Stowarzyszenie Naukowe im. Stanis³awa Staszica

Transkrypt

1 cena: 10 zł (w tym VAT 0%) Stowarzyszenie Naukowe im. Stanis³awa Staszica Wydzia³ Geologii, Geofizyki i Ochrony Œrodowiska Akademii Górniczo-Hutniczej 1 (12) 2008

2 nr 1 (12) 2008 r. Spis treści Contents Νickolas C. Zouros European Geoparks Network : transnational collaboration on Earth heritage protection, geotourism and local development... 3 Europejska Sieć Geoparków (European Geoparks Network, EGN) ponadnarodowa współpraca w zakresie ochrony dziedzictwa Ziemi, geoturystyki i rozwoju lokalnych społeczności) Gabriella Rago Geoparks and international co-operation Geoparki i współpraca międzynarodowa Marek W. Lorenc, Ainsley Cocks Inscribing a landscape: the Cornish Mining World Heritage Site Wpisywanie krajobrazu: Stanowisko Światowego Dziedzictwa Górniczego Kornwalii Janusz Skoczylas Adaptacja dawnego kamieniołomu wapienia na Malcie dla potrzeb turystyki Adaptation of the old limestone quarry in Malta for tourism Anna Waśkowska, Jan Golonka, Sławomir Bębenek Jezioro Szkoderskie osobliwość półwyspu bałkańskiego... 49

3 (Geoturism) jest czasopismem naukowym Stowarzyszenia Naukowego im. Stanisława Staszica, wydawanym wspólnie z Wydziałem Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Akademii Górniczo-Hutniczej, ukazującym się jako kwartalnik w kolejnych zeszytach. adres owy: redakcja@geoturystyka.pl Redaguje zespół w składzie: Tadeusz Słomka (redaktor naczelny), Marek Doktor (sekretarz), Mariusz Szelerewicz (redaktor techniczny), Jan Golonka, Andrzej Joniec, Alicja Kicińska, Wojciech Mayer, Paweł Różycki, Elżbieta Słomka Rada Redakcyjna: Tadeusz Burzyński, Janusz Dąbrowski, Henryk Jacek Jezierski, Anna Nowakowska, Krystian Probierz, Pavol Rybar, Tadeusz Słomka, Antoni Tajduś, Janusz Zdebski Adres Redakcji: Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Katedra Geologii Ogólnej, Ochrony Środowiska i Geoturystyki; al. Mickiewicza 30, Kraków Na ten adres należy wysyłać rękopisy, korekty i wszelką korespondencję dotyczącą redagowania pisma. Skład i łamanie: Firma Rysunkowa Szelerewicz, Druk: Drukarnia Leyko Wydano ze środków Stowarzyszenia Naukowego im. Stanisława Staszica z pomocą finansową Rektora Akademii Górniczo-Hutniczej i Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Copyright by Stowarzyszenie Naukowe im. Stanisława Staszica, Kraków 2008 PL ISSN Nakład 1000 egz.

