ODNIESIENIA DO PODSTAW PROGRAMOWYCH WIEDZA DO ZDOBYCIA. Campylobacter

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "ODNIESIENIA DO PODSTAW PROGRAMOWYCH WIEDZA DO ZDOBYCIA. Campylobacter"

Transkrypt

1 Rozdział 1.1 wprowadza uczniów w świat drobnoustrojów (mikrobów). Uczniowie poznają różne rodzaje i kształty mikrobów, a następnie obserwują pożyteczne i szkodliwe drobnoustroje. Ćwiczenie podstawowe: interaktywna gra edukacyjna w karty, przybliża uczniom różne rodzaje i kształty mikrobów. W ćwiczeniu dodatkowym, polegającym na przygotowaniu plakatów naukowych, uczniowie mogą rozszerzyć swoją wiedzę nt. budowy mikrobów. Uczniowie zainteresowani historią mikrobiologii mogą również przedstawić na plakacie za pomocą skali czasu najważniejsze odkrycia i wydarzenia w mikrobiologii. Campylobacter WIEDZA DO ZDOBYCIA Poziom podstawowy: Istnieją trzy podstawowe rodzaje mikrobów (drobnoustrojów). Drobnoustroje można znaleźć wszędzie. Poziom rozszerzony: W naszych organizmach można znaleźć pożyteczne bakterie. Rożne drobnoustroje mają różne rozmiary. ODNIESIENIA DO PODSTAW PROGRAMOWYCH GIMNAZJUM III Etap Edukacyjny: Klasy I-III Biologia Cele kształcenia: I, II, III i V Treści nauczania wymagania szczegółowe: II (1, 2, 3), III (3, 6, 7, 11), VII (3, 7, 8) Czas realizacji materiału Około 50 minut

2 1.1 Drobnoustroje Wprowadzenie Słowa Kluczowe Bakteria Choroba Cytoplazma DNA Drobnoustrije Grzyby Komórka Mikroby Mikroorganizmy Mikroskop Patogen RNA Rzęski Wici Wirus Zarazki Potrzebne Materiały Dla każdego ucznia Kopia SH 1 Kopia SH 2 Kopia SH 3 Kopia SH 4 Potrzebne Będą Zestaw wyciętych i zalaminowanych kart (MU 2 MU 4) dla każdej grupy. Materiały Dostępne na Stronie Internetowej Film demonstrujący ćwiczenie Różne zdjęcia drobnoustrojów MU 1 w formacie MS PowerPoint Animacja prezentująca różne rozmiary bakterii Podstawowe Informacje Drobnoustroje (mikroorganizmy) nazywane potocznie mikrobami, czy zarazkami, są malutkimi żywymi organizmami, zbyt małymi, aby zobaczyć je gołym okiem. Można je znaleźć niemalże wszędzie na ziemi. Niektóre drobnoustroje mogą być korzystne, inne szkodliwe dla ludzi (ten temat zostanie jeszcze rozwinięty w kolejnych rozdziałach). Drobnoustroje mimo, że są takie malutkie, to mogą przybierać różne kształty i rozmiary. Istnieją trzy podstawowe rodzaje drobnoustrojów: Wirusy są najmniejszymi cząstkami zakaźnymi spośród wszystkich drobnoustrojów. Zazwyczaj są one szkodliwe dla człowieka. Wirusy są cząsteczkami nie posiadającymi struktury komórkowej, niezdolnymi do przeżycia poza innym organizmem. Do przeżycia potrzebna jest im komórka gospodarza, w której się namnażają. Kiedy dostają się do komórki gospodarza intensywnie się w niej namnażają i niszczą komórkę gospodarza! Grzyby są wielokomórkowymi organizmami przypominającymi organizmy roślinne. Mogą być zarówno korzystne, jak i szkodliwe dla człowieka. Grzyby odżywiają się rozkładając martwe szczątki organiczne lub pasożytując na roślinach i zwierzętach. Niektóre grzyby mogą wywołać infekcje, niektóre są trujące, a jeszcze inne mogą być korzystne lub są nieszkodliwe dla człowieka np. Penicillium, który produkuje antybiotyk zwany peniciliną, czy grzyby jadalne np. Agaricus, potocznie zwany pieczarką. Rozprzestrzeniają się w powietrzu pod postacią przetrwalników przypominających maleńkie, twarde ziarenka. Przetrwalniki te mogą opadać na chleb, lub owoce, gdzie w odpowiednich warunkach (wysoka wilgotność) mogą się rozwijać. Bakterie są jednokomórkowymi organizmami, które rozmnażają się z zadziwiającą szybkością wg krzywej wzrostu wykładniczego, komórki niektórych gatunków bakterii mogą dzieli się nawet co około 20 minut! Niektóre bakterie zdolne są do produkcji specjalnych substancji zwanych toksynami, bardzo niebezpiecznych i potencjalnie chorobotwórczych dla człowieka (np. Staphylococcus); inne bakterie są zupełnie nieszkodliwe dla człowieka, a jeszcze inne są dla nas bardzo pożyteczne (np. Lactobacillus wykorzystywany w przemyśle spożywczym) a czasem niezbędne np. bakterie wykorzystywane w hodowli roślin (Rhizobacterium). Nieszkodliwe dla zdrowia bakterie nazywa się niechorobotwórczymi, natomiast bakterie szkodliwe dla zdrowia chorobotwórczymi lub patogenami. Ponad 70% bakterii to nieszkodliwe bakterie niechorobotwórcze. Mikroby jak większość żywych organizmów do swojego rozwoju wymagają specjalnych warunków, zależnie od miejsca, w którym żyją. Np. mikroby żyjące w organizmie człowieka preferują temperaturę 37 o C, podczas gdy mikroby żyjące w głębinowych źródłach termicznych znacznie wyższe, a bakterie żyjące w regionach arktycznych znacznie niższe temperatury. Drobnoustroje mają także różne wymagania związane z procesem odżywiania. Dlatego zmiany w środowisku życia bakterii mogą być dla nich zabójcze. Należy jednocześnie pamiętać, że drobnoustroje niezwykle łatwo przystosowują się do zmian środowiska i stopniowe zmiany mogą doprowadzić do przystosowania się bakterii do zmieniających się warunków środowiska, np. nabycie oporności bakterii na antybiotyki.

3 1.1 Drobnoustroje Wprowadzenie Wprowadzenie 1. Zapytaj dzieci co wiedzą nt. mikroorganizmów. Większość uczniów zapewne wie, że mikroorganizmy mogą wywołać chorobę, a także bywają dla nas pożyteczne. Zapytaj uczniów gdzie można znaleźć mikroby (drobnoustroje). Czy myślą, że mikroby są ważne dla człowieka? 2. Wytłumacz uczniom, że mikroby są najmniejszymi istotami żywymi na ziemi, a słowo mikroorganizm oznacza dosłownie mikro maleńkie, organizm życie. Mikroby są tak małe, że można zobaczyć je tylko za pomocą mikroskopu. Pierwszy mikroskop wykonany został przez holenderskiego przedsiębiorcę i przyrodnika Anthonie ego van Leewenhoek a w 1676 r. Za jego pomocą obserwował różne rzeczy w swoim domu, a istoty żywe (bakterie), które znalazł w materiale zeskrobanym z zębów nazwał żyjątkami (ang. animalcules). 3. Pokaż uczniom trzy podstawowe rodzaje mikrobów: bakterie, wirusy i grzyby. Wykorzystaj materiał MU 1 aby zaprezentować, jak te trzy rodzaje mikrobów różnią się między sobą kształtem I budową. Na stronie można również znaleźć ćwiczenie demonstrujące i porównujące różne rozmiary bakterii, wirusów i grzybów. 4. Zwróć uwagę, że mimo że mikroby mogą wywołać choroby, to istnieją również pożyteczne mikroby. Zapytaj uczniów, czy znają przykłady dobrych mikrobów i jak są one wykorzystywane. Podaj przykład bakterii Lactobacillus w jogurcie, bakterii probiotycznych w naszych jelitach, czy grzyba Penicillium (z rodzaju Pędzlaków), który produkuje antybiotyk penicylinę itd. 5. Zaznacz, że drobnoustroje można znaleźć dosłownie WSZĘDZIE w powietrzu którym oddychamy, na żywności, którą spożywamy, w wodzie, którą pijemy, czy na powierzchni naszego ciała. Jeszcze raz podkreśl, że wśród tych mikrobów są takie, które mogą wywołać choroby, ale także wiele dobrych, pożytecznych dla człowieka mikrobów. Ćwiczenie Podstawowe W tym ćwiczeniu uczniowie w 3 4 osobowych grupach grają w karty, które pomagają zapamiętać niektóre pojęcia związane z mikrobami, a także zapoznają uczniów z różnymi nazwami mikrobów, różnicami w ich rozmiarach, ich zjadliwością i opornością na antybiotyki. Zasady gry 1. Jedna osoba ( dealer ) tasuje i rozdaje karty wierzchem do góry. Każdy z graczy trzyma swoje karty tak, że widzi tylko pierwszą kartę. 2. Grę rozpoczyna gracz siedzący po lewej stronie dealer a czytając jedną cechę drobnoustroju ze swojej pierwszej karty (np. rozmiar 50). Pozostali gracze czytają po kolei tę samą informację. Wygrywa gracz z najwyższą wartością, zbiera wszystkie pierwsze karty od pozostałych graczy i umieszcza je na spodzie swojego pliku kart. Zwycięzca wybiera informację, która będzie czytana z kolejnych kart. 3. Jeżeli dwóch lub więcej graczy poda razem najwyższą wartość danej cechy, wtedy wszystkie karty kładzie się na środku, ten sam gracz wybiera kolejną cechę z następnej karty. Zwycięzca zbiera również karty ze środka. Osoba, która zbierze wszystkie karty wygrywa.

