PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z CHEMII

Transkrypt

1 Gimnazjum nr 1 im Jana Pawła II w Chojnicach PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z CHEMII opracowały: Krystyna Hołowienko Dorota Kaptur

2 Przedmiotowy system oceniania z chemii sporządzony został w oparciu o : 1. Podstawę programową ( ) 2. Rozporządzenie MEN z dnia r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów; 3. Statut i WO gimnazjum; 4. Program nauczania chemii w gimnazjum: Chemia Nowej Ery, autorzy: T.Kulawik i M. Litwin klasy I Chemia wyd. Operon klasy II- III CELE OGÓLNE OCENIANIA: - rozpoznanie przez nauczyciela poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań programowych; - poinformowanie ucznia o poziomie osiągnięć edukacyjnych z chemii i postępach w tym zakresie; - pomoc uczniowi w samodzielnym kształceniu chemicznym; - motywowanie ucznia do dalszej pracy; - dostarczanie nauczycielowi informacji zwrotnej na temat efektywności nauczania, prawidłowości doboru metod i technik pracy z uczniem. METODY I NARZĘDZIA ORAZ SZCZEGÓŁOWE ZASADY SPRAWDZANIA I OCENIANIA OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW W szczególności ocenie podlegają następujące osiągnięcia edukacyjne: a) Znajomość i umiejętność korzystania z terminów i pojęć chemicznych do opisu zjawisk i właściwości, w tym: - odpowiedź ucznia udzielana na lekcji; - dyskusja prowadzona na lekcji; - poprawne stosowanie sprzętu chemicznego; - opisywanie doświadczeń, prowadzenie obserwacji i wyciąganie wniosków; - rozwiązywanie zadań domowych. b) Umiejętność przeprowadzania obliczeń w różnych sytuacjach praktycznych, w tym: - rozwiązywanie zadań związanych ze stosowaniem praw chemicznych; - przygotowywanie roztworów o określonym stężeniu procentowym; - rozwiązywanie zadań związanych ze stężeniem procentowym; - obliczanie gęstości substancji (w oparciu o wzór); 2

3 - obliczanie składu procentowego mieszanin i związków chemicznych; - obliczanie zawartości jednego ze składników )w mieszaninie lub związku chemicznym). c) Umiejętność odczytywania i korzystania z informacji przedstawionej w formie tekstu, tabeli, wykresu, rysunku, schematu i fotografii i oraz przetwarzania i interpretowania tych informacji, w tym: - praca z podręcznikiem, literaturą popularnonaukową i programami komputerowymi; - analiza diagramów, wykresów, schematów, tabel i rysunków. d) Umiejętności stosowania zintegrowanej wiedzy do objaśniania zjawisk przyrodniczych, wskazywania i analizowania współczesnych zagrożeń dla człowieka i środowiska, w tym: - twórcze dyskusje poruszających problemy zagrożeń i ochrony środowiska; - praca metodą projektów; - analiza wyników badań środowiska przeprowadzonych przez uczniów w najbliższej okolicy. e) Umiejętność stosowania zintegrowanej wiedzy do rozwiązywania problemów, w tym: - twórcze rozwiązywania problemów dostrzeganie i analiza problemu oraz planowanie metod jego rozwiązania; - twórcze projektowanie eksperymentów chemicznych wykonywanych na lekcji lub w domu kojarzenie faktów, przeprowadzanie obserwacji i wyciąganie wniosków; - rozwiązywanie zadań wypisywanie danych i szukanych, określanie toku postępowania, przedstawianie wyników i ich interpretacja. Formy aktywności podlegające ocenie: a) wypowiedzi ustne (przynajmniej raz w semestrze) np.: swobodna wypowiedź na określony temat, charakteryzowanie przemian chemicznych, odpowiedź potwierdzająca znajomość symboliki pierwiastków chemicznych, umiejętność wnioskowania przyczynowo - skutkowego itp. przy odpowiedzi ustnej obowiązuje znajomość materiału z trzech ostatnich lekcji, w przypadku lekcji powtórzeniowych z całego działu. b) wypowiedzi pisemne: 1. kartkówki obejmujące materiał z trzech ostatnich lekcji (nie muszą być wcześniej zapowiedziane, ale mogą). 2. sprawdziany podsumowujące poszczególne działy (sam sprawdzian oraz jego formę należy zapowiedzieć, co najmniej tydzień wcześniej). 3. sprawdziany okresowe (semestralne lub całoroczne raz w semestrze nauczyciel może przeprowadzić sprawdzian podsumowujący wiadomości ucznia z większej partii 3

4 materiału - kompendium z chemii obejmujące zadania z treścią przygotowujące uczniów do egzaminu gimnazjalnego). Przyłapanie ucznia na niesamodzielnej pracy podczas tzw. kartkówki, na sprawdzianie lub pracy klasowej wiąże się z otrzymaniem oceny niedostatecznej oraz zakończeniem pracy. Przez niesamodzielną pracę należy rozumieć: odwracanie się, rozmawianie, odpisywanie, przepisywanie, itp. c) wkład pracy w przyswojenie wiedzy na lekcji bieżącej (krótkie wypowiedzi na lekcji, praca w grupie, obserwacja doświadczeń i wyciąganie wniosków itp.). Będą oceniane za pomocą tzw. plusów, które zostaną następnie przeliczone na oceny. Uczeń otrzyma ocenę bardzo dobrą, gdy zgromadzi cztery plusy. W przypadku dużego wkładu pracy na lekcji uczeń otrzymuje ocenę bardzo dobrą lub dobrą. d) umiejętności doskonalone w domu (praca domowa). Będzie oceniana w skali celujący - bardzo dobry dobry dostateczny dopuszczający. Za brak zadania domowego uczeń otrzymuje minus. Otrzymanie przez ucznia trzech minusów jest równoznaczne z oceną niedostateczną wpisywaną do dziennika. W przypadku, gdy uczeń zostanie przyłapany na odpisywaniu pracy domowej (np. na przerwie), zostaje ukarany wpisem w postaci oceny niedostatecznej do dziennika. Osoba, która udostępniła materiał do przepisania otrzymuje negatyw w formie uwagi do dziennika i minusa. e) zeszyt przedmiotowy jest obowiązkowy. Na ocenę za prowadzenie zeszytu przedmiotowego wpływają: poprawność i systematyczność w zapisie notatek, bieżące zapisy stanowiące odpowiedzi na zadane treści z prac domowych, walory estetyczne, zapis tematów lekcji, numerów jednostek lekcyjnych oraz dat, opracowania graficzne oraz zadania domowe z danego miesiąca. f) brak zeszytu przedmiotowego w przypadku, gdy była zadana praca domowa, zostaje odnotowany jako minus w zeszycie aktywności. g) prace dodatkowe (opracowanie referatu, dramy, pomocy multimedialnych na zadany temat, opracowania oparte na innych źródłach niż podręcznik, plansze, rysunki, okazy wzbogacające zbiory i inne) uczeń otrzymuje ocenę w skali celujący bardzo dobry dobry dostateczny dopuszczający. Sposób oceniania: 1. Oceny cząstkowe wyrażane są cyfrowo w skali Ocena klasyfikacyjna wyrażana jest słownie wg skali: celujący, bardzo dobry, dobry, dostateczny, dopuszczający, niedostateczny. 3. W przypadku wypowiedzi pisemnych przyjmuje się skalę punktową przeliczaną na oceny cyfrowe wg kryteriów: 4