4 Geoturystyka 1 (12) 2008: 3-22 European Geoparks Network : transnational collaboration on Earth heritage protection, geotourism and local development Europejska Sieć Geoparków (European Geoparks Network, EGN) ponadnarodowa współpraca w zakresie ochrony dziedzictwa Ziemi, geoturystyki i rozwoju lokalnych społeczności Νickolas C. Zouros Department of Geography, University of the Aegean, GR 81100, Greece nzour@aegean.gr Natural History Museum of the Lesvos Petrified Forest, Lesvos, GR 81112, Greece Abstract: Recently, a new initiative aiming at the protection, promotion and rational management of geosites and the sustainable development of their broader hosting territories was established in Europe by the creation of Geoparks, in close synergy with the UNESCO. The European Geoparks Network (EGN) founded in 2000 is a European forum of cooperation between geoparks supported by the EU initiatives and focused on promotion of both the European Earth heritage conservation and the sustainable local development through geotourism. The European Geoparks are involved in common actions and in development of strategies aiming to promote alternative tourism by evolving new development policies, new products and new methods, experimenting on these issues and working on preserving of geological heritage. Due to geoparks operation in several European countries geotourism has been growing rapidly during the last decade. Geoparks contribute significantly to the local economy by creating new jobs and establishing close collaborations with local tourist enterprises, artisans and women s cooperatives producing local food and drinks. Key words: Geopark, Earth heritage, geoconservation, educational activities, geotourism. Treść: Najnowsza europejska inicjatywa tworzenia Geoparków, podjęta w ścisłej współpracy z UNESCO, ma na celu promocję, ochronę i racjonalne zarządzanie europejskim dziedzictwem geologicznym oraz zrównoważony rozwój obszarów przylegających do obiektów przyrody nieożywionej przy pomocy geoturystyki. Geoparki europejskie uczestniczą w wielu wspólnych akcjach i rozwijają strategie działań promujących turystykę alternatywną. Działania te to nowa polityka rozwoju obszarów wiejskich, nowe produkty turystyczne, nowe metody zarządzania, a także eksperymentalne akcje w różnych dziedzinach i praca nad zachowaniem dziedzictwa geologicznego Ziemi. Dzięki działalności geoparków w ostatnich 10 latach obserwujemy szybki rozwój geoturystyki w wielu krajach europejskich. Geoparki przyczyniły się znacząco do rozwoju ekonomicznego lokalnych społeczności poprzez tworzenie nowych miejsc pracy i ścisłą współpracę z miejscowymi przedsiębiorstwami turystycznymi, rzemieślnikami i spółdzielniami produkującymi lokalne potrawy i napoje. Słowa kluczowe: geoparki, dziedzictwo Ziemi, ochrona obiektów geologicznych, działalność dydaktyczna, geoturystyka Introduction Since 1872 when the first national park has been established by the creation of the Yellowstone National Park in the USA, in one of the most attractive and emblematic geological localities in the world, a number of geosites of outstanding scientific and aesthetic value have been protected in several countries by national legislations for their unique characteristics. Examples include Mount Vesuvius in Italy, Meteora in Greece, the Fiords in Norway, the Verdon gorge in France, the Giant s Causeway in Northern Ireland, the Dorset coast in England, the Niagara Falls in Canada, the Devil s tower, the Dinosaur National Monument, the Petrified Forest and the Grand Canyon in the USA. The 1972 UNESCO Convention on the Protection of the World Cultural and Natural Heritage provided the appropriate framework for the protection of exceptional and unique geological localities, although the lack of a broader sensitivity on Earth heritage led to a misrepresentation of geo-sites included into the World Heritage List. Even if important geosites deserved legal protection by national legislations in several countries, abiotic nature in general as well as specific geosites, failed to gain attention autonomously as elements of value for conservation and management within nature conservation strategies The 1991 Digne Conference and the International declaration of the rights of the memory of the Earth was the starting point for the development of new international initiatives and projects aiming at protection geological heritage. However, during the last decade a new initiative has been established which aims at the protection, promotion and rational management of geosites, and the sustainable development of their broader hosting territories through the creation of Geoparks. The European Geoparks Network has been established in Other Geopark initiatives were also established in China (Zhao Xun et al. 2004) and Switzerland (Reynard et al. 2004). In 2004 the Global Geoparks Network (GGN) was established by theunesco.