4 1.1 Drobnoustroje Wprowadzenie Dyskusja 1. Poniższe pytania pomogą sprawdzić, czy dzieci zrozumiały omówione zagadnienia: a. Co to są mikroby? Mikroby to żywe organizmy zbyt małe, by zobaczyć je gołym okiem. b. Gdzie możnaznaleźćmikroby? Mikroby można znaleźćwszędzie. c. Jakie są kształty bakterii? Pałeczkowate (pałeczki), kuliste (ziarenkowce) i spiralne (spirale). d. Jakie są podstawowe róznice między bakteriami i wirusami? Bakterie są samodzielnymi organizmami, które można znaleźć dosłownie wszędzie, natomiast wirusy są cząstkami zakaźnymi, które potrzebują komórki gospodarza, aby przeżyć. e. Podzielcie mikroby przedstawione na kartach na pożyteczne i niebezpieczne dla człowieka. Sprawdź, czy uczniowie zrozumieli dlaczego te mikroby mogą być pożyteczne lub niebezpieczne, lub czasem i takie i takie jednocześnie. Mikroby niebezpieczne dla człowieka, to takie, które mogą wywołać infekcje, czy choroby. Te niebezpieczne dla człowieka mikroby, takie jak np. Escherichia coli, czy Salmonella, które wywołują biegunkę są również czasem przydatne. Wykorzystywane są np. w ramach badań nad szczepieniami, inżynierii genetycznej, czy badań mających na celu szczegółową charakterystykę tych drobnoustrojów. Ćwiczenie Dodatkowe Podziel klasę na 3 4 osobowe grupy. Każda grupa powinna przygotować poster na jeden z następujących tematów: 1. Charakterystyka wybranego drobnoustroju bakterii, grzyba, lub wirusa np. Salmonella, Penicillium and Influenza. Poster powinien zawierać: a. strukturę wybranego drobnoustroju b. miejsca, w których można go znaleźć c. jakie jest jego oddziaływanie (pozytywne lub/i negatywne) d. specyficzne wymagania rozwoju grupy wybranego drobnoustroju LUB 2. Historia drobnoustrojów, z uwzględnieniem takich wydarzeń jak np. a. 1676: van Leewenhoek odkrywa żyjątka za pomocą domowej roboty mikroskopu b. 1796: Jenner odkrywa szczepionkę przeciwko ospie c. 1850: Semmelweis stwierdza, że mycie rąk zatrzymuje rozprzestrzenianie się chorób d. 1861: Pasteur obala teorię samorództwa bakterii e. 1884: Koch publikuje swoje postulaty zakładające, że konkretny mikroorganizm może powodować określoną chorobę f. 1892: Ivanovski odkrywa wirusy g. 1929: Fleming odkrywa antybiotyki

5 Grzyby Zarodnie Błona komórkowa Bakterie Chromosom Kapsyd Wirusy Complex (Bacteriophage a virus which infects bacteria) Kwas nukleinowy Strzępki Glikoproteiny Chwytniki Ściana komórkowa Cytoplazma Zarodnie: Organy rozrodcze, produkują zarodniki. Strzępki: Nitkowate struktury, na których tworzą się zarodnie. Chwytniki (ryzoidy): Nitkowate wyrostki spełniające funkcje korzeni (wchłanianie pożywienia). Bakterie są wolno żyjącymi organizmami, można je znaleźć wszędzie Chromosom: Materiał genetyczny (DNA) komórki. Ściana komórkowa: Ściana komórkowa zbudowana jest z peptydoglikanu i nadaje kształt komórce bakterii. Błona komórkowa: Błona oddzielająca wnętrze komórki od środowiska, stanowi barierę dla substancji przechodzących do środka i na zewnątrz komórki. Cytoplazma: Galaretowata substancja wewnątrz komórki utrzymująca jej zawartość. W przeciwieństwie do bakterii, wirusy NIE są organizmami wolno żyjącymi są całkowicie uzależnione od żywego gospodarza Kapsyd Płaszcz białkowy otaczający materiał genetyczny wirusa. Niektóre wirusy posiadają dodatkowo osłonkę lipidową. Glikoproteiny Pełnią 2 funkcje Umożliwiają adsorpcję wirusa do komórki gospodarza. Transportują materiał genetyczny wirusa do komórki gospodarza. Kwas nukleinowy Kwas DNA lub RNA, bardzo rzadko obydwa równocześnie. Większość cząsteczek wirusów zawiera kwas RNA.

6 Tobamovirus Orthomyxovirus Lyssavirus Filovirus Max Rozmiar (nm) Liczba gatunków Zagrożenie dla człowieka Pożytek dla człowieka humans Max Rozmiar (nm) Max Rozmiar (nm) Max Rozmiar (nm) Liczba gatunków... 6 Zagrożenie dla człowieka Pożytek dla człowieka Liczba gatunków Zagrożenie dla człowieka of species Pożytek dla... człowieka... 5 Liczba gatunków... 5 Zagrożenie dla człowieka Pożytek dla człowieka... 0 Wirusy z rodzaju Tobamovirus, to patogeny roślin. Najbardziej znanym w tej grupie jest wirus mozaiki tytoniu, który atakuje tytoń i inne rośliny powodując mozaikowe odbarwienia na liściach. Wirus ten często wykorzystywany był w celach naukowych. Wirusy z rodziny Orthomyxoviridae wywołują grypę. Co roku na grypę choruje aż 5%-40% populacji, jednak większość zdrowieje w przeciągu kilku tygodni. W 1918 r., przed wynalezieniem szczepionki na grypę zmarło około 100 mln ludzi na całym świecie! Wirusy z rodzaju Lyssavirus, to Patogeny roślin i zwierząt. Najbardziej znany w tej grupie jest wirus wścieklizny (ang. Rabies virus) najczęściej kojarzony z psami. W wyniku zakażenia wirusem wścieklizny zmarło ponad 55,000 osób na całym świecie. Wirusy z rodziny Filoviridae wywołują gorączkę krwotoczną Ebola. Zakażenia te, to jedne z najgroźniejszych dla człowieka zakażeń wirusowych, na które nie ma szczepień ani lekarstwa. Śmiertelność wynosi 50% 90%! Epstein-Barr virus Herpes simplex virus Rhinovirus Varicella zoster virus Max Rozmiar (nm) Max Rozmiar (nm) Max Rozmiar (nm) Max Rozmiar (nm) Liczba gatunków... 8 Zagrożenie dla człowieka Pożytek dla człowieka... 2 Liczba gatunków Zagrożenie dla człowieka... Pożytek dla człowieka... 2 Liczba gatunków Zagrożenie dla człowieka Pożytek dla człowieka Liczba gatunków Zagrożenie dla człowieka... Pożytek dla człowieka... 7 Wirus Epsteina-Barr z rodzaju Lymphocryptovirus wywołuje mononukleozę zakaźną (potocznie chorobę pocałunków ). Objawy obejmują: ból gardła, powiększenie węzłów chłonnych, zmęczenie. Do zakażenia dochodzi przez kontakty bezpośrednie np. pocałunki. Herpes simplex jest jednym z najstarszych wirusów przenoszonych drogą płciową. W wielu przypadkach zakażenia tym wirusem przebiegają bezobjawowo jednak u około jednej trzeciej zakażonych pojawiają się bardzo nieprzyjemne objawy świerzbu. Rhinovirus jest jednym z 250 wirusów wywołujących objawy przeziębienia. Odpowiada za ponad 35% wszystkich przeziębień. Rhinovirus potrafi przeżyć nawet 3 godziny poza nosem. Wystarczy, że potrzesz nos palcami z Rhinovirusem i już go masz! Wirus Varicella-Zoster wywołuje ospę wietrzną. Rzadko jest groźny, ale bardzo zakaźny i szerzy się na drodze kontaktów bezpośrednich, przez kaszel, czy kichanie. Zanim wynaleziono szczepionkę, prawie każdy chorował w dzieciństwie na ospę wietrzną.

