Karolina Szczepaniak, Patrycja Szpinek Widziane oczyma doktorantów KATEDRY CHEMII ANALITYCZNEJ POLITECHNIKI GDAŃSKIEJ

Transkrypt

1 Karolina Szczepaniak, Patrycja Szpinek Widziane oczyma doktorantów KATEDRY CHEMII ANALITYCZNEJ POLITECHNIKI GDAŃSKIEJ Karolina Szczepaniak Patrycja Szpinek Głównym celem niniejszego artykułu jest przybliżenie czytelnikom zakresu pracy naukowej realizowanej w Katedrze Chemii Analitycznej znajdującej się na Wydziale Chemicznym Politechniki Gdańskiej strona domowa znajduje się pod adresem: http: // chem/katedry/ Analityczna/ analit.htm Poniedziałek 20 października 2003 roku godzina 7.00, na dworze panuje jeszcze mrok, za oknami pada jesienny deszcz. Ogromny gmach Politechniki Gdańskiej zdaje się pogrążony we śnie. Wszędzie jeszcze pusto, cicho i ciemno. Tylko gdzieniegdzie przemyka przygarbiony student śpieszący na poranne wykłady, a w niektórych pokojach pojawili się już ich stali rezydenci. Katedra Chemii Analitycznej (KChA) Wydziału Chemicznego Politechniki Gdańskiej aktywnie przygotowuje się do kolejnego zwykłego dnia pracy dnia wypełnionego zajęciami ze studentami, spotkaniami oraz pracą naukową. Kierownik Katedry prof. dr hab. inż. Jacek Namieśnik w białym fartuchu siedzi przy stole spotkań katedralnych i w skupieniu czyta publikacje. Jest to najlepszy czas na chwile naukowych rozważań i zadumy. W pokoju 234 pani Ligia Zasławska prawa ręka szefa, sprawdza poranną pocztę. Do pracy przychodzą Ewa, Martyna i Monika, od dobrych piętnastu minut po Katedrze kręcą się Emilia, Agata i Asia. Tylko patrzeć, jak zjawią się pozostali. Za chwilę każdy z doktorantów i pracowników Katedry Chemii Analitycznej rozpocznie swoje codzienne czynności zmierzające do osiągnięcia wspólnego dobra Katedry Prof. dr hab. inż. Jacek Namieśnik kierownik Katedry Chemii Analitycznej Niniejszego artykułu w żadnej mierze nie można traktować jako opis działalności Katedry ani też jako przedstawienie jej osiągnięć. Autorki artykułu chcą w nim zaprezentować Katedrę widzianą oczyma osób młodych, które dopiero od niedawna stanowią tryby dużej jednostki, jaką stanowi Katedra Chemii Analitycznej. Być może nie wszystkie zagadnienia zostaną tutaj przedstawione tak, jak zrobiliby to doświadczeni pracownicy. Katedra Chemii Analitycznej powstała w roku 1990 na bazie Zakładu Technik Analitycznych utworzonego na początku lat siedemdziesiątych. Twórcą i kierownikiem Katedry był wówczas prof. dr hab. inż. Edmund Kozłowski. Od roku 1995 jednostką z rozmachem kieruje prof. Jacek Namieśnik. Pracownie dydaktyczne, naukowe i laboratoria należące do Katedry obejmują ogółem lokale o powierzchni 1100 m 2. Zajmowana powierzchnia użytkowa jest niestety zbyt mała, jak na tak duże grono ludzi zaangażowanych w działalność katedralną. Pomimo problemów lokalowych praca wre jak w ulu. Istnieje możliwość przebudowy nieużywanych pomieszczeń piwnicznych w zabytkowym budynku STARA CHEMIA na pomieszczenia biurowe i seminaryjne. Konieczne są jednak dodatkowe środki pieniężne. Być może uda się je uzyskać z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W skład bazy aparaturowej, jaką dysponuje Katedra, wchodzą liczne chromatografy gazowe (GC-MS, GC-ECD, GC-FPD, GC-AED, GC-FID, TLHS-DAI-GC-ECD), cieczowe (HPLC-MS, HPLC- -APCI-MS, HPLC-DAD-RI, HPLC-DAD-MS, IC-CD), spektrometr absorpcji atomowej, fotometry oraz różnorodne urządzenia do przygotowania próbek. Zaplecze aparaturowe jest stale modyfikowane i uzupełniane, stanowi ono bowiem prawdziwą