5 - ocena niedostateczna 0 29% - ocena dopuszczająca 30 50% - ocena dostateczna 51 75% - ocena dobra 76 90% - ocena bardzo dobra % - ocena celująca 100% plus zadanie dodatkowe 4. Ocenę celującą uczeń uzyskuje w przypadku, gdy osiągnie 100% punktów i rozwiąże zadanie dodatkowe lub gdy osiągnie 100% punktów a jego wiedza odbiega poziomem od pozostałych uczniów, a sprawdzian wg uczniów był trudny. 5. Nauczyciel oddaje sprawdzone prace pisemne w terminie dwóch tygodni. 6. Uczeń ma prawo do zgłoszenia przed lekcją, bez żadnych konsekwencji raz (przy 1 godzi. lekcyjnej w tygodniu) bądź dwa razy (przy 2 godzinach lekcyjnych tygodniowo) w ciągu semestru tzw. nieprzygotowanie do lekcji (z wyjątkiem zaplanowanych sprawdzianów i kartkówek, lekcji powtórzeniowych). 7. Niezależnie od ilości zdobytych ocen uczeń, który opuścił ponad 50% lekcji jest nieklasyfikowany. 8. Wystawienie oceny klasyfikacyjnej dokonuje się na podstawie ocen cząstkowych, przy czym większą wagę mają oceny z pracy klasowej, sprawdzianów, w drugiej kolejności są kartkówki i odpowiedzi ustne. Pozostałe oceny są wspomagające. 9. W związku z tym, że klasyfikacja ucznia do klasy programowo wyższej odbywa się na podstawie oceny końcoworocznej, semestralna ocena niedostateczna powinna być poprawiona w terminie wyznaczonym przez nauczyciela. Sposoby korygowania niepowodzeń szkolnych i podnoszenia osiągnięć uczniów: 1. Uczeń może poprawić ocenę niedostateczną ze sprawdzianu lub pracy klasowej (testu) w terminie ustalonym obopólnie przez siebie i nauczyciela przedmiotu. 2. Uczeń może poprawić ewentualnie oceny wyższe od niedostatecznej, ale po uzgodnieniu z nauczycielem. Uczeń może poprawić w ciągu semestru dwie wybrane kartkówki w ciągu dwóch tygodni 3. Poprawa odbywa się po lekcjach na zajęciach dodatkowych, jest dobrowolna, uczeń poprawia ocenę tylko jeden raz. Musi to uczynić w ciągu dwóch tygodni po oddaniu prac. Poprawiona ocena wpisywana jest do dziennika obok poprawianej, przy czym obie są liczone przy wystawianiu oceny semestralnej lub końcoworocznej. 4. Uczeń, który był nieobecny na zapowiedzianym sprawdzianie lub teście (pracy klasowej), musi napisać pracę zaliczeniową (pod warunkiem, że jego nieobecność została usprawiedliwiona). Uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną, jeśli był nieobecny tylko na godzinie lekcyjnej w dniu pisania pracy klasowej (testu) i nie przedstawił usprawiedliwienia nieobecności, a także, gdy odmówił pisania pracy. 5. W przypadku, gdy uczeń zgłosi chęć uzupełnienia braków z przedmiotu, nauczyciel chętnie udzieli pomocy. 5

6 6. Jeżeli uczeń z przyczyn losowych nie może napisać sprawdzianu lub testu w określonym terminie, wówczas ma obowiązek napisać sprawdzian w innym terminie, ustalonym z nauczycielem. 7. Uczeń może być zwolniony przez nauczyciela z pisania pracy klasowej, kartkówki lub odpowiedzi ustnej w wyjątkowych sytuacjach losowych. 8. Istnieje możliwość konsultacji z nauczycielem w przypadku, gdy uczeń zgłosi chęć uzupełnienia braków z przedmiotu. Uczeń może być pozbawiony przywileju poprawiania ocen jeżeli: stwierdzi się nieuczciwość ucznia (odpisywanie, zmiana grupy na sprawdzianie, wykorzystywanie cudzych prac jako własnych, np.: kopiowanie informacji z internetu, odpisywanie zadań domowych, a także odrabianie prac domowych w szkole) - nauczyciel wystawia wówczas uczniowi ocenę niedostateczną bez możliwości jej poprawienia, zostanie mu udowodnione inne rażące zaniedbanie obowiązków uczniowskich w tym nagminne łamanie zasad szkolnego regulaminu. Ocenianie prac uczniów dyslektycznych: 1. W pracach pisemnych uczniów ze stwierdzoną dysleksją, ocenie nie podlegają błędy ortograficzne. 2. Uczeń ma prawo do poprawy pracy klasowej w formie ustnej. 3. W przypadku trudnych terminów dopuszcza się literówki. W sytuacji spornej nauczyciel może poprosić ucznia o ustne wyjaśnienie. 4. U uczniów z dysgrafią ocenie nie podlega staranność pisma. Jednak uczeń jest zobowiązany pracować nad swoim pismem poprzez systematyczne ćwiczenia. Sposoby informowania uczniów i rodziców. 1. Na pierwszej godzinie lekcyjnej uczniowie zostają zapoznani z powyższym PSO oraz wymaganiami na poszczególne oceny. 2. Oceny cząstkowe są jawne, oparte o opracowane kryteria. 3. Wszystkie prace pisemne nauczyciel przechowuje w szkole, przy czym są one do wglądu dla uczniów i ich rodziców. Prace pisemne są przechowywane w szkole do końca bieżącego roku szkolnego. 4. O ocenach cząstkowych z przedmiotu informuje rodziców wychowawca (zeszyt kontaktów). O ocenach cząstkowych lub końcowych za pierwszy semestr informuje się rodziców na zebraniach rodzicielskich, udostępniając zestawienie ocen lub w czasie indywidualnych spotkań z rodzicami (np. dni otwarte). 5. Miesiąc przed końcem semestru (roku szkolnego) nauczyciel informuje ucznia o przewidywanej ocenie. 6

7 Zasady udostępniania do wglądu prac pisemnych: 1. Uczeń ma prawo zanalizować ocenę otrzymaną z pracy pisemnej w dniu oddania tych prac do wglądu uczniom. 2. Nauczyciel ma obowiązek na prośbę ucznia uzasadnić wystawioną ocenę. 3. Kartkówki i sprawdziany są oddawane uczniom do domu. 4. Nauczyciel ma obowiązek przechowywania prac klasowych (testu) przez dany rok szkolny. 5. Na prośbę rodziców (prawnych opiekunów), sprawdzone i ocenione pisemne prace klasowe (testy) oraz inna dokumentacja dotycząca oceniania ucznia jest udostępniana jego rodzicom (prawnym opiekunom) podczas dyżurów konsultacyjnych nauczyciela. Wymagania ogólne na poszczególne stopnie szkolne: 1. Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: - opanował wiadomości i umiejętności znacznie wykraczające poza program nauczania, będące efektem jego samodzielnej pracy, - prezentuje swoje wiadomości posługując się terminologią chemiczną, - potrafi stosować zdobyte wiadomości w sytuacjach nietypowych, - formułuje problemy i rozwiązuje je w sposób twórczy, - dokonuje analizy lub syntezy zjawisk fizycznych i przemian chemicznych, - wykorzystuje wiedzę zdobytą na innych przedmiotach, - potrafi samodzielnie korzystać z różnych źródeł informacji, - bardzo aktywnie uczestniczy w procesie lekcyjnym, - wykonuje dodatkowe zadania i polecenia, - wykonuje twórcze prace, pomoce naukowe i potrafi je prezentować na terenie szkoły i poza nią, - w pracach pisemnych osiąga najczęściej 100% punktów możliwych do zdobycia i odpowiada na dodatkowe pytania, - bierze udział w konkursach chemicznych na terenie szkoły i poza nią; - wzorowo prowadzi zeszyt przedmiotowy. 2. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: - opanował w pełnym zakresie wiadomości i umiejętności określone programem nauczania, - wykazuje szczególne zainteresowania chemią, - potrafi stosować zdobytą wiedzę do samodzielnego rozwiązywania problemów w nowych sytuacjach, - bez pomocy nauczyciela korzysta z różnych źródeł informacji, - potrafi planować i bezpiecznie przeprowadzać doświadczenia chemiczne, - sprawnie posługuje się sprzętem laboratoryjnym, - wykonuje prace i zadania dodatkowe, - prezentuje swoją wiedzę posługując się poprawną terminologią chemiczną, 7

