Materiał na posiedzenie Rady ds. Systemu Płatniczego w dniu 12 grudnia 2014 r. do punktu 4. Grudzień 2014 r.

Transkrypt

1 Materiał na posiedzenie Rady ds. Systemu Płatniczego w dniu 12 grudnia 2014 r. do punktu 4 Grudzień 2014 r. Informacja na temat stanu dostosowania Polski do przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 260/2012 z dnia 14 marca 2012 r. ustanawiającego wymogi techniczne i handlowe w odniesieniu do poleceń przelewu i poleceń zapłaty w euro oraz zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 924/2009 analiza i wnioski Departament Systemu Płatniczego NBP Warszawa, 2014

2 Opracował: DSP

3 Spis treści Wstęp 3 1. Podstawowa charakterystyka rozporządzenia 260/ Cel rozporządzenia 260/ Zmiany wynikające z rozporządzenia 260/ Zakres zastosowania rozporządzenia 260/ Pierwotna i finalna data wejścia w życie rozporządzenia 260/ Spotkanie robocze z przedstawicielami Komisji Europejskiej w sprawie interpretacji przepisów rozporządzenia 260/ Obowiązki i wymagania wynikające z rozporządzenia 260/2012 i ich realizacja w Polsce Wymogi techniczne dla poleceń przelewu i poleceń zapłaty w euro Polecenie przelewu Polecenie zapłaty Zdolność odbiorcza wątpliwości interpretacyjne Interoperacyjność - systemy rozliczeniowe Zasada wyłącznego użycia numeru IBAN (IBAN only) Organy odpowiedzialne za przestrzeganie przepisów rozporządzenia 260/ Sankcje za naruszenie przepisów rozporządzenia 260/ Pozasądowe procedury wnoszenia skarg i procedury dochodzenia praw wynikających z rozporządzenia 260/ Problem dostosowania płatności w złotych, w tym płatności podatkowych i na rzecz ZUS, do standardów SEPA i wymogów rozporządzenia 260/2012 przed ewentualnym przystąpieniem Polski do strefy euro Rozważania nt. dostosowania płatności w walucie krajowej do standardów SEPA Kwestia dostosowania płatności podatkowych i na rzecz ZUS do wymogów rozporządzenia 260/ Komunikacja Zmiany w strukturze SEPA Polska Podsumowanie Wnioski 36 Wykaz stosowanych skrótów 38

4 Wstęp Wstęp W dniu 14 marca 2012 r. przyjęte zostało rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 260/2012 ustanawiające wymogi techniczne i handlowe w odniesieniu do poleceń przelewu i poleceń zapłaty w euro oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 924/ (dalej rozporządzenie 260/2012 ). Przedmiotowe rozporządzenie wiąże w całości państwa członkowskie UE wraz z pozostałymi krajami Europejskiego Obszaru Gospodarczego i jest stosowane bezpośrednio od dnia 31 marca 2012 r. Na posiedzeniu Rady ds. Systemu Płatniczego w dniu 21 września 2012 r. została przedstawiona, przygotowana przez Departament Systemu Płatniczego NBP, Notatka w sprawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 260/2012 z dnia 14 marca 2012 r. ustanawiającego wymogi techniczne i handlowe w odniesieniu do poleceń przelewu i poleceń zapłaty w euro oraz zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 924/2009, której celem było skrótowe przedstawienie genezy i treści ww. rozporządzenia i przede wszystkim wskazanie podstawowych konsekwencji i wniosków dla Polski związanych z jego wejściem w życie. Rada zapoznała się z ww. notatką oraz zaakceptowała przedstawione w niej następujące wnioski: W Polsce po dniu 31 października 2016 r. usługi płatnicze w postaci polecenia przelewu i polecenia zapłaty w euro, z wyłączeniem wskazanych w rozporządzeniu 260/2012, powinny być realizowane w standardzie SEPA (zakładając, że Polska nie przystąpi wcześniej do strefy euro), zatem do tej daty dostawcy usług płatniczych realizujący płatności w euro powinni dostosować się do wymogów rozporządzenia. W tym kontekście bardzo istotne jest wcześniejsze wypracowanie standardów dla płatności w euro na rzecz ZUS oraz płatności podatkowych w euro dokonywanych na rzecz urzędów skarbowych. Wymóg zapewnienia przez dostawców usług płatniczych zdolności odbiorczej odnośnie do poleceń przelewu i poleceń zapłaty w euro do dnia 31 października 2016 r. oznacza, że dostawcy usług płatniczych, oferujący krajowe polecenia przelewu lub polecenia zapłaty w euro, powinni odpowiednio wcześnie podjąć działania zapewniające zdolność odbioru takich płatności w standardzie SEPA, zainicjonowanych w dowolnym państwie należącym do EOG. Rozporządzenie wskazuje IBAN jako standard numeru rachunku płatniczego. Obecnie w Polsce, na mocy zarządzenia Prezesa NBP w sprawie sposobu numeracji banków i rachunków bankowych, do identyfikacji rachunków bankowych w rozliczeniach można stosować numer rachunku bankowego lub IBAN. Biorąc pod uwagę prostą konwersję numeru rachunku bankowego na IBAN, w Polsce nie ma potrzeby prowadzenia dodatkowych działań w tym zakresie w związku z wejściem w życie rozporządzenia. Do uregulowania pozostaje kwestia stosowania IBAN przez niebankowych dostawców usług płatniczych. Zgodnie z postanowieniami rozporządzenia, podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić systemy płatności detalicznych w euro powinny najpóźniej do dnia 31 października 2016 r. zapewnić techniczną interoperacyjność pozwalającą na współpracę z innymi systemami płatności detalicznych w euro. Obecnie w Polsce postanowieniami rozporządzenia objęty jest system 1 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 94 z dnia , str