7 Penicillium v Saccharomyces Grzybice skóry Stachybotrys Max Rozmiar (nm) Max Rozmiar (nm)...10,000 Max Rozmiar (nm)...15,000 Max Rozmiar (nm)...72,000 Liczba gatunków Zagrożenie dla człowieka Pożytek dla człowieka Liczba gatunków Zagrożenie dla człowieka... 1 Pożytek dla człowieka Liczba gatunków Zagrożenie dla człowieka Pożytek dla człowieka Liczba gatunków... 2 Zagrożenie dla człowieka Pożytek dla człowieka... 2 Grzyby z rodzaju Penicillium produkują antybiotyk penicylinę. Jest to jedno z największych odkryć medycyny, które umożliwiło walkę z zakażeniami bakteryjnymi. Niestety w efekcie nadużywania penicyliny wiele gatunków bakterii wytworzyło oporność na ten lek. Grzyby Saccharomyces cerevisiae (drożdże browarnicze/piekarnicze), od ponad 6000 lat, wykorzystywane są do produkcji piwa i chleba! Znajdują też zastosowanie w produkcji wina i badaniach biomedycznych. W czasie 6h, z jednej komórki drożdży, może powstać aż kolejnych! Grzybice skóry wywoływane są przez różne gatunki grzybów. Najczęstszą postacią jest grzybica stóp (tzw. stopa sportowca/atlety), dotyczy ok. 70% populacji i objawia się pęcherzykami, zaczerwienieniem i swędzeniem skóry stopy, najczęściej między czwartym i piątym palcem stopy. Stratchybotrys jest jednym z rodzajów pleśni. Ten czarny grzyb sam nie jest chorobotwórczy, ale produkuje toksyny, które wywołują szereg różnych objawów chorobowych od wysypki skórnej po zagrażające życiu zaburzenia oddychania. Aspergillus Cryptococcus Candida Verticillium Max Rozmiar (nm) Max Rozmiar (nm)...15,000 Max Rozmiar (nm)...10,000 Max Rozmiar (nm)... 8,500,000 Liczba gatunków Zagrożenie dla człowieka Pożytek dla człowieka Liczba gatunków Zagrożenie dla człowieka Pożytek dla człowieka Liczba gatunków Zagrożenie dla człowieka Pożytek dla człowieka Liczba gatunków... 4 Zagrożenie dla człowieka... 1 Pożytek dla człowieka Grzyby z rodz. Aspergillus są zarówno pożyteczne i szkodliwe dla człowieka. Niektóre gatunki wykorzystywane są w przemyśle i medycynie. Za ich pomocą otrzymuje się ponad 99% całkowitej produkcji kwasu cytrynowego, są też składnikiem leków ograniczających uwalnianie gazów jelitowych. Cryptococcus jest grzybem, który rozwija się podobnie do drożdży. Wywołuje m.in. poważne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu u osób z zakażeniem HIV/chorych na AIDS. Źródłem zakażenia jest przede wszystkim ziemia. Grzyby z rodz. Candida są składnikiem flory fizjologicznej jamy ustnej i układu pokarmowego 80% populacji. W normalnych warunkach obecność tych grzybów w organizmie nie wywołuje objawów chorobowych, jednak ich rozprzestrzenienie może prowadzić do groźnej kandydozy (grzybicy). Grzyby z rodzaju Verticillium to szeroko rozpowszechnione organizmy zasiedlające glebę. Mogą być chorobotwórcze dla owadów, roślin i innych grzybów, ale bardzo rzadko dla człowieka.

8 Chlamydia Salmonella MRSA Streptococcus Max Rozmiar (nm) Max Rozmiar (nm) Max Rozmiar (nm) Max Rozmiar (nm) Liczba gatunków... 3 Zagrożenie dla człowieka Pożytek dla człowieka Liczba gatunków Zagrożenie dla człowieka Pożytek dla człowieka Liczba gatunków... 1 Zagrożenie dla człowieka Pożytek dla człowieka Liczba gatunków... Zagrożenie dla człowieka... Pożytek dla człowieka..... Bakterie z gatunku Chlamydia trachomatis wywołują zakażenia przenoszone drogą płciową. Mogą wywoływać mniej groźne stany zapalne narządów rodnych, lub w konsekwencji prowadzić do poważniejszych powikłań tj. np. bezpłodności, czy powikłań ciąży. Bakterie z rodzaju Salmonella o kształcie pałeczek mogą wywołać m.in. zatrucia pokarmowe, czy dur brzuszny. Objawy tych zakażeń mogą być różne od wymiotów po biegunkę, które w skrajnych przypadkach mogą prowadzić do śmierci. Gronkowce złociste oporne na meticylinę (ang. Meticillin Resistant Staphylococcus aureus MRSA) wywołują trudne do wyleczenia zakażenia szpitalne. Bakterie te są szczególną odmianą gronkowca złocistego, które wykształciły oporność na wiele antybiotyków. Escherichia Pseudomonas Lactobacillus Wiele bakterii z rodz. Streptococcus (Paciorkowców) wchodzi w skład fizjologicznej flory jamy ustnej i skóry człowieka. Niektóre gatunki są chorobotwórcze i odpowiadają za ok. 15% zapaleń gardła. Objawami paciorkowcowego zapalenia garda są: nagła gorączka, bóle brzucha i powiększone węzły chłonne. Treponema Max Rozmiar (nm) Max Rozmiar (nm) Max Rozmiar (nm) Max Rozmiar (nm) Liczba gatunków... 9 Zagrożenie dla człowieka Pożytek dla człowieka N/A Liczba gatunków Zagrożenie dla człowieka Pożytek dla człowieka Liczba gatunków Zagrożenie dla człowieka... 0 Pożytek dla człowieka Liczba gatunków... 3 Zagrożenie dla człowieka Pożytek dla człowieka Bakterie Escherichia coli (znane pod nazwą Pałeczek okrężnicy, lub potocznie bakterii koli) wchodzą w skład fizjologicznej flory jelita grubego człowieka i zwierząt. Czasami jednak, E. coli wywołują zakażenia układu moczowego, poważne zakażenia jamy brzusznej i zatrucia pokarmowe. Bakterie z rodz. Pseudomonas to mikroby powszechnie zasiedlające różne środowiska. Niektóre gatunki są chorobotwórcze dla człowieka, inne pożyteczne, np. uczestniczą w rozkładzie związków organicznych i bioremediacji (usuwania zanieczyszczeń). Bakterie z rodz. Lactobacillus są bardzo powszechne i zwykle nieszkodliwe dla człowieka. Występują w przewodzie pokarmowym, pochwie, są tez składnikiem flory fizjologicznej jelit. Bakterie te w szerokim zakresie wykorzystywane są w przemyśle spożywczym m.in. do produkcji sera I jogurtów. Bakterie z rodz. Treponema wywołują groźną chorobę zakaźną kiłę. Jej objawy zaczynają się od wysypki i objawów grypopodobnych, które mogą prowadzić do uszkodzeń mózgu, a nawet śmierci. W leczeniu stosuje się antybiotyki, choć coraz częściej pojawiają się szczepy oporne.

9

SZKOŁA PODSTAWOWA II Etap Edukacyjny: Klasy IV-VI Przyroda Czas realizacji materiału

SZKOŁA PODSTAWOWA II Etap Edukacyjny: Klasy IV-VI Przyroda Czas realizacji materiału SZKOŁA PODSTAWOWA II Etap Edukacyjny: Klasy IV-VI Przyroda Cele kształcenia: I, II, III i V Treści nauczania wymagania szczegółowe: 1 (1, 7), 5 (1), 8 (2(7)), 9 (1, 9, 13) Czas realizacji materiału Około

Bardziej szczegółowo

18 listopada. Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach

18 listopada. Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach 18 listopada Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach Dlaczego obchodzimy Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach? Antybiotyki stały się ofiarą własnego sukcesu. Ich powszechne nadużywanie w leczeniu i

Bardziej szczegółowo

WIEDZA DO ZDOBYCIA ODNIESIENIA. Staphylococcus DO PODSTAW PROGRAMOWYCH

WIEDZA DO ZDOBYCIA ODNIESIENIA. Staphylococcus DO PODSTAW PROGRAMOWYCH Rozdział 1.3: Złe Mikroby, prezentuje różne choroby zakaźne wywoływane przez chorobotwórcze mikroby. Uczniowie wcielają się w rolę naukowców, których zadaniem jest pogrupowanie chorób wg różnych kryteriów.

Bardziej szczegółowo

SZKOŁA PODSTAWOWA II Etap Edukacyjny: Klasy IV-VI Przyroda Czas realizacji materiału

SZKOŁA PODSTAWOWA II Etap Edukacyjny: Klasy IV-VI Przyroda Czas realizacji materiału SZKOŁA PODSTAWOWA II Etap Edukacyjny: Klasy IV-VI Przyroda Cele kształcenia: I, II, III, IV i V Treści nauczania wymagania szczegółowe: 1 (1, 8), 5 (1, 2, 4, 5), 9 (1, 2, 4, 9, 13), 14 Czas realizacji

Bardziej szczegółowo

Rozdział 1.3, Szkodliwe Mikroby, prezentuje uczniom różne zagadnienia dotyczące wpływu szkodliwych mikrobów na zdrowie.