chlubę Szefa Katedry. Oprócz bogatego wyposażenia aparaturowego KChA charakteryzuje się wysokim stopniem komputeryzacji. Każdy pracownik ma do własnej dyspozycji komputer stacjonarny. Na stanie katedry znajdują się również laptopy, drukarki laserowe i atramentowe, skanery, rzutniki multimedialne oraz aparat cyfrowy. Oprócz statutowej działalności edukacyjnej katedra jest mocno zaangażowana w prowadzenie działalności szkoleniowej (m.in. studium podyplomowe, kurs chromatografii gazowej, kurs chromatografii cieczowej, kurs przygotowania próbek do analiz). Dodatkowo, pracownicy i doktoranci realizują różnego typu prace na rzecz jednostek gospodarczych, władz samorządowych itp. Natomiast prace nauko- 58 ANALITYKA NUMER 1, ROK 2004

2 we w zakresie wydawania ekspertyz i opinii, badania próbek różnego typu materiałów oraz budowa modułów aparaturowych to chleb powszedni pracowników Katedry. Mgr inż. Rafał Kartanowicz oznacza skład grupowy produktów naftowych (HPLC-DAD-RI) Obecny skład osobowy Katedry obejmuje 3 profesorów tytularnych, 3 osoby zatrudnione na stanowisku profesora nadzwyczajnego, 7 adiunktów, 6 pracowników naukowo-technicznych oraz imponującą liczbę 27 doktorantów. Każdy z doktorantów służy swoją radą i pomocą dyplomantom przygotowującym swoje prace w KChA. Ogólna liczba dyplomantów znajdujących się pod skrzydłami analityków to obecnie 32 osoby. Doktoranci Studium Doktoranckiego, przygotowujący swoje rozprawy doktorskie w KChA, zajmują się bardzo różnorodnymi zagadnieniami związanymi nie tylko ze środowiskiem i substancjami je zanieczyszczającymi, ale również narażeniem człowieka na czynniki zewnętrzne zagrażające zdrowiu. Ujarzmienie niektórych technik analitycznych wymaga sporo zachodu i bez nadzoru doświadczonych naukowców wiele prób kończy się depresją. Dlatego chętnie korzystamy z doświadczenia i życzliwości naszych promotorów oraz starszych kolegów i koleżanek, którzy parę lat wcześniej, tak jak my obecnie, zmagali się z wieloma problemami, jakie nastręcza wykonanie zaprojektowanego eksperymentu naukowego. Zgodnie z najnowszymi danymi statystycznymi prof. Namieśnik w czasie swojego kierownictwa katedrą wypromował 16 doktorów (5 w tym roku), w tym samym czasie swoją pracę habilitacyjną obroniło 3 doktorów, a 2 osoby otrzymały tytuł profesorski. Imponująca jest również liczba publikacji. Za rok 2003 możemy pochwalić się 26 publikacjami w czasopismach z listy filadelfijskiej, 17 pracami w czasopismach recenzowanych, 8 referatami (opublikowanymi w wydawnictwach zbiorowych). ANALITYKA NUMER 1, ROK

3 Mgr inż. Magdalena Michulec i mgr inż. Piotr Sowiński przy pracy Dr inż. Agata Kot-Wasik i mgr inż. Dagmara Dąbrowska identyfikują produkty degradacji W działalności Katedry ważną rolę odgrywa także mgr Ligia Zasławska, która nie tylko jest prawą ręką Szefa w prowadzeniu spraw katedralnych, ale ponadto bierze czynny udział w organizacji zajęć dydaktycznych, a dla wielu młodych dziewczyn z Katedry jest serdeczną przyjaciółką. Należy tu przedstawić jeszcze jedną ważną postać, a mianowicie inż. Wacława Janickiego, który w opinii Szefa jest prawdziwym profesorem i takie ma przezwisko wśród starszyzny katedralnej. Służy zawsze techniczną pomocą, a jego rady poparte są ogromnym doświadczeniem i praktyką analityczną, przez co stanowią nieocenioną pomoc zarówno dla starszych, jak i młodych. Jest człowiekiem o złotych rękach i dzięki niemu powstało wiele wspaniałych rozwiązań konstrukcyjnych modułów, których połączenie