Streszczenie mitów zawartych w mitologii greckiej

Transkrypt

1 Streszczenie mitów zawartych w mitologii greckiej Mit o powstaniu świata Od zarania dziejów Grecy zastanawiali się, jak powstał świat, skąd wzięli się bogowie i ludzie. Na pytania te udzielano wielu różnych odpowiedzi i badając sprzeczne warianty mitów, można stwierdzić, że już w najwcześniejszych źródłach są zawarte dowody istnienia odmiennych koncepcji powstania świata i bogów, czyli kosmogonii i teogonii. Okeanos - wielka rzeka opływająca cały świat, uosobiony wieczny Czas i wreszcie Chaos, tworzyły pierwotny stan, kiedy nad pomieszanymi elementami nie panowała żadna siła porządkująca. Z Chaosu wyłoniła się najpierw Gaja (Ziemia) oraz Eros, bóg miłości, pierwsza siła nadająca światu uporządkowaną formę. Ziemia zrodziła następnie Uranosa (Niebo). Ze związku tej pary - Gai i Uranosa - powstali sturęcy olbrzymi, cyklopi i sześć par tytanów, którzy stali się pierwszą generacją bogów. z pierwotnego Chaosu wyłoniły się również liczne istoty o abstrakcyjnym, bezosobowym charakterze: najpierw Noc i Erebos uosabiający mrok i ciemności panujące pod ziemią, z ich zaś związku powstały Dzień i Powietrze, a także inne personifikacje i bóstwa abstrakcyjne (Nemezis, Los, Starość, Niezgoda i wiele innych). Dziećmi Uranosa i Gai było sześciu tytanów: Okeanos, Kojos, Krejos, Hyperion, Japetos i Kronos oraz sześć tytanid: Tetyda, Fojbe, Eurybia, Klimene, Teja i Rea (wśród nich wymienia się niekiedy Azję). Uranos, którego mity przedstawiają jako podejrzliwego tyrana, obawiał się o swą władzę i strącił w znajdujące się pod ziemią czeluście Tartaru swych synów, groźnych cyklopów i sturękich olbrzymów. Oburzona tym postępkiem Gaja zwróciła się do tytanów, aby poskromili Uranosa. Najmłodszy tytan, Kronos, zdecydował się wystąpić przeciw ojcu, odebrał mu władzę i pozbawił go męskości (Ziemia skropiona krwią Uranosa wydała wówczas na świat trzy Erynie, boginie zemsty). Kronos objął panowanie nad światem i okazał się wkrótce despotą podobnym do ojca. Cyklopów i sturękich, których przejściowo uwolnił, zamknął z powrotem w Tartarze. Gaja przepowiedziała Kronosowi, że zostanie pokonany przez własnego syna. Usiłując zapobiec spełnieniu się przepowiedni, wszystkie dzieci, jakie wydała na świat jego siostra-małżonka Rea, połykał zaraz po urodzeniu. Losowi temu ulegli kolejno: Hades, Posejdon, Hestia, Demeter i Hera. Rea, matka nieszczęsnych potomków, pewnego razu podała mężowi kamień zawinięty w pieluszki, w których miał się znajdować Zeus. Wychowany w ukryciu Zeus pokonał Kronosa, objął władzę i zmusił go, by ten zwrócił ze swego wnętrza jego rodzeństwo. Bogowie podzielili się władzą, za siedzibę obrali Olimp i wiedli boskie życie, kłócąc się i kochając oraz bacznie obserwując ludzi.

2 Mit o stworzeniu człowieka Ludzie ulepieni zostali z gliny, ich twórcą był tytan Prometeusz, syn Japetosa. Opiekował się pierwszymi ludźmi i nauczył ich wielu pożytecznych umiejętności oraz rzemiosł. Swą opiekę i pomoc posunął tak daleko, że naraził się władcy bogów Zeusowi. Po raz pierwszy Prometeusz oszukał Zeusa, kiedy w czasie pierwszych obrzędów ofiarnych podzielił zwierzęta ofiarne w ten sposób, że z jednej strony ułożył całe mięso i przykrył je skórą i wnętrznościami, z drugiej zaś kości przykryte grubą warstwą tłuszczu. Zeus, który miał do wyboru jedną z tych dwóch części ofiary, zwiedziony pozornie bardziej atrakcyjnym wyglądem, wybrał gorszy udział, czyli kości i tłuszcz. Od tego czasu bogom ofiarowywano zawsze tłuszcz i kości, natomiast ludzie sami zjadali mięso. Po tym incydencie Zeus zabronił ludziom posiadania ognia i kazał im spożywać mięso na surowo. Prometeusz wykradł jednak ogień z rydwanu słonecznego i zaniósł go ludziom. Za swą działalność tytan poniósł karę: został przykuty do skał Kaukazu, orzeł zaś rozdzierał jego wciąż odrastającą wątrobę. Po wielu wiekach Herakles uwolnił Prometeusza, a Zeus przebaczył mu za udzielenie ważnej przestrogi (Prometeusz doradził Zeusowi, aby trzymał się z dala od bogini morskiej, Tetydy, ponieważ spłodzi z nią syna, który stanie się sławniejszy i potężniejszy od ojca). Prometeusz po dziś dzień symbolizuje postawę poświęcenia się dla ludzkości oraz buntu jednostki przeciw władzy. To zapewne najpiękniejsza, najwznioślejsza postać mitologii - heros godzący się na cierpienie z racji miłości do ludzi, wyprowadzający ich z mroków zwierzęcej egzystencji w świat wiedzy, rozumu, pozwalający poznać mechanizmy świata, jego porządek. Postawę opartą na poświęceniu życia dla dobra innych, niezgodzie na zło, niesprawiedliwość nazywa się prometeizmem. Zeus wymierzył również karę wszystkim ludziom. Kazał Hefajstosowi zrobić pierwszą kobietę - Pandorę, która była piękna i bogato wyposażona przez wszystkich bogów, ale zarazem fałszywa, ciekawska i niezbyt mądra. Zeus ofiarował Pandorę bratu Prometeusza, Epimeteuszowi. Bracia różnili się pod każdym względem, co było widoczne nawet w etymologii ich imion (Prometeusz znaczy - przewidujący, imię Epimeteusz można swobodnie przetłumaczyć jako mądry po szkodzie). Epimeteusz przyjął Pandorę mimo rad swego brata, zwiodła go bowiem jej wyjątkowa uroda. Pandora przyniosła z Olimpu zamknięte naczynie gliniane (puszkę lub beczkę), którego Prometeusz nie pozwolił otwierać. Wścibska kobieta zdjęła jednak pokrywkę i w ten sposób uwolniła zamknięte wszelkie zło, nieszczęścia i choroby, które zaczęły nękać ludzi. w puszce została tylko nadzieja, jedyna pocieszycielka nieszczęśliwych. Zbrodnie i nieprawości ludzkie, a zwłaszcza kanibalizm i składanie ofiar z ludzi, stały się przyczyną kolejnej kary, zesłanej przez Zeusa na rodzaj ludzki. Był nią potop. Woda zatopiła całą ziemię aż po szczyty gór. z potopu uratowała się tylko jedna para łudzi - Deukalion, syn Prometeusza, i Pyrra, córka Epimeteusza. Schronili się oni w drewnianej skrzyni, która mogła unosić się na powierzchni wody. Po dziewięciu dniach Deukalion i Pyrra mogli opuścić swoją skrzynię. Zeus obiecał, że spełni jedno ich życzenie, poprosili więc o towarzyszy, nie chcieli bowiem żyć w samotności. Zeus poradził im, aby rzucali za siebie "kości swej matki". Deukalion zrozumiał, że bogu chodziło o kamienie, kości Matki-Ziemi. z kamieni rzucanych przez Deukaliona i Pyrrę powstali mężczyźni i kobiety. w ten sposób został odnowiony gatunek ludzki.