Rozdział 1.3, Szkodliwe Mikroby, prezentuje uczniom różne zagadnienia dotyczące wpływu szkodliwych mikrobów na zdrowie. SZKOŁA PODSTAWOWA II Etap Edukacyjny: Klasy IV-VI Przyroda Cele kształcenia: I, II, III, IV i V Treści nauczania wymagania szczegółowe: 1 (1, 2), 5 (1, 2, 5), 9 (1, 4, 9, 13) Czas realizacji materiału

Bardziej szczegółowo

Bakterie - organizmy wywołujące choroby

Bakterie - organizmy wywołujące choroby MATERIAŁ NAUCZANIA Scenariusz lekcji otwartej z przyrody w klasie VI. Bakterie - organizmy wywołujące choroby Opracowała: Elżbieta Kowalska - bakterie, żywe organizmy mikroskopijnej wielkości, mające pozytywne

Bardziej szczegółowo

SZKOŁA PODSTAWOWA II Etap Edukacyjny: Klasy IV-VI Przyroda Czas realizacji materiału

SZKOŁA PODSTAWOWA II Etap Edukacyjny: Klasy IV-VI Przyroda Czas realizacji materiału SZKOŁA PODSTAWOWA II Etap Edukacyjny: Klasy IV-VI Przyroda Cele kształcenia: I, II, III, IV i V Treści nauczania wymagania szczegółowe: 1 (1, 5), 5 (1, 2, 3, 4, 5), 9 (1, 2, 3, 4, 9, 11, 13) Czas realizacji

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 22 kwietnia 2005 r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 22 kwietnia 2005 r. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki

Bardziej szczegółowo

WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU C PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ HCV

WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU C PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ HCV WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU C PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ HCV Wątroba to największy i bardzo ważny narząd! Produkuje najważniejsze białka Produkuje żółć - bardzo istotny czynnik w procesie trawienia

Bardziej szczegółowo

I BIOLOGIA JAKO NAUKA

I BIOLOGIA JAKO NAUKA I BIOLOGIA JAKO NAUKA Zadanie. Rozwiąż krzyżówkę, a następnie odczytaj i wyjaśnij hasło. 0. Bada skład chemiczny organizmów i zachodzące w nich reakcje.. Zajmuje się procesami dziedziczenia.. Przedmiotem

Bardziej szczegółowo

Zestaw P1. Jeśli się pomylisz, otocz zamalowany kwadrat kółkiem i zaznacz inną odpowiedź, na przykład:

Zestaw P1. Jeśli się pomylisz, otocz zamalowany kwadrat kółkiem i zaznacz inną odpowiedź, na przykład: Zestaw P1 Instrukcja dla ucznia Zestaw zawiera 8 zadań. Sprawdź, czy jest kompletny i czytelny. Czytaj uważnie teksty i zadania. Odpowiedzi zapisuj długopisem lub piórem. Nie używaj korektora. W niektórych

Bardziej szczegółowo

Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w m. st. Warszawie METODYKA PROGRAMU WIĘCEJ WIEM MNIEJ CHORUJĘ

Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w m. st. Warszawie METODYKA PROGRAMU WIĘCEJ WIEM MNIEJ CHORUJĘ METODYKA PROGRAMU WIĘCEJ WIEM MNIEJ CHORUJĘ STRUKTURA PROGRAMU Bloki tematyczne : I. POZNAJEMY CHOROBY ZAKAŹNE i drogi ich szerzenia II. Profilaktyka chorób zakaźnych (higiena zachowań, szczepienia ochronne)

Bardziej szczegółowo

Zestaw P2. Jeśli się pomylisz, otocz zamalowany kwadrat kółkiem i zaznacz inną odpowiedź, na przykład:

Zestaw P2. Jeśli się pomylisz, otocz zamalowany kwadrat kółkiem i zaznacz inną odpowiedź, na przykład: Zestaw P2 Instrukcja dla ucznia Zestaw zawiera 8 zadań. Sprawdź, czy jest kompletny i czytelny. Czytaj uważnie teksty i zadania. Odpowiedzi zapisuj długopisem lub piórem. Nie używaj korektora. W niektórych

Bardziej szczegółowo

Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki w żywieniu zwierząt

Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki w żywieniu zwierząt .pl Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki w żywieniu zwierząt Autor: dr inż. Barbara Król Data: 2 stycznia 2016 W ostatnich latach obserwuje się wzmożone zainteresowanie probiotykami i prebiotykami zarówno

Bardziej szczegółowo

Temat: Higiena i choroby układu oddechowego.

Temat: Higiena i choroby układu oddechowego. Temat: Higiena i choroby układu oddechowego. 1. Sprawność układu oddechowego - ważnym czynnikiem zdrowotnym. a) zanieczyszczenia powietrza Pyły miedzi, aluminium, żelaza, ołowiu, piaskowe, węglowe, azbestowe,

Bardziej szczegółowo

Oporność na antybiotyki w Unii Europejskiej Dane zaprezentowane poniżej zgromadzone zostały w ramach programu EARS-Net, który jest koordynowany przez

Oporność na antybiotyki w Unii Europejskiej Dane zaprezentowane poniżej zgromadzone zostały w ramach programu EARS-Net, który jest koordynowany przez Informacja o aktualnych danych dotyczących oporności na antybiotyki na terenie Unii Europejskiej Październik 2013 Główne zagadnienia dotyczące oporności na antybiotyki przedstawione w prezentowanej broszurze

Bardziej szczegółowo

ZAWODOWA EKSPOZYCJA NA CZYNNIKI BIOLOGICZNE I OCHRONA PRACOWNIKÓW NARAŻONYCH NA NIE W ŚWIETLE NOWYCH PRZEPISÓW KRAJOWYCH

ZAWODOWA EKSPOZYCJA NA CZYNNIKI BIOLOGICZNE I OCHRONA PRACOWNIKÓW NARAŻONYCH NA NIE W ŚWIETLE NOWYCH PRZEPISÓW KRAJOWYCH ZAWODOWA EKSPOZYCJA NA CZYNNIKI BIOLOGICZNE I OCHRONA PRACOWNIKÓW NARAŻONYCH NA NIE W ŚWIETLE NOWYCH PRZEPISÓW KRAJOWYCH NARAŻENIE NA CZYNNIKI BIOLOGICZNE W ŚRODOWISKU PRACY LEGISLACJA CHOROBY ZAWODOWE

Bardziej szczegółowo

Zakażenia wywołane przez paciorkowce z grupy A. Informacje dla pacjentów

Zakażenia wywołane przez paciorkowce z grupy A. Informacje dla pacjentów Zakażenia wywołane przez paciorkowce z grupy A. Informacje dla pacjentów Health Protection Scotland Co to są zakażenia wywołane przez paciorkowce z grupy A? Paciorkowce z grupy A (ang. Group A Streptococcus,

Bardziej szczegółowo

Co robię, aby nie zachorować na AIDS? Mateusz Hurko kl. III AG

Co robię, aby nie zachorować na AIDS? Mateusz Hurko kl. III AG Co robię, aby nie zachorować na AIDS? Mateusz Hurko kl. III AG -Czym jest HIV? -HIV jest wirusem. Jego nazwa pochodzi od: H human I immunodeficiency ludzki upośledzenia odporności V virus wirus -To czym

Bardziej szczegółowo

4.1 Leczenie Infekcji Antybiotyki i Inne Leki

4.1 Leczenie Infekcji Antybiotyki i Inne Leki 4.1 Leczenie Infekcji Antybiotyki i Inne Leki Odniesienia do Podstawy Programowej GIMNAZJUM - III Etap Edukacyjny: Klasy I-III Biologia Cele kształcenia: I, II, III, IV, V Treści nauczania wymagania szczegółowe:

Bardziej szczegółowo

PROFILAKTYKA PRZECIW GRYPIE

PROFILAKTYKA PRZECIW GRYPIE PROFILAKTYKA PRZECIW GRYPIE Koordynator profilaktyki : mgr piel. Anna Karczewska CELE: zwiększanie świadomości pacjenta na temat szczepionek przeciwko grypie zapobieganie zachorowań na grypę zapobieganie

Bardziej szczegółowo

Ochrona pracowników przed szkodliwymi czynnikami biologicznymi w środowisku pracy - obowiązujące akty prawne

Ochrona pracowników przed szkodliwymi czynnikami biologicznymi w środowisku pracy - obowiązujące akty prawne Ochrona pracowników przed szkodliwymi czynnikami biologicznymi w środowisku pracy - obowiązujące akty prawne Niektóre czynniki biologiczne w środowisku pracy stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia pracowników.