8 - aktywnie uczestniczy w procesie lekcyjnym, - w pisemnych sprawdzianach wiedzy i umiejętności osiąga od 90% do 100% punktów możliwych do zdobycia, - zeszyt ucznia zasługuje na wyróżnienie. 3. Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: - opanował wiadomości i umiejętności bardziej złożone i mniej przystępne, przydatne i użyteczne w szkolnej i pozaszkolnej działalności, - potrafi stosować zdobytą wiedzę do samodzielnego rozwiązywania problemów typowych, w przypadku trudniejszych korzysta z pomocy nauczyciela, - posługuje się i zna sprzęt laboratoryjny, - wykonuje proste doświadczenia chemiczne, - udziela poprawnych odpowiedzi na typowe pytania, - jest aktywny na lekcji, - w pracach pisemnych osiąga od 70% do 89% punktów, - prowadzi prawidłowo zeszyt przedmiotowy. 4. Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: - opanował wiadomości i umiejętności przystępne, niezbyt złożone, najważniejsze w nauczaniu chemii, oraz takie które można wykorzystać w sytuacjach szkolnych i pozaszkolnych, - z pomocą nauczyciela rozwiązuje typowe problemy o małym stopniu trudności, - z pomocą nauczyciela korzysta z takich źródeł wiedzy jak: słowniki, encyklopedie, tablice, wykresy, itp., - wykazuje się aktywnością na lekcji w stopniu zadowalającym, - w przypadku prac pisemnych osiąga od 50% do 69% punktów, - posiada zeszyt przedmiotowy i prowadzi go systematycznie. 5. Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: - ma braki w opanowaniu wiadomości i umiejętności określonych programem, ale nie przekreślają one możliwości dalszego kształcenia, - wykonuje proste zadania i polecenia o bardzo małym stopniu trudności, pod kierunkiem nauczyciela, - z pomocą nauczyciela wykonuje proste doświadczenia chemiczne, - wiadomości przekazuje w sposób nieporadny, nie używając terminologii chemicznej, - jest mało aktywny na lekcji, - w pisemnych sprawdzianach wiedzy i umiejętności osiąga od 30% do 49% punktów, - prowadzi zeszyt przedmiotowy. 6. Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który: - nie opanował wiadomości i umiejętności określanych podstawami programowymi, koniecznymi do dalszego kształcenia, - nie potrafi posługiwać się sprzętem laboratoryjnym, 8

9 - wykazuje się brakiem systematyczności w przyswajaniu wiedzy i wykonywaniu prac domowych, - nie podejmuje próby rozwiązania zadań o elementarnym stopniu trudności nawet przy pomocy nauczyciela, - wykazuje się bierną postawą na lekcji, - w przypadku prac pisemnych osiąga od 0% do 29% punktów, - nie prowadzi systematycznie zapisów w zeszycie przedmiotowym. Wymagania na poszczególne oceny z chemii. Wymagania na poszczególne oceny zostały sformułowane dla każdego działu. Mają one charakter spiralny, co oznacza, że obowiązują przez cały cykl nauczania chemii w gimnazjum. Substancje i ich właściwości Wymagania na ocenę dopuszczającą zna pracownię chemiczną, wylicza zasady prawidłowego i bezpiecznego zachowania się w pracowni chemicznej, stosuje zasady bezpiecznej pracy w pracowni chemicznej, rozpoznaje podstawowe demonstrowane szkło laboratoryjne, wylicza właściwości fizyczne, wymienia zmysły pomagające identyfikować substancje chemiczne, odczytuje z tablic chemicznych informacje o właściwościach fizycznych substancji, wymienia stany skupienia materii, wymienia zjawiska potwierdzające ziarnista budowę materii, dzieli substancje na proste i złożone, podaje przykłady pierwiastków i związków chemicznych, zna podział pierwiastków na metale i niemetale, podaje przykłady metali i niemetali, zna wzór na gęstość substancji, zna jednostki masy, objętości i gęstości, prawidłowo podstawia dane do wzoru na gęstość substancji, odczytuje z tablic chemicznych potrzebne dane, podaje przykłady mieszanin jednorodnych i niejednorodnych, sporządza mieszaniny jednorodne i niejednorodne, definiuje pojęcia: mieszanina substancji, mieszanina niejednorodna, mieszanina jednorodna, rozróżnia mieszaniny jednorodne od niejednorodnych, wymienia metody rozdzielania mieszanin jednorodnych i niejednorodnych. Wymagania na ocenę dostateczną podaje znaczenie wybranych piktogramów, 9

10 nazywa proste czynności laboratoryjne, definiuje pojęcia: materia, substancja, właściwości fizyczne i chemiczne, opisuje właściwości wskazanej substancji, wymienia właściwości typowe dla poszczególnych stanów skupienia, opisuje różnice między pierwiastkiem a związkiem chemicznym, posługuje się symbolami chemicznymi: H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Hg, Au, określa właściwości metali i niemetali, wymienia cechy charakterystyczne dla metali, wymienia mea;, który występuje w temperaturze pokojowej w stanie ciekłym, wymienia metale, które mają inną barwę niż srebrna, przeprowadza bardzo proste obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość, objętość, prawidłowo stosuje odczytane dane z tablic chemicznych, definiuje pojęcia: sączenie, sedymentacja, dekantacja, krystalizacja, destylacja, odparowanie rozpuszczalnika. Wymagania na ocenę dobrą wyjaśnia pojęcie piktogramu, wymienia zastosowanie poznanego szkła laboratoryjnego, wymienia właściwości kilku wskazanych substancji i wskazuje te spośród nich, które są charakterystyczne dla danej substancji, wyjaśnia za pomocą rysunku, na czym polegają procesy: topnienia, parowania, i skraplania, wyjaśnia, na czym polega zjawisko dyfuzji, rozpuszczania, mieszania, zmiany stanu skupienia, wyjaśnia sposób tworzenia symboli chemicznych, bezbłędnie posługuje się symbolami chemicznymi, wyjaśnia różnicę między pierwiastkiem a związkiem chemicznym, odróżnia metale od niemetali na podstawie ich właściwości, wyjaśnia związek między zastosowaniami danej substancji a jej właściwościami, przeprowadza obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość, objętość, wyjaśnia pojęcia: sedymentacja, dekantacja, sączenie(filtracja), definiuje pojęcia: chromatografia, adsorpcja, wylicza właściwości składników substancji pozwalające zastosować daną metodę do ich rozdziału, wymienia właściwości składników mieszaniny, dzięki którym można ją rozdzielić metodą destylacji, opisuje budowę zestawu do destylacji. Wymagania na ocenę bardzo dobrą określa znaczenie wszystkich piktogramów, projektuje i przeprowadza proste doświadczenie chemiczne, rozpoznaje bezbłędnie demonstrowane szkło laboratoryjne, opisuje bezbłędnie właściwości fizyczne wskazanej substancji, identyfikuje poznaną substancję na podstawie podanych właściwości fizycznych, 10