5 European Geoparks Network The European Geoparks initiative Discussions of the need of a new initiative on Earth heritage protection and conservation by collaboration between European territories have arose in The idea has emerged during the 30 th International Geological Congress held in Beijing, precisely at the Symposium on the protection of the Geological Heritage. It was agreed that the scientific community alone has not has sufficient power and recourses to achieve the sustainable management of geological heritage without strong involvement and participation of local communities. Representatives of four European territories from different European Countries the Reserve Geologique de Haute-Provence France, the Petrified Forest of Lesvos Greece, the Geopark Gerolstein / Vulkaneifel Germany, and the Maestrazgo Cultural Park - Spain all representing a particular geological and geomorphological heritage have started a transnational cooperation in the idea of sustainable local development based on geoconcervation and promotion of Earth heritage, with the support of the E.U. initiative LEADER II. The four partners are rural areas with important geosites, natural beauty and high cultural potential but poorly protected and evaluated. They also have similar socio-economic characteristics and all of them face problems of slow economic development, unemployment and a high level of emigration. Facing similar problems the managing authorities of the geological reserves, natural parks and museums in these four areas decided to strengthen their collaboration in order to achieve better results. This collaboration included studies, meetings, field visits and sharing of information, expertise, methodologies, and certain operation tools in the fields of geoconservation, landscape management, organization of geotouristic and educational activities and Earth heritage promotion. The analysis of characteristics, perspectives and problems of each territory led to the definition of a common development strategy focused on geotourism. A massive amount of work carried out during the following years led to the definition of the European Geopark concept and the establishment of the European Geoparks Network (EGN) in June, For the first time this new concept linked the scientific efforts in protection and conservation of geosites with the development priorities and the needs of the local communities living in the protected territory. The idea behind this initiative is that true sustainable territorial development can be achieved through the protection and promotion of Earth heritage, which can be valorized for scientific, educational and touristic activities. Furthermore, the sustainable development of a territory was considered as a presupposition for the success of a conservation strategy. The main guidelines used in this effort were in good agreement with those created by the UNESCO s Division of Earth Sciences for creation of the UNESCO geoparks, an initiative that started in 1997 but failed to become the UNESCO s Geoparks Program. The European Geoparks Network The European Geoparks Network (EGN) has been established through a convention signed on Lesvos Island, Greece aiming in protection and enhancement of the European Earth heritage and promotion of a sustainable local development through geotourism (Zouros et al., 2003; Zouros, 2004). From the very beginning the four founding members recognized that such an initiative must be open to all European territories sharing the same ideas, must be organized in democratic structure and must have transparent guidelines and procedures for all new partners. The EGN declaration established the main characteristics and criteria for the designation of a territory as a European Geopark, Main objectives of the EGN are : the multi- and bi-lateral cooperation on the protection and conservation of Earth he- Fig. 1. Location map of 32 members of the European Geoparks Network as of September, Réserve Géologique de Haute - Provence FRANCE, 2. Vulkaneifel European Geopark GERMANY, 3. Petrified Forest of Lesvos GREECE, 4. Maestrazgo Cultural Park Aragon SPAIN, 5. Psiloritis Natural Park GREECE, 6. TerraVita Naturpark GERMANY, 7. Copper Coast Geopark IRELAND, 8. Marble Arch Caves Geopark Northern Ireland,UK 9. Madonie Geopark Sicily - ITALY, 10. Geopark Kamptal-Manhartsberg AUSTRIA, 11. Naturpark Steirische Eisenwurzen AUSTRIA, 12. Naturpark Bergstrasse Odenwald GERMANY, 13. North Pennines AONB England UK, 14. Abberley and Malvern Hills Geopark England UK, 15. Park Naturel Régional du Luberon FRANCE, 16. North West Highlands Scotland UK, 17. Geopark Swabian Albs GERMANY, 18. Harz Braunschweiger Land Ostfalen Geopark GERMANY, 19. Mecklenburg Ice Age Park GERMANY, 20. Hateg Country Dinosaurs Geopark ROMA- NIA, 21 Beigua Geopark ITALY, 22. Fforest Fawr Geopark Wales UK, 23. Bohemian Paradise Geopark CZECH REPUBLIC, 