Projektowanie, modernizacja i intensyfikacja instalacji kwasu azotowego

Transkrypt

1 AUTOREFERAT 1. Imię i nazwisko: Marcin Wilk 2. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe: 1. Dyplom ukończenia studiów w Instytucie Inżynierii Chemicznej Politechniki Łódzkiej, 1974, tytuł pracy magisterskiej: Intensyfikacja ruchu ciepła podczas opływu kuli. 2. Dyplom ukończenia studiów podyplomowych z inżynierii chemicznej, 1985, Wydział Inżynierii Chemicznej i Procesowej Politechniki Warszawskiej. 3. Dyplom ukończenia studiów podyplomowych, 1987, Metody matematyczne i wspomaganie komputerowe w technologii chemicznej, Wydział Chemiczny Politechniki Wrocławskiej. 4. Stopień doktora, Wydział Chemiczny Politechniki Wrocławskiej, 2001, tytuł rozprawy doktorskiej: Modelowanie i symulacja procesu produkcji kwasu azotowego. 3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych: 1. Instytut Nawozów Sztucznych, technolog w Grupie Kwasu Azotowego, Instytut Nawozów Sztucznych, specjalista technolog w Zespole Badawczym Kwasu Azotowego, Instytut Nawozów Sztucznych, starszy specjalista technolog w Zespole Badawczym Kwasu Azotowego, Instytut Nawozów Sztucznych, główny specjalista badawczo-techniczny w Zespole Badawczym Kwasu Azotowego, Instytut Nawozów Sztucznych, główny specjalista badawczo-techniczny, kierownik Zespołu Badawczego Kwasu Azotowego, Instytut Nawozów Sztucznych, główny specjalista badawczo-techniczny, kierownik Pracowni Kwasu Azotowego w Zakładzie Technologii Azotowych, od Wskazanie osiągnięcia wynikającego z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65, poz.595 ze zm.): Projektowanie, modernizacja i intensyfikacja instalacji kwasu azotowego Pracę w Instytucie Nawozów Sztucznych rozpocząłem w Grupie Kwasu Azotowego, gdzie zostałem włączony w prace związane z modernizacją istniejących instalacji kwasu azotowego. Z pracami tymi była związana konieczność wykonywania wielu obliczeń, zarówno bilansu masowego i cieplnego jak i obliczeń aparatów i maszyn. Jedynym programem, który pozwalał na pewną automatyzację obliczeń był stosunkowo prosty program do obliczeń półkowych kolumn absorpcyjnych na maszynę Odra 1304, korzystanie z którego było nie tylko kosztowne, ale i 1

2 uciążliwe. Związane było to z koniecznością korzystania z usług Centrum Obliczeniowego, które mieściło się w odległości ok. 50 km od Puław. Ponieważ INS posiadał kalkulator programowalny Hewlett-Packard M20, wykonałem adaptację i udoskonalenie istniejącego algorytmu do obliczeń kolumn absorpcyjnych i napisałem program na to urządzenie. Umożliwiło to znaczne przyśpieszenie obliczeń i zwiększenie ich dokładności oraz opracowanie projektu procesowego węzła absorpcji kwaśnej dla instalacji kwasu azotowego [IIF3]. W następnej kolejności wykonałem programy [IIF4] do obliczeń bilansu masowego i cieplnego oraz obliczeń projektowych wybranych aparatów instalacji kwasu azotowego (wymienniki ciepła, wymiana ciepła na półkach kolumny absorpcyjnej, kolumna dotleniająca). Posiadanie tych programów pozwoliło na wykonanie projektu procesowego instalacji kwasu azotowego dla AZOT Gorażde w Jugosławii [IIB1], Fot. 1. Podczas realizacji tego projektu wykonałem obliczenia bilansu masowego i cieplnego tej instalacji, obliczenia projektowe niektórych wymienników ciepła oraz kolumny dotleniająco-absorpcyjnej. Uczestniczyłem również w realizacji projektu technicznego (we współpracy z Biurem Projektów Prosynchem ) oraz wykonywałem dodatkowe obliczenia podczas rozruchu, który nastąpił w 1981 r. Fot. 1 Po tym projekcie brałem udział w przygotowaniu dokumentacji ofertowej kilku instalacji kwasu azotowego o różnych zdolnościach produkcyjnych i schematach technologicznych. Dla tych ofert 2