5 Wstęp EuroELIXIR prowadzony przez KIR S.A. W zakresie poleceń przelewu SEPA system ten już teraz zapewnia wspomnianą techniczną interoperacyjność z innymi systemami płatności detalicznych w euro, tj. z systemem STEP2 oraz z systemami izb rozliczeniowych zrzeszonych w ramach EACHA (European Automated Clearing House Association Stowarzyszenie Europejskich Izb Rozliczeniowych). KIR S.A. podjęła także kroki zmierzające do zapewnienia we właściwym terminie technicznej interoperacyjności odnośnie do poleceń zapłaty w standardzie SEPA. Wymóg rozporządzenia dotyczący obowiązku posługiwania się przez płatników kodem identyfikującym instytucję (BIC) został ograniczony w czasie, w szczególności dla płatności transgranicznych, do dnia 1 lutego 2016 r. Dostawcy usług płatniczych muszą zatem zapewnić, aby ich systemy informatyczne były przystosowane do spełnienia wymogów w zakresie przetwarzania BIC do tej daty. Rozporządzenie nakłada obowiązek zmodyfikowania najpóźniej od dnia 1 lutego 2016 r. cenników dostawców usług płatniczych w taki sposób, aby uwzględnić przepis znoszący próg wartości transakcji 50 tys. euro, do którego obecnie opłaty za płatności krajowe i transgraniczne w euro muszą być takie same. Rozporządzenie nakłada na państwa członkowskie dodatkowe wymogi o charakterze formalnoprawnym, np. obowiązek wyznaczenia organu odpowiedzialnego za zapewnienie przestrzegania przepisów rozporządzenia i ustanowienie odpowiednich sankcji z tytułu naruszenia przepisów rozporządzenia. Zdaniem DSP NBP, realizacja tych zadań leży w kompetencjach Ministra Finansów. W będącym w toku prac legislacyjnych projekcie ustawy zmieniającej ustawę o usługach płatniczych przewidziano, iż organem odpowiedzialnym za zapewnienie przestrzegania przepisów rozporządzenia będzie Komisja Nadzoru Finansowego (KNF). Następnie wspomniana notatka w sprawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 260/2012 wraz z zawartymi w niej wnioskami została przedstawiona Komisji Nadzoru Finansowego, Krajowej Izbie Rozliczeniowej S.A., Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych, Ministerstwu Finansów, Związkowi Banków Polskich oraz odpowiednim departamentom w ramach Narodowego Banku Polskiego, z prośbą o rozważenie wniosków z niej płynących. Celem niniejszej notatki jest skrótowe przedstawienie informacji o działaniach, jakie zostały podjęte w Polsce w zakresie wdrażania obowiązków nałożonych przez rozporządzenie 260/2012, które nastąpiły od września 2012 r., tj. od momentu przedstawienia Radzie ds. Systemu Płatniczego poprzedniej notatki o rozporządzeniu 260/2012. Niniejsze opracowanie zostało opracowane w oparciu o materiały będące w dyspozycji NBP oraz o informacje przedstawione przez Ministerstwo Finansów, Komisję Nadzoru Finansowego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Krajową Izbę Rozliczeniową S.A., Związek Banków Polskich, Krajowy Związek Banków Spółdzielczych, Polską Organizację Niebankowych Instytucji Płatności oraz Krajową Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo-Kredytową. Jednocześnie należy zauważyć, iż w niniejszym opracowaniu poruszono jedynie zagadnienia leżące w zakresie przedmiotowym omawianego rozporządzenia, a pominięto inne kwestie, związane z problematyką SEPA, jak np. wprowadzenie standardu SEPA dla kart płatniczych. Niniejsza informacja przedstawia podstawową charakterystykę rozporządzenia 260/2012, opis spotkania z przedstawicielami Komisji Europejskiej, którego celem była interpretacja przepisów tego rozporządzenia, jak również pogłębiony opis obowiązków i wymogów z niego wynikających. W odrębnym punkcie opisano 4

6 Wstęp problem zasadności i możliwości dostosowania płatności w złotych i wymogów rozporządzenia 260/2012 przed ewentualnym przystąpieniem Polski do strefy euro. Ponadto w informacji pokrótce opisano kwestie dotyczące komunikacji związanej z kampaniami informacyjnymi, mającymi na celu zwiększenie świadomości społecznej na temat standardów SEPA i przygotowanie obywateli do migracji do nowych standardów płatności oraz zawarto opis zmian w strukturze SEPA Polska. W końcowej części informacji zawarto propozycję wniosków, o których przyjęcie przez Radę ds. Systemu Płatniczego wnioskuje Departament Systemu Płatniczego NBP. 5

7 Podstawowa charakterystyka rozporządzenia 260/ Podstawowa charakterystyka rozporządzenia 260/ Cel rozporządzenia 260/2012 Podstawowym celem rozporządzenia było wprowadzenie otwartych, wspólnych standardów, zasad i praktyk w zakresie płatności poprzez opracowanie wspólnych ogólnounijnych usług płatniczych, dzięki czemu zaniknie rozróżnienie między płatnościami krajowymi a transgranicznymi oraz zostanie wywarta presja na spadek cen elektronicznych usług płatniczych w euro. Celem rozporządzenia było również przyśpieszenie przechodzenia na standard SEPA, które pierwotnie miało nastąpić siłami rynku, lecz z uwagi na bardzo powolne tempo migracji postanowiono o wydaniu aktu prawnego, który istotnie skróci ten proces. Rozporządzenie 260/2012 ustanawiało wymogi techniczne, które w chwili obecnej mogą spełnić opracowane przez European Payments Council i uruchomione w 2008 r. i 2009 r. schematy płatności. Konstrukcja tego aktu prawnego umożliwia jednak przyjęcie i spopularyzowanie innych schematów płatności, które spełnią wymogi określone w rozporządzeniu. Ponadto rozporządzenie miało na celu uzupełnienie istniejących ram prawnych z zakresie usług płatniczych w obrębie UE, tj. dyrektywy 2007/64/WE w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego. Dokonało ono również zmiany rozporządzenia 924/2009 w sprawie płatności transgranicznych we Wspólnocie. 1.2 Zmiany wynikające z rozporządzenia 260/2012 Rozporządzenie wprowadziło następujące zasady i zmiany w stosunku do dotychczasowych zasad: Dostawca usług płatniczych odbiorcy, który posiada zdolność odbiorczą dla krajowego polecenia przelewu w euro, musi posiadać również taką zdolność dla polecenia przelewu opartego na ogólnounijnym schemacie płatności (zdolność odbiorcza dla polecenia przelewu). Dostawca usług płatniczych płatnika, który posiada zdolność odbiorczą dla krajowego polecenia zapłaty w euro, musi posiadać taką zdolność dla polecenia zapłaty opartego na ogólnounijnym schemacie płatności (zdolność odbiorcza dla polecenia zapłaty). Schematy płatnicze muszą mieć takie same zasady zarówno w odniesieniu do krajowych, jak i transgranicznych poleceń przelewu i poleceń zapłaty w euro, a uczestnicy tych schematów płatniczych muszą stanowić większość dostawców usług płatniczych z większości państw członkowskich oraz większość dostawców usług płatniczych w Unii, uwzględniając jedynie dostawców usług płatniczych, którzy realizują odpowiednio polecenia przelewu lub polecenia zapłaty (interoperacyjność). Wprowadzono nowe wymogi dotyczące transakcji polecenia przelewu i polecenia zapłaty w euro m.in. identyfikatorem rachunku płatniczego będzie IBAN, natomiast format komunikatów ma być zgodny z normą ISO XML. 6

8 Podstawowa charakterystyka rozporządzenia 260/2012 Zniesiono wymóg podawania nazwy państwa członkowskiego, w którym znajduje się rachunek płatniczy. Z dniem 1 listopada 2012 r. została zniesiona wielostronna opłata interchange od transakcji polecenia zapłaty z zastrzeżeniem, że za krajowe transakcje polecenia zapłaty opłata taka może być stosowana do dnia 1 lutego 2017 r., natomiast w przypadku R-transakcji 2 (tj. transakcji, które nie mogą być należycie wykonane) opłata ta nie może przekroczyć rzeczywistych kosztów jej obsługi u najbardziej efektywnego porównywalnego dostawcy usług płatniczych. Rozszerzono zakres stosowania zasady równych opłat za płatności krajowe i transgraniczne w euro niezależnie od kwoty płatności. Zniesiono krajowe obowiązki sprawozdawcze nałożone na dostawców usług płatniczych, dotyczące transakcji płatniczych przeprowadzanych przez klientów tych dostawców, wykorzystywane do tworzenia statystyk bilansu płatniczego, oparte na danych rozrachunkowych, takich jak np. kwota przelewu, klasyfikacja ekonomiczna przelewu, kraj beneficjenta czy podmiot otrzymujący przelew. Wprowadzono klauzulę rewizyjną umożliwiającą wprowadzenie przez Komisję Europejską odpowiednich zmian w załączniku do rozporządzenia, w którym określone zostały wymogi techniczne dla polecenia przelewu i polecenia zapłaty w euro. Wprowadzono obowiązek wyznaczenia przez państwa członkowskie właściwych organów odpowiedzialnych za egzekwowanie przepisów rozporządzenia 260/2012. Wprowadzono obowiązek ustanowienia przez państwa członkowskie pozasądowych procedur wnoszenia skarg i procedur regulujących rozstrzyganie sporów związanych z prawami i obowiązkami wynikającymi z rozporządzenia. 1.3 Zakres zastosowania rozporządzenia 260/2012 Rozporządzenie ma zastosowanie do transakcji polecenia przelewu i transakcji polecenia zapłaty w euro w Unii Europejskiej, w przypadku gdy: dostawca usług płatniczych płatnika oraz dostawca usług płatniczych odbiorcy znajdują się w Unii, lub jedyny dostawca usług płatniczych uczestniczący w transakcji znajduje się w Unii. Rozporządzenie ma także zastosowanie do poleceń przelewu i poleceń zapłaty leżących u podstaw transakcji płatniczych, których schematy są na nich oparte, lecz wykazują dodatkowe cechy fakultatywne lub obejmują usługi fakultatywne. Rozporządzenie nie ma zastosowania do transakcji płatniczych: między dostawcami usług płatniczych i w ramach dostawców usług płatniczych na ich własny rachunek, 2 R-transakcja zgodnie z art. 2 pkt 25 rozporządzenia nr 260/2012, oznacza transakcję płatniczą, która nie może być właściwie wykonana przez dostawcę usług płatniczych lub która skutkuje obsługą wyjątków, między innymi z powodu braku środków, odwołania, błędnej kwoty lub błędnej daty, braku upoważnienia lub niewłaściwego lub zamkniętego rachunku. 7