Bardziej szczegółowo

Światowy Dzień Mycia Rąk

Światowy Dzień Mycia Rąk Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w m. st. Warszawie ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07 08; e-mail: oswiatazdrowotna@pssewawa.pl Światowy Dzień

Bardziej szczegółowo

gołym okiem... dossier TANDEM DOSKONAŁY

gołym okiem... dossier TANDEM DOSKONAŁY Bezpieczny gabinet (cz. 1) Czego nie widać gołym okiem... Aby spełniać rosnące wymagania klientów, musisz być na bieżąco oferować skuteczne i zarazem bezpieczne dla zdrowia zabiegi. Bakterie, wirusy, grzyby

Bardziej szczegółowo

Dziesięć faktów o antybiotykach. Lepiej nie popijaj ich mlekiem

Dziesięć faktów o antybiotykach. Lepiej nie popijaj ich mlekiem Dziesięć faktów o antybiotykach. Lepiej nie popijaj ich mlekiem Antybiotyków nie wolno popijać mlekiem czy kefirem? Dlaczego w czasie antybiotykoterapii, trzeba przyjmować probiotyki i z jakiego powodu

Bardziej szczegółowo

Instrukcja postępowania z odpadami biologicznymi w ICHNoZiŻ UJD

Instrukcja postępowania z odpadami biologicznymi w ICHNoZiŻ UJD INSTRUKCJA POSTĘPOWANIA Z ODPADAMI BIOLOGICZNYMI W INSTYTUCIE CHEMII, NAUK O ZDROWIU I ŻYWNOŚCI UNIWERSYTETU HUMANISTYCZNO-PRZYRODNICZEGO IM. JANA DŁUGOSZA W CZĘSTOCHOWIE I. Charakterystyka czynników biologicznych

Bardziej szczegółowo

1.2 Drobnoustroje Dobre Mikroby

1.2 Drobnoustroje Dobre Mikroby 1.2 Drobnoustroje Dobre Mikroby Odniesienia do Podstawy Programowej SZKOŁA PODSTAWOWA II Etap Edukacyjny: Klasy IV-VI, Przyroda Cele kształcenia: I, II, III, IV i V Treści nauczania: 1 (1, 8), 5 (1, 2,

Bardziej szczegółowo

ODNIESIENIA DO PODSTAW PROGRAMOWYCH WIEDZA DO ZDOBYCIA. Escherichia coli

ODNIESIENIA DO PODSTAW PROGRAMOWYCH WIEDZA DO ZDOBYCIA. Escherichia coli Rozdział ma zwrócić uwagę uczniów, jak niewłaściwa higiena rąk sprzyja szerzeniu się mikrobów i infekcji. Uczniowie w trakcie prowadzonego eksperymentu mogą zaobserwować, w jaki sposób mikroby rozprzestrzeniają

Bardziej szczegółowo

SZCZEPIENIA OCHRONNE U DOROSŁYCH lek. Kamil Chudziński Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii CSK MSW w Warszawie 10.11.2015 Szczepionki Zabite lub żywe, ale odzjadliwione drobnoustroje/toksyny +

Bardziej szczegółowo

Podstawy mikrobiologii. Wirusy bezkomórkowe formy materii oŝywionej

Podstawy mikrobiologii. Wirusy bezkomórkowe formy materii oŝywionej Podstawy mikrobiologii Wykład 3 Wirusy bezkomórkowe formy materii oŝywionej Budowa wirusów Wirusy nie mają budowy komórkowej, zatem pod względem biologicznym nie są organizmami Ŝywymi! Są to twory nukleinowo

Bardziej szczegółowo

Listerioza. Teresa Kłapeć

Listerioza. Teresa Kłapeć Listerioza Teresa Kłapeć Listerioza Jest to choroba zakaźna ludzi i zwierząt (zoonoza), wielopostaciowa, wykryta po raz pierwszy u człowieka w 1939 roku w Danii. Czynnikiem etiologicznym objawów chorobowych

Bardziej szczegółowo

ZATRUCIA. Edukacja dla bezpieczeństwa PAMIETAJ!! TEKST PODKREŚLONY LUB WYTŁUSZCZONY JEST DO ZAPAMIĘTANIA. Opracował: mgr Mirosław Chorąży

ZATRUCIA. Edukacja dla bezpieczeństwa PAMIETAJ!! TEKST PODKREŚLONY LUB WYTŁUSZCZONY JEST DO ZAPAMIĘTANIA. Opracował: mgr Mirosław Chorąży ZATRUCIA Edukacja dla bezpieczeństwa PAMIETAJ!! TEKST PODKREŚLONY LUB WYTŁUSZCZONY JEST DO ZAPAMIĘTANIA Opracował: mgr Mirosław Chorąży ZATRUCIA TO ZESPÓŁ OBJAWÓW WYWOŁANYCH DZIAŁANIEM TRUCIZNY NA ORGANIZM

Bardziej szczegółowo

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2016/2017

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2016/2017 Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Karta przedmiotu WydziałZdrowia i Nauk Medycznych obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2016/2017 Kierunek studiów: Pielęgniarstwo

Bardziej szczegółowo

BAKTERIE I WIRUSY. ORGANIZMY BEZTKANKOWE

BAKTERIE I WIRUSY. ORGANIZMY BEZTKANKOWE BAKTERIE I WIRUSY. ORGANIZMY BEZTKANKOWE 1. Do chorób wirusowych zalicza się: a) grypę,malarię, AIDS; b) anginę, różyczkę, odrę; c) żółtaczkę, ospę wietrzną, grypę; d) czerwonkę, anginę, grypę. 2. Hubiak

Bardziej szczegółowo

WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA w GDAŃSKU ul. Dębinki 4, Gdańsk

WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA w GDAŃSKU ul. Dębinki 4, Gdańsk Szkodliwe czynniki biologiczne które mogą wystąpić na stanowiskach pracy w oczyszczalniach ścieków Uwaga W przypadku szkodliwych czynników ch występujących na tej liście skrót spp. odnosi się do innych

Bardziej szczegółowo

18 listopada. www.antybiotyki.edu.pl

18 listopada. www.antybiotyki.edu.pl DDlaczego obchodzimy Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach? Antybiotyki stają się ofiarą własnego sukcesu. Powszechne nadużywanie i nieodpowiedzialne stosowanie antybiotyków prowadzi do ograniczenia

Bardziej szczegółowo

Inwazyjna Choroba Meningokokowa

Inwazyjna Choroba Meningokokowa Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w m. st. Warszawie ul. Kochanowskiego 21,, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07 08; e-mail: oswiatazdrowotna@pssewawa.pl Inwazyjna Choroba Meningokokowa Profilaktyka

Bardziej szczegółowo

Inwazyjna choroba meningokokowa. Posocznica (sepsa) meningokokowa

Inwazyjna choroba meningokokowa. Posocznica (sepsa) meningokokowa Inwazyjna choroba meningokokowa Posocznica (sepsa) meningokokowa Sepsa, posocznica, meningokoki to słowa, które u większości ludzi wzbudzają niepokój. Każdy z nas: rodzic, opiekun, nauczyciel, dorosły

Bardziej szczegółowo

AIDS AIDS jest nabytym zespołem upośledzenia odporności, którego skrót (AIDS) wywodzi się od pierwszych liter nazwy angielskiej: (A)cquired (I)mmune

AIDS AIDS jest nabytym zespołem upośledzenia odporności, którego skrót (AIDS) wywodzi się od pierwszych liter nazwy angielskiej: (A)cquired (I)mmune AIDS AIDS jest nabytym zespołem upośledzenia odporności, którego skrót (AIDS) wywodzi się od pierwszych liter nazwy angielskiej: (A)cquired (I)mmune (D)eficiency (S)yndrome. Przyczyny zakażenia AIDS Czynnikiem

Bardziej szczegółowo

SZKOŁA PODSTAWOWA II Etap Edukacyjny: Klasy IV-VI Przyroda Czas realizacji materiału

SZKOŁA PODSTAWOWA II Etap Edukacyjny: Klasy IV-VI Przyroda Czas realizacji materiału SZKOŁA PODSTAWOWA II Etap Edukacyjny: Klasy IV-VI Przyroda Cele kształcenia: I, II, III, IV i V Treści nauczania wymagania szczegółowe: 1 (1, 2), 3 (6, 7, 10), 5 (1, 2, 3, 5), 8 (1(b)), 9 (4, 9, 11, 13)

Bardziej szczegółowo

18 listopada. www.antybiotyki.edu.pl

18 listopada. www.antybiotyki.edu.pl Wystawa sfinansowana ze środków będących w dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach programu zdrowotnego pn. Narodowy Program Ochrony Antybiotyków na lata 2011-2015 DDlaczego obchodzimy Europejski Dzień Wiedzy

Bardziej szczegółowo

Wirusy 2018 aktualne dane dotyczące zagrożeń epidemicznych

Wirusy 2018 aktualne dane dotyczące zagrożeń epidemicznych Wirusy 2018 aktualne dane dotyczące zagrożeń epidemicznych Dr med. Iwona Paradowska-Stankiewicz Zakład Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru Konsultant Krajowy w dziedzinie Epidemiologii Warszawa, 6

Bardziej szczegółowo

* Candida - drożdżyca, grzyby pasożytnicze. sobota, 19 lutego :24

* Candida - drożdżyca, grzyby pasożytnicze. sobota, 19 lutego :24 Schorzenia wywoływane przez grzyby pasożytnicze dzielą się na kilka grup: mikozy właściwe, mikotoksykozy (wywoływane produktami przemiany materii i toksynami grzybów), mikoalergozy (alergie na same grzyby

Bardziej szczegółowo

Leki przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze

Leki przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze Wrocław, 2017-12-12 ZAGADNIENIA DO EGZAMINU Z MIKROBIOLOGII DLA STUDENTÓW II ROKU STOMATOLOGII ROK AKADEMICKI 2017/2018 Mikrobiologia ogólna 1. Budowa ściany komórkowej bakterii Gram-dodatnich. 2. Budowa

