formy prowadzenia działalności gospodarczej na podstawie kompleksu praw majątkowych i niemajątkowych. Jeżeli więc spółka została utworzona w celach niezarobkowych, niegospodarczych, to nie występuje konieczność, aby prowadziła przedsiębiorstwo (por. również J. Jacyszyn, Spółka, s ) Nie ma przeszkód, aby spółka realizowała cele niegospodarcze, gdyż zgodnie z art. 151 KSH spółka może być utworzona w każdym celu. Skoro jednak mowa jest wyraźnie o celu prowadzenia działalności gospodarczej, to cel taki powinien być realizowany. Nierealizowanie celu, w jakim spółka została utworzona, stanowi naruszenie przepisów prawa Konstrukcja Krajowego Rejestru Sądowego (ustawa z r. o Krajowym Rejestrze Sądowym, t.j. Dz.U. z 2013 r. poz ze zm.) odróżnia przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą od tych podmiotów, których cel nie wiąże się głównie z działalnością gospodarczą (np. fundacje, stowarzyszenia). Ta ostatnia grupa, jeżeli podejmuje działalność gospodarczą, jest wpisywana dodatkowo do rejestru przedsiębiorców. Na tym tle (również w kontekście spółki akcyjnej) powstaje problem zakwalifikowania spółki z o.o. do kategorii przedsiębiorców, jeżeli nie prowadzi ona działalności gospodarczej ani zarobkowej. Należy przyjąć, że w rozumieniu KrRejSU mimo że spółka z o.o. nie będzie przedsiębiorcą, zgodnie z art. 2 SwobDziałGospU zawsze będzie traktowana jako przedsiębiorca. Nie istnieje zależność odwrotna, związana z wpisem do KRS, polegająca na tym, że jeżeli przedsiębiorca wpisany w rejestrze przedsiębiorców nie prowadzi działalności gospodarczej, to zostaje wpisany do rejestru instytucji non profit Kształt art. 151 KSH odbiega od poprzednio obowiązującego art. 158 KH. Zmiany dotyczą przede wszystkim zmiany celu, w jakim spółka może być obecnie utworzona (każdy cel prawnie 16