3 wykonywałem również obliczenia bilansowe oraz obliczenia projektowe kolumn absorpcyjnych, kondensatorów i podgrzewaczy gazów resztkowych. Podczas przygotowywania ofert stwierdziłem konieczność dalszego doskonalenia posiadanych programów i przygotowywania nowych, dotyczących obliczeń projektowych kotłów, odparowywaczy amoniaku, ekonomizerów. Wraz z pojawieniem się na początku lat 80-tych nowych możliwości obliczeniowych opracowywałem udoskonalone wersje posiadanych programów w języku Turbo Basic [IIF29]. Jednocześnie uczestniczyłem w opracowywaniu dokumentacji procesowej instalacji kwasu azotowego [IIB3] o zdolności produkcyjnej 700 t HNO 3 /d dla Zakładów Azotowych w Tarnowie, Fot. 2, w której zastosowane zostało nowatorskie rozwiązanie układu absorpcji. Jest to prawdopodobnie jedyna instalacja kwasu azotowego na świecie z kolumną absorpcyjną pracującą pod ciśnieniem ok. 1,5 MPa. Pozwoliło to na uzyskanie stężenia NO x w gazach resztkowych poniżej 150 ppm, bez stosowania układu selektywnej redukcji NO x amoniakiem. W celu wyboru optymalnego rozwiązania wykonałem wielowariantowe obliczenia kolumny dla różnych rozwiązań konstrukcyjnych i parametrów pracy [IIF22] oraz wykonałem badania warunków zalewania przelewów [IIF27]. Obliczenia kolumny wykonałem przy pomocy własnego, znacznie udoskonalonego i rozbudowanego programu w języku Turbo Basic. Wykonałem również obliczenia bilansu masowego i cieplnego tej instalacji dla warunków nominalnych, obciążenia 70 i 110 %, rozruchowego oraz obliczenia projektowe kondensatorów i podgrzewaczy gazów resztkowych. Fot. 2 3

4 Brałem ponadto udział w opracowaniu projektu technicznego, rozruchu i ruchu gwarancyjnym tej instalacji. Instalacja została uruchomiona w 1991 r. i w ruchu gwarancyjnym uzyskała gwarantowane parametry pracy i wskaźniki zużycia surowców i mediów energetycznych. Jednocześnie z budową instalacji kwasu azotowego w Zakładach Azotowych w Tarnowie wykonywany był w Instytucie Nawozów Sztucznych projekt procesowy instalacji kwasu azotowego o zdolności produkcyjnej 274 t HNO 3 /h oraz kolumny absorpcyjnej dla instalacji kwasu adypinowego dla firmy NAN YA z Tajwanu [IIB4]. Podobnie jak w przypadku instalacji kwasu azotowego dla Zakładów Azotowych w Tarnowie, obliczałem bilanse masowe i cieplne instalacji oraz obliczenia projektowe kolumn absorpcyjnych i niektórych wymienników ciepła. Schematy technologiczne powyższych instalacji, ich cechy charakterystyczne oraz gwarantowane wskaźniki zużycia opisałem w publikacji wchodzącej w skład osiągnięcia naukowego: 1. Wilk M., Kozłowski K., Nieścioruk J.; Nowe projekty instalacji kwasu azotowego, 1988, Przemysł Chemiczny. W latach 90-tych byłem głównym wykonawcą w projektach badawczych: PONT Nr 93/43/92 i Nr dotyczących modelowania procesów jednostkowych oraz optymalizacji procesu wytwarzania kwasu azotowego, podczas których pracowałem nad dalszym doskonaleniem modelu matematycznego kotła utylizatora oraz kolumny absorpcyjnej. 2. Rój E., Wilk M.; Zastosowanie sztucznych sieci neuronowych w modelowaniu kotła utylizatora, 1997, Przemysł Chemiczny. 3. Rój E., Wilk M.; Simulation of an absorption column performance using feed-forward neural networks in nitric acid production, 1998, Computers & Chemical Engineering. Jednocześnie doskonaliłem algorytmy obliczeń bilansu masowego i cieplnego oraz obliczenia projektowe pozostałych aparatów. W tym okresie dokonałem kolejnej modernizacji posiadanych programów, w języku Turbo Pascal, uzyskując narzędzie do projektowania i analizy inżynieryjnej dowolnej instalacji kwasu azotowego. Ale także innych, takich jak: instalacja melaminy, hydroksyloaminy czy azotyn amonu. Niebawem przydatność nowych programów została w pełni potwierdzona podczas realizacji kolejnych projektów. Zakłady Azotowe Kędzierzyn podjęły decyzję o zakupie we Francji instalacji kwasu azotowego wyłączonej z eksploatacji oraz wykonanie modernizacji i dostosowanie jej do swoich warunków we współpracy z Instytutem Nawozów Sztucznych [IIB5]. Dla zmienionych warunków wykonałem symulacyjne obliczenia bilansu masowego i cieplnego oraz głównych aparatów. Instalacja została uruchomiona w 1995 r. i pracuje do chwili obecnej, Fot. 3. Natomiast w drugiej połowie lat 90-tych w Instytucie Nawozów Sztucznych we współpracy z Mennicą Państwową podjęta została decyzja o budowie nowoczesnej, wysokociśnieniowej instalacji pilotowej do badań utleniania amoniaku. Instalacja, zaprojektowana do pracy pod 4