9 Podstawowa charakterystyka rozporządzenia 260/2012 przetwarzanych i rozliczanych przez systemy obsługujące płatności wysokokwotowe, z wyłączeniem transakcji polecenia zapłaty, których płatnik nie żądał, aby były one zrealizowane w takim systemie, dokonywanych przy użyciu karty płatniczej, chyba że karty płatniczej używa się do wygenerowania informacji niezbędnej do dokonania polecenia przelewu lub polecenia zapłaty na lub z rachunku identyfikowanego poprzez BBAN lub IBAN, dokonywanych przy użyciu jakiegokolwiek urządzenia telekomunikacyjnego, cyfrowego lub informatycznego, jeżeli transakcje takie nie skutkują poleceniem przelewu lub poleceniem zapłaty, w przypadku których przekazywany jest pieniądz elektroniczny, chyba że transakcje takie skutkują poleceniem przelewu lub poleceniem zapłaty na lub z rachunku identyfikowanego poprzez BBAN lub IBAN, przekazu pieniężnego. 1.4 Pierwotna i finalna data wejścia w życie rozporządzenia 260/2012 Zgodnie z pierwotnym brzmieniem art. 6 ust. 1 i 2 rozporządzenia nr 260/2012, najpóźniej z dniem 1 lutego 2014 r. w strefie euro planowane było, aby zarówno krajowe, jak i transgraniczne transakcje polecenia przelewu i polecenia zapłaty w euro były realizowane zgodnie z wymogami technicznymi (standardami) ustanowionymi w aneksie do tego rozporządzenia. Jednakże z uwagi na niesatysfakcjonujące tempo wprowadzania w niektórych państwach strefy euro nowych standardów w życie, tuż przed wyznaczoną w rozporządzeniu datą końcową zaistniała poważna obawa, iż po tej dacie część konsumentów może mieć ograniczone możliwości realizowania transakcji płatniczych, ponieważ ich dostawcy usług płatniczych nie mogliby wykonywać poleceń przelewu i poleceń zapłaty w euro, jeśli nie wdrożyli na czas nowych standardów. Z tych względów Komisja Europejska zaproponowała Parlamentowi Europejskiemu i Radzie wprowadzenie zmian w rozporządzeniu nr 260/2012, umożliwiających bankom oraz innym dostawcom usług płatniczych kontynuowanie po dniu 1 lutego 2014 r. przez ograniczony okres sześciu miesięcy, tj. do dnia 1 sierpnia 2014 r. przetwarzania płatności, które nie spełniają wymogów SEPA, za pomocą dotychczasowych schematów płatności, równolegle z realizowaniem poleceń przelewu i poleceń zapłaty w standardzie SEPA. Parlament Europejski i Rada przychyliły się do wniosku KE i w dniu 26 lutego 2014 r. przyjęły rozporządzenie nr 248/2014, które zmieniło rozporządzenie nr 260/2012 poprzez wydłużenie o sześć miesięcy terminu spełnienia wymogów ustalonych tym rozporządzeniem odnośnie do poleceń przelewu i poleceń zapłaty w euro. Dzięki temu banki oraz inni dostawcy usług płatniczych w strefie euro mogli jeszcze do dnia 1 sierpnia 2014 r. kontynuować przetwarzanie płatności w ramach dotychczasowych schematów płatności, równolegle z realizowaniem poleceń przelewu i poleceń zapłaty w standardzie SEPA, tj. spełniającym wymogi rozporządzenia nr 260/2012. Wydłużenie terminu na dostosowanie się do wymogów rozporządzenia 260/2012 miało charakter jednorazowy i nie przewidywano wprowadzenia kolejnej regulacji wydłużającej termin na dostosowanie się do nowych wymogów. Dzięki tym zmianom użytkownicy usług płatniczych zyskali pewność, że ich płatności zapisane w dotychczas stosowanych standardach będą w dalszym ciągu przetwarzane nawet po dniu 1 lutego 2014 r., stanowiącym pierwotną datę końcową przejścia na standard SEPA. Dodatkowo zastrzeżono, iż państwa członkowskie są zobowiązane do wstrzymania się od stosowania kar związanych z naruszeniem przepisów rozporządzenia 260/2012 przez ww. okres 6 miesięcy. Wprowadzona zmiana nie miała bezpośredniego wpływu na polski rynek usług płatniczych w euro, ponieważ zgodnie z art. 16 ust. 2 oraz ust. 8 rozporządzenia 260/2012 dostawcy usług płatniczych z państw członkowskich nienależących do strefy euro, tj. m.in. z Polski, 8

10 Podstawowa charakterystyka rozporządzenia 260/2012 są zobowiązani do stosowania wymogów technicznych w nim ustalonych dopiero od dnia 31 października 2016 r. 9