3 Z mitem o Prometeuszu luźno wiąże się opowieść o czterech lub pięciu wiekach (epokach) w dziejach ludzkości, które nazwę swą wzięły od używanych wówczas metali: Ludzie złotego wieku żyli w czasach Kronosa. Żywot ich był szczęśliwy, nie znali starości i chorób, nie musieli pracować, ponieważ ziemia rodziła wszystko, co potrzebne człowiekowi. Nikt nie bał się śmierci, podobnej raczej do snu. w tym szczęśliwym okresie ludzkość żyła w pokoju, nieznane były zbrodnie, panowała powszechna sprawiedliwość. W następnym okresie, zwanym wiekiem srebrnym, ludzie umieli już wypiekać chleb, nie byli więc całkowicie zdani na naturę, musieli już jednak pracować. Epoka ta stała znacznie niżej pod względem moralnym niż wiek złoty; stopniowo zaczęły się ujawniać wady rodzaju ludzkiego. Z chwilą zniknięcia ludzi wieku srebrnego nastąpił dalszy gwałtowny upadek obyczajów. Nastał wiek spiżowy. Były to już czasy panowania Zeusa. w epoce tej pojawiły się wojny, gwałt, wszelka podłość i niesprawiedliwość. Ludzie wieku spiżowego swym postępowaniem ściągnęli na siebie zagładę - zginęli wszyscy w czasie potopu. Po potopie nastał wiek herosów, wywodzących się często od bogów olimpijskich. Okres ten był bardziej pomyślny od poprzedniego, bowiem herosów greckich cechowało wiele pięknych i szlachetnych rysów charakteru. Okres heroiczny zakończył się wkrótce po najsławniejszej ze wszystkich opisywanych w mitach wojen - wojnie trojańskiej. Ostatnia epoka to wiek żelaza, odpowiadający czasom historycznym. Według cytowanej pesymistycznej opowieści o stopniowym upadku ludzkości ludzie będą się stawać coraz gorsi, aż wreszcie doprowadzą swój gatunek do zupełnego rozprzężenia i upadku moralnego, przez co ściągną na siebie zemstę bogów. Wiek żelazny zakończy się całkowitą zagładą człowieka. Mit o Syzyfie Syzyf był władcą pięknego i bogatego miasta Korynt. Bardzo lubili go bogowie, bywał więc często zapraszany na ich uczty. Pozwalali mu nawet próbować ambrozji, boskiego pożywienia zapewniającego człowiekowi długie życie, zdrowie. Syzyf nie był dyskretny, lubił plotkować o różnych sprawach bogów. Gdy pewnego dnia zdradził ważną tajemnicę, Zeus wysłał do niego Tanatosa - boga śmierci. Sprytny Syzyf złapał wysłannika i przykuł do ściany w piwnicy. Podczas nieobecności Tanatosa ludzie przestali umierać, wyludniło się Królestwo Zmarłych. Zatem bogowie wysłali Aresa, by uwolnił Tanatosa. Teraz już Syzyf musiał pożegnać się z życiem. Wcześniej jednak zakazał żonie pochowania swych zwłok. Jego dusza nie mogła wejść do Królestwa Zmarłych, błąkała się nad Styksem, podziemną rzeką oddzielającą żywych od umarłych, skarżyła na złą kobietę. w końcu bóg Pluton pozwolił Syzyfowi wrócić na ziemię, by ukarać żonę. Syzyf, wydostawszy się z podziemi, nie miał zamiaru tam wracać. Żył w swym mieście, starał się, by bogowie go nie zauważyli. Dopiero po latach Tanatos przypomniał sobie o nim. Zabrał władcę Koryntu do piekła. Bogowie kazali mu wtoczyć na szczyt góry ogromny głaz. Gdy Syzyf był już niemal u wierzchołka, kamień stoczył się w dół. i tak działo się za każdym razem. Jego kara nie miała końca pomimo ogromnego trudu. Syzyfowa praca to bezowocna praca, ogromny i bezskuteczny wysiłek, trwający bez końca.

4 Państwo podziemne Hades Do królestwa Hadesa prowadziło z ziemi kilka wejść, na ogół były to pieczary lub rozpadliny skalne. Państwo podziemne miało dość skomplikowaną topografię, trudną do opisania ze względu na sprzeczne wersje występujące w różnych mitach. Otaczały je liczne rzeki: - Styks - opływał podziemia aż dziewięciokrotnie. Na wodę Styksu bogowie składali straszliwą przysięgę, której nie wolno było naruszyć. w Styksie Tetyda kąpała Achillesa, aby zapewnić mu nieśmiertelność; - błotnisty Acheron, którego brzegi porastała trzcina - w łodzi stary Charon przewoził dusze zmarłych. Opłata za przeprawę była umiarkowana, Charon pobierał jednego obola, którą to monetę wkładano zmarłym w usta; - dopływem Acheronu był Kokytos, rzeka jęków o lodowatej wodzie, płynąca równolegle do Styksu, - ten kierunek przybierał też nurt Periflegetonu, rzeki ognistej; - w królestwie Hadesa znajdowała się Lete. Wypicie wody z tej rzeki (lub źródła) przynosiło duszom zmarłych zapomnienie. W Hadesie duchy zmarłych wiodły smętny żywot. Niektórym dane było wykonywać te same czynności, co za życia na ziemi: myśliwy Orion ścigał zwierzynę, król Minos zaś sprawował sądy. w państwie zmarłych znajdowały się wydzielone miejsca nagrody i kary; dusze herosów przebywały na Polach Elizejskich lub na Wyspach Szczęśliwych, które umieszczano albo pod ziemią, albo gdzieś na Oceanie Atlantyckim lub na Morzu Czarnym. Miejsce wiecznej kary znajdowało się w Tartarze. Była to straszliwa otchłań pod królestwem Hadesa, tak oddalona od reszty świata zmarłych, jak ziemia jest oddalona od nieba. Było to miejsce, gdzie Syzyf bez przerwy toczył swój kamień, a Tantal cierpiał głód i pragnienie. Ze światem podziemnym była ściśle związana Hekate - prastara bogini wzywana w czasie praktyk magicznych, okrutna, ale dająca się niekiedy przebłagać, boginie zemsty - Erynie, córki Ziemi lub Nocy, przerażające czarne istoty o wężach zamiast włosów, które dręczyły morderców, zsyłając na nich napady szału. W podziemiach mieszkały potwory i odrażające straszydła - Chimera, Gorgona, Cerber, piekielny pies o trzech głowach i wężowym ogonie; wpuszczał on wszystkich, nikomu jednak nie pozwalał powrócić na ziemię. Mit o Heraklesie Herakles - najsławniejszy z herosów greckich, syn Zeusa i Alkmeny. Już jako niemowlę udusił dwa węże nasłane przez nienawidzącą go Herę, dowodząc swego boskiego pochodzenia. w młodości otrzymał bardzo staranne wykształcenie: Amfitrion nauczył go powozić rydwanem, sławny śpiewak Linos zapoznał go z muzyką i literaturą, Eurytos nauczył go strzelać z łuku, a Kastor władać białą bronią.