5 ciśnieniem do 1,6 MPa, pozwala na odtworzenie parametrów pracy reaktora utleniania amoniaku dowolnej instalacji kwasu azotowego. Projekt tej instalacji został w całości w Instytucie Nawozów Sztucznych [IIB7]. Jest w pełni zautomatyzowaną instalacją kwasu azotowego, o zdolności produkcyjnej do 2 t HNO 3 /d. Podczas projektowania tej instalacji wykonałem obliczenia bilansu masowego i cieplnego oraz obliczenia sprawdzające wymienników ciepła i kolumny absorpcyjnej. Instalacja pilotowa, Fot. 4, została uruchomiona w 1998 r. i do chwili obecnej wykonano w niej kilkadziesiąt testów dla klientów z Polski i zagranicy. Fot. 3 Po obronie pracy doktorskiej, pt. Modelowanie i symulacja procesu produkcji kwasu azotowego, w której przedstawiłem wyniki swoich doświadczeń związanych z modelowaniem, projektowaniem i symulacją procesu produkcji kwasu azotowego kontynuowałem prace, których celem było projektowanie, modernizacja i intensyfikacja instalacji kwasu azotowego. W latach kierowałem opracowywaniem projektu procesowego instalacji kwasu azotowego TK V, o zdolności produkcyjnej 900 t HNO 3 /d, dla Zakładów Azotowych Kędzierzyn S.A. [IIF64]. Opracowałem schemat technologiczny tej instalacji, wykonałem obliczenia bilansu masowego i cieplnego, kolumny absorpcyjnej, kondensatorów, podgrzewaczy gazów resztkowych. Byłem również współautorem założeń do aparatury kotrolno-pomiarowej i systemu sterowania oraz opisów technologicznych i wytycznych do rozruchu i eksploatacji instalacji. Projekt procesowy tej instalacji, Fot. 5, nie został jednak zrealizowany, z przycz yn niezależnych od projektu. 5

6 Fot. 4 Fot.5 W ostatnim dwudziestoleciu w przemyśle rozpoczęły się działania zmierzające do modernizacji i intensyfikacji istniejących instalacji kwasu azotowego. Okazało się to w efekcie wielokrotnie tańsze niż budowa nowych instalacji. Temu celowi służyły m.in. prace związane z utlenianiem kwasu azotowego (III) w roztworze kwasu azotowego (V) za pomocą tlenu oraz 6