11 Spotkanie robocze z przedstawicielami Komisji Europejskiej w sprawie interpretacji przepisów rozporządzenia 260/ Spotkanie robocze z przedstawicielami Komisji Europejskiej w sprawie interpretacji przepisów rozporządzenia 260/2012 W dniu 12 lipca 2013 r. w Brukseli odbyło się, otwarte dla przedstawicieli państw objętych przepisami przedmiotowego rozporządzenia 260/2012, spotkanie robocze z przedstawicielami Komisji Europejskiej (KE), która jako autor pierwszego projektu rozporządzenia w sprawie wymogów technicznych i handlowych odnośnie do poleceń przelewu i poleceń zapłaty w euro, podjęła się wyjaśnienia przepisów rozporządzenia 260/2012, które stwarzają wątpliwości interpretacyjne w niektórych państwach UE. Należy zauważyć, iż Komisja Europejska zasadniczo nie jest upoważniona do przedstawiania wiążącej interpretacji prawnej, lecz może przedstawić swoje poglądy i opinie dotyczące jej rozumienia przepisów, które jedynie mogą stanowić wskazówkę przy ich interpretacji. Stanowisko KE w zakresie interpretacji wybranych zagadnień rozporządzenia 260/2012 zostało przedstawione przez przedstawiciela NBP na forum Zespołu ds. Polecenia Zapłaty SEPA w dniu 17 lipca 2013 r. Najważniejsze ustalenia dotyczące stanowiska KE odnośnie do rozporządzenia 260/2012: KE przychyla się do tzw. geograficznego podejścia odnośnie do wejścia w życie przepisów rozporządzenia 260/2012, w związku z czym w krajach strefy euro wszyscy dostawcy usług płatniczych będą musieli spełnić wymogi określone przez to rozporządzenie (w tym oddziały dostawców usług płatniczych spoza krajów strefy euro). W przypadku oddziałów dostawców usług płatniczych z krajów strefy euro, działających w państwach nienależących do tej strefy, obowiązek ten powstanie w 1 rok od momentu wejścia tego kraju do strefy euro lub z dniem 31 października 2016 r. KE uważa, że transakcje polecenia zapłaty inicjowane przez bank dłużnika na swoją rzecz (np. spłata rat kredytu hipotecznego albo zadłużenia na karcie kredytowej) objęte są zakresem rozporządzenia 260/2012. W trakcie dyskusji pojawiły się jednak wątpliwości odnośnie do stanowiska KE, ponieważ, zgodnie z art. 2 pkt 10 rozporządzenia, transakcja płatnicza wykonywana jest pomiędzy rachunkami płatniczymi, natomiast w przypadku polecenia zapłaty inicjowanego przez dostawcę usług płatniczych transakcja ta przebiega pomiędzy rachunkiem płatniczym a rachunkiem technicznym. Zgodnie z art. 2 pkt 5 rozporządzenia 260/2012, rachunki płatnicze mogą być prowadzone jedynie w imieniu użytkowników usług płatniczych, co automatycznie wyłącza z zakresu tej definicji dostawców usług płatniczych, w związku z czym taka transakcja powinna być wyłączona z zakresu przedmiotowego rozporządzenia. Ostatecznie zagadnienie nie zostało jednoznacznie rozstrzygnięte. Dodatkowo, zdaniem KE, dostawcy usług płatniczych inicjujący jedynie transakcje polecenia zapłaty na swoją rzecz (jak w przykładzie powyżej) nie muszą spełniać wymogów nałożonych przez rozporządzenie 260/2012 odnośnie do dostępności (reachability art. 3 rozporządzenia 260/2012); KE stoi na stanowisku, iż definicje zawarte w rozporządzeniu 260/2012 i w dyrektywie o usługach płatniczych funkcjonują równolegle obok siebie i nie powinny być stosowane zamiennie. Oznacza to, że np. definicja polecenia przelewu zawarta w art. 2 pkt 1 rozporządzenia 260/2012 nie powinna być 10

12 Spotkanie robocze z przedstawicielami Komisji Europejskiej w sprawie interpretacji przepisów rozporządzenia 260/2012 wykorzystywana w celu interpretacji dyrektywy o usługach płatniczych, gdzie takiej definicji brak. Komisja dopuszcza jedynie wykorzystanie definicji zawartych w dyrektywie jako wskazówki przy interpretacji definicji zawartych w rozporządzeniu 260/2012. Ponadto Komisja Europejska stoi na stanowisku, że izby rozliczeniowe (o których mowa w art. 3 lit. h dyrektywy o usługach płatniczych) powinny być objęte zakresem rozporządzenia 260/2012, jednakże z uwagi na lukę w przepisach rozporządzenia 260/2012 izby te nie zostały objęte zakresem tej regulacji. Zdaniem KE, transakcja zainicjowana w formie gotówkowej (bez użycia rachunku płatniczego płatnika, ale z wykorzystaniem rachunku płatniczego odbiorcy) powinna być objęta zakresem rozporządzenia 260/2012 i traktowana jako polecenie przelewu. Natomiast w przypadku transakcji, w ramach której jej odbiorca nie posiada rachunku, transakcja taka powinna być kwalifikowana jako przekaz pieniężny i nie powinna być objęta zakresem rozporządzenia 260/2012. Zdaniem KE, instytucje płatnicze (w tym instytucje inne niż kredytowe w rozumieniu dyrektywy 2006/48/WE) oferujące usługi polecenia przelewu i polecenia zapłaty swoim klientom powinny spełnić wymogi rozporządzenia 260/2012 i otworzyć, a następnie prowadzić rachunki płatnicze dla swoich klientów z nadanym im numerem IBAN. KE uważa, że rozporządzenie 260/2012 nie ma zastosowania do banków centralnych i organów publicznych, o ile nie występują one w roli dostawców usług płatniczych (banki centralne). Komisja uważa jednak, że jeśli bank centralny występuje w roli dostawcy usług płatniczych, to powinien spełnić wymogi stawiane przez rozporządzenie 260/2012. Zdaniem KE, zastrzeżenie, iż detaliczne systemy płatnicze nie powinny zawierać w swoich regułach funkcjonowania zasad, które utrudniają interoperacyjność, powinno dotyczyć systemów oznaczonych zarówno jako wyznaczone, jak i niewyznaczone. Ponadto, zdaniem KE, prawidłowa interpretacja art. 4 ust. 2 rozporządzenia 260/2012 powinna zakładać, iż zapewnienie interoperacyjności powinno następować poprzez zagwarantowanie interoperacyjności technicznej, jak również poprzez nieujmowanie w regułach funkcjonowania systemu zasad utrudniających interoperacyjność. KE poinformowała, że rozporządzenie 260/2012 nie daje wskazówek odnośnie do standardów, których użycie zapewni interoperacyjność, i pozostawia tę kwestię w zakresie kompetencji podmiotu prowadzącego system. KE stoi na stanowisku, że nawet uczestnicy pośredni systemu powinni używać formatu XML. Uczestnicy bezpośredni systemu mogą zaoferować swoim uczestnikom pośrednim usługi konwersji, nawet po terminie migracji na standard SEPA, ale zdaniem Komisji usługi takie powinny być jednoznacznie oddzielone od podstawowych usług płatniczych, powinny być wykonywane przed wprowadzeniem zlecenia do systemu i powinna być za nie pobierana dodatkowa opłata. Komisja uważa, że jeśli takie usługi będą oferowane bezpłatnie, to może to rodzić podejrzenie, że nie jest to oddzielna usługa. Należy jednakże zauważyć, iż model biznesowy niektórych uczestników bezpośrednich, oferujących usługi konwersji, może nie przewidywać pobierania opłat za takie usługi, w związku z czym Komisja dopuszcza takie podejście, o ile usługi konwersji będą wyraźnie wydzielone od innych usług płatniczych. Dodatkowo Komisja podkreśliła, że zgodnie z art. 5 ust. 1 lit. d jedynie konsumenci i mikroprzedsiębiorcy są wyłączeni z obowiązku używania standardu XML, jeśli ich zlecenia płatnicze nie są przesyłane indywidualnie, ale są łączone ze sobą na potrzeby przekazu. Wyłączenie to nie dotyczy więc administracji publicznej. Ponadto KE poinformowała, że rozporządzenie przewiduje użycie standardu ISO 20022, jako wymaganego dla przekazania informacji w ramach zlecenia płatniczego, jednakże milczy odnośnie do przekazywania dodatkowych informacji przy przekazywaniu zlecenia płatniczego. 11