Bardziej szczegółowo

Wirusy oddechowe jako czynniki etiologiczne zakażeń szpitalnych

Wirusy oddechowe jako czynniki etiologiczne zakażeń szpitalnych Wirusy oddechowe jako czynniki etiologiczne zakażeń szpitalnych LEK MED. JOLANTA KLUZ-ZAWADZKA WIRUSY ODDECHOWE : Określenie kliniczne, związane z umiejscowieniem objawów zakażenia i drogą jego szerzenia

Bardziej szczegółowo

ń Ż Ń Oświata Zdrowotna i Promocja Zdrowia PSSE Brzesko - Barbara Jewiarz

ń Ż Ń Oświata Zdrowotna i Promocja Zdrowia PSSE Brzesko - Barbara Jewiarz 5 1 0 2 ia w o I r C d Ś Z O ń zie WN Y D Ż y O ow t W a T i S w Ń Ś E Z C E I BEZP Oświata Zdrowotna i Promocja Zdrowia PSSE Brzesko - Barbara Jewiarz 7 kwietnia 2015 r. Światowy Dzień Zdrowia hasło tegorocznej

Bardziej szczegółowo

Rodzaje substancji leczniczych

Rodzaje substancji leczniczych Rodzaje substancji leczniczych Próby kliniczne leków - film Leki na nadkwasotę neutralizujące nadmiar kwasów żołądkowych Leki na nadkwasotę hamujące wydzielanie kwasów żołądkowych Ranitydyna (ranitidine)

Bardziej szczegółowo

4.0 Zapobieganie Infekcjom Szczepienia

4.0 Zapobieganie Infekcjom Szczepienia 4.0 Zapobieganie Infekcjom Szczepienia Odniesienia do Podstawy Programowej GIMNAZJUM - III Etap Edukacyjny: Klasy I-III Biologia Cele kształcenia: I, II, III, IV i V Treści nauczania wymagania szczegółowe:

Bardziej szczegółowo

Dział I Powitanie biologii

Dział I Powitanie biologii Wymagania podstawowe Uczeń: Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Dział I Powitanie biologii wymienia nazwy dziedzin biologii, wskazuje ważne etapy w rozwoju biologii jako nauki. określa podstawowe zasady prowadzenia

Bardziej szczegółowo

SZKARLATYNA PŁONICA NADAL GROŹNY PRZECIWNIK

SZKARLATYNA PŁONICA NADAL GROŹNY PRZECIWNIK SZKARLATYNA PŁONICA NADAL GROŹNY PRZECIWNIK OBJAWY Pierwsze objawy szkarlatyny są bardzo gwałtowne. Pojawia się silny ból gardła, kaszel i wymioty. Towarzyszą jej wysoka gorączka, bóle głowy i znaczne

Bardziej szczegółowo

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE. stacjonarne. I stopnia. Aleksandra Zyska. ogólnoakademicki. podstawowy WYKŁAD ĆWICZENIA LABORATORIUM PROJEKT SEMINARIUM

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE. stacjonarne. I stopnia. Aleksandra Zyska. ogólnoakademicki. podstawowy WYKŁAD ĆWICZENIA LABORATORIUM PROJEKT SEMINARIUM Politechnika Częstochowska, Wydział Zarządzania PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu Kierunek Forma studiów Poziom kwalifikacji Rok Semestr Jednostka prowadząca Osoba sporządzająca Profil Rodzaj

Bardziej szczegółowo

INSTYTUT MEDYCYNY PRACY im. prof. J. Nofera w ŁODZI Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia. Wprowadzenie

INSTYTUT MEDYCYNY PRACY im. prof. J. Nofera w ŁODZI Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia. Wprowadzenie Wprowadzenie 1 Instytut Medycyny Pracy w Łodzi Kierownik: dr hab. Irena Szadkowska-Stańczyk, doc. IMP Pracownia Zagrożeń Biologicznych Kierownik: dr inż. Alina Buczyńska tel. : (42) 6314 575 e-mail: alina@imp.lodz.pl

Bardziej szczegółowo

HARMONOGRAM ZAJĘĆ dla studentów Uniwersyteckiego Centrum Medycyny Weterynaryjnej UJ-UR Mikrobiologia weterynaryjna II rok 2013/2014 semestr letni

HARMONOGRAM ZAJĘĆ dla studentów Uniwersyteckiego Centrum Medycyny Weterynaryjnej UJ-UR Mikrobiologia weterynaryjna II rok 2013/2014 semestr letni HARMONOGRAM ZAJĘĆ dla studentów Uniwersyteckiego Centrum Medycyny Weterynaryjnej UJ-UR Mikrobiologia weterynaryjna rok 2013/2014 semestr letni Wykłady: czwartek: 10.45-12.15 sala wykładowa, Katedra Mikrobiologii,

Bardziej szczegółowo

Szczepienia ochronne. Dr hab. med. Agnieszka Szypowska Dr med. Anna Taczanowska Lek. Katarzyna Piechowiak

Szczepienia ochronne. Dr hab. med. Agnieszka Szypowska Dr med. Anna Taczanowska Lek. Katarzyna Piechowiak Szczepienia ochronne Dr hab. med. Agnieszka Szypowska Dr med. Anna Taczanowska Lek. Katarzyna Piechowiak Klinika Pediatrii Warszawski Uniwersytet Medyczny Szczepienie (profilaktyka czynna) Podanie całego

Bardziej szczegółowo

Jelita korzenie organizmu

Jelita korzenie organizmu II Jelita korzenie organizmu Albert Hesse, Ralf Mayer Niniejszy rozdział ma na celu dostarczyć czytelnikowi ważnych informacji dotyczących zdrowia jelit. Chore jelito może być powodem wielu schorzeń. Migreny,

Bardziej szczegółowo

Temat: Bakterie i wirusy - podstępne zagrożenie

Temat: Bakterie i wirusy - podstępne zagrożenie LEKCJA 5 Temat: Bakterie i wirusy - podstępne zagrożenie Są wszechobecne. Unoszą się w powietrzu, którym oddychamy, znajdują się na przedmiotach, których dotykamy. Mikroorganizmy - jedne niezbędne do prawidłowego

Bardziej szczegółowo

Moduł częściowy 2: 2 Mikrobiolog. robiologiaia

Moduł częściowy 2: 2 Mikrobiolog. robiologiaia Moduł częściowy 2: 2 Mikrobiolog robiologiaia Zawartość: Podstawowe terminy mikrobiologii jak również specjalna wiedza mikrobiologiczna dla sektora pralnictwa względnie dla zakładów świadczących usługi

Bardziej szczegółowo

[logo Rządu Walii] www.cymru.gov.uk. Twój poradnik na temat szczepienia przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) Pokonać raka szyjki macicy

[logo Rządu Walii] www.cymru.gov.uk. Twój poradnik na temat szczepienia przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) Pokonać raka szyjki macicy [logo Rządu Walii] www.cymru.gov.uk Twój poradnik na temat szczepienia przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) Pokonać raka szyjki macicy Co to jest rak szyjki macicy? Ten typ raka rozwija się w

Bardziej szczegółowo

OSPA WIETRZNA CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ NA TEN TEMAT? CZY JESTEŚ PEWIEN, ŻE JESTEŚ CHRONIONY PRZED OSPĄ WIETRZNĄ?

OSPA WIETRZNA CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ NA TEN TEMAT? CZY JESTEŚ PEWIEN, ŻE JESTEŚ CHRONIONY PRZED OSPĄ WIETRZNĄ? OSPA WIETRZNA CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ NA TEN TEMAT? CZY JESTEŚ PEWIEN, ŻE JESTEŚ CHRONIONY PRZED OSPĄ WIETRZNĄ? ZDOBĄDŹ INFORMACJE! ZASZCZEP SIĘ! ZDOBĄDŹ OCHRONĘ! szczepionka przeciw ospie wietrznej PAMIĘTAJ,

Bardziej szczegółowo

GRYPA JAK ZAPOBIEC ZAKAŻENIOM GRYPY?

GRYPA JAK ZAPOBIEC ZAKAŻENIOM GRYPY? Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w m. st. Warszawie ul. Kochanowskiego 21,, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07 08; e-mail: oswiatazdrowotna@pssewawa.pl GRYPA JAK ZAPOBIEC ZAKAŻENIOM GRYPY?

Bardziej szczegółowo

Opracował: A. Podgórski

Opracował: A. Podgórski Stan zdrowia i choroby Opracował: A. Podgórski Definicja zdrowia i choroby Zdrowie (WHO) określiła zdrowie jako stan pełnego, dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko jako

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia egzaminacyjne z przedmiotu Mikrobiologia kosmetologiczna dla studentów II roku kierunku Kosmetologia

Zagadnienia egzaminacyjne z przedmiotu Mikrobiologia kosmetologiczna dla studentów II roku kierunku Kosmetologia Zagadnienia egzaminacyjne z przedmiotu Mikrobiologia kosmetologiczna dla studentów II roku kierunku Kosmetologia I. Zagadnienia omawiane na wykładach. Uzupełnieniem zagadnień omawianych na wykładach są

Bardziej szczegółowo

Grypa jest jedną z najczęściej występujących wirusowych chorób zakaźnych.