5 Pierwszym czynem dorosłego Heraklesa było zabicie na Kitajronie olbrzymiego lwa, który siał spustoszenie wśród stad Amfitriona i króla Tespiosa; w nagrodę pięćdziesiąt córek Tespiosa obdarzyło herosa swymi wdziękami. w drodze powrotnej z Kitajronu pokonał króla Orchomenos Erginosa, który wymuszał wielką daninę od Tebańczyków. Król Teb Kreon, oddał mu z wdzięczności rękę swej córki Megary. Herakles pod wpływem szaleństwa zesłanego nań przez Herę wymordował swe własne dzieci zrodzone z Megary, odzyskawszy zmysły, opuścił ją, poddał się oczyszczeniu przez Tespiosa, a później za radą Pytii udał się na służbę do swego krewnego Eurysteusza, aby odpokutować zbrodnie; Eurysteusz narzucił mu wykonanie dwunastu prac. w ciągu dwunastu lat służby Herakles dokonał następujących czynów: zabił ogromnego lwa nemejskiego, z jego głowy zrobił sobie hełm, a ze skóry strój i tarczę zabił hydrę lernejską, potwora o wielu głowach, które się ciągle odradzały - bohater odciął je wszystkie, zakopał w ziemi i przywalił ogromną skałą schwytał i przyniósł do Myken ogromnego dzika, który grasował w Erymancie, w Arkadii po nocnym pościgu pojmał i żywcem sprowadził do Eurysteusza olbrzymią łanię kerynejską spłoszył i pozabijał strzałami żarłoczne ptaki zamieszkujące las nad jeziorem Stymfalos w Arkadii oczyścił stajnie Augiasza, króla Elidy na Peloponezie, kierując na nie nurt dwóch rzek schwytał i przywiódł do Grecji byka z Krety, który pustoszył tamtejsze zasiewy spętał i sprowadził żywiące się ludzkim mięsem klacze Diomedesa zdobył pas królowej Amazonek, Hippolity sprowadził olbrzymie stado byków należące do potwornego Geryona, którego pokonał i zabił uprowadził z Hadesu trójgłowego psa, Cerbera; po drodze uwolnił z Podziemia Tezeusza zdobył złote jabłka z ogrodu Hesperyd. Po zakończeniu swej służby u Eurysteusza Herakles powrócił do Teb, oddał rękę swej pierwszej żony Megary, sam zaś poślubił Dejanirę, zwyciężywszy w zapasach boga rzeki Acheloos. Wziął udział w pierwszej części wyprawy Argonautów i sprowadził z Podziemia Alkestis. Zakochał się w Iole, córce Eurytosa; oburzony, że jej ojciec i bracia nie chcieli mu jej oddać, zabił jednego z braci - Ifitosa, i musiał za to, z polecenia wyroczni delfickiej, przez rok lub przez trzy lata przebywać w niewoli u królowej lidyjskiej Omfale, która nieustannie go poniżała, każąc mu wykonywać kobiece prace. Skończywszy tę służbę, wyprawił się do Troi przeciw królowi Laomedontowi, który niegdyś odmówił mu wspaniałych koni jako obiecanej zapłaty za zabicie morskiego potwora; zdobył Troję na czele swej armii, zabił Laomedonta, a jego córkę Hezjonę dał za żonę Telamonowi. Wreszcie zdobył Ojchalię, zabił króla Eurytosa, jego synów i uprowadził Iole. Wówczas Dejanira, bojąc się utracić jego miłość, nasączyła uszytą dla Heraklesa szatę zatrutą krwią centaura Nessosa. Kiedy trucizna zaczęła palić ciało herosa, przyprawiając go o straszne cierpienia, udał się na górę Ojta, przekazał swoją ostatnią wolę wezwanemu synowi Hyllosowi i wznios dla siebie stos, na którym polecił się spalić Pojasowi, ojcu Filokteta, dając mu w nagrodę swój łuk i strzały. W chwili śmierci Zeus zabrał go na Olimp, obdarzył nieśmiertelnością i dał za żonę boginię młodości Hebe. Wszedłszy do grona niebian, Herakles pojednał się z Herą. Herakles był uważany przez Greków za postać symbolizującą siłę, energię i heroizm; widziano w nim boga, a jednocześnie człowieka gotowego do pomocy innym, walczącego z bezwzględną odwagą przeciw niesprawiedliwości, karzącego zło i okrucieństwo; jego siła, wytrzymałość, a także apetyt były przysłowiowe.