11 projektuje doświadczenia potwierdzające ziarnistość materii, projektuje doświadczenie pozwalające stwierdzić, czy dana substancja jest prosta, czy złożona, projektuje doświadczenie pozwalające zbadać właściwości metali i niemetali, przeprowadza obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość, objętość z zamianą jednostek masy, projektuje doświadczenie, które należy przeprowadzić, aby rozdzielić podaną mieszaninę, projektuje doświadczenie pozwalające rozdzielić mieszaninę (np. kredy i soli kamiennej) za pomocą zastosowania kilku metod. Wymagania na ocenę celującą bierze udział i odnosi sukcesy w konkursach szkolnych i pozaszkolnych, samodzielnie poszerza swoją wiedzę, korzystając z różnych źródeł informacji, rozwiązuje zadania i problemy w sposób nowatorski i oryginalny, rozwiązuje zadania z wykorzystaniem pojęć: gęstość, masa, objętość z zamianą jednostek objętości i gęstości. Wewnętrzna budowa materii Wymagania na ocenę dopuszczającą wskazuje, jaki rodzaj drobin nazywamy atomami, wymienia cząstki wchodzące w skład atomu, opisuje budowę atomu (jądro i krążące wokół niego elektrony), definiuje liczbę atomową i masową, definiuje pojęcia: izotop, wartościowość, podaje przykłady izotopów, zna pojęcia: powłoka walencyjna i elektrony walencyjne, wymienia na podstawie układu okresowego gazy szlachetne, dzieli izotopy na naturalne i sztuczne oraz trwałe i promieniotwórcze, wymienia dziedziny życia, w których znalazły zastosowanie izotopy promieniotwórcze, przedstawia skutki działania promieniowania na organizmy żywe, definiuje prawo okresowości, potrafi podać położenie pierwiastka w układzie okresowym i odwrotnie, potrafi wskazać metale i niemetale w układzie okresowym pierwiastków, odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o pierwiastkach (symbole, nazwę, liczbę atomową i masę atomową), podaje przykłady cząsteczek, interpretuje zapisy takie, jak np. O2, 2O, 2O2, wie, że atom, tracąc elektrony, zyskuje nadmiar ładunków dodatnich i staje się jonem dodatnim, wie, że atom, przyjmując elektrony, zyskuje nadmiar ładunków ujemnych i staje się jonem ujemnym, podaje przykłady związków o budowie jonowej, rozróżnia wzory sumaryczne i strukturalne, pisze wzory sumaryczne na podstawie wzorów kreskowych związków chemicznych, odczytuje wartościowości pierwiastków ze wzoru strukturalnego (kreskowego), 11

12 zna pojęcie masy cząsteczkowej, zapisuje na podstawie modelu odpowiednie ilości cząsteczek i atomów. Wymagania na ocenę dostateczną definiuje pojęcie pierwiastka chemicznego, podaje charakterystykę cząstek budujących atom, podaje zależność między liczbą protonów i elektronów w atomie, podaje cząstki, które wchodzą w skład jądra, definiuje pojęcia: powłoka elektronowa, masa atomowa (jako średnia mas atomów danego pierwiastka z uwzględnieniem jego składu izotopowego), wspólna para elektronowa, wiązania jonowe, oblicza liczbę neutronów, znając liczbę atomowa i masową izotopu, zapisuje symboliczne izotopy pierwiastków, zaznacza w zapisie konfiguracji elektronowej powłokę walencyjną i elektrony walencyjne, opisuje promieniowanie α, β i γ, definiuje zjawisko promieniotwórczości naturalnej, definiuje pojęcia: okres połowicznego rozpadu, wiązanie atomowe (kowalencyjne), wie, kto jest twórcą układu okresowe, wie, że rząd poziomy układu okresowego to okres, a pionowy to grupa, wie, że grupy 1, 2 i od 13 do 18 to grupy główne, na podstawie układu okresowego podaje liczbę powłok i liczbę elektronów walencyjnych atomów, podaje wzory sumaryczne i strukturalne cząsteczek: wodoru, chloru, azotu, dwutlenku węgla, wody, chlorowodoru, amoniaku, podaje wzory kationów i anionów, pisze wzór sumaryczny związku na podstawie znanej wartościowości pierwiastków, pisze wzór sumaryczny na podstawie nazwy tlenku, definiuje pojęcie masy cząsteczkowej, oblicza masę cząsteczkową związków o prostej budowie, oblicza liczby atomów poszczególnych pierwiastków na podstawie zapisu, np. 2H2, 3CO. Wymagania na ocenę dobrą wyjaśnia, dlaczego została wprowadzona atomowa jednostka masy, wyjaśnia budowę atomu, wymienia oznaczenia literowe powłok elektronowych (K, L, M, N...), określa liczbę cząstek wchodzących w skład atomu zapisanego symbolem na podstawie A i Z, zapisuje za pomocą symbolu E atom dowolnego izotopu, znając liczby cząstek budujących atom, potrafi zapisać konfigurację elektronową atomów wskazanych pierwiastków w formie schematu modelu atomu, modelu uproszczonego i symbolicznego zapisu, ustala liczbę protonów i neutronów w atomie danego izotopu, określa zdolność przenikania promieniowania przez osłony, opisuje budowę układu okresowego, 12

13 rozumie pojęcia: grupa, okres, wie, jaka jest zależność między liczba porządkową a atomową, wie, jaka jest zależność między położeniem pierwiastka w układzie okresowym a liczbą elektronów walencyjnych jego atomów (dla grup głównych), na podstawie układu okresowego podaje konfigurację elektronową atomów pierwiastków o liczbie atomowej od 1 do 20, określa położenie pierwiastka w układzie okresowym na podstawie znajomości konfiguracji elektronowej atomu tego pierwiastka, wyjaśnia pojęcie cząsteczki, opisuje, czym różni się atom od cząsteczki, rysuje wzory elektronowe (kropkowe i kreskowe) poznanych substancji, zapisuje w postaci równania powstawanie kationu i anionu na przykładzie sodu, magnezu, glinu, chloru i siarki, wymienia właściwości związków o wiązaniach jonowych, rysuje wzory kreskowe na podstawie znanych wartościowości pierwiastków, wie, jaka jest wartościowość wodoru i tlenu, oblicza wartościowość pierwiastka w tlenku na podstawie jego wzoru sumarycznego, podaje nazwę systematyczną tlenku, oblicza masę cząsteczkową wskazanych związków chemicznych. Wymagania na ocenę bardzo dobrą określa rząd wielkości rozmiarów atomów, podaje zależność między gramem a atomową jednostką masy, definiuje pojęcie nukleony, zna historyczne i współczesne teorie budowy atomu, oblicza maksymalną liczbę elektronów mieszczącą się na powłoce, oblicza średnią masę atomową, znając skład izotopowy, wyjaśnia różnicę w budowie atomów izotopów wodoru, wyjaśnia role elektronów walencyjnych, opisuje konfigurację elektronową gazów szlachetnych, wyjaśnia bierność chemiczną helowców, wymienia czynniki, które wpływają na oddziaływanie promieniowania na organizm ludzki, omawia wkład Marii Skłodowskiej - Curie w badania nad promieniotwórczością, wskazuje podobieństwo budowy pierwiastków jako jedną z przyczyn ułożenia ich w układzie okresowym, określa zmiany aktywności metali i niemetali w obrębie grupy i okresu, wyjaśnia związek pomiędzy podobieństwem właściwości pierwiastków zapisanych w tej samej grupie układu okresowego a budową atomów i liczba elektronów walencyjnych, wymienia właściwości związków o wiązaniach kowalencyjnych, przedstawia sposób powstawania cząsteczek wodoru, tlenu, azotu, chloru, chlorowodoru, wody, amoniaku, dwutlenku węgla, przedstawia mechanizm tworzenia wiązania jonowego, porównuje właściwości związków o budowie jonowej i kowalencyjnej, wyjaśnia, co przedstawia wzór sumaryczny, a co wzór strukturalny, 13