13 Spotkanie robocze z przedstawicielami Komisji Europejskiej w sprawie interpretacji przepisów rozporządzenia 260/2012 Zdaniem KE, wymagania określone w art. 6 rozporządzenia 1781/2007 (dotyczące przeciwdziałania praniu pieniędzy) określają jedynie minimalne wymogi dotyczące płatności i nie powinny być interpretowane jako zawężające obowiązki stawiane dostawcy usług płatniczych w art. 5 ust. 2 rozporządzenia 260/2012 w zakresie polecenia przelewu. W opinii KE zlecenia dostawcy usług płatniczych ograniczenia pobrania z tytułu polecenia zapłaty do określonej kwoty lub określonej częstotliwości bądź obu takich pułapów lub skontrolowania każdej transakcji polecenia zapłaty (zgodnie z art. 5 ust. 3 lit. d) powinny być traktowane jako dodatkowe usługi w ramach zlecenia płatniczego i w związku z tym może być pobierana za nie opłata w rozsądnych rozmiarach. Zadanie kontrolowania wysokości takich opłat powinno należeć do odpowiednich organów krajowych. Warto zauważyć, iż z uwagi na fakt, że rozporządzenie 260/2012 milczy na temat możliwości pobierania opłat za takie usługi, możliwe jest odmienne podejście, np. w Czechach usługa ta jest bezpłatna i należy do obowiązku banków. Ponadto w opinii KE w rozporządzeniu 260/2012 nie określono także terminów kwota i częstotliwość, którymi posługiwać się będzie dostawca usług płatniczych kontrolujący polecenie zapłaty (zgodnie z art. 5 ust. 3 lit. d pkt ii), tak więc właściwe organy krajowe mogą wydać wskazówki, jak te terminy należy interpretować. Ponadto zakres takiej kontroli powinien być określony w umowie pomiędzy dostawcą usług płatniczych a jego użytkownikiem. Warto także zauważyć, iż w wersji angielskojęzycznej rozporządzenia 260/2012 w art. 5 ust. 3 lit d pkt iii słowo to w zwrocie to block any direct debit to the payer s payment account powinno być zastąpione słowem from. Do lutego 2014 r. niektórzy odbiorcy płatności mogli przekazywać swoim dłużnikom jedynie numer BBAN, co mogło prowadzić do wniosku, że po tej dacie płatności nie będą wymagane z uwagi na fakt, iż odbiorcy nie poinformowali swoich dłużników o właściwych danych identyfikujących ich rachunek płatniczy zgodnie z art. 4 ust. 4 rozporządzenia 924/2009 [odbiorca płatności w przypadku polecenia zapłaty powinien zakomunikować płatnikowi swój IBAN (oraz BIC)]. Komisja wyjaśniła, że płatności nie mogą być wymagane, jeśli IBAN nie został przekazany dłużnikowi, lecz kwestia odpowiedzialności za regulowanie zobowiązań powinna być rozstrzygnięta w prawie krajowym. Ponadto w przypadku przekazania błędnego BIC, dostawca usług płatniczych powinien posłużyć się jedynie numerem IBAN dla zrealizowania płatności. W przypadku podania przez płatnika błędnego numeru IBAN zwalnia to dostawcę usług płatniczych z odpowiedzialności za nieprawidłową realizację przelewu. Zdaniem KE, polecenie zapłaty B2B (określone w SEPA Rulebook) jest zgodne z rozporządzeniem 260/2012, ponieważ schemat ten, pomimo iż nie przewiduje prawa do zwrotu środków, nie jest przewidziany dla konsumentów. Zdaniem KE, środki ochrony przewidziane w art. 5 ust. 3 dotyczą właśnie konsumentów. Należy jednak zauważyć, iż istnieją poważne zastrzeżenia dla takiej wykładni, ponieważ w art. 5 ust. 3 mowa wyłącznie o prawach przysługujących płatnikom, a ci w definicji zawartej w art. 2 pkt 3 rozporządzenia zostali określeni zarówno jako osoby fizyczne, jak i prawne. Z uwagi na powyższe nie ustalono, czy polecenie zapłaty w ramach schematu B2B SEPA jest zgodne z rozporządzeniem 260/2012. Komisja wyjaśniła, że zgodnie z art. 7 ust. 1 rozporządzenia nie ma potrzeby uzyskiwania nowych upoważnień dla realizacji poleceń zapłaty w standardzie SEPA i dla tego celu można wykorzystać istniejące upoważnienia. Jednakże z uwagi na problem realizacji specyficznych uzgodnień dotyczących poleceń zapłaty funkcjonujących obecnie w niektórych krajach UE, które nie będą mogły być zrealizowane w standardzie SEPA, nie udało się wypracować jednoznacznego stanowiska odnośnie do możliwości wykorzystania dotychczasowych upoważnień po przejściu na standard SEPA. 12

14 Spotkanie robocze z przedstawicielami Komisji Europejskiej w sprawie interpretacji przepisów rozporządzenia 260/2012 KE wyjaśniła, że dyrektywa o usługach płatniczych nakłada na dostawców usług płatniczych obowiązek poinformowania swoich klientów o wysokości opłat pobieranych za świadczone usługi (art. 52 ust. 1), jednakże w przypadku transakcji zwrotnych (tzw. R-transakcje) nie jest możliwe dokładne określenie kosztów takiej transakcji, które ostatecznie obarczą klienta. Z uwagi na to, wypełnienie tego obowiązku nastąpi, zdaniem KE, już w momencie poinformowania klienta o możliwości wystąpienia takich kosztów, bez dokładnego ich wyliczenia. Ponadto KE zauważa, że konsumenci mają prawo do złożenia skargi (zgodnie z art. 80 dyrektywy o usługach płatniczych) do odpowiedniego organu, w przypadku gdy uważają, że wysokość opłaty z tytułu R-transakcji jest zbyt wysoka. KE wyjaśniła także, że kary nakładane w ramach rozporządzenia 260/2012 są bezpośrednio skierowane do dostawców usług płatniczych, a nie do konsumentów. W opinii KE nie jest możliwe ponoszenie kosztów transakcji płatniczej wyłącznie przez jedną stronę transakcji płatniczej, ponieważ w dyrektywie o usługach płatniczych przyjęto zasadę, iż zarówno płatnik, jak i odbiorca ponoszą koszty nakładane przez swoich dostawców usług płatniczych, o ile transakcja nie wiąże się z koniecznością przeliczania waluty (art. 52 ust. 2 dyrektywy o usługach płatniczych). 13

15 Obowiązki i wymagania wynikające z rozporządzenia 260/2012 i ich realizacja w Polsce 3. Obowiązki i wymagania wynikające z rozporządzenia 260/2012 i ich realizacja w Polsce W celu stworzenia zintegrowanego rynku płatności w euro i w związku z tym w celu określenia warunków migracji na ogólnounijne polecenia przelewu i polecenia zapłaty, rozporządzenie 260/2012 nałożyło szereg wymogów zarówno na dostawców usług płatniczych, jak i na państwa członkowskie. Wymogi, które zostały nałożone na dostawców usług płatniczych, to w szczególności: zapewnienie zgodności z wymogami technicznymi dla poleceń przelewu i poleceń zapłaty, zapewnienie zdolności odbiorczej dla poleceń przelewu i poleceń zapłaty, zapewnienie technicznej interoperacyjności pomiędzy detalicznymi systemami płatności w euro w UE, zapewnienie zgodności z tzw. zasadą IBAN only. Z kolei do wymogów nałożonych przez rozporządzenie 260/2012 na państwa członkowskie należą: wyznaczenie organów odpowiedzialnych za przestrzeganie przepisów rozporządzenia 260/2012, ustanowienie sankcji za naruszenie przepisów rozporządzenia 260/2012, ustanowienie pozasądowych procedur wnoszenia skarg i procedur dochodzenia praw regulujących rozstrzyganie sporów wynikających z rozporządzenia 260/ Wymogi techniczne dla poleceń przelewu i poleceń zapłaty w euro W art. 5 rozporządzenia 260/2012 zdefiniowano szczegółowe wymogi dotyczące poleceń przelewu i poleceń zapłaty, które w efekcie zmiany dokonanej rozporządzeniem 248/2014 są od dnia 1 sierpnia 2014 roku stosowane przez dostawców usług płatniczych z państw strefy euro. Natomiast dostawcy usług płatniczych oraz użytkownicy usług płatniczych z państw, w których walutą nie jest euro, m.in. z Polski, zgodnie z art. 16 ust. 8 rozporządzenia 260/2012, mają do dnia 31 października 2016 r. czas na dostosowanie się do odpowiednich wymogów rozporządzenia 260/2012 określonych w art. 4 i 5, tj. stosowania wyłącznie schematów płatniczych spełniających wymogi rozporządzenia 260/2012, a także odpowiednich wymogów dotyczących transakcji poleceń przelewu i poleceń zapłaty w euro. Ponadto podmioty prowadzące systemy detaliczne w euro lub, w przypadku braku takich podmiotów, uczestnicy systemu płatności detalicznych w euro w Unii muszą zapewnić, aby ich system płatności wykazywał techniczną interoperacyjność z innymi systemami płatności detalicznych w Unii, poprzez stosowanie standardów opracowanych przez międzynarodowe lub europejskie organy normalizacyjne. Ponadto nie mogą oni przyjmować zasad realizowania transakcji, które ograniczają interoperacyjność z innymi systemami płatności detalicznych w Unii. 14