24. Cabo de Gata Nijar Natural Park Andalucia SPAIN, 25. Naturtejo Geopark PORTUGAL, 26. Sierras Subbeticas Natural Park Andalucia SPAIN, 27. Sobrarbe Geopark Aragon SPAIN, 28. Gea Norvegica Geopark NORWAY, 29. Sardenia Geominerario Park ITALY, 30. Papuk Geopark CROATIA, 31. Lochaber Geopark Scotland UK, 32. English Riviera Geopark - England UK Fig. 1 Mapa Europejskiej Sieci Geoparków (stan na wrzesień 2007): 1. Réserve Géologique de Haute-Provence FRANCJA, 2. Vulkaneifel European Geopark NIEMCY, 3. Petrified Forest of Lesvos GRECJA, 4. Maestrazgo Cultural Park Aragonia, HISZPANIA, 5. Psiloritis Natural Park GRECJA, 6. TerraVita Naturpark NIEMCY, 7. Copper Coast Geopark IRLANDIA, 8. Marble Arch Caves Geopark IRLANDIA PÓŁNOCNA, 9. Madonie Geopark Sycylia, WŁOCHY, 10. Geopark Kamptal-Manhartsberg AUSTRIA, 11. Naturpark Steirische Eisenwurzen AUSTRIA, 12. Naturpark Bergstrasse Odenwald NIEMCY, 13. North Pennines AONB ANGLIA, 14. Abberley and Malvern Hills Geopark ANGLIA, 15. Park Naturel Régional du Luberon FRANCJA, 16. North West Highlands SZKOCJA, 17. Geopark Swabian Albs NIEMCY, 18. Harz Braunschweiger Land Ostfalen Geopark NIEMCY, 19. Mecklenburg Ice Age Park NIEMCY, 20. Hateg Country Dinosaurs Geopark RUMUNIA, 21 Beigua Geopark WŁOCHY, 22. Fforest Fawr Geopark WALIA, 23. Bohemian Paradise Geopark CZECHY, 24. Cabo de Gata Nijar Natural Park Andaluzja, HISZPANIA, 25. Naturtejo Geopark PORTUGALIA, 26. Sierras Subbeticas Natural Park Andaluzja, HISZPANIA, 27. Sobrarbe Geopark Aragonia, HISZPA- NIA, 28. Gea Norvegica Geopark NORWEGIA, 29. Sardenia Geominerario Park WŁOCHY, 30. Papuk Geopark CHORWACJA, 31. Lochaber Geopark SZKOCJA, 32. English Riviera Geopark - ANGLIA

6 European Geoparks Network

7 European Geoparks Network Fig. 2. EGN Coordination Committee, the decision making structure of the Network, during a meeting in North Pennines AONB (UK) in July Spotkanie Komitetu Kordynacyjnego EGN (organ decyzyjny) w North Pennines AONB (Wielka Brytania) w lipcu 2006 roku ritage, the development of geo-touristic and geo-educational activities and the promotion of sustainable local development in the participating territories. The EGN has been growing rapidly since its formation. It s growth confirms the utility of a European network of collaboration in which expertise and tools linking geoconservation and sustainable development through geotourism can be shared and implemented in a structured and responsible manner, for the benefit of local communties In 2007 the EGN supported by the E.U. and the UNESCO, has expanded to include 32 territories (Fig. 1) across thirteen European countries (France, Germany, Greece, Spain, Italy, Ireland, U.K., Austria, Romania, the Czech Republic, Portugal, Norway and Croatia). Global Network of Geoparks, In February 2004, the UNESCO established the Global Network of Geoparks (GGN), a global forum of cooperation among national geoparks worldwide, in order to promote the three goals of conserving a healthy environment, educating the public in Earth sciences at large, and fostering sustainable local economical development. Based on the evaluation of the operating Geoparks, the UNESCO s International Advisory Group of Experts decided to include at that time the existing 17 European Geoparks and 8 Chinese Geoparks into the UNESCO Global Geoparks Network (Eder and Patzak, 2004; Zouros, 2004). For Geoparks in Europe the UNESCO has established a privileged partnership with the European Geoparks Network (EGN). Pursuant to this, national applications to the GGN from European countries are implemented through the EGN. The initial undertaking of the Global Geoparks Network was the 1 st International Conference on Geoparks in Beijing, held in June, Supported by the UNESCO, the International Union of Geological Sciences (IUGS), the International Geographical Union (IGU) and the European Geoparks Network (EGN), this conference, organized every two years, has become an international forum promoting the geoparks and the Earth heritage issues. The 2 nd International Conference on Geoparks was organized in Belfast, in 2006 by the Geological Survey of Northern Ireland with the contribution of the Marble Arch Caves European Geopark, and the 3 rd International Conference on Geoparks will be organized by the Terra Vita Geopark, in Osnabruck, Germany, in June The GGN has since expanded to include 53 territories from the European Union, China, Iran, Brazil and Malaysia (data for November, 2007). Geopark initiatives are under consideration in several countries around the world, including Australia, Finland, Hungary, India, Indonesia, Japan, Korea, Mexico, Morocco, Namibia, Philippines, Poland, Slovenia, South Africa, Tanzania, Tunisia, Turkey and Vietnam. Protection and sustainable development of Earth heritage and geodiversity through Geopark initiatives contributes to the objectives of Agenda 21, the Agenda of Science for