7 mieszaniny tlenu i ozonu przedstawione w publikacjach wchodzących w skład osiągnięcia naukowego: 4. Wilk M., Kozłowski K.; Wpływ kwasu azotowego (III) na sprawność absorpcji tlenków azotu w wodnych roztworach kwasu azotowego (V), 2001, Inżynieria Chemiczna i Procesowa. 5. Wilk M., Ledakowicz S., Gryglik D., Miller J.S.; Badania kinetyki utleniania kwasu azotowego (III), 2004, Inżynieria Chemiczna i Procesowa. Kwas azotowy (III) powstaje w wyniku reakcji tlenków azotu z wodą obok głównego produktu, kwasu azotowego (V). Kwas azotowy (III) dalej ulega rozkładowi na HNO 3 i NO. NO desorbujący z roztworu do fazy gazowej musi być ponownie utleniony i zaabsorbowany. Wymaga to dodatkowej przestrzeni absorpcyjnej. Prace nad utlenianiem HNO 2 prowadziłem w ramach prac własnych Instytutu Nawozów Sztucznych oraz projektu badawczego Nr 3 T09C [IIF53, IIF54, IIF55, IIF58]. Okazało się, że w wyniku utlenienia kwasu azotowego (III) możliwe jest istotne zwiększenie sprawności absorpcji NO x. Efekt ten jest jednak widoczny przy odpowiednim stężeniu tlenków azotu w fazie gazowej i stężeniu kwasu azotowego (V) w fazie ciekłej. Wyniki tych prac zostały wykorzystane podczas wykonywania analizy inżynieryjnej instalacji kwasu azotowego dla ANWILU S.A. we Włocławku, mogą również znaleźć zastosowanie do intensyfikacji absorpcji tlenków azotu podczas rozruchu i zatrzymania instalacji kwasu azotowego oraz do redukcji emisji tlenków azotu z małych źródeł. Modernizacja i intensyfikacja instalacji kwasu azotowego w Zakładach Azotowych w Tarnowie- Mościcach S.A. i ANWILU S.A., które opisałem w publikacji: 6. Wilk M., Kruszewski A., Potempa M., Jancewicz R., Mendelewski J., Sławiński P., Inger M., Nieścioruk J.; Modernizacja i intensyfikacja instalacji kwasu azotowego, 2009, Przemysł Chemiczny. rozpoczęły się w końcu lat 90-tych. Wykonałem wtedy dla Zakładów Azotowych w Tarnowie propozycję modernizacji wysokociśnieniowego podgrzewacza gazów resztkowych E9 [IIB6]. Po wykonaniu obliczeń tego wymiennika ciepła zaproponowałem usunięcie rur z jego centralnej części. Pomimo obniżenia powierzchni wymiany ciepła, dzięki poprawie wymiany ciepła podgrzewanie gazów resztkowych pozostało na niezmienionym poziomie, nastąpiło wyrównanie temperatury gazów nitrozowych na wylocie z rur oraz ograniczenie korozji dna sitowego i rur. Następnym aparatem w części wysokociśnieniowej tej instalacji jest kondensator E10 umieszczony bezpośrednio przed kolumną absorpcyjną. Po wykonaniu obliczeń opracowałem założenia do dokumentacji remontowej [IIB8], które polegały na wymianie rur na krótsze z materiału bardziej odpornego na korozję oraz zmianie konstrukcji przegród w przestrzeni międzyrurowej. W kolejnych latach wykonałem analizę inżynieryjną omawianej instalacji, tzw. instalacji KDC (kwas azotowy dwuciśnieniowy) dla zdolności produkcyjnej 900 i 950 t HNO 3 /d [IIB10, IIB12]. Podczas 7

8 realizacji tych prac wykonałem obliczenia bilansu masowego i cieplnego oraz obliczenia symulacyjne podstawowych aparatów. Przedstawiłem zestawienia nowych parametrów pracy instalacji dla tych obciążeń oraz wytyczne odnośnie modernizacji niektórych aparatów (zmiany konstrukcyjne w separatorze gazów resztkowych, separatorach pary w walczaku kotła, separatory kwasu w kondensatorze niskociśniśnieniowym i inne). Po zrealizowaniu przedstawionych propozycji instalacja KDC osiągnęła średnią zdolność produkcyjną 930 t HNO 3 /d. Podobne prace wykonałem ze współpracownikami dla ANWILU S.A. we Włocławku. W ANWILU znajdują się 2 jednostki instalacji kwasu azotowego o nominalnej zdolności produkcyjnej 900 t HNO 3 /d. Prace modernizacyjne rozpoczęły się od modernizacji i zabezpieczenia przed korozją rur podgrzewacza gazów resztkowych E-2211, największego wymiennika ciepła tego typu w Polsce. Po stwierdzeniu, że przyczyną problemów może być kondensat kwaśny tworzący się w rurociągu gazów nitrozowych po kolumnie absorpcyjnej [IIF61, IIB9] zaproponowałem zastosowanie separatora gazów resztkowych. Propozycja została zrealizowana w jednostkach A i B, Fot. 6. Dla ANWILU również wykonałem analizę inżynieryjną instalacji [IIB11] dla warunków letnich i zimowych. Wykonałem obliczenia bilansu masowego i cieplnego instalacji w ww. warunkach oraz obliczenia symulacyjne aparatów i maszyn dla zdolności produkcyjnej 1100 t HNO 3 /d. Przedstawiłem parametry pracy instalacji dla nowego obciążenia oraz propozycje Fot. 6 modernizacji niektórych aparatów, m.in. wymianę pomp cyrkulacyjnych w układzie kotłowym, modernizację kolumny bielącej, modernizację kolumny absorpcyjnej, rezygnację z nasycania 8