Grypa jest jedną z najczęściej występujących wirusowych chorób zakaźnych. WIRUS GRYPY Grypa jest jedną z najczęściej występujących wirusowych chorób zakaźnych. Wirus grypy przenosi się drogą kropelkową poprzez kichanie, kaszel, rozmowę. W czasie kichnięcia wirus grypy porusza

Bardziej szczegółowo

Ostre infekcje u osób z cukrzycą

Ostre infekcje u osób z cukrzycą Ostre infekcje u osób z cukrzycą Sezon przeziębień w pełni. Wokół mamy mnóstwo zakatarzonych i kaszlących osób. Chorować nikt nie lubi, jednak ludzie przewlekle chorzy, jak diabetycy, są szczególnie podatni

Bardziej szczegółowo

SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII Z WYKORZYSTANIEM FILMU

SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII Z WYKORZYSTANIEM FILMU SCENARIUSZ LEKCJI BIOLOGII Z WYKORZYSTANIEM FILMU Czy priony zawsze są szkodliwe? SPIS TREŚCI: Wprowadzenie. Części lekcji. 1. Część wstępna. 2. Część realizacji. 3. Część podsumowująca. Karty pracy. 1.

Bardziej szczegółowo

Kto wiele przebywa z dziećmi, odkryje, że żaden nasz czyn nie pozostaje. u nich bez oddźwięku.

Kto wiele przebywa z dziećmi, odkryje, że żaden nasz czyn nie pozostaje. u nich bez oddźwięku. Kto wiele przebywa z dziećmi, odkryje, że żaden nasz czyn nie pozostaje u nich bez oddźwięku. "W KRÓLESTWIE GRZYBÓW WIELKIE GRZYBOBRANIE O grzybach, choć mamy z nimi do czynienia na co dzień, zazwyczaj

Bardziej szczegółowo

SZKOŁA PODSTAWOWA II Etap Edukacyjny: Klasy IV-VI Przyroda Czas realizacji materiału Rozdział 3.2 Szczepienia przybliża historię odkrycia szczepień.

SZKOŁA PODSTAWOWA II Etap Edukacyjny: Klasy IV-VI Przyroda Czas realizacji materiału Rozdział 3.2 Szczepienia przybliża historię odkrycia szczepień. SZKOŁA PODSTAWOWA II Etap Edukacyjny: Klasy IV-VI Przyroda Cele kształcenia: I, II, III, IV i V Treści nauczania wymagania szczegółowe: 1 (1, 2), 5 (2, 3), 8 (2), 9 (1, 4, 11, 13) Czas realizacji materiału

Bardziej szczegółowo

Zagrożenia mikrobiologiczne w przetwórstwie owocowym

Zagrożenia mikrobiologiczne w przetwórstwie owocowym Funded by the European Union s Seventh Framework Programme Zagrożenia mikrobiologiczne w przetwórstwie owocowym Anna Zadernowska Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Olsztyn Wydział Nauki o Żywności

Bardziej szczegółowo

ODNIESIENIA DO PODSTAW PROGRAMOWYCH. Kapsułki Antybiotyków

ODNIESIENIA DO PODSTAW PROGRAMOWYCH. Kapsułki Antybiotyków Dział 3, Leczenie Infekcji, porusza problem stosowania antybiotyków i innych leków w leczeniu różnych infekcji i chorób. W przeprowadzanym doświadczeniu uczniowie wykorzystują działanie kwasów i zasad

Bardziej szczegółowo

ODNIESIENIA. Wirusy DO PODSTAW PROGRAMOWYCH. Rozdział porusza temat zapobiegania chorobom poprzez szczepienia.

ODNIESIENIA. Wirusy DO PODSTAW PROGRAMOWYCH. Rozdział porusza temat zapobiegania chorobom poprzez szczepienia. Rozdział porusza temat zapobiegania chorobom poprzez szczepienia. W zaplanowanym ćwiczeniu uczniowie przeprowadzają symulację rozprzestrzeniania się infekcji w populacji, aby przekonać się, na czym polega

Bardziej szczegółowo

GRYPA. Jak zapobiec zakażeniom grypy? m. st. Warszawie. Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w

GRYPA. Jak zapobiec zakażeniom grypy? m. st. Warszawie. Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w m. st. Warszawie ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07 08; e-mail: oswiatazdrowotna@pssewawa.pl GRYPA Jak zapobiec

Bardziej szczegółowo

SYLABUS I II III IV X V VI X 8 X , w tym: 20 - wykłady, 10 - seminaria, 30 ćwiczenia, 15 fakultety

SYLABUS I II III IV X V VI X 8 X , w tym: 20 - wykłady, 10 - seminaria, 30 ćwiczenia, 15 fakultety Nazwa przedmiotu/modułu Wydział Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Forma studiów Język przedmiotu Lekarski I Lekarski Jednolite magisterskie Stacjonarne J. polski SYLABUS CHOROBY ZAKAŹNE Rodzaj

Bardziej szczegółowo

MOŻLIWE SKUTKI ZAGROŻENIA WIRUSY. zapalenie jelit, biegunka, wymioty przestrzeganie zasad. zapalenie układu oddechowego, angina, gorączki, zapalenie

MOŻLIWE SKUTKI ZAGROŻENIA WIRUSY. zapalenie jelit, biegunka, wymioty przestrzeganie zasad. zapalenie układu oddechowego, angina, gorączki, zapalenie Przykładowa ocena ryzyka - pracownik oczyszczalni ścieków WIRUSY 1. 2. 3. 4. 5. Caliciviridae - Norovirus V Inne wirusy z rodziny Caliciviridae V Wirusy Coxsackie (grupy i B) V Wirusy ECHO V Wirus zapalenia

Bardziej szczegółowo

Harmonogram zajęć z Mikrobiologii z parazytologią i Immunologii dla studentów II roku kierunku lekarskiego WL 2018/2019 GRUPA 5

Harmonogram zajęć z Mikrobiologii z parazytologią i Immunologii dla studentów II roku kierunku lekarskiego WL 2018/2019 GRUPA 5 Harmonogram zajęć z Mikrobiologii z parazytologią i Immunologii dla studentów II roku kierunku lekarskiego WL 2018/2019 GRUPA 5 GRUPY ĆWICZENIOWE 51, 52 : 8.00-10.30 Wtorek: 17.00-19.30 Data Godzina Rodzaj

Bardziej szczegółowo

M W KOSMETOLOGII. Redakcja naukowa Eugenia G ospodarek. A gnieszka Mikucka & PZWL

M W KOSMETOLOGII. Redakcja naukowa Eugenia G ospodarek. A gnieszka Mikucka & PZWL M ik r o b io l o g ia W KOSMETOLOGII Redakcja naukowa Eugenia G ospodarek A gnieszka Mikucka & PZWL M ik r o b io l o g ia W KOSMETOLOGII Redakcja naukowa Eugenia Gospodarek Agnieszka Mikucka 4 PZWL Spis

Bardziej szczegółowo

1. Demonstracja preparatów bakteryjnych barwionych metodą negatywną ukazujących kształty komórek bakteryjnych.

1. Demonstracja preparatów bakteryjnych barwionych metodą negatywną ukazujących kształty komórek bakteryjnych. Ćwiczenie 1. Mikrobiologia ogólna - Budowa komórki bakteryjnej. Metody barwienia preparatów bakteryjnych. Wzrost drobnoustrojów w warunkach laboratoryjnych. Uzyskiwanie czystej hodowli. Identyfikowanie

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII KLASA 5 DOBRY. DZIAŁ 1. Biologia jako nauka ( 4godzin)

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII KLASA 5 DOBRY. DZIAŁ 1. Biologia jako nauka ( 4godzin) WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII KLASA 5 DOPUSZCZAJĄCY DOSTATECZNY DOBRY BARDZO DOBRY CELUJĄCY DZIAŁ 1. Biologia jako nauka ( 4godzin) wskazuje biologię jako naukę o organizmach wymienia czynności życiowe

Bardziej szczegółowo

w sprawie zgłoszeń podejrzenia lub rozpoznania zakażenia, choroby zakaźnej lub zgonu z powodu zakażenia lub choroby zakaźnej;

w sprawie zgłoszeń podejrzenia lub rozpoznania zakażenia, choroby zakaźnej lub zgonu z powodu zakażenia lub choroby zakaźnej; ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 10 lipca 2013 r. w sprawie zgłoszeń podejrzenia lub rozpoznania zakażenia, choroby zakaźnej lub zgonu z powodu zakażenia lub choroby zakaźnej Na podstawie art.