z urządzeniami handlowymi daje nam nowe możliwości w zakresie badań i opracowania nowych rozwiązań w zakresie przygotowania próbek do analizy. Są one wykorzystywane nie tylko w naszej Katedrze. Niektóre z nich przeszły próbę ogniową także w innych laboratoriach. To po prostu trzeba zobaczyć! W ciągu ostatnich lat rozwija się intensywnie współpraca krajowa oraz międzynarodowa. W tym miejscu nie sposób pominąć takich instytucji, jak: Wydział Ochrony Środowiska Urzędu Wojewódzkiego, Gdańskie Zakłady Nawozów Fosforowych, SAUR Neptun Gdańsk Sp. z o.o., POLFARMA Starogard Gdański oraz Grupa LOTOS S.A. Rezultatem takiej współpracy są chociażby liczne porozumienia w sprawie praktyk studenckich. Równie silne więzy współpracy międzynarodowej Katedra zawiązała z: NILU Norweski Instytut Badań Powietrza, Kjeller, Norwegia, LCB Laboratorium Chemii Analitycznej CNRS, Pau, Francja, ENSC Chemiczna Wyższa Szkoła Narodowa, Toulouse, Francja, FCB Wydział Chemii, Uniwersytet w Bukareszcie, Rumunia, ICRP Instytut Chemii Raluca-Ripan w Cluj- Napoca, Rumunia, FCH Wydział Chemii, Uniwersytet w Hamburgu, Niemcy, DECE Katedra Chemii Środowiskowej i Ekotoksykologii, Uniwersytet w Bayreuth, Niemcy, JNR Zjednoczony Instytut Badań Jądrowych w Dubnej, Rosja, RIT Królewski Instytut Technologii, Sztokholm, Szwecja, GSF Instytut Chemii Ekologicznej, Neuherberg, Niemcy, RIC Chromatograficzny Instytut Badawczy w Kortrijk, Belgia, UWO Uniwersytet w Waterloo, Ontario, Kanada, Międzywydziałowym Instytutem Reaktorów Jądrowych, Politechnika w Delft, Holandia. W ciągu roku akademickiego wykładowcy z tych ośrodków niejednokrotnie odwiedzili Katedrę Chemii Analitycznej w celu wygłoszenia cyklu wykładów, odbycia stażu podoktorskiego czy też udziału w konferencji. W bieżącym roku Szef przyjął w swoim królestwie 18 naukowców z zagranicy. Tylko w okresie od marca do czerwca w Katedrze gościli: dr hab. Magnus Vircavs (Uniwersytet w Rydze, Łotwa), prof. dr Hartmut Frank (Uniwersytet w Bayreuth, Niemcy), prof. Birgit Wierczinski (Politechnika w Delft, Holandia), prof. Tadeusz Górecki (Uniwersytet Waterloo, Kanada), prof. dr Antonius Kettrup z Instytutu Chemii Ekologicznej, GSF (Neuherberg, Niemcy), prof. Herbert Muntau (Sassari University, Włochy). Nasi naukowcy (zarówno ci młodzi, jak i ci odrobinę starsi) uczestniczyli również w wielu konferencjach, 60 ANALITYKA NUMER 1, ROK 2004

4 zjazdach i kursach. Wart odnotowania jest fakt, że prof. Wardencki gościł w ramach Studium Doktoranckiego w Uniwersytecie w Bayreuth, a prof. Zygmunt w Grecji. Mgr inż. Katarzyna Kozłowska zajmuje się oznaczaniem związków chlorowcoorganicznych w próbkach płynów ustrojowych W obecnej chwili w katedrze realizowanych jest 10 grantów (promotorskie oraz granty KBN) oraz 6 grantów europejskich ( Workplace monitoring and occupational health studies at some plants using nuclear and related analytical techniques FER- TILIZERS AND HEALTH, European catchments. Catchments changes and their impact on the coast EUROCAT, Training on the production and use of reference materials in NAS TRAP-NAS, The European Virtual Institute for Reference Materials VI-RM, Improving the infrastructure for metrology in chemistry in candidate New Member States QUA-NAS, Centre of Excellence in Environmental Analysis and Monitoring CEEAM). Zwłaszcza ostatni z wymienionych grantów zasługuje na szersze omówienie. Centrum Doskonałości CEEAM, którym zarządzają prof. Jacek Namieśnik oraz dr hab. inż. Wojciech Chrzanowski, przy pomocy ich prawej ręki w osobie mgr inż. Patrycji Szpinek (do niedawna Żmijewskiej), prowadzi szczególnie aktywne działania w zakresie organizacji konferencji, warsztatów, szkoleń, międzynarodowego studium doktoranckiego, wizyt studialnych oraz programu staży podoktorskich. Oprócz tych wielkich wyzwań kierownictwo centrum nie szczędziło w mijającym roku wysiłków na prowadzenie rutynowych ANALITYKA NUMER 1, ROK