Environment and Development into the twenty-first century adopted by the United Nations Conference on Environment and Development (UNCED, Rio de Janeiro, 1992) and reconfirmed by the World Summit on Sustainable Development 2002 in Johannesburg. Geology and landscape have profoundly influenced society, civilization, and the cultural diversity of our planet. The Geoparks initiative adds a new dimension to the 1972 Convention concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage by highlighting the potential for interaction between socio-economic and cultural development, and conservation of the natural environment (UNESCO, 2006). Geopark s definition The definition of a geopark was created after a long period of discussions concerning the appropriate characteristics, structure and functions of such an institution. According to this definition, a European Geopark is a territory which combines the protection and promotion of geological heritage with sustainable local development. A European Geopark has to encompass a particular geological heritage, with specific geological, mineralogical, geophysical, geomorphological, palaeontological or geographical features. It must comprise a certain number of geological sites of particular importance in terms of their scientific quality, rarity, aesthetic appeal or educational value. The majority of sites found within a European Geopark must be a part of the geological heritage, but their interest may also be archaeological, ecological, historical or cultural. The authorities of each Geopark have to agree the promotion of a sustainable territorial development strategy for the area of the Geopark. A European Geopark must have clearly defined boundaries and sufficient surface area for true territorial economic development. Geo-sites in a European Geopark must be linked in a network and benefit from protection and management measures. A European Geopark is obliged to protect the values of geological heritage conservation and thus no destruction or sale of geological objects from a European Geopark can be tolerated.

8 European Geoparks Network A European Geopark must be managed by a clearly defined structure, organized according to the national legislation of each country, able to enforce the protection, enhancement and sustainable development policies within its territory. A European Geopark has to play an active role in the economic development of its region through enhancing the general image linked to the geological heritage and the development of geo-tourism. The Geopark must collaborate with local enterprises to promote and support the creation of new touristic products linked to the geological heritage. One of the main goals for all the European Geoparks is to improve and extend the recognition, protection, conservation and promotion of the geological and geomorphological features contained in them. To achieve this, the Geoparks are continuously developing, experimenting and enhancing methods for preserving the geological heritage and supporting the development of scientific research in various disciplines of the Earth Sciences. The European Geoparks also aim to improve society s recognition of the importance of protecting and conserving the unique heritage of the Earth. Further activities undertaken by the Geoparks include the preservation of endangered geological heritage sites for future generations and the education of the public at large in matters concerning geological sciences and the environment. The Geoparks take an active role in organizing and hosting education and training activities at all education levels in Earth sciences, in the enhancement of the natural environment and in sustainable development policies. A European Geopark needs to have a direct impact on the region in which it is situated by influencing its inhabitants living conditions and environment. The aim is to enable the inhabitants to re-appropriate the values of the area s heritage and to actively participate in the region s cultural revitalization as a whole. A European Geopark must work within the European Geoparks Network to further development and cohesion of the network. All activities undertaken by the Geoparks have to be in a spirit of complementarity with the other members of the EGN. Especially in the fields of common geotouristic packages and the creation of new tourist products linked with the geological heritage, all European Geoparks have to work together in order to improve their common profile as special tourist destinations and attractions. European Geoparks Network structure The European Geopark s Network is a European association acting democratically and governed by the representatives of all members. It is governed by operational rules, with respect to the open and democratic spirit that characterized it s creation. The EGN has formed two operational structures. The Coordination Committee