6 Mit o Demeter i Korze Demeter, córka Kronosa i Rei, należała do drugiej generacji bogów. Jako bogini żyznej ziemi i zbiorów była opiekunką roślinności i rolnictwa. Demeter urodziła Zeusowi córkę Korę (Persefonę). Mit o porwaniu Kory przez Plutona (Hadesa) jest jednym z najważniejszych fragmentów mitologii greckiej. Wyjaśnia dwie sprawy niezwykle istotne dla wszystkich religii antycznych: wegetację roślin związaną z cyklem pór roku oraz problematykę dotyczącą życia pozagrobowego i świata podziemnego. Mit ten był ponadto integralną częścią misteriów eleuzyńskich (nazwanych tak od miasta Eleuzis w Attyce), jednego z najważniejszych obrzędów w greckim życiu religijnym. Bóg podziemi Hades, zakochał się w Korze, która wychowywała się wśród nimf i dzieliła ich beztroskie tycie. Pewnego razu, gdy Kora zrywała wraz ze swymi towarzyszkami lilie i narcyzy na sycylijskiej równinie, nagle otworzyła się ziemia. Wyłonił się z niej Hades na rydwanie, porwał dziewczynę i uniósł ją do swego podziemnego królestwa. Stało się to tak szybko, że nikt z wynikiem boga słońca nie widział tego uprowadzenia. Zrozpaczona Demeter zaczęła przemierzać całą ziemię w poszukiwaniu córki. Po dziesięciodniowej wędrówce, za radą mieszkającej w podziemiach bogini Hekate, Demeter zwróciła się do wszystkowidzącego Heliosa. Ten wyjawił imię winowajcy i dodał, że porwanie nastąpiło za wiedzą i milczącą aprobatą Zeusa. Oburzona Demeter postanowiła zesłać na całą ziemię klęskę nieurodzaju i tak długo nie wracać na Olimp, dopóki Hades nie odda uwięzionej w podziemiach Kory. Przybrała postać starej kobiety i udała się do króla Eleuzis, Keleosa i jego małżonki Metanejry, gdzie została piastunką syna królewskiego Demofona. Okazaną jej życzliwość pary królewskiej Demeter chciała nagrodzić, obdarzając nieśmiertelnością swego wychowanka. w tym celu, aby wypalić z niego wszelkie pierwiastki śmiertelne, nocą trzymała dziecko nad ogniem. Nagle do pokoju weszła Metanejra i wydała okrzyk przerażenia, niwecząc skutki odprawianych obrzędów magicznych. Według jednej wersji mitu Demofon zginął w płomieniach, według innej ocalał, ale pozostał śmiertelnikiem. Drugiemu synowi Keleosa Triptolemosowi, powierzyła Demeter misję upowszechnienia uprawy zbóż. Ofiarowała mu pług i wóz zaprzężony w skrzydlate smoki. Triptolemos przemierzył cały świat, obsiewał wszędzie pola ziarnem, uczył ludzi rolnictwa i wprowadzał obrzędy ku czci Demeter. Gdy Demeter przebywała w Eleuzis, ziemia nie rodziła płodów - ludziom groziła śmierć głodowa, bogowie byli pozbawieni ofiar. w końcu Zeus musiał wysłać do podziemi Hermesa, który nakazał władcy zmarłych, aby zwrócił matce porwaną dziewczynę. Okazało się jednak, że córka Demeter skosztowała strawy zmarłych - nadgryzła wyrosły w podziemiach owoc granatu i zjadła kilka jego ziarenek. w ten sposób związała się na zawsze z królestwem Hadesa. Spór Demeter i pana podziemi rozstrzygnięto więc polubownie: Kora miała spędzać co roku dziewięć miesięcy na ziemi, w towarzystwie swej matki, a pozostałe trzy miesiące w królestwie zmarłych u boku swego małżonka Hadesa. Jako królowa podziemnego świata otrzymała ona imię Persefony. Powszechnie sądzono, że Persefona w Hadesie spędzała zimę, gdyż w tej porze roku zamiera życie przyrody.

7 Prawdopodobny jest jednak również inny pogląd, zgodnie z którym nie chodzi tu o łagodną w Grecji zimę, ale o lato, kiedy to promienie słońca wypalają roślinność i hamują jej rozwój. Zgodnie z tą teorią Kora zstępowała do Hadesu na miesiące letnie, po przypadających na późną wiosnę żniwach. Mit o Dedalu i Ikarze Dedal - ateński wynalazca, architekt, mechanik, rzeźbiarz, wnuk króla Aten, Erechteusa. Dzięki jego osiągnięciom i niewyczerpanej inwencji dokonał się w Grecji, wg Ateńczyków, ogromny postęp techniczny. Kiedy opanowany zazdrością Dedal zabił swego siostrzeńca i ucznia, który wyprzedził go w pomysłowości, został skazany przez areopag ateński na wygnanie. Schronił się wówczas na Krecie, u króla Minosa, który powierzył mu wybudowanie labiryntu przeznaczonego dla potwora Minotaura. Kiedy Dedal podsunął Ariadnie pomysł ofiarowania Tezeuszowi kłębka nici, w celu łatwiejszego wydostania się z labiryntu, Minos zamknął go w tej budowli wraz z synem Ikarem. Dedal, posługując się skrzydłami z piór zlepionych woskiem, zdołał wraz z synem stamtąd zbiec. Ikar wpadł do morza wskutek nieostrożnego zbliżenia się do słońca - upojony lotem nad ziemią, wzniósł się zbyt wysoko: promienie słońca stopiły wówczas wosk, którym sklejone były skrzydła, i w pobliżu wyspy Samos chłopiec runął do morza (od jego imienia nazywa się Morzem Ikaryjskim). Dedal natomiast dotarł do Sycylii i schronił się u króla Kokalosa, który przyjął go jako nadwornego architekta. Mit o Dedalu i Ikarze obrazuje odwieczną ludzką dążność do lotu ku słońcu, do marzeń ponad rozsądek, do podejmowania ryzyka dla zrealizowania swych ideałów. Ikar to uosobienie młodzieńczego marzycielstwa, posuniętego do szaleństwa i ryzykanctwa. Wojna Trojańska Troja była potężnym miastem na zachodnim wybrzeżu Azji Mniejszej. Założyli ją uchodźcy z Krety lub Attyki. Jako bezpośredniego założyciela miasta wymienia się najczęściej Ilosa, od którego imienia pochodzi druga nazwa Troi - Ilion. Wnukiem Ilosa był Priam, najmłodszy syn Laomedona, jedyny ocalały z masakry rodziny dokonanej przez Heraklesa. Herakles oddał Priamowi tron ojcowski i pozwolił mu odbudować zniszczone miasto. Priam ze swą żoną Hekabe i z innymi kobietami miał pięćdziesięciu synów i dwanaście córek. Najstarszym i najdzielniejszym synem Priama był Hektor. Jego siostra Kasandra, otrzymała od Apollina dar wieszczenia, bóg sprawił jednak, że nikt nie dawał wiary jej proroctwom. Jednym z najmłodszych synów Priama i Hekabe był Parys. Hekabe przyśniło się tuż przed jego urodzeniem, że powiła płonącą pochodnię. Uznano to za zły znak i postanowiono zgładzić nowo narodzone dziecko. Parys uniknął jednak śmierci, ponieważ pasterz, który miał go zabić, porzucił niemowlę w górach, gdzie wykarmiła je niedźwiedzica. Parys wychował się wśród pasterzy i wyrósł na pięknego młodzieńca. Pasł on zwykle trzody na stokach góry Ida. Młodzieńcowi temu powierzył Zeus funkcję arbitra w sporze między boginiami. Początkiem sporu stało się wesele Peleusa i Tetydy, w czasie którego bogini niezgody Eris, rzuciła jabłko z napisem "dla