16 Obowiązki i wymagania wynikające z rozporządzenia 260/2012 i ich realizacja w Polsce Zgodnie z art. 5 ust. 1 lit. a) rozporządzenia 260/2012, wymagane jest stosowanie dla transakcji polecenia przelewu i polecenia zapłaty identyfikatora rachunku płatniczego zgodne ze standardem IBAN. Zapis ten dotyczy zarówno podmiotów takich jak banki, jak i niebankowych dostawców usług płatniczych. Obecny stan prawny w Polsce normuje kwestie jednoznacznego identyfikowania rachunków płatniczych w standardzie IBAN tylko w zakresie rachunków prowadzonych przez banki, oddziały banków zagranicznych oraz oddziały instytucji kredytowych. Pozostali uprawnieni dostawcy usług płatniczych, tacy jak niebankowe instytucje płatnicze czy spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, prowadzący rachunki płatnicze, są z tego rozwiązania wyłączeni. Mając na względzie zapewnienie harmonijnego funkcjonowania rynku usług płatniczych w Polsce oraz biorąc pod uwagę uwarunkowania prawne, Ministerstwo Finansów, podjęło na wniosek NBP działania w celu uregulowania tej kwestii. 3.2 Polecenie przelewu Zgodnie z art. 16 ust. 2 rozporządzenia 260/2012, dostawcy usług płatniczych odbiorcy z państw nienależących do strefy euro, w tym także z Polski, którzy mają zdolność odbiorczą dla krajowej transakcji polecenia przelewu w euro, do dnia 31 października 2016 r. muszą zapewnić zdolność odbiorczą, zgodnie z art. 3 rozporządzenia, dla transakcji polecenia przelewu zainicjowanego przez płatnika za pośrednictwem dostawcy usług płatniczych znajdującego się w którymkolwiek państwie członkowskim. Zgodnie z art. 16 ust. 8, dostawcy tacy oraz użytkownicy usług płatniczych zobligowani są także do dnia 31 października 2016 r. spełnić odpowiednie wymogi określone w art. 4 i 5 rozporządzenia 260/2012, tj. wymogi w zakresie zapewnienia interoperacyjności oraz w zakresie transakcji poleceń przelewu i poleceń zapłaty. Polecenie Przelewu SEPA (SCT) jest obok Polecenia Zapłaty SEPA (SDD) jednym z dwóch instrumentów objętych zakresem rozporządzenia 260/2012, przy czym Polecenie Przelewu SEPA ma w Polsce dużo większe znaczenie i jest znacznie częściej stosowane niż polecenie zapłaty w formacie SEPA. Zgodnie z danymi prezentowanymi przez Europejski Bank Centralny, przekazanymi przez NBP, poziom migracji usług polecenia przelewu na standardy SEPA w Polsce wyniósł w drugim kwartale 2014 r. 99,21%. Według danych EPC (ostatnia aktualizacja na dzień 10 października 2014 r.) 33 polskie banki są członkami Schematu Polecenia Przelewu SEPA, przy czym w wyniku nabycia Nordea Bank Polska S.A., który był członkiem schematu, przez PKO Bank Polski S.A., liczba ta ulegnie zmniejszeniu. Należy zauważyć, iż na rynku polskim obserwuje się tendencję stale wzrastającej liczby transakcji realizowanych na podstawie schematów SEPA oraz wzrost zainteresowania nimi wśród konsumentów, co z punktu widzenia konkurencyjności mobilizuje podmioty finansowe do wdrażania europejskiego standardu płatności. Z tego względu można ocenić, iż migracja na jednolite standardy płatności w Polsce przebiega zadowalająco. Polecenie przelewu w standardzie SEPA od dnia 28 stycznia 2008 r., tj. od dnia powstania Jednolitego Obszaru Płatności w euro, jest oferowane m.in. przez Narodowy Bank Polski posiadaczom rachunków w Oddziałach Okręgowych NBP. Od dnia 30 września 2013 r. wprowadzono tzw. twardą kontrolę uczestnictwa banku i kraju beneficjenta w rozliczeniach SEPA. Oznacza to, iż w przypadku gdy zlecenie płatnicze denominowane jest w euro, zawiera opcję kosztów SHA i jest skierowane do banku beneficjenta uczestniczącego w schemacie SEPA, to posiadacz rachunku w Oddziale Okręgowym NBP może 15

17 Obowiązki i wymagania wynikające z rozporządzenia 260/2012 i ich realizacja w Polsce zarejestrować w systemie Bankowości Elektronicznej enbepe takie krajowe lub transgraniczne zlecenie płatnicze, wyłącznie jako zlecenia płatnicze w formacie SEPA. Tak więc od dnia 30 września 2013 r. nie ma możliwości realizacji w NBP zleceń o ww. specyfikacji w formacie MT (SWIFT). Analogiczne zasady będą obowiązywać w nowym systemie bankowości elektronicznej, który zostanie udostępniony posiadaczom rachunków w pierwszej połowie 2015 r. Regulaminy prowadzenia rachunków oraz umowy rachunku bankowego zawarte z posiadaczami rachunków w Oddziałach Okręgowych NBP nie będą wymagały zmian, gdyż kwestie dotyczące wymogów technicznych dla poleceń przelewu i poleceń zapłaty nie są ujmowane w ww. regulaminach. Warto podkreślić, iż zdaniem DSP, transakcje polecenia przelewu w euro, które nie są wyłączone w art. 1 ust. 2 rozporządzenia 260/2012 z jego zakresu, realizowane przez polskich dostawców usług płatniczych, zgodnie z art. 16 ust. 8 przedmiotowego rozporządzenia, powinny po 31 października 2016 r. być realizowane wyłącznie w standardach spełniających wymogi rozporządzenia. Oznacza to, iż po tej dacie nie wydaje się, zdaniem DSP, możliwe wykonywanie płatności w ramach bankowości korespondenckiej, które nie spełniają standardów SEPA, bez względu na zastosowaną dla tej płatności opcję kosztową. Warto podkreślić, iż kwestia opcji kosztowych zostosowanych w ramach danej płatności nie znajduje się w zakresie regulacji rozporządzenia 260/2012 (w ramach wymogów technicznych ustanowionych w rozporządzeniu nie przewidziano możliwości zdefiniowania opcji kosztowych zastosowanych do dokonania danej płatności), z uwagi na fakt, iż kwestia ta została uregulowana w art. 52 ust. 2 dyrektywy 2007/64 w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego. Należy zauważyć, iż w środowisku bankowym funkcjonuje odmienny pogląd, zgodnie z którym płatności z opcją kosztową OUR nie spełniają wymogów rozporządzenia i z tego względu mogą być realizowane, np. w formie bankowości korespondenckiej, po dniu 31 października 2016 r. Zdaniem DSP, zagadnienie to wymaga dalszych analiz. Należy zauważyć, iż banki członkowie SEPA Polska, ciała funkcjonującego przy Związku Banków Polskich, nie sygnalizują problemów związanych z realizacją płatności do strefy euro, w której od dnia 1 sierpnia 2014 r. powinno się stosować standardy zgodne z wymogami rozporządzenia 260/2012 dla realizacji płatności w euro. Należy jednak zauważyć, iż zasadniczo transakcje w euro pomiędzy dostawcami usług płatniczych ze strefy euro a tymi spoza tej strefy powinny być traktowane jako transakcje SEPA, ale tak długo jak dostawcy spoza strefy euro nie są zobowiązani do zapewnienia dostępności, zgodnie ze schematem SEPA, tj. do 31 października 2016 r. (art. 16 ust 2 rozporządzenia 260/2012), tak długo dostawcy usług płatniczych ze strefy euro nie w każdym przypadku będą mogli wykonywać do nich płatności, zgodnie ze schematami SEPA. Dostawcy usług płatniczych płatnika teoretycznie mają następujące możliwości postępowania z takimi transakcjami: odmówić ich wykonania, jako niezgodnych z SEPA; wykonać transakcję polecenia przelewu w jednym z systemów płatności wysokokwotowych w euro (TARGET2 lub EURO1), w ramach których, zgodnie z rozporządzeniem 260/2012, nie muszą być stosowane standardy SEPA; wykonać transakcje polecenia przelewu w ramach tradycyjnej bankowości korespondenckiej (z użyciem komunikatów SWIFT MT103), tzn. nie w formacie SEPA. 16