is responsible for the operation and management of the Network while the Advisory Committee gives advice on the development and expansion of the Network within high quality standards. a. Coordination Committee: The Coordination Committee (CC) operates the Network in collaboration with the partners. The Coordination Committee includes two representatives from each partner in the EGN, one is a specialist in geological heritage protection and the other is an expert in local development. Its headquarters are at the Réserve Géologique de Haute Provence in France, and the CC meets regularly, at least twice a year, each time in a different geopark, to discuss the Network s progress. The CC examines applications for European Geopark status and is solely empowered to grant such status to the applicant zone. Each member should submit a short progress report one month prior to each meeting of the CC summarizing activities made in that geopark over the previous period. The reporting period is the time span between meetings of the CC or, for new members, it is the period of time between the awarding of their membership and their first CC meeting. The report should detail their activities within the network, for example on common projects, as well as specific events, activities and projects in their own geopark. b. Advisory Committee: The Advisory Committee (AC) comprises eleven specialists in sustainable development and the enhancement of the geological heritage, and includes representatives of the EGN founded members, elected EGN CC members and representatives of international institutions working in the area of enhancement of the geological heritage (UNESCO, International Union of Geological Sciences - IUGS, World Conservation Union - IUCN). This Advisory Committee provides advice on all issues concerning the nomination and integration of new zones within the network. c. Co-ordinator and Vice Co-ordinator: They are elected by the CC members in order to coordinate the life and continuing growth of the network, and to represent it in other international organizations and forum. The positions are elected by the CC for a period of two years. There is no limit to the number of times an individual can be re-elected to these positions. The current positions, re-elected in March 2007, are held by Nickolas Zouros (Coordinator) and Patrick Mc Keever (Vice-coordinator). Fig. 3. European Geoparks Network logo Logo Europejskiej Sieci Geoparków d. EGN Coordination Cellule: The coordination cellule is the official contact office for the EGN. The cellule coordinates the distribution of information on the network and acts as the initial contact point for new and aspiring members. Sylvie Giraud is the contact person at the EGN cellule. e. Catalysts and Working Groups: At meetings of the EGN CC the working groups are set up in order to advance a working paper on a particular item of discussion. Typically, such working groups consist of 5 or 6 members of the CC who have volunteered to take part in this work. Catalysts may

9 European Geoparks Network also be selected to advance work on a particular topic. These are individuals who have voluntarily agreed to coordinate some discussion or activity within the Network. Working groups and catalysts are crucial to the strengthening of the Network and it is the responsibility of all members of the EGN CC to actively take part in these positions. The EGN Logo The European Geoparks Network adopted a common logo which is registered in all European countries. An EGN member has the right to use the European Geopark logo and graphic charter in its communications, thereby contributing over time to a common image of quality, linking enhancement of the European earth heritage and sustainable development. Upon awarding of the EGN membership, a geopark is entitled to use the logo of the EGN in its promotional materials and is entitled to call itself a European Geopark. According to the Madonie declaration, it is also entitled to use the appropriate logo of the Global Network of Geoparks (GGN). These logos may be used only on products developed directly by the geopark management. The term European Geopark or a European Geopark should be incorporated into the title of each European Geopark either within the title itself or within a geopark s strap-line. Relationship with the UNESCO In April 2001 the EGN and the UNESCO (Division of Earth Sciences) signed an official agreement of collaboration in the Geopark Gabo de Gata Nijar, in Andalucia, Spain according to which the EGN is recognized as the responsible body for establishing geoparks within Europe. The participation of a UNESCO representative in the Coordination and Advisory committees of the EGN with a veto right to all decisions was also agreed. A second agreement the Madonie Declaration was signed on October 2004, in Madonie Geopark, Italy. According to this agreement, any