9 tlenem roztworów kwasu azotowego w jednej z kolumn absorpcyjnych. Większość z tych propozycji została zrealizowana. Po modernizacji kolumny bielącej [IIB15] zoptymalizowano ilość powietrza do bielenia, przez co możliwe było skierowanie tego powietrza do utleniania amoniaku. Instalacja, Fot. 7, po modernizacji osiąga w każdej linii zdolność produkcyjną ok t HNO 3 /d. Jednym z elementów modernizacji instalacji kwasu azotowego jest problem ograniczenia emisji gazu cieplarnianego, podtlenku azotu, który powstaje jako produkt uboczny podczas katalitycznego utleniania amoniaku. Przez pewien czas podtlenek azotu nie był przedmiotem szczególnego zainteresowania. Protokół z Kioto, wynegocjowany w grudniu 1997 r. zobligował kraje uprzemysłowione do redukcji o 5,2 % emisji gazów cieplarnianych do 2012 r., w stosunku do roku Unia Europejska zobowiązała się do redukcji o 8 %. Traktat wszedł w życie w 2005 r. Zredukowanie tylko N 2 O z instalacji kwasu azotowego pozwoliłoby na spełnienie zobowiązań UE. Fot. 7 W związku z powyższym, w 2001 i 2002 r. rozpocząłem prace nad rozwiązaniem tego problemu w Polsce [IIF49, IIF54, IIF55]. Po wykonaniu przeglądu literaturowego oraz analizy możliwości technicznych instalacji kwasu azotowego stwierdziłem, że najkorzystniejsze będzie zastosowanie wysokotemperaturowego rozkładu N 2 O w reaktorze utleniania amoniaku. Katalizator do tego celu powinien działać selektywnie, tzn. nie może rozkładać NO, pożądanego produktu reakcji utleniania amoniaku. Wykonałem pomiary emisji N 2 O z polskich instalacji kwasu, które emitują ok. 16 tys. t N 2 O/r, co jest równoważne rocznej emisji ok. 5 mln t CO 2. Po wykonaniu badań w instalacji laboratoryjnej stwierdziłem, że najbardziej perspektywiczne jest zastosowanie katalizatora zawierającego tlenki żelaza i glinu. We współpracy z Zakładem Katalizatorów został dopracowany skład katalizatora i sposób jego wytwarzania. Wykonałem badania uformowanego katalizatora w instalacji pilotowej, które potwierdziły jego selektywność i aktywność katalityczną. Katalizator do 9

10 wysokotemperaturowego rozkładu podtlenku azotu w reaktorze utleniania amoniaku i sposób jego wytwarzania są chronione dwoma patentami. Wyniki wymienionych prac zostały przedstawione w publikacji: 7. Gołębiowski A., Kruk J., Wilk M.; Katalizator do wysokotemperaturowego rozkładu tlenku diazotu, 2006, Przemysł Chemiczny. Po wykonaniu badań w skali pilotowej, rozpocząłem 2007 r. badania w skali przemysłowej, w reaktorach utleniania amoniaku w instalacji azotynu amonu w Zakładach Azotowych w Tarnowie-Mościcach S.A. Natomiast w połowie 2008 r. został podpisany kontrakt na zastosowanie katalizatora w linii A instalacji kwasu azotowego w ANWILU S.A. we Włocławku, w ramach projektu Joint Implementation (JI). Był to pierwszy projekt JI w Polsce. Został on zaprezentowany na Konferencji Klimatycznej w Poznaniu, w grudniu 2008 oraz uzyskał w 2009 r. Nagrodę Ministra Środowiska za szczególne osiągnięcie naukowo-techniczne. Również w grudniu 2008 r. został podpisany kontrakt na zastosowanie w ramach projektu JI opracowanego katalizatora w instalacji kwasu azotowego TK IV w Zakładach Azotowych Kędzierzyn S.A. (ZAK S.A.), Fot. 8. Wyniki działania katalizatora w wymienionych instalacjach opisałem w publikacji wchodzącej w skład osiągnięcia zawodowego: 8. Wilk M., Inger M., Kruk J., Gołębiowski A., Jancewicz R., Szczepaniak B.; Obniżenie emisji podtlenku azotu z instalacji kwasu azotowego, 2009, Przemysł Chemiczny. Fot. 8 Nadmienić należy, że stosowanie prezentowanego katalizatora nie pogarsza parametrów pracy instalacji kwasu azotowego oraz jakości produktu końcowego. Stwierdzono nawet [IIF82], że w pewnych warunkach może sprzyjać wzrostowi sprawności utleniania amoniaku do tlenku azotu, co ma wymierny efekt ekonomiczny (obniżenie wskaźnika zużycia amoniaku na tonę HNO 3 ). W 2010 r. katalizator został zastosowany do redukcji emisji N 2 O w najnowszej instalacji kwasu azotowego w Polsce, TK V w ZAK S.A. [IIB16], w reaktorze o średnicy 5 m. Proces 10