14 określa maksymalna wartościowość pierwiastka względem tlenu i wodoru na podstawie położenia pierwiastka w układzie okresowym pierwiastków (dla pierwiastków grup głównych). Wymagania na ocenę celującą bierze udział i odnosi sukcesy w konkursach szkolnych i pozaszkolnych, samodzielnie poszerza swoją wiedzę, korzystając z różnych źródeł informacji, rozwiązuje zadania i problemy w sposób nowatorski i oryginalny, przedstawia samorzutne rozpady promieniotwórcze α i β-, oblicza ilość nietrwałego izotopu, która pozostanie po określonym czasie. Reakcje chemiczne Wymagania na ocenę dopuszczającą definiuje pojęcia: zjawisko fizyczne, przemiana chemiczna, substraty, produkty, reagenty, reakcje egzoenergetyczne i reakcje endoenergetyczne, wymienia zjawiska fizyczne i reakcje chemiczne towarzyszące życiu codziennemu, podaje treść prawa zachowania masy i stałości składu związku chemicznego, zna pojęcie równania reakcji chemicznej, wymienia zasady zapisywania równania reakcji chemicznej, wie, kiedy równanie reakcji jest zapisane poprawnie, wymienia typy reakcji chemicznych, wskazuje substraty, produkty i reagenty w różnych typach reakcji, wymienia przykłady reakcji egzoenergetycznych i endoenergetycznych, wymienia zastosowanie reakcji spalania, które towarzyszą życiu codziennemu. Wymagania na ocenę dostateczną zapisuje obserwacje z przeprowadzonych doświadczeń, wymienia objawy reakcji chemicznej, wyjaśnia pojęcia związane ze stanami skupienia materii: sublimacja i resublimacja, topnienie, krzepnięcie, parowanie, skraplanie, wykonuje bardzo proste obliczenia związane z wykorzystaniem prawa zachowania masy, wskazuje różnice między związkiem chemicznym a mieszaniną, wykonuje bardzo proste obliczenia oparte na prawie stałości składu, posługuje się pojęciami: indeks i współczynnik stechiometryczny, dobiera współczynniki w prostych równaniach reakcji, wymienia efekty towarzyszące reakcjom chemicznym, zapisuje słownie przebieg reakcji syntezy, analizy i wymiany. Wymagania na ocenę dobrą wyjaśnia różnicę między zjawiskiem fizycznym a przemianą chemiczna, 14

15 formułuje wnioski z przeprowadzonych doświadczeń, zna pojęcie mola, wyjaśnia znaczenie prawa zachowania masy, oblicza masy substratów lub produktów otrzymanych w wyniku zajścia reakcji chemicznej, oblicza stosunek masowy pierwiastków w danym związku chemicznym, wyjaśnia znaczenie prawa stałości składu w życiu codziennym, wykonuje proste obliczenia związane z prawem stałości składu, wyjaśnia pojęcie równania reakcji chemicznej, odczytuje równanie reakcji chemicznej, dobiera współczynniki stechiometryczne dowolna metoda, wyjaśnia, co to znaczy, że równanie reakcji chemicznej jest napisane poprawnie, wyjaśnia pojęcia: synteza, analiza, wymiana, rozróżnia reakcje egzo i endoenergetyczne na podstawie zapisu słownego. Wymagania na ocenę bardzo dobrą projektuje doświadczenia ilustrujące zjawisko fizyczne i rakcję chemiczna, udowadnia, dlaczego dany proces jest zjawiskiem fizycznym lub przemianą chemiczną, oblicza objętości substancji biorących udział w reakcji chemicznej, definiuje pojęcie mola, posługuje się interpretacja molową symbolów i wzorów chemicznych, zapisuje przebieg reakcji chemicznej, używają symboli pierwiastków i wzorów związków chemicznych, układa równanie reakcji, które jest zapisane słownie, układa równanie reakcji np.: rozkładu wody, syntezy siarczku cynku, projektuje doświadczenie pokazujące przebieg reakcji syntezy, analizy i wymiany, zapisuje obserwacje i formułuje wnioski, pisze odpowiednie równania tych reakcji. Wymagania na ocenę celującą bierze udział i odnosi sukcesy w konkursach szkolnych i pozaszkolnych, samodzielnie poszerza swoją wiedzę, korzystając z różnych źródeł informacji, rozwiązuje zadania i problemy w sposób nowatorski i oryginalny, oblicza liczbe moli atomów i cząsteczek, wykorzystując liczbę Avogadro, ustala wzór związku chemicznego na podstawie stosunku masowego pierwiastków w tym związku, oblicza pierwiastkowy skład procentowy związków chemicznych. Powietrze mieszanina gazów Wymagania na ocenę dopuszczającą wie, że powietrze to jednorodna mieszanina gazów, wymienia składniki powietrza, których zawartość procentowa jest niezmienna w długich odstępach czasu, 15

16 wymienia składniki powietrza, dzieli reakcje na reakcje przebiegające szybko i wolno, odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o azocie, tlenie i wodorze (symbol, nazwę, liczbę atomową, masę atomową), podaje przykłady spalania i utleniania, wymienia czynniki powodujące korozję, wymienia sposoby zapobiegania korozji, wylicza właściwości tlenków żelaza, wapnia i glinu, wylicza zastosowanie tlenków żelaza, wapnia i glinu, wymienia właściwości i zastosowanie tlenku węgla (IV), tlenu, wodoru i azotu, wie, że mieszanina wodoru i powietrza jest mieszaniną wybuchową, wymienia źródła zanieczyszczeń powietrza oraz sposoby ochrony powietrza przed zanieczyszczeniami. Wymagania na ocenę dostateczną wymienia składniki, których zawartość procentowa w powietrzu ulega zmianom, podaje zawartość procentową tlenu i azotu w powietrzu, opisuje doświadczenie, które udowadnia istnienie powietrza, definiuje reakcje spalania i utleniania, opisuje obieg tlenu w przyrodzie, opisuje znaczenie procesu fotosyntezy, definiuje pojęcie korozji, opisuje znaczenie procesu korozji w życiu codziennym i przemyśle, definiuje pojęcia: tlenek, tlenek metalu oraz tlenek niemetalu, opisuje znaczenie dwutlenku węgla dla organizmów żywych, wie, w jakiej pozycji należy trzymać otwarte naczynia z tlenem i wodorem, wie, gdzie występują gazy szlachetne, wymienia właściwości i zastosowanie gazów szlachetnych, wylicza czynniki powodujące powstawanie dziury ozonowej. Wymagania na ocenę dobrą projektuje doświadczenie pozwalające stwierdzić, że powietrze jest mieszaniną gazów, odczytuje z układu okresowego pierwiastków i innych źródeł informacje o azocie, tlenie i wodorze, określa sposób identyfikacji tlenu, analizuje schemat obiegu tlenu w powietrzu, wymienia sposoby otrzymywania tleny, wyjasnia, dlaczego metale koroduja, wymienia czynniki przyspieszające orozję, wymienia sposoby otrzymywania tlenków, opisuje proces utleniania tlenków, projektuje doświadczenie pozwalające otrzymać tlenek węgla (IV), projektuje doświadczenie pozwalające zidentyfikować tlenek węgla (IV), projektuje doświadczenie pozwalające zidentyfikować wodór, wyjaśnia pojęcie dziury ozonowej. 16