European region wishing to become a member of the UNESCO s Global Network of National Geoparks, is obliged to submit a full application dossier to the Coordination Cellule of the European Geoparks Network. European Geopark Network activities The EGN encourages common activities between it s members, including meetings, events, exhibitions, educational activities, geotouristic activities, publications and promotional tools. Most of these common realizations a re-funded by the EU Initiatives (LEADER, INTERRED, EQUAL) and programs. a. Annual Conference: The annual conference of the EGN is convened every year in a different member country. It is open to geoparks, scientists, managers and professionals working on geoconservation, geotourism and local development. The 1 st European Geoparks Network Meeting was successfully held in Molinos village, Maestrazgo Geopark, Aragon, Spain, in November 2000, with the participation of more than 20 Geoparks. During this meeting participants were encouraged to submit membership applications and the nomination procedure was announced. As a result, 8 new members were officially welcomed during the 2001 annual Fig. 4. The 7th EGN Conference organized in Scottish North West Highlands Geopark, September Konferencja EGN, zorganizowana w Geoparku Scottish North West Highlands we wrześniu 2007 roku. meeting organized by the Lesvos Petrified Forest Geopark (Greece). Successful meetings followed in Kamptal Geopark (Austria), in 2002, in Psiloritis Geopark (Anogia, Crete island, Greece), in 2003, in Madonie Geopark (Petralia Sottana, Sicily, Italy), in 2004, in Lesvos Petrified Forest Geopark (Greece) in 2005 and in North West Highlands Geopark (Scotland, UK), in These meetings enables the members to become acquainted with each other, exchange experiences, present new activities and common realizations, and to define future joint strategies on geoconservation, enhancement of natural and cultural heritage, environmental education, geotourism and local development. b. European Geoparks Week: The European Geoparks Week is a common festival organized simultaneously in all the EGN members every year at the last week of May and the first week of June. This festival includes exhibitions, guided tours and outdoor activities, events, lectures and educational activities. It was organized for the first time in 2004 and is celebrated every year in more geoparks. The program of the events was available in the common website as well as through Geopark s corner (info point) in all geoparks. The European Geoparks Week is dedicated to activities focused on: Presentation of natural and cultural characteristics of each geopark to the general public. Sensitisation of the visitors,especially young students on the need of protection and preservation of the European natural heritage through guided tours and educational activities in Geoparks. Presentation of the other geoparks to the visitors of each area in order to get a better understanding of diversity and characteristics of the European Earth heritage. c. Exchange of experience and know how: The EGN focuses on development and transfer of new management methodologies and approaches among it s members linking biotic and abiotic factors as well as on landscape and cultural heritage in nature conservation strategies and action plans. The goal of this collaboration is to enhance Earth heritage conservation, for the benefit of nature and the human enjoyment. This goal will be achieved through both the holistic management of biotic and abiotic factors and through the

10 European Geoparks Network Fig. 5. Field visit in the North Pennines AONB European and Global Geopark (UK) Wycieczka terenowa w geoparku North Pennines AONB należącym do Europejskiej i Światowej Sieci Geoparków (Wielka Brytania) dissemination of practical information, good practice and successful stories. Exchange of experience and know how among Geoparks is achieved through high level workshops and seminars, and exchange of study visits. Through workshops and seminars the Geoparks define realistic strategies connected with European Community Directives and Legislation to improve the competence of management bodies for protecting important and threatened territories, and to involve local communities into appreciation of their landscape and Earth heritage sites, and into development of sustainable economies. Through pilot actions the Geoparks deliver tools for: geoconservation, nature conservation and management, responsible tourism development and innovative presentation of Geoparks such as interpretation centres, eco-museums, new conservation techniques, cast creation, museum management, vocational training courses, experimental educational installations and museum kits, on-site information and interpretation materials, arts and products festivals, innovative transnational education activities and local