18 Obowiązki i wymagania wynikające z rozporządzenia 260/2012 i ich realizacja w Polsce Wydaje się, iż pierwsze dwie opcje (odmowa wykonania realizacji płatności lub jej realizacja przy użyciu systemu wysokokwotowego) nie naruszają wymogów rozporządzenia 260/2012. Należy zauważyć, iż użycie kanałów bankowości korespondenckiej przez dostawcę usług płatniczych ze strefy euro przy dokonywaniu płatności do dostawcy spoza tej strefy, który nie zapewnia dostępności zgodnie ze standardem SEPA, nie jest niezgodne z rozporządzeniem 260/2012, ponieważ dostawcy ci nie mają możliwości wykonania płatności w formacie SEPA. Należy ponadto zauważyć, iż przedstawiciele środowiska bankowego, uczestniczący w pracach zespołów roboczych SEPA, na bieżąco zgłaszają zauważane problemy we wdrażaniu rozporządzenia 260/2012, które są w ramach tych zespołów roboczych analizowane i rozstrzygane. Warty uwagi jest także fakt, iż niebankowi dostawcy usług płatniczych skupieni w PONIP (Polska Organizacja Niebankowych Instytucji Płatności) nie zgłosili problemów związanych z wypełnieniem wymogów rozporządzenia 260/2012 wśród swych członków. Pewne zagrożenia w spełnieniu wymogów stawianych przez rozporządzenie mogą się jednak pojawić w ramach dostosowywania do wymogów stosowania formatu XML systemów bankowości elektronicznej funkcjonujących w małych bankach spółdzielczych, niemniej jednak Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. planuje przeprowadzenie akcji informacyjnej wśród banków spółdzielczych zrzeszenia celem wskazania obowiązków ciążących na dostawcach usług płatniczych wynikających z rozporządzenia. Warto także podkreślić, iż pojawiają się zapytania klientów banków odnośnie do usług takich jak polecenie zapłaty w euro, czy też dotyczące przekazywania przez przedsiębiorców plików ze zleceniami płatniczymi bezpośrednio z systemów księgowych w strukturze komunikatów XML, zgodnych ze standardem ISO 20022, tj. w formacie wymaganym zgodnie z art. 5 ust. 1 lit. b) i d) rozporządzenia. Ponadto w ramach prac Zespołu ds. Polecenia Przelewu SEPA, funkcjonującego w ramach polskiej organizacji SEPA, omawiana jest między innymi problematyka nowej zasady tzw. IBAN only, nałożonej w art. 5 ust. 1 lit. a i c rozporządzenia, zgodnie z którą dostawcy usług płatniczych mają obowiązek stosowania jako identyfikatora rachunku płatniczego numeru IBAN, podczas gdy, zgodnie z art. 5 ust. 7, obowiązek podawania kodu identyfikującego instytucję BIC został ograniczony w czasie do dnia 1 lutego 2014 r. dla płatności krajowych i do dnia 1 lutego 2016 r. dla płatności transgranicznych. Należy podkreślić, iż rozporządzenie nie przewiduje tu wyłączenia dla dostawców usług płatniczych z państw spoza strefy euro, co oznacza, iż w przypadku gdy oferują oni usługi polecenia przelewu w formacie SEPA, już od dnia 1 lutego 2014 r. w przypadku płatności krajowych w euro w formacie SEPA oraz od dnia 1 lutego 2016 r. dla płatności transgranicznych w formacie SEPA, nie będą oni mogli oczekiwać od zleceniodawców podawania BIC odbiorcy w przypadku zlecania przez nich tego rodzaju płatności. Warto podkreślić, iż od dnia 1 listopada 2016 r., tj. od daty, zgodnie z którą, na podstawie art. 16 ust. 8 rozporządzenia, wszystkie płatności polecenia przelewu w euro w Polsce będą musiały być realizowane w standardzie SEPA, użytkownicy usług płatniczych nie będą musieli podawać BIC, zlecając wykonanie usługi polecenia przelewu w euro. Należy zauważyć, iż pomimo że użytkownicy usług płatniczych, zlecając swoim dostawcom usług płatniczych dokonanie transakcji polecenia przelewu, zgodnie z ww. przepisami rozporządzenia, nie będą musieli podawać BIC odbiorcy płatności, to jednak rozporządzenie to nie zwalnia dostawców usług płatniczych płatnika z obowiązku podawania tego numeru do dostawcy usług płatniczych odbiorcy. Zgodnie ze schematem Polecenia Przelewu SEPA, opracowanym przez Europejską Radę ds. Płatności, dostawcy usług płatniczych realizujący płatność polecenia przelewu są zobowiązani do podawania BIC odbiorcy płatności, pomimo iż nie otrzymali go od zleceniodawcy 17