Bardziej szczegółowo

NIETOLERANCJA A ALERGIA POKARMOWA

NIETOLERANCJA A ALERGIA POKARMOWA NIETOLERANCJA A ALERGIA POKARMOWA Nietolerancja i alergia pokarmowa to dwie mylone ze sobą reakcje organizmu na pokarmy, które dla zdrowych osób są nieszkodliwe. Nietolerancja pokarmowa w objawach przypomina

Bardziej szczegółowo

Zatrucia bakteriami z rodzaju Salmonella

Zatrucia bakteriami z rodzaju Salmonella Zatrucia bakteriami z rodzaju Salmonella Drobnoustroje z rodzaju Salmonella są pierwotnymi patogenami wielu zwierząt, tj. ssaków i ptaków zarówno domowych, jak i hodowlanych oraz wolno żyjących. JAKIE

Bardziej szczegółowo

Program ćwiczeń z mikrobiologii dla studentów III roku Oddziału Analityki Medycznej, rok akademicki 2014/2015 SEMESTR LETNI

Program ćwiczeń z mikrobiologii dla studentów III roku Oddziału Analityki Medycznej, rok akademicki 2014/2015 SEMESTR LETNI Program ćwiczeń z mikrobiologii dla studentów III roku Oddziału Analityki Medycznej, rok akademicki 2014/2015 SEMESTR LETNI Wykłady (16 godz.): Środa 12.15-13.45 Ćwiczenia (60 godz.) środa: 9.45-12.00

Bardziej szczegółowo

POWTÓRZENIE TREŚCI NAUCZANIA Z BIOLOGII KLASY III ROZPISKA POWTÓRZEŃ ROK 2007/2008 Klasa I Treści programowe Dział powtórzeniowy Przewidziana data

POWTÓRZENIE TREŚCI NAUCZANIA Z BIOLOGII KLASY III ROZPISKA POWTÓRZEŃ ROK 2007/2008 Klasa I Treści programowe Dział powtórzeniowy Przewidziana data POWTÓRZENIE TREŚCI NAUCZANIA Z BIOLOGII KLASY III ROZPISKA POWTÓRZEŃ ROK 2007/2008 Klasa I Treści programowe Dział powtórzeniowy Przewidziana data 1. Struktura organizmu i funkcje, jakim ona służy ( komórki,

Bardziej szczegółowo

Krętki: Leptospira spp

Krętki: Leptospira spp Krętki: Leptospira spp Taksonomia Spirochaetes; Spirochaetes (klasa); Spirochaetales; Leptospiraceae Gatunki fenotypowe: L. alexanderi, L. alstoni, L. biflexa sp., L. borgpetersenii sp., L. fainei, L.

Bardziej szczegółowo

4 rzeczy, których prawdopodobnie nie wiesz o grypie

4 rzeczy, których prawdopodobnie nie wiesz o grypie 4 rzeczy, których prawdopodobnie nie wiesz o grypie Jesień to początek sezonu grypowego. Zanim nadejdą kulminacyjne zimowe miesiące, warto odświeżyć swoją wiedzę na temat tego poważnego wirusowego zakażenia

Bardziej szczegółowo

Historia i przyszłość szczepień

Historia i przyszłość szczepień IV Europejski Tydzień Szczepień 20-26 kwietnia 2009 Historia i przyszłość szczepień Prof. dr hab. Andrzej Zieliński Zakład Epidemiologii Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego Błonica Zapadalność i umieralność

Bardziej szczegółowo

Centrum Medyczno-Diagnostyczne LABMED.

Centrum Medyczno-Diagnostyczne LABMED. W związku z nasilonym problemem braku kierowania przez dermatologów na badania w poradniach Bakteriologicznych Nasze Studio zostało objęte patronatem przez Jednostkę Medyczną Centrum Medyczno-Diagnostyczne

Bardziej szczegółowo

Podstawy mikrobiologii

Podstawy mikrobiologii Podstawy mikrobiologii Wykład 6 Drobnoustroje o szczególnym znaczeniu w praktyce stomatologicznej Wśród bakterii tlenowych, których obecność stwierdzono w wymazach z jamy ustnej moŝna wymienić: Staphylococcus

Bardziej szczegółowo

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS PRZEDMIOTU. Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS PRZEDMIOTU. Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012 PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012 Instytut Zdrowia Kierunek studiów: Pielęgniarstwo Kod kierunku: 12.6 Specjalność: Pielęgniarstwo 1. PRZEDMIOT

Bardziej szczegółowo

POUCZENIE W MYŚL 43 UST. 1 NR 1 USTAWY O ZAPOBIEGANIU ZAKAŻENIOM (IFSG) Informacje na temat higieny pracy ze środkami spożywczymi

POUCZENIE W MYŚL 43 UST. 1 NR 1 USTAWY O ZAPOBIEGANIU ZAKAŻENIOM (IFSG) Informacje na temat higieny pracy ze środkami spożywczymi POUCZENIE W MYŚL 43 UST. 1 NR 1 USTAWY O ZAPOBIEGANIU ZAKAŻENIOM (IFSG) Informacje na temat higieny pracy ze środkami spożywczymi Osoby, które zawodowo zajmują się produkcją, przetwórstwem lub wprowadzaniem

Bardziej szczegółowo

SYLABUS I II III IV X V VI 1 2 3 4 5 6 7 X 8 X 9 10 11 12. 60, w tym: 20 - wykłady, 10 - seminaria, 30 ćwiczenia, 15 fakultety

SYLABUS I II III IV X V VI 1 2 3 4 5 6 7 X 8 X 9 10 11 12. 60, w tym: 20 - wykłady, 10 - seminaria, 30 ćwiczenia, 15 fakultety Nazwa przedmiotu/modułu Wydział Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Forma studiów Język przedmiotu Lekarski I Lekarski Jednolite magisterskie Stacjonarne J. polski SYLABUS CHOROBY ZAKAŹNE Rodzaj

Bardziej szczegółowo

WZW co to jest? Wirusowe Zapalenie Wątroby (WZW) to bardzo groźna i jedna z najczęstszych chorób zakaźnych na świecie.

WZW co to jest? Wirusowe Zapalenie Wątroby (WZW) to bardzo groźna i jedna z najczęstszych chorób zakaźnych na świecie. WZW co to jest? Wirusowe Zapalenie Wątroby (WZW) to bardzo groźna i jedna z najczęstszych chorób zakaźnych na świecie. Ma zasięg globalny. Wywołana jest zakażeniem wirusowym czynnikami sprawczymi zarówno

Bardziej szczegółowo

Dobierając optymalny program szczepień, jesteśmy w stanie zapobiec chorobom, które mogą być zagrożeniem dla zdrowia Państwa pupila.

Dobierając optymalny program szczepień, jesteśmy w stanie zapobiec chorobom, które mogą być zagrożeniem dla zdrowia Państwa pupila. SZCZEPIENIA KOTÓW Działamy według zasady: Lepiej zapobiegać niż leczyć Wychodząc naprzeciw Państwa oczekiwaniom oraz dbając o dobro Waszych pupili opisaliśmy program profilaktyczny chorób zakaźnych psów,

Bardziej szczegółowo

PYTANIA O DROŻDŻYCĘ (KANDYDOZĘ)

PYTANIA O DROŻDŻYCĘ (KANDYDOZĘ) 1 PYTANIA O DROŻDŻYCĘ (KANDYDOZĘ) Chociaż jestem nauczycielem metod samopomocy i posługuję się medycyną komplementarną, to nadal podkreślam, że samodzielne ustalanie rozpoznania jest niebezpieczne. Zanim

Bardziej szczegółowo

Informacje dodatkowe CHOROBY ZAKAŹNE WYCHODZĘ NA WOLNOŚĆ ZDROWY. Kiła IDS

Informacje dodatkowe CHOROBY ZAKAŹNE WYCHODZĘ NA WOLNOŚĆ ZDROWY. Kiła IDS Informacje dodatkowe CHOROBY ZAKAŹNE W ZW A WZW B Kiła Co-funded by the Health Programme of the European Union WZW Broszurę przygotowało Krajowe Centrum ds. AIDS dla Centralnego Zarządu Służby Więziennej

Bardziej szczegółowo

Przedmiot: Biologia (klasa piąta)

Przedmiot: Biologia (klasa piąta) Przedmiot: Biologia (klasa piąta) Wymagania programowe na poszczególne oceny przygotowane na podstawie treści zawartych w podstawie programowej, programie nauczania oraz podręczniku dla klasy piątej szkoły

Bardziej szczegółowo

Erysipelothrix rhusiopathiae. Włoskowiec różycy

Erysipelothrix rhusiopathiae. Włoskowiec różycy Erysipelothrix rhusiopathiae Włoskowiec różycy Erysipelothrix rhusiopathiae Erysipelothrix rhusiopathiae po raz pierwszy wyizolowany przez Kocha w 1876. Do rodzaju Erysipelothrix należy tylko E. rhusiopathiae

Bardziej szczegółowo

UŻYTECZNA RADA: miej w bagażu choćby plastikowy nożyk do obierania owoców.

UŻYTECZNA RADA: miej w bagażu choćby plastikowy nożyk do obierania owoców. Owoce i warzywa należy spożywać kilka razy dziennie. Trzeba jednak pamiętać, aby były odpowiednio przygotowane! Po pierwsze, dobrze je umyj. Po drugie, samodzielnie obierz ze skóry lub łupiny nie kupuj

Bardziej szczegółowo

ZAŁĄCZNIK DO PRZEGLĄDU ZLECEŃ

ZAŁĄCZNIK DO PRZEGLĄDU ZLECEŃ ZŁĄCZNIK DO PRZEGLĄDU ZLECEŃ Lp. Badany obiekt Badane cechy Metoda badawcza Metoda () kał, wymaz z kału, wymaz z odbytu, szczep Obecność pałeczek Salmonella i Shigella Metoda hodowlano- 1. biochemiczno-

Bardziej szczegółowo