17 Wymagania na ocenę bardzo dobrą wyjaśnia proces destylacji skroplonego powietrza jako źródła różnych gazów, opisuje rolę azotu w przyrodzie, projektuje doświadczenie, za pomocą którego można otrzymać azot z powietrza i zbadac jego właściwości, projektuje doświadczenie pozwalające otrzymać tlen, pisze równania reakcji otrzymywania tlenu, zapisuje słownie proces fotosyntezy i utleniania biologicznego, wyjaśnia proces pasywacji, opisuje gospodarkę metalami (technologia tembo), pisze równania reakcji otrzymywania tlenków, otrzymywania wodoru, otrzymywania tlenku węgla (IV), definiuje pojęcie katalizatora, projektuje doświadczenie pozwalające otrzymać wodór, wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są mało aktywne chemicznie, wyjaśnia pojęcia: efekt cieplarniany, smog, globalne ocieplenie, kwaśne deszcze, określa, jakie zagrożenia mogą wynikać z globalnego ocieplenia, planuje sposób postępowania pozwalający chronić powietrze przed zanieczyszczeniem. Wymagania na ocenę celującą bierze udział i odnosi sukcesy w konkursach szkolnych i pozaszkolnych, samodzielnie poszerza swoją wiedzę, korzystając z różnych źródeł informacji, rozwiązuje zadania i problemy w sposób nowatorski i oryginalny, przejawia aktywną postawę wobec zagrożeń środowiska przyrodniczego, wymienia nazwiska uczonych, którzy po raz pierwszy skroplili powietrze, rozwiązuje chemografy. Woda i roztwory wodne Wymagania na ocenę dopuszczającą wymienia, w jakie postaci występuje woda w przyrodzie, wymienia właściwości wody, zna pojęcia: rozpuszczalnik, roztwór, substancja rozpuszczona, wymienia przykłady substancji rozpuszczalnych i trudno rozpuszczalnych w wodzie ze swojego najbliższego otoczenia, definiuje pojęcia: rozpuszczalność, roztwór nasycony i nienasycony, korzysta z krzywej rozpuszczalności dla ciał stałych i gazów, definiuje stężenie procentowe, zapisuje wzór opisujący stężenie procentowe, oblicza stężenie procentowe substancji, mając podana masę substancji masę roztworu, definiuje pojęcia: roztwór rozcieńczony i stężony, opisuje różnicę między roztworem rozcieńczonym a stężonym, definiuje zatężanie i rozcieńczanie roztworu, 17

18 wyjaśnia, jakie znaczenie ma woda dla organizmów żywych, wymenia różne rodzaje wód, wymienia źródła i rodzaje zanieczyszczeń wód, proponuje sposoby racjonalnego gospodarowania woda. Wymagania na ocenę dostateczną opisuje budowę cząsteczki wody, przedstawia wzór sumaryczny i kreskowy wody, odróżnia roztwory właściwe, koloidy i zawiesiny, podaje przykłady substancji, które nie rozpuszczają się w wodzie, tworząc koloidy i zawiesiny, wymienia czynniki, jakie wpływają na szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie, opisuje różnice między roztworem nasyconym i nienasyconym, wie, jak z roztworu nasyconego otrzymać nienasycony i odwrotnie, wymienia czynniki wpływające na rozpuszczalność ciał stałych i gazów w wodzie, oblicza stężenie procentowe substancji, mając podana masę substancji i masę rozpuszczalnika, wymienia kolejne czynności, jakie należy wykonać w celu przygotowania roztworu o określonym stężeniu, wie, jak zmniejszyć stężenie roztworu, wie, jak zwiększyć stężenie roztworu, omawia występowanie wody słonej i słodkiej w przyrodzie. Wymagania na ocenę dobrą przedstawia wzór elektronwy wody, projektuje doświadczenie mające na celu wykrycie wody w produktach pochodzenia roślinnego i minerałach, wyjaśnia znaczenie mniejszej gęstości lodu niż wody dla organizmów żywych, wyjaśnia pojęcia: rozpuszczalnik, roztwór, substancja rozpuszczona, projektuje doświadczenia wykazujące wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie, wyjasnia różnicę pomiędzy rozpuszczaniem a rozpuszczalnością, rysuje krzywe rozpuszczalności, opisuje różnice między roztworem stężonym i rozcieńczonym, oblicza stężenie procentowe roztworu z przeliczeniem jednostek masy, oblicza masę substancji i masę rozpuszczalnika, mając podane stężenie procentowe i masę roztworu, omawia obieg wody w przyrodzie, wyjaśnia pojęcia: utylizacja, recykling, planuje sposób usunięcia z wody naturalnej niektórych zanieczyszczeń, wyjaśnia przyczynę zmniejszenie stężenie roztworu, wyjaśnia przyczynę zatężenia roztworu. Wymagania na ocenę bardzo dobrą 18

19 wyjaśnia pojęcie: dipol, higroskopijność, asocjacja, woda krystalizacyjna, wyjaśnia, jak polarność cząsteczki wody wpływa na jej właściwości, wyjaśnia, posługując się wiadomościami o budowie substancji, dlaczego rozdrobnienie, mieszanie i podwyższona temperatura zwiększają szybkość rozpuszczania większości substancji stałych w wodzie, wyjaśnia zjawisko stożka Tyndalla, wyjaśnia związek między rozpuszczaniem się w rozpuszczalniku pewnych substancji a budową rozpuszczalnika i substancji rozpuszczanej, oblicza, korzystając z krzywej rozpuszczalności, stężenie procentowe roztworu nasyconego w podanej temperaturze, wymienia czynności, jakie powinien wykonać, aby sporządzić wykres krzywej rozpuszczalności, oblicza stężanie procentowe substancji, mając podana masę substancji, gęstość i objętość rozpuszczalnika, oblicza masę substancji i objętość rozpuszczalnika, mając podane stężenie procentowe i masę roztworu, oblicza stężenie procentowe roztworu, jeżeli jest podana gęstość i objętość roztworu oraz masa substancji rozpuszczonej, wyjaśnia, jakie zagrożenia wynikają z zanieczyszczeń wody, wyjaśnia różnicę między woda destylowaną a wodą występującą w przyrodzie. Wymagania na ocenę celującą bierze udział i odnosi sukcesy w konkursach szkolnych i pozaszkolnych, samodzielnie poszerza swoją wiedzę, korzystając z różnych źródeł informacji, rozwiązuje zadania i problemy w sposób nowatorski i oryginalny, oblicza stężenie procentowe roztworu powstałego przez zagęszczanie, rozcieńczanie roztworu, zmieszanie roztworów o różnym stężeniu, wyjaśnia pojęcie eutrofizacji. Wodorotlenki i kwasy Wymagania na ocenę dopuszczającą dzieli tlenki na tlenki metali i tlenki niemetali, podaje barwy, jakie przyjmują w wodnych roztworach wodorotlenków i kwasów, wywar z czerwonej kapusty, fenoloftaleina, uniwersalny papierek wskaźnikowy, odróżnia pojęcia: zasada i wodorotlenek, zapisuje wzory sumaryczne najprostszych wodorotlenków: NaOH, KOH, Ca(OH)2, Al(OH)3, zna wartość kationu wodoru i anionu wodorotlenkowego, wymienia poznane sposoby otrzymywania wodorotlenków, zapisuje słownie schemat otrzymywania wodorotlenków w reakcji aktywnego metalu z wodą i tlenku aktywnego metalu z wodą, wymienia wodorotlenki rozpuszczalne w wodzie, wymienia właściwości fizyczne wodorotlenków sodu, potasu, wapnia oraz kwasów: węglowego, siarkowego(iv), siarkowego(vi), fosforowego (V), azotowego (V), chlorowodorowego i siarkowodorowego, 19