8 najpiękniejszej" Do tego trofeum pretendowały trzy boginie: Hera, Atena i Afrodyta. Sąd rozjemczy odbył się na górze Ida. Każda z bogiń w zamian za korzystny dla siebie werdykt obiecywała Parysowi wspaniałe dary. Hera ofiarowała mu królestwo całej Azji, Atena - sławę mędrca i niezwyciężonego wodza, Afrodyta zaś przyrzekła mu rękę najpiękniejszej na świecie kobiety i właśnie ta obietnica skusiła Parysa, który oddał jabłko Afrodycie. Zanim bogini zrealizowała swą obietnicę, Parys wrócił na dwór ojca. Stało się to w ten sposób, że młodzieniec udał się do Troi na igrzyska, w których odniósł zwycięstwo. Kasandra rozpoznała w nim brata, a Priam przyjął z radością syna, którego uważał za zmarłego zaraz po urodzeniu. Niedługo potem Parys wyruszył, by zdobyć obiecaną mu najpiękniejszą kobietę. Była nią Helena, córka Zeusa i Ledy, żona Menelaosa, króla Sparty. Parys przybył więc do Sparty, gdzie został gościnnie przyjęty. Menelaos akurat musiał wyjechać, Helena pełniła więc sama obowiązki pani domu. Parysowi udało się pozyskać jej względy. Korzystając z nieobecności męża porwał Helenę i wywiózł wraz z nią wielkie skarby. Helena przybyła do Troi wraz z Parysem i została serdecznie przyjęta przez oczarowanego jej urodą Priama, który zlekceważył złowróżbne przepowiednie Kasandry. Wkrótce po porwaniu przybyli do Troi Menelaos i Odyseusz jako posłowie wszystkich państw greckich. Zażądali oni natychmiastowego oddania Heleny i zrabowanych skarbów. Priam odmówił i wojna stała się nieunikniona. Królowie miast greckich zaczęli przygotowania do wyprawy, której dowódcą miał być brat Menelaosa, król Myken - Agamemnon. Wielu najdzielniejszych wojowników greckich było niegdyś zalotnikami Heleny. Przysięgli oni, że zawsze przyjdą z pomocą szczęśliwemu wybrańcowi, gdyby ktoś chciał mu zabrać Helenę. Werbunek uczestników wyprawy obfitował niekiedy w komiczne epizody. Przemyślny król Itaki Odyseusz, zwany również Ulissesem, nie darmo był potomkiem sławnego ze swych sztuczek złodzieja Autolikosa. Nie chcąc porzucać rodzinnej wyspy i ukochanej żony, Penelopy, Odyseusz zaczął udawać szalonego. Gdy jednak podstęp się wydał, przystąpił on gorliwie do obrońców sprawy Menelaosa. Jemu to właśnie udało się zapewnić udział w wyprawie młodego Achillesa, syna Peleusa i bogini morskiej Tetydy. Znane było proroctwo, że bez udziału Achillesa Troja nie może być zdobyta. Tetyda, będąc boginią, znała przyszłość i wiedziała, że jeśli Achilles wyruszy pod Troję, musi on zginąć w walce. Pragnąc zapewnić synowi życie długie, choć pozbawione sławy, Tetyda ukryła go na wyspie Skyros przebranego za dziewczynę. Odyseusz dotarł na Skyros w przebraniu kupca i wyłożył swoje towary. Podczas gdy dziewczęta oglądały stroje i ozdoby, Achilles zapomniał o swym przebraniu i zainteresował się bronią. Rozpoznany, dał się namówić i postanowił wyruszyć pod Troję, wybierając w ten sposób życie krótkie, ale sławne i chwalebne. Achilles był dzielnym wojownikiem, a Tetyda zaraz po urodzeniu uczyniła jego ciało niewrażliwym na rany zanurzając go w wodzie piekielnej rzeki - Styksu. Trzymała go za piętę i ta przysłowiowa pięta Achillesa była jedynym miejscem, w które można go było ugodzić. Innymi słynnymi uczestnikami wojny trojańskiej byli po stronie Greków: mądry, stary Nestor, dwaj Ajasowie (sławniejszy był "wielki" Ajas, pochodzący z Salaminy, mężny, ale pyszny i

9 zapalczywy) i Diomedes. Zgodnie z relacją Homera przeciwny wiatr długo zatrzymywał flotę grecką w porcie. Wieszczek Kalchas ogłosił, że przyczyną tego jest gniew Artemidy, którą można ułagodzić tylko w jeden sposób, a mianowicie składając w ofierze bogini córkę Agamemnona, Ifigenię. Agamemnon postanowił poświęcić córkę i polecił swej żonie Klitajmestrze, aby przysłała dziewczynę do Aulidy, pod pretekstem, że postanowił wydać Ifigenię za mąż za Achillesa. W ostatniej chwili, gdy Ifigenia miała już otrzymać śmiertelny cios przy ołtarzu, całkowicie już przejednana Artemida okryła dziewczynę chmurą i uniosła ją do swej świątyni na Taurydzie (dzisiejszy Krym). Skoro tylko wiatry zmieniły kierunek, flota wyruszyła z Aulidy i przybiła do brzegów trojańskich, gdzie oczekiwali już obrońcy. Dziewięć lat wojny upłynęło na walkach podjazdowych i łupieżczych wyprawach wymierzonych przeciw sąsiadom i sojusznikom Troi. Ekspedycjami tymi dowodził zwykle Achilles, najlepszy i najdzielniejszy wojownik w obozie greckim. W czasie jednej z tych wypraw pojmano córkę kapłana Apollina Chryzejdę. Rozgniewany Apollo zesłał zarazę na obóz grecki. Agamemnon musiał oddać brankę, która jemu właśnie przypadła jako udział w łupach, ale jako rekompensaty zażądał Bryzejdy, branki Achillesa. Po kłótni Achilles oddał Bryzejdę, ale odmówił dalszego udziału w walkach. Zamknął się w namiocie i za pośrednictwem Tetydy poprosił