11 redukcji emisji N 2 O przy pomocy katalizatora INS w wymienionych instalacjach jest kontynuowany. Średni stopień rozkładu N 2 O z tych instalacji jest na poziomie 90 %. Od 2010 r. we współpracy z firmą Heraeus katalizator INS jest stosowany również w zagranicznych instalacjach kwasu azotowego. Dotychczas zastał zastosowany w 7 instalacjach kwasu azotowego: w Australii, na Filipinach, w Chile, w Kolumbii. We Francji, w Bułgarii i na Tajwanie [IIB17]. Stopień rozkładu N 2 O w zależności od typu instalacji wynosi od 80 do 95 %. Opracowałem metodę doboru właściwego typu katalizatora (katalizator jest produkowany w formie tabletek i wytłoczek o różnej średnicy), wysokości warstwy, oczekiwanego i gwarantowanego stopnia rozkładu N 2 O oraz oporów przepływu. Kieruję tematami badawczymi związanymi ze wdrażaniem i bieżącym monitorowaniem działania katalizatora do rozkładu N 2 O w wymienionych instalacjach oraz przygotowywaniem warunków technicznych nowych wdrożeń w kraju i za granicą. W związku z koniecznością obniżenia od 2013 r. we wszystkich instalacjach kwasu azotowego w Polsce stężenia N 2 O do poziomu poniżej 150 ppm, przygotowałem założenia techniczne do projektów przygotowywanych do wdrożenia w pozostałych instalacjach kwasu azotowego. Został podpisany kontrakt na obniżenie emisji N 2 O do ww. poziomu w Zakładach Azotowych Puławy S.A. [IIB18]. 5. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo-badawczych Oprócz ww. osiągnięć, przed doktoratem opracowałem metodę kalcynacji fluidalnej masy niklowo-glinowej do wytwarzania katalizatora metanizacji [IIB2]. Opracowana metoda została wdrożona w Instytucie Nawozów Sztucznych. Ponadto kierowałem tematami związanymi z intensyfikacją instalacji melaminy niskociśnieniowej [IIF42-IIF47]. Określiłem przyczyny obniżenia wydajności sprężarek tłokowych w węźle kondensacji amoniaku oraz określiłem miejsca i przyczyny strat mocznika w procesie produkcji melaminy. Po doktoracie kierowałem 3 projektami badawczymi. Podczas realizacji projektów E!3230 STATIONOCAT i PBZ-MEiN-3/2/2006 kierowałem badaniami nad katalizatorem do niskotemperaturowego rozkładu podtlenku azotu. Opracowany został katalizator, który katalizuje rozkład N 2 O w temperaturze 350 C. Jest on chroniony 5 zgłoszeniami patentowymi. Wymieniony katalizator po testach w skali laboratoryjnej przechodzi obecnie długotrwałe testy w skali pilotowej. W 2009 r. uruchomiłem temat badawczy dotyczący redukcji NO x w gazach ze spalania węgla metodą SNCR i SCR. Jestem współautorem koncepcji redukcji NO x metodą SNCR za pomocą mocznika. Do tego celu została wybudowana pilotowa instalacja badawcza zlokalizowana obok kotła przemysłowego. Wykonano symulacje CFD i pomiary temperatury w kotle. Prowadzone są badania redukcji NO x oraz opracowano koncepcję instalacji przemysłowej [IIF107]. 11

12 12