20 wymienia zastosowanie poznanych wodorotlenków i kwasów, definiuje kwasy jako związki zbudowane z wodoru i reszty kwasowej, zapisuje słownie równania reakcji otrzymywania kwasów: węglowego, siarkowego(iv), siarkowego(vi), fosforowego (V), azotowego (V), pisze wzory sumaryczne kwasów: węglowego, siarkowego(iv), siarkowego(vi), fosforowego (V), azotowego (V), chlorowodorowego i siarkowodorowego, podaje nazwy kwasów na podstawie ich wzorów, wyjaśnia, w jaki sposób należy rozcieńczać kwas siarkowy (VI), dzieli kwasy na tlenowe i beztlenowe, podaje przykłady kwasów beztlenowych, wyjaśnia pojęcie: dysocjacja jonowa, wyjaśnia pojęcia: kwas i zasada, zgodnie z teorią S. Arrheniusa, w równaniu dysocjacji wskazuje anion wodorotlenkowy i kation wodoru, wyjaśnia pojęcia: elektrolit, nieelektrolit, wymienia przykłady elektrolitów i nieelektrolitów, wymienia rodzaje odczynu roztworu, określa odczyn roztworu na podstawie barwy wskaźników: wywaru z czerwonej kapusty i papierka wskaźnikowego, określa odczyn roztworu na podstawie wartości skali ph, wymienia tlenki, które powodują powstawanie kwaśnych opadów. Wymagania na ocenę dostateczną wyjaśnia pojęcia: wskaźnik, wodorotlenek, zasada, opisuje budowę kwasów i wodorotlenków, podaje barwy, jakie przyjmują w wodnych roztworach wodorotlenków i kwasów lakmus i oranż metylowy, tworzy nazwę wodorotlenku na podstawie podanego wzoru, oblicza wartościowość metalu we wzorach sumarycznych wodorotlenków, ustala wzór wodorotlenku przy podanej wartościowości metalu, wymienia przykłady tlenków metali, które reagują z wodą, oraz takich, które z nią nie reagują, wyjaśnia, jakie kwasy nazywamy kwasami beztlenowymi, wymienia poznane wskaźniki, odczytuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenków poznanymi sposobami, projektuje doświadczenie w celu zbadania wpływu roztworów wodorotlenków na materiały pochodzenia naturalnego, uzasadnia sposób rozcieńczania kwasu siarkowego (VI), odczytuje równania otrzymywania kwasów: węglowego, siarkowego(iv), siarkowego(vi), fosforowego (V), azotowego (V), chlorowodorowego i siarkowodorowego, zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenku sodu i wapnia dwoma metodami, zapisuje równania reakcji otrzymywania kwasów: siarkowego(iv), siarkowego(vi), chlorowodorowego i siarkowodorowego, wyjaśnia, jakie kwasy nazywamy kwasami beztlenowymi, określa wartościowość reszty kwasowej w cząsteczce kwasu, wyjaśnia, na czym polega dysocjacja jonowa kwasów i wodorotlenków, 20

21 projektuje doświadczenie, za pomocą którego zbada żrące właściwości niektórych kwasów, określa odczyn roztworu na podstawie barwy wskaźników: lakmusu i oranżu metylowego, wyjaśnia, jakie jony są odpowiedzialne za odczyn kwasowy i zasadowy roztworu, podaje źródła emisji tlenku węgla (IV) i tlenku siarki (IV) do atmosfery planuje sposoby zapobiegania emisji tlenku węgla (IV) do atmosfery. Wymagania na ocenę dobrą dzieli tlenki metali i niemetali na reagujące z wodą i niereagujące z wodą, wyjaśnia pojęcia: tlenek zasadowy, tlenek kwasowy, wyjaśnia, od czego zależy liczba grup wodorotlenowych we wzorze wodorotlenku, wymienia tlenki, które mają charakter zasadowy, zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenków poznanymi metodami, wymienia właściwości fizyczne wodorotlenków miedzi (II) i żelaza (III), wylicza liczbę anionów wodorotlenkowych przypadających na jeden kation w wodorotlenku, projektuje doświadczenie pozwalające zbadać efekt energetyczny zachodzący podczas rozpuszczania w wodzie wodorotlenku sodu i potasu, wyjaśnia przyczyny odczynu kwasowego, zasadowego i obojętnego, projektuje doświadczenie w celu otrzymania wodorotlenku wapnia, wyjaśnia pojęcia: wapno palone, wapno gaszone, woda wapienna, mleko wapienne, projektuje doświadczenie w celu sprawdzenia barwy oranżu metylowego w wodnym roztworze wodorotlenku wapnia, pisze równania reakcji otrzymywania kwasów: azotowego (III), fosforowego (V), oblicza wartościowość pierwiastka centralnego w cząsteczkach kwasów, wyjaśnia pojęcie: higroskopijność, przeprowadza bilans ładunków w równaniu procesu dysocjacji, nazywa reszty kwasowe, pisze równania reakcji dysocjacji kwasów i wodorotlenków, planuje doświadczenie, w którym sprawdzi, czy dana substancja jest elektrolitem, wyjaśnia, dlaczego przez wodne roztwory elektrolitów płynie prąd, wyjaśnia, jakie znaczenie ma znajomość odczynu roztworu, proponuje sposoby zapobiegania zjawisku kwaśnych deszczy. Wymagania na ocenę bardzo dobrą zapisuje wzór ogólny kwasów i wodorotlenków, interpretuje wzory ogólne kwasów i wodorotlenków, rysuje wzory strukturalne kwasów tlenowych i beztlenowych, wyjaśnia, dlaczego grupa wodorotlenowa jest jednowartościowa, projektuje doświadczenie wykazujące, ze dany tlenek metalu reaguje lub nie reaguje z woda, zna zasady nazewnictwa wodorotlenków i kwasów, zapisuje schemat powstawania wiązania w tlenkach metali, wymienia właściwości kwasu borowego, planuje doświadczenie, w wyniku którego otrzymuje kwas beztlenowy, 21