Zeusa, aby ukarał Agamemnona i pozwolił Trojanom odnieść znaczne sukcesy w walce. Agamemnon przygotował walny atak przeciw obrońcom Troi. Bitwę poprzedził pojedynek wojowników bezpośrednio zainteresowanych w sporze o Helenę - Parysa i Menelaosa. Parys został pokonany, lecz uratowała go Afrodyta. Zgodnie z układem Helena była stawką pojedynku, jednak Trojanie nie chcieli jej wydać, co więcej, łucznik trojański Pandar zranił podstępnie Menelaosa, łamiąc w ten sposób zaprzysiężony rozejm. Wojna rozgorzała na nowo. Pod nieobecność Achillesa cudów waleczności dokazał Diomedes, który zabił wielu obrońców miasta i zranił wspomagających ich bogów: Aresa i Afrodytę. Losy bitwy zmieniły się, gdy do boju przystąpił Hektor. Obrońcom Ilionu zaczęło sprzyjać szczęście. Agamemnon na próżno usiłował pogodzić się z Achillesem, którego wyraźnie brakowało w szeregach achajskich. Po nocnych utarczkach (Trojanie po raz pierwszy spędzili noc poza murami) bitwa rozgorzała na nowo. Trojanie uzyskali chwilową przewagę, ale Hera, która sprzyjała Grekom, uśpiła Zeusa, a Posejdon na czele oddziałów achajskich odparł atak, bitwa pozostała jednak nierozstrzygnięta. Po przebudzeniu się Zeus wyjawił Herze, że na razie pozwoli zwyciężać Trojanom, aby dać satysfakcję Achillesowi, później jednak Hektor polegnie, a Troja zostanie zdobyta. Zgodnie z wolą Zeusa Trojanie uzyskali tak poważną przewagę, że okrętom greckim groziło spalenie. Achilles mimo klęsk swych ziomków nie przystąpił do bitwy, pozwolił jedynie wyruszyć swemu przyjacielowi Patroklesowi, któremu pożyczył swoją zbroję. Patrokles początkowo odniósł wiele zwycięstw, aż dotarł przed bramy miasta, gdzie zabił go Hektor wspomagany przez Apollina. Na wieść o śmierci przyjaciela Achilles wpadł w rozpacz, następnie zapałał żądzą zemsty. Na prośbę Tetydy Hefajstos wykonał dla niego nową, wspaniale zdobioną zbroję. Szczególnie piękna była tarcza, na której wyryto wiele scen ukazujących codzienne życie ludzi. Achilles, zanim wyruszył do boju, pogodził się z Agamemnonem, który oddał mu Bryzejdę. Zanim zaczęła się walka herosów, odbyły się utarczki między bogami podzielonymi na dwa obozy, które popierały strony walczące w wojnie trojańskiej.

10 Na zbliżającego się do murów Troi Achillesa czekał tylko jeden Hektor. Najdzielniejszy Trojańczyk, ujrzawszy Achillesa, rzucił się do ucieczki, pragnąc w ten sposób zmęczyć przeciwnika. W tej właśnie chwili Zeus położył na wadze losy Hektora i Achillesa; szala z losem Hektora opadła. Po trzykrotnym okrążeniu murów Achilles dogonił Hektora, pokonał go i zabił. Pomściwszy w ten sposób Patroklesa Achilles wyprawił przyjacielowi wspaniały pogrzeb, uczcił go igrzyskami i ofiarami z jeńców trojańskich. Następnie, nie zaspokoiwszy swej żądzy zemsty, Achilles codziennie okrążał grób przyjaciela na swym rydwanie, do którego były przywiązane nagie zwłoki Hektora. Zrozpaczony Priam dotarł nocą do namiotu Achillesa i uzyskał zgodę herosa na wykupienie zwłok syna. Homerowy opis rozmowy Priama z Achillesem to jedna z najbardziej wstrząsających swą humanistyczną wymową scen w literaturze światowej. Opowieść Homera kończy się opisem pogrzebu Hektora. Achillesowi przeznaczona była śmierć w kwiecie wieku i nie dane mu było ujrzeć zdobycia Troi. Wszystkie wersje mitu są zgodne co do tego, że śmiertelny cios ugodził w jedyną wrażliwą część ciała herosa - w piętę. Jeden z mitów głosi, że Achilles, zakochany w córce Priama Poliksenie, pozwolił jej zwabić się w pułapkę i zginął od zdradzieckiej strzały wypuszczonej z ukrycia przez Parysa. Według innego wariantu opowieści Achilles zginął pod murami Troi, a śmiertelny grot wystrzelił Parys wspomagany przez Apollina. Ajas i Odyseusz odnieśli zwycięstwo w walce nad ciałem Achillesa i nie pozwolili sponiewierać jego zwłok. Herosowi urządzono wspaniały pogrzeb i usypano nad jego grobem wysoki kurhan. Istnieje przekaz mityczny, iż Achilles został przeniesiony przez bogów na wyspę Leuke, położoną u ujścia Dunaju, gdzie poślubił Helenę i pędzi szczęśliwy żywot w otoczeniu innych bohaterów wojny trojańskiej. Śmierć Parysa, który również zginął od strzały z łuku, nie przybliżyła końca wojny. Priam w dalszym ciągu odmawiał wydania Heleny, którą oddał za żonę innemu swemu synowi Dejfobosowi. Troja była niezwyciężona, dopóki w jej murach znajdował się Palladion, posąg Ateny w pełnym rynsztunku bojowym. Istniała legenda, że posąg ten spadł z nieba. Palladion został wykradziony nocą przez Diomedesa i Odyseusza. Przebiegły król Itaki chciał zabić Diomedesa i przywłaszczyć sobie całą zasługę tej ryzykownej wyprawy. Zamysły te spełzły na niczym i nie przysporzyły chwały Odyseuszowi, który wrócił do obozu związany i płazowany przez idącego za nim Diomedesa. Po dziesięciu latach nierozstrzygniętych walk Grecy uznali, że nie zdobędą Troi szturmem i że trzeba będzie użyć podstępu. Zbudowali więc, za radą wieszczka, wielkiego drewnianego konia, pustego wewnątrz. Następnie zwinęli obóz, wsiedli na okręty i odpłynęli, stwarzając wszelkie pozory, że rezygnują z oblężenia miasta i opuszczają na zawsze wybrzeża Troi. Pod Troją został tylko jeden z Greków Sinon, który opowiedział Trojanom, że jest uciekinierem z obozu greckiego, ponieważ Odyseusz chciał go zabić na ofiarę. Sinon wyjaśnił, że drewniany koń jest darem dla Ateny, złożonym jako rekompensata za kradzież Palladionu; koń jest tak wielki, aby uniemożliwić Trojanom zaniesienie go do miasta. Posiadanie tego konia zapewni bowiem Troi zwycięstwo nad wrogami i wszelką pomyślność. Trojanie uwierzyli Sinonowi i puścili go wolno, a następnie zaczęli zastanawiać się nad przeniesieniem konia do miasta. Sprzeciwiali się temu Kasandra i kapłan Laokoon, zlekceważono jednak ich ostrzeżenia, tym bardziej że tego samego dnia Laokoona spotkała straszna kara za popełnione dawniej winy: został on wraz ze swymi synami uduszony przez dwa ogromne węże, które wypełzły z morza. Trojanie przetransportowali więc konia do miasta i zaczęli święcić obchody