capacity building activities. Best practise manuals produced by different Geoparks help local communities, institutions and policy-makers all over the Europe to develop attractive profiles for Geoparks under the approach protection though use, to contribute to regional development and to create awareness for European natural heritage. Exchange of Geopark staff visits have impressive results in building new links among Geopark management bodies and in sharing experience and know how. This kind of exchange led to improvement of understanding between the partners, raised awareness for tourist s behaviour, identified the sources of information for new geotouristic and educational products, raised awareness among Geoparks for the creation of products and services corresponding to our visitors expectations, provided a valuable human experience through the exchange of cultures, practices, mutual understanding and discovery leading to a desire to pursue such cooperation. d. Exchange of events: Focusing on European Earth heritage promotion the European Geoparks used several oppor- Fig. 6. Field visit of the Coordination Committee of the European Geoparks Network in the Lesvos Petrified forest park, in front of an impressive conifer petrified tree trunk and it s root system in the original position. Participants are discussing protection and conservation methodologies used by the Geopark management team Komitet Koordynacyjny EGN w Geoparku Skamieniały Las na Lesbos przed skamieniałym pniem drzewa iglastego z zachowanym nienaruszonym systemem korzeniowym. Dyskusja uczestników nad sposobami ochrony i konserwacji stosowanymi przez zespół geoparku

11 European Geoparks Network Fig. 7. Exchange of exhibitions among Geoparks contributes in promoting European earth heritage and creating bonds among the EGN members. The exhibition on Dinosaurs from Reserve Geologique in Haute Provence (France) in the Lesvos Geopark Infrormation center in Mytilene, (Greece) Wymiana wystaw pomiędzy geoparkami przyczynia się do promocji dziedzictwa ziemskiego i stwarza więzi pomiędzy członkami EGN. Wystawa poświęcona dinozaurom z Rezerwatu Geologicznego aute Provence Francja) w Centrum Informacyjnym geoparku Skamieniały Las na Lesbos w Mytilene, (Lesbos, Grecja). tunities to exchange thematic temporary exhibition among partners. These exhibitions contribute significantly in promoting the values of European Earth heritage, improving recognition and understanding between Geoparks, and creating a common image among partners. The Exhibition of the European Geological Heritage was prepared with the contribution from all European geoparks and was presented in Reserve Geologique du Haute Province. In 2004, the Lesvos Geoparks presented an exhibition entitled The plants of the ancient games: from the first fossils to the wining trophies based on fossil olive, bay and pine trees with many fossil specimens, photographs, artefacts representing the use of mythology with respect to time, documents, ceramics. The Reserve Geologique du Haute Province prepared an exhibition on a dinosaur found in this region comprising a reconstruction of the dinosaur, fossils, explanatory panels, photographs, etc. The Naturtejo Geopark presented the exhibition From trilobite to man 500 million of years of Earth History in the Naturtejo Geopark, Portugal. Through these exhibitions the Geoparks undertake communication activities (articles in the national and local newspapers as well as regional and national television stations, official inaugurations with strong presence of personalities, creation of communication materials: posters, brochures), raise awareness among all our local partners to the importance of our European cooperation through a particular example, Fig. 8. Educational activities in the Lesvos Petrified Forest Park, Greece Działalność edukacyjna w Geoparku Skamieniały Las na Lesbos, Grecja promote the partner territories, develop teamworks by integration of cultural differences and the constraints of geographic distance. e. Educational activities and tools: Educational activities are the core of the Geoparks interest and operation. The European Geoparks are open-air geological museums and can contribute significantly to environmental education programmes offering excellent examples for the interaction between the abiotic and biotic factors in natural ecosystems and providing the missing links between geoconservation and nature conservation. They constitute natural outdoor laboratories where students from school to university levels can investigate Earth science. Besides the broad variety of the offered programs, the European Geoparks are ready to cooperate with schools and teachers to construct all types of thematic visits and pedagogical topics. Most of the partners have their own educational tools and educational publications The scientific teams working in each European Geopark