19 Obowiązki i wymagania wynikające z rozporządzenia 260/2012 i ich realizacja w Polsce płatności. Oznacza to konieczność zapewnienia przez dostawców usług płatniczych realizujących usługi polecenia przelewu w formacie SEPA odpowiedniego sposobu pozyskiwania BIC z numeru IBAN. Podczas prowadzonych w 2014 r. spotkań, Zespół ds. Polecenia Przelewu wielokrotnie zajmował się analizą tego problemu. Wydaje się, że część z banków podejmie decyzje o samodzielnym pozyskiwaniu BIC z wykorzystaniem bazy NBP oraz analogicznych baz dostępnych w innych krajach. Ponadto Członkowie Zespołu zostali poinformowani o możliwości skorzystania w tym zakresie z usług świadczonych przez podmioty zewnętrzne, a w jednym ze spotkań Zespołu ds. Polecenia Przelewu wzięli udział przedstawiciele organizacji SWIFT oraz Polskiego Komitetu Użytkowników SWIFT, którzy wyjaśnili zasady działania rozwiązania oferowanego przez SWIFT i pozwalającego na pozyskiwanie BIC z numerów IBAN. Jednakże rozwiązanie dla kwestii IBAN only na szczeblu europejskim nie zostało jeszcze ostatecznie ustalone, a postęp prac w tym zakresie będzie monitorowany przez ERPB (Europejską Radę ds. Płatności Detalicznych). Wniosek: Migracja na standard Polecenia Przelewu SEPA przebiega w Polsce zadowalająco, niemniej dostawcy usług płatniczych powinni w tym zakresie kontynuować lub podejmować działania mające na celu zapewnienie, najpóźniej do dnia 31 października 2016 r., zgodności z wymogami rozporządzenia 260/2012, co przykładowo dotyczyć może dostosowania systemów informatycznych do realizacji płatności w standardzie SEPA lub, w przypadku posiadania zdolności operacyjnej dla krajowych poleceń przelewu SEPA, gotowości operacyjnej do odbioru poleceń przelewu SEPA zainicjowanych za pośrednictwem dostawców usług płatniczych w dowolnym państwie członkowskim (zdolność odbiorcza). Dodatkowych analiz wymaga kwestia możliwości realizowania przelewów w euro, niespełniających wymogów rozporządzenia, w ramach bankowości korespondenckiej po dniu 31 października 2016 r. 3.3 Polecenie zapłaty Zgodnie z art. 16 ust. 2 rozporządzenia, dostawcy usług płatniczych płatnika z państw nienależących do strefy euro, w tym także z Polski, którzy mają zdolność odbiorczą dla krajowej transakcji polecenia zapłaty w euro, do dnia 31 października 2016 r. muszą zapewnić zdolność odbiorczą, zgodnie z art. 3 rozporządzenia, dla transakcji polecenia zapłaty zainicjowanego przez odbiorcę za pośrednictwem dostawcy usług płatniczych znajdującego się w którymkolwiek państwie członkowskim. Zgodnie z art. 16 ust. 8, dostawcy tacy oraz użytkownicy usług płatniczych zobligowani są do dnia 31 października 2016 r. spełnić odpowiednie wymogi określone w art. 4 i 5 rozporządzenia, tj. wymogi w zakresie zapewnienia interoperacyjności oraz wymogi w zakresie transakcji poleceń przelewu i poleceń zapłaty. Należy zauważyć, iż obowiązek dostosowania polecenia zapłaty w euro do standardu SEPA nie dotyczy NBP, gdyż polecenie zapłaty w euro dotychczas nie było oferowane posiadaczom rachunków w Oddziałach Okręgowych NBP. Ponadto obecnie nie jest planowane udostępnienie przez NBP ww. usługi z uwagi na specyficzny charakter rozliczeń posiadaczy rachunków w Oddziałach Okręgowych NBP i związany z tym brak zainteresowania takim produktem. Zainteresowanie instrumentem Polecenia Zapłaty SEPA w Polsce (zarówno podstawowym, tzw. Core, jak i przeznaczonym dla podmiotów gospodarczych tj. B2B) jest na bardzo niskim poziomie. Według danych EPC obecnie w Polsce jedynie cztery banki są uczestnikami Schematu Polecenia Zapłaty SEPA (SDD Core), natomiast trzy z nich uczestniczą także w Biznesowym Schemacie Polecenia Zapłaty SEPA (SDD B2B). Należy zauważyć, iż banki biorące udział w pracach Zespołu ds. Polecenia Zapłaty SEPA 18

20 Obowiązki i wymagania wynikające z rozporządzenia 260/2012 i ich realizacja w Polsce nie odnotowują zainteresowania tym instrumentem ze strony użytkowników. W wyniku analizy krajowej i paneuropejskiej sytuacji w obszarze Polecenia Zapłaty SEPA, a także biorąc pod uwagę marginalne wykorzystanie krajowego polecenia zapłaty i praktyczny brak zainteresowania klientów banków taką usługą denominowaną w euro, Związek Banków Polskich postanowił nie wydawać swoim członkom rekomendacji dotyczącej wstąpienia do Schematu Polecenia Zapłaty SEPA. Niemniej jednak banki mają pełną swobodę przystępowania i oferowania tego rodzaju usług swoim klientom. Można więc uznać, iż migracja w zakresie instrumentu polecenia zapłaty w euro dotyczy zaledwie kilku banków i nieznacznego wolumenu transakcji. Niemniej jednak, w celu zwiększenia atrakcyjności instrumentu polecenia zapłaty w euro dla klientów, a także usprawnienia ewentualnej migracji polskich banków na standardy SEPA, Zespół ds. Polecenia Zapłaty SEPA, a także Zespół ds. Realizacji Porozumienia w Sprawie Stosowania Polecenia Zapłaty, działające przy Związku Banków Polskich, podjęły decyzję o podjęciu prac nad stopniowym dostosowaniem krajowego instrumentu polecenia zapłaty do standardów obowiązujących w ramach polecenia zapłaty realizowanego zgodnie ze schematami opracowanymi przez EPC. Odpowiednie działania w tym zakresie są prowadzone przy ścisłej współpracy z Krajową Izbą Rozliczeniową S.A., która na przełomie 2015/2016 planuje udostępnić bankom obsługę instrumentu obciążeniowego w standardzie SEPA. W pierwszej kolejności Izba planuje udostępnienie obsługi Polecenia Zapłaty SEPA w relacjach wewnątrzsystemowych (pomiędzy uczestnikami systemu EuroELIXIR), a następnie w relacjach międzysystemowych, co wymagałoby, zdaniem KIR S.A., podjęcia odpowiednich działań w celu wypracowania odpowiedniego rozwiązania umożliwiającego pośrednictwo NBP w rozliczeniach SDD uczestników systemu EuroELIXIR w systemie STEP2. W powyższym zakresie trwają obecnie pogłębione analizy w Narodowym Banku Polskim. Wyjaśnienia wymaga m.in. kwestia możliwości uczestnictwa przez NBP w schemacie Polecenia Zapłaty SEPA w sytuacji, w której klienci NBP nie byliby zainteresowani korzystaniem z tego instrumentu płatniczego. Ponadto, w przypadku pośrednictwa przez NBP dla innych banków w rozliczeniach Polecenia Zapłaty SEPA, istnieją bariery prawne związane z zakazem kredytowania przez bank centralny bez przyjęcia zabezpieczenia ze strony kredytobiorcy, co miałoby znaczenie w przypadku odwołania Polecenia Zapłaty SEPA przez dłużnika i obciążenia NBP kwotą zwrotu takiego odwołanego Polecenia Zapłaty SEPA, niezależnie od tego, czy inny polski bank, dla którego NBP byłby pośrednikiem, przekazałby do NBP odpowiednie środki pieniężne. Ta kwestia wymaga przeprowadzenia analizy prawnej, także w kontekście art. 48 ust. 3 ustawy o usługach płatniczych 3, zgodnie z którym w przypadku gdy dostawcą płatnika jest NBP, może on uzależnić zwrot, o którym mowa w art. 47 (autoryzowanej transakcji płatniczej), od otrzymania środków pieniężnych od dostawcy odbiorcy. Zespół ds. Polecenia Zapłaty SEPA dodatkowo zidentyfikował potrzebę zapewnienia prawnej i technicznej obsługi polskich banków w zakresie zarządzania identyfikatorami odbiorców SDD, tzw. Creditor Identifier (CID). Zgodnie z europejską praktyką (zaakceptowaną przez EPC), zadanie to jest powierzane bankom centralnym lub izbom rozliczeniowym poszczególnych państw. W Polsce zadanie zarządzania identyfikatorami odbiorców krajowego polecenia zapłaty spoczywa na Krajowej Izbie Rozliczeniowej S.A. Z tego względu Zespół zaproponował, aby zadanie zarządzania CID również powierzyć KIR S.A. Założenia funkcjonowania bazy CID zostały opracowane wspólnie przez KIR S.A. oraz Zespół ds. Polecenia Zapłaty SEPA. Wspomniana baza została uruchomiona w listopadzie br. 3 Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (Dz. U. z 2014 r. poz. 873) 19