5 Zdjęcie rodzinne pracowników Katedry Anno Domini 2003 Dr inż. Piotr Konieczka i mgr inż. Karolina Szczepaniak w trakcie oznaczania metali w próbkach środowiskowych działań, między innymi promowanie działalności CEEAM na łamach takich pism, jak: Analityka, Orbital, Pomorski Przegląd Gospodarczy czy w końcu Pismo Politechniki Gdańskiej oraz Biuletyn Dziekana Wydziału Chemicznego PG. Nawiązywanie współpracy międzynarodowej, składanie kolejnych wniosków projektowych w ramach VI Programu Ramowego Unii Europejskiej (projekt European Lifestyles and Marine Ecosystems ELME koordynowany przez prof. Laurence Mee z Uniwersytetu w Plymouth, Wielka Brytania), udział w targach ekologicznych oraz liczne próby w stronę poprawy kontaktów na linii nauka i przemysł to jest to, co w centrum cudowności lubimy najbardziej. Wszystkich chętnych do nawiązania bliższej współpracy z CEEAM oraz udziału w zadaniach realizowanych w ramach centrum zapraszamy do odwiedzenia strony domowej chem/ceeam. Oczywiście praca to nie wszystko. Doktoranci i pracownicy Katedry Chemii Analitycznej co roku wyjeżdżają na wspólne konferencje i sympozja. Takie wyjazdy nie tylko integrują całą grupę, ale także motywują do lepszej pracy i spełniania swoich obowiązków. W tym roku wspólne wyjazdy zostały zorganizowane do Lublina na XLVI Zjazd PTCh i SITChem oraz do Siofok na Węgrzech na 5 th Balaton Symposium on High Performance Methods. Oprócz udziału w wykładach oraz sesji plakatowej na konferencji nad Balatonem w czasie wystąpień ustnych doktoranci zaprezentowali prowadzone przez siebie badania. Podczas 5 th Balaton Symposium on High Performance Methods, które odbyło się w dniach roku w Siofok (Węgry) mgr. inż. Monika Patryka wygrała konkurs na najlepszy plakat. Współautorami plakatu byli dr inż. Bożena Zabiegała i prof. Jacek Namieśnik. Ponadto redakcja czasopisma Chromatografia przyznała granty na pokrycie kosztów uczestnictwa w tegorocznym Sympozjum dla mgr inż. Dagmary Dąbrowskiej, mgr inż. Magdaleny Michulec oraz dla mgr inż. Janusza Curyło. Wyjątkowo duża grupa pracowników i doktorantów reprezentowała Katedrę Chemii Analitycznej PG na XLVI Zjeździe PTCh i SITPChem, który w tym roku odbył się w Lublinie w gościnnych murach Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Trzy doktorantki: mgr inż. Katarzyna Kozłowska, mgr inż. Katarzyna Skowrońska oraz mgr inż. Anna Świtaj-Zawadka przedstawiły komunikaty w formie ustnej prezentacji w ramach Forum Analitycznego. Przedstawiciele naszej Katedry zaprezentowali również 20 komunikatów w formie plakatów. Jak widać w powyższym opisie naszych działań, cały zespół dzielnie pracuje, aby osiągnąć sukces, sprawdzając się zarówno w sferze badawczej, jak i dydaktycznej. Kończąc niniejszą opowieść o Katedrze Chemii Analitycznej, autorki pozwoliły sobie przytoczyć jedną z ulubionych myśli naszego Szefa, prof. Jacka Namieśnika: Katedra Chemii Analitycznej to nie biuro. Nikt jeszcze nie wykonał pracy doświadczalnej na stopień doktorski, pracując od 8 do 15 lub krócej! ;-) 62 ANALITYKA NUMER 1, ROK 2004