22 zapisuje równanie procesu dysocjacji wodorotlenku i kwasu za pomocą wzoru ogólnego, projektuje doświadczenie pozwalające zbadać, jak barwi się lakmus w roztworach wodorotlenków, zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenków poznanymi metodami za pomocą modeli, wyjaśnia role wody w procesie rozpuszczania wodorotlenków, zapisuje równania dysocjacji kwasów i zasad za pomocą modeli, projektuje doświadczenie w celu otrzymania wodorotlenków: sodu, potasu, wapnia i glinu, wyjaśnia, dla jakich wodorotlenków nie będzie zapisywał równania procesu dysocjacji, wymienia założenia teorii dysocjacji jonowej S. Arrheniusa, planuje doświadczenie, które pozwoli zbadać ph produktów występujących w życiu codziennym człowieka (żywność, środki czystości itp.), analizuje proces powstawania kwaśnych opadów i skutki ich działania, omawia zmianę aktywności metali w grupie głównej oraz okresie układu okresowego pierwiastków chemicznych ze wzrostem liczby atomowej, rysuje modele cząsteczek kwasu węglowego, kwasów: siarkowego(iv), siarkowego (VI), azotowego(v), azotowego(iii), fosforowego(v), chlorowodorowego, siarkowodorowego. Wymagania na ocenę celującą bierze udział i odnosi sukcesy w konkursach szkolnych i pozaszkolnych, samodzielnie poszerza swoją wiedzę, korzystając z różnych źródeł informacji, rozwiązuje zadania i problemy w sposób nowatorski i oryginalny, projektuje doświadczenia ilustrujące różnicę w aktywności pierwiastków grupy pierwszej, interpretuje skrócone wzory wodorotlenków, opisuje sposób wykrywania białka za pomocą kwasu azotowego (V) (reakcja ksantoproteinowa), dzieli elektrolity na mocne i słabe oraz zapisuje reakcje dysocjacji mocnego elektrolitu z zapisaniem jednej strzałki i słabego, używając wówczas zapisu strzałek w obie strony, wyjaśnia pojęcie: hydratacja, określa odczyn roztworu za pomocą stężeń jonów wodorowych i wodorotlenkowych, ocenia wpływ składu zanieczyszczeń powietrza na zmianę odczynu wody deszczowej, wykonuje obliczenia stechiometryczne na podstawie równania reakcji. Sole Wymagania na ocenę dopuszczającą wymienia przykłady soli, które maja zastosowanie w życiu codziennym, rolnictwie i lecznictwie, wymienia nazwy soli poznanych kwasów, dzieli sole na sole kwasów tlenowych i beztlenowych, 22

23 we wzorze soli wskazuje kation metalu i anion reszty kwasowej, podaje definicję soli wg S. Arrheniusa, wyjaśnia pojęcie: reakcja zobojętniania, zapisuje słownie przebieg reakcji zobojętniania, wymienia przykłady metali aktywnych i szlachetnych, wymienia poznane otrzymywania soli w reakcjach wodorotlenków z tlenkami kwasowymi, metali z niemetalami, kwasów z metalami, kwasów z wodorotlenkami oraz kwasów z tlenkami metali, dzieli soli ze względu na ich rozpuszczalność w wodzie na sole rozpuszczalne, trudno rozpuszczalne i praktycznie nierozpuszczalne, przeprowadza doświadczenie sprawdzające rozpuszczalność soli w wodzie, opisuje przebieg reakcji strącania osadu. Wymagania na ocenę dostateczną wymienia zastosowanie przykładowych chlorków, węglanów, azotanów(v), fosforanów(v), siarczanów(vi), wymienia sole, które mają znaczenie w rolnictwie i lecznictwie, opisuje budowę soli, zapisuje wzór sumaryczny soli, znając wartościowość metalu i reszty kwasowej, podaje nazwy soli zapisanych wzorem sumarycznym dla metali z pierwszej, drugiej i trzynastej grupy układu okresowego, określa stosunek liczby jonów uwalnianych w procesie dysocjacjo soli, oblicza bilans ładunków jonów uwalnianych w procesie dysocjacji soli, pisze proste równania dysocjacji soli na podstawie tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie, zapisuje cząsteczkowo proste równania reakcji zobojętniania, wyjaśnia, jaką rolę pełni wskaźnik w reakcjach zobojętniania, korzysta z szeregu aktywności metali, przewiduje, które metale reagują z kwasami, odczytuje równania reakcji metali z kwasami, pisze cząsteczkowo proste równania reakcji kwasu z metalami i tlenkami metali, zapisuje słownie przebieg reakcji wodorotlenków z tlenkami kwasowymi, metali z niemetalami, kwasów z tlenkami metali, kwasów z metalami, korzystając z tabeli rozpuszczalności, wymienia sole rozpuszczalne w wodzie, trudno rozpuszczalne i praktycznie nierozpuszczalne, na podstawie tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków ustala wzory soli rozpuszczalnych w wodzie, trudno rozpuszczalnych i praktycznie nierozpuszczalnych, zapisuje słownie równania reakcji kwasu z solą, wodorotlenku z solą i soli z inna solą. Wymagania na ocenę dobrą wymienia sole, które maja zastosowanie w rolnictwie i lecznictwie, opisuje zasady tworzenia nazw soli i wzorów soli, ustala wzór sumaryczny soli na podstawie nazwy i odwrotnie, oblicza wartościowość metalu na podstawie wzoru sumarycznego soli, pisze równania reakcji dysocjacji soli, nazywa jony uwalniane w procesie dysocjacji soli, 23

24 wyjaśnia mechanizm reakcji zobojętniania, pisze w formie cząsteczkowej równania reakcji zobojętniania, pisze w formie cząsteczkowej równania reakcji metali z kwasami, przewiduje, jak metale szlachetne zachowują się wobec kwasów, identyfikuje gazowy produkt reakcji metali z kwasami, pisze w formie cząsteczkowej równania reakcji kwasów z tlenkami metali, wodorotlenków z tlenkami kwasowymi i metali z niemetalami, pisze równania reakcji strąceniowych soli z kwasem w formie cząsteczkowej, zapisuje równanie reakcji wodorotlenku z solą oraz soli z solą w formie cząsteczkowej. Wymagania na ocenę bardzo dobrą na podstawie wzorów sumarycznych soli podaje ich nazwy zwyczajowe, wyjaśnia na podstawie obliczeń sumy ładunków oraz stosunku liczbowego jonów tworzących daną sól, czy wzór sumaryczny jest poprawny, zapisuje ogólny wzór soli, opisuje zasady tworzenia nazw soli i wzorów soli, wyjaśnia mechanizm dysocjacji i wzorów soli, projektuje doświadczenie badające przewodnictwo elektryczne wodnych roztworów soli, wyjaśnia, jakie sole zaliczmy do soli praktycznie nierozpuszczalnych w wodzie, pisze równania reakcji kwasu z wodorotlenkiem w formie jonowej pełnej i skróconej, projektuje doświadczenie przedstawiające reakcję zobojętniania, projektuje doświadczenie pozwalające stwierdzić, czy kwasy reagują z metalami, wyjaśnia konstrukcję szeregu aktywności metali, pisze równania reakcji otrzymywania wybranej soli trzema metodami, przewiduje możliwość zajścia reakcji między substancjami o określonych właściwościach, projektuje doświadczenie pozwalające otrzymać związek praktycznie nierozpuszczalny w reakcji kwasu z solą, wyjaśnia przebieg reakcji strąceniowych, przewiduje przebieg reakcji strąceniowych, pisze równania reakcji strąceniowych soli z kwasem w formie jonowej pełnej i jonowej skróconej, zapisuje równanie reakcji wodorotlenku z solą oraz soli z solą w formie jonowej pełnej i jonowej skróconej, na podstawie tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków projektuje doświadczenia otrzymywania soli i wodorotlenków w reakcjach strąceniowych. Wymagania na ocenę celującą bierze udział i odnosi sukcesy w konkursach szkolnych i pozaszkolnych, samodzielnie poszerza swoją wiedzę, korzystając z różnych źródeł informacji, rozwiązuje zadania i problemy w sposób nowatorski i oryginalny, pisze jonowo równania reakcji otrzymywania soli w reakcji kwasu z metalem oraz kwasu z tlenkiem metalu, pisze cząsteczkowo i jonowo równania reakcji soli z metalem, 24