11 zwycięstwa, odniesionego po dziesięcioletniej wojnie. Gdy miasto pogrążyło się we śnie, Sinon rozpalił ognisko, które było sygnałem dla znajdujących się tuż przy brzegu okrętów. Jednocześnie z wnętrza konia wyszło kilkudziesięciu najdzielniejszych wojowników greckich pod wodzą Odyseusza. Otworzyli bramy miasta i wpuścili swych towarzyszy, którzy przybyli z powrotem do brzegu i podeszli pod mury Troi. Zaczęła się rzeź i rabunek, rozgrywały się wstrząsające sceny. Nie szczędzono dzieci ani starców, zhańbiono świątynie, w których bezbronni Trojanie szukali azylu. Neoptolemos zabił starego Priama, Odyseusz zaś zamordował małego Astianaksa, syna Hektora. Kobiety trojańskie stały się niewolnicami zwycięzców: Kasandra przypadła w udziale Agamemnonowi, żona Hektora - Andromacha - Neoptolemosowi, stara Hekabe zaś została niewolnicą Odyseusza. Córkę Priama Poliksenę, którą kochał Achilles, złożono w ofierze na jego grobie. Po zdobyciu Troi zwycięzcy ruszyli w drogę powrotną do ojczyzny. Niektórzy z nich szybko dotarli do swych domów, inni przez wiele lat musieli się tułać po morzach i obcych krajach, wielu zaś nigdy już nie ujrzało stron rodzinnych. Bez żadnych przygód powrócił do Pylos stary Nestor, również Neoptolemosowi sprzyjały wiatry w drodze powrotnej. Syn Achillesa zginął zamordowany w Delfach. Była to kara za zbezczeszczenie świątyni Apollina. Menelaos po zdobyciu Troi pogodził się z Heleną i wyruszyli wspólnie w drogę powrotną. Męża Heleny, którego prześladowała obrażona Atena, wiatry zagnały aż do Egiptu. Menelaos z Heleną spędzili tam pięć lat. W drodze powrotnej znowu zatrzymały ich przeciwne wiatry i dopiero napotkany na wyspie Faros bóg morski Proteus zdradził pod przymusem, jakie należy złożyć ofiary, aby zmienić kierunek wiatru. Menelaos wrócił do Sparty dopiero osiem lat po zdobyciu Troi. Dożył on w domu rodzinnym późnej starości, a następnie Zeus przeniósł go żywcem na Pola Elizejskie. Najdłużej, aż dziesięć lat, trwała tułaczka Odyseusza, którą Homer opisał w swej "Odysei". Od wielu lat wiadomo, że Troja nie była miastem mitycznym, wymyślonym przez Homera i jego poprzedników, że istniała naprawdę. Od kilku pokoleń archeolodzy zajmują się interpretacją znalezisk odkrytych w ruinach tego miasta (a właściwie miast, ponieważ na tym terenie można wyróżnić liczne warstwy kulturowe odpowiadające kolejnym etapom osadnictwa na przestrzeni trzech tysiącleci). Mimo że dzieło Homera powstało czterysta z górą lat po opisanych w " Iliadzie" wydarzeniach, możemy uznać, że jego relacja w ogólnych zarysach znajduje pokrycie w faktach. Historia rodu Labdakidów Lajos, który przebywał bardzo długo na wygnaniu, mógł po śmierci obu braci powrócić do Teb i odzyskać władzę królewską. Poślubił Jokastę (Epikastę), z którą miał syna Edypa. Ponieważ Lajosowi przepowiedziano, że zginie z ręki własnego syna, chłopca porzucono w górach zaraz po urodzeniu (i przebito mu pięty - Ojdipus znaczy Opuchłonogi). Odnalazł go jednak król Koryntu Polybos, który wychował go jak własnego syna. Zgodnie z najbardziej znaną spośród licznych wersji mitu Edyp dowiedział się w Delfach, że zabije swego ojca i ożeni się z własną matką. Młodzieniec, przekonany, że jest synem króla Koryntu, aby uniemożliwić spełnienie się strasznej przepowiedni, udał się na dobrowolne wygnanie. W czasie swej podróży na skrzyżowaniu traktów lub przy zwężeniu drogi Edyp spotkał Lajosa i pokłócił się z nim o pierwszeństwo przejazdu. Wywiązała się walka, w której Edyp zabił Lajosa, spełniając

12 nieświadomie pierwszą część przepowiedni. Następnie udał się do Teb. Miasto było wówczas prześladowane przez Sfinksa, skrzydlatego potwora o ciele lwa, wężowym ogonie i głowie kobiety. Sfinksa zesłała Hera, celem ukarania Lajosa, który jako pierwszy odczuwał skłonność do mężczyzn. Sfinks siedział zazwyczaj na skale w pobliżu Teb. Wszystkim przechodniom zadawał zagadkę, a tych, którzy nie umieli jej rozwiązać, pożerał. Zadawana przez Sfinksa zagadka brzmiała: Jakie stworzenie chodzi czasem na czterech, czasem na dwóch, a niekiedy na trzech nogach, najsłabsze zaś jest wtedy, kiedy ma najwięcej nóg? Edyp odgadł, że stworzeniem tym jest człowiek, który w dzieciństwie raczkuje, a na starość podpiera się laską. Po odgadnięciu zagadki przez Edypa Sfinks zabił się, skacząc ze skały. W nagrodę za uwolnienie Teb od potwora Edyp otrzymał rękę wdowy po Lajosie i został wybrany królem. Z Jokastą miał czworo dzieci: Eteoklesa, Polinejkesa, Antygonę i Ismenę. Po latach Teby nawiedziła straszliwa zaraza, wyrocznia delficka zaś orzekła, że epidemia nie ustanie, dopóki morderca Lajosa nie poniesie kary. Edyp zaczął szukać winnego, o pomoc w tej sprawie poprosił ślepego wróżbitę Tejrezjasza. Badając sprawę, Edyp zaczął podejrzewać, że to on sam jest zbrodniarzem, którego szuka. Wątpliwości te ustąpiły miejsca poznaniu tragicznej prawdy, kiedy Edyp dowiedział się, w jakich okolicznościach zginął Lajos. Ostatecznie jednak sprawa wyjaśniła się w chwili, gdy nadeszła wiadomość, że Edyp wcale nie jest synem króla Koryntu, tylko podrzutkiem. Zakończenie historii Edypa jest przepojone głębokim tragizmem. Nieszczęśliwy król, ofiara klątwy bogów, pozbawił się wzroku, poszedł na wygnanie do Attyki, gdzie zmarł i został pochowany w Kolonos. Jego małżonka-matka powiesiła się. Po abdykacji Edypa władzę w Tebach objęli jego synowie, którzy umówili się, że będą panować na przemian, każdy po roku. Pierwszy objął rządy Eteokles, który złamał dane słowo i po upływie roku nie chciał ustąpić tronu Polinejkesowi. Obrażony młodszy brat przygotował przy pomocy swego teścia Adrastosa, króla Argos, zbrojną wyprawę, aby odzyskać siłą swoje prawa do panowania w rodzinnym mieście (była to słynna wyprawa siedmiu przeciw Tebom). Pod murami Teb doszło do krwawej bitwy, w czasie której synowie Edypa zginęli w bratobójczym pojedynku od zadanych sobie wzajemnie ran. Po śmierci synów Edypa władzę w Tebach objął Kreon, brat Jokasty. Urządził on uroczysty pogrzeb obrońcy miasta, Eteoklesowi, natomiast zwłoki najeźdźcy i zdrajcy Polinejkesa rzucono na żer dzikim zwierzętom. Kara śmierci groziła każdemu, kto ośmieliłby się pogrzebać jego ciało. Zakaz ten złamała córka Edypa Antygona, która, posłuszna prawom boskim nakazującym grzebać zwłoki zmarłych, posypała ziemią ciało brata. Zgodnie z greckim rytuałem akt ten był już równoznaczny z pochowaniem ciała. Za to przewinienie Antygona została na rozkaz Kreona żywcem zamurowana w grobowcu rodzinnym. Przy ciele Antygony zadał sobie śmierć jej narzeczony, syn Kreona Hajmon. Z kolei matka młodzieńca, a żona Kreona, powiesiła się. Kreon poniósł srogą karę za zlekceważenie odwiecznych praw. W dziesięć lat po tych wydarzeniach synowie herosów poległych w czasie wyprawy siedmiu postanowili pomścić ojców i ruszyli na Teby pod wodzą Alkmajona, syna Amfiaraosa. Za radą starego Tejrezjasza Tebańczycy opuścili w nocy swoje miasto i wydali je na łup zdobywców; Teby zostały złupione. Wieszczek Tejrezjasz umarł wkrótce po opuszczeniu Teb. Nawet po śmierci, w królestwie cieni, zachował on swój dar proroczy, o czym wiadomo z " Odysei".

13 Mitologia rzymska Mit o powstaniu Rzymu Romulus i Remus byli dziećmi westalki o imieniu Rea Sylwia i boga wojny Marsa. Ojciec ich matki, Numitor, król dynastycznego miasta Alba Longa, został strącony z tronu, przez uzurpatora a zarazem własnego brata Amuliusa. Nowo koronowany władca starannie zadbał o to, aby stary król nie doczekał się już potomków. Zamknął on Reę Sylwię w świątyni bogini Westy i przymusił do służby jako westalka, tym samym do złożenia ślubu czystości (zachowania dziewictwa). Jednakże wbrew wszelkim przypuszczeniom dziewczyna stała się po pewnym czasie brzemienną. Rea Sylwia wskazała za sprawcę jej stanu boga wojny Marsa. Inne wersje mitu głoszą, że Mars uwiódł ją podczas snu, jeszcze inne natomiast że w świętym gaju - dokąd wybrała się po wodę. Zaniepokojony Amulius zakopał kobietę żywcem za złamanie przysięgi, a urodzone przez nią bliźnięta kazał w koszu wiklinowym puścić nurtem Tybru. Kosz z noworodkami zatrzymała szczęśliwie gałąź drzewa figowego. Tam znalazła chłopców wilczyca. Miała ona młode, więc również chłopców nakarmiła własną piersią. Przybranej matce pomagał też dzięcioł. Ich pomoc miała potwierdzić zatem twierdzenia Rei Sylwii dotyczące ojcostwa Marsa - bóg jakoby czuwał nad dziećmi. Pewnego dnia spostrzegł to pasterz Faustulus i zabrał bliźnięta do domu. Razem z żoną wychował ich na tęgich i pięknych młodzieńców. Pewnego razu po bójce między pastuchami Numitora i Amuliusa Romulus i Remus znaleźli się u Numitora, który rozpoznał w nich swych wnuków. W trzech obmyślili plan obalenia Amuliusa. Bliźniacy zabili go i osadzili na tronie dziadka Numitora. Sami chcieli założyć swoje miasto w miejscu gdzie ich Faustulus znalazł. Ale zaczęli kłócić się, kto nada mu nazwę, postanowili więc wybadać wolę bogów. Zasiedli nocą do czuwania. Remus zobaczył sępów jako pierwszy. Było ich 6, a Romulus ujrzał je poźniej ale było ich dwanaście. Wszyscy uznali więc, że Romulus ma założyć miasto. Zgodnie z legendą Romulus założył Rzym w 21 IV roku 753 p.n.e., od którego Rzymianie liczyli lata. Zaorał on pewną przestrzeń ziemi, na której miało stanąć miasto. Remus nie mógł się pogodzić z tym że to Romulus założy miasto, ponieważ on zobaczył sępy jako pierwszy, więc Remus z pogardą powiedział do Romulusa Silne miasto budujesz, przeskoczył przez świetą bruzdę i został zabity przez brata. Romulus sprowadził do swego miasta złodziei i przestępców będących pierwszymi osadnikami. Dla nich zbudował gaj - asylum, w którym każdy mógł znaleźć schronienie, bez względu na swoje winy. Z ich pomocą zabudował Rzym i otoczył go murem. W nowym mieście nie było jednak jeszcze żadnych kobiet. Romulus wybrał co piękniejszych mężczyzn i poszedł do pobliskich miast prosić, żeby kobiety zamieszkały z nimi w Rzymie. Ale nigdzie ich nie przyjmowano, ponieważ byli zbójcami. Romulus czekał, nie pozwalał na żadne przestępstwa. Gdy się uspokoiło urządził wielkie uroczystości i zaprosił na nie mężczyzn z pobliskich miast. Kiedy zabawa się rozpoczęła każdy Rzymianin porwał kobietę przy, której stał. Romulus porwał Sabinę Marsylię. Goście wrócili do domów bez żon i córek. Później poszkodowane miasta z Titusem, królem Sabinów na czele ruszyły zbrojnie na Rzym. Tymczasem kobiety przywiązały się już do nowych mężów. Prośbami i płaczem namówiły braci, ojców, mężów do zaprzestania wojny. Rzym połączył się z Sabinami. Pewnego razu Romulus został zakryty mgłą i stał się bogiem pod imieniem Kwirinus. Hersilia płakała po mężu, a aby przy nim być też stała się boginią pod imieniem Hora. Potem w Rzymie rządziło sześciu królów, aż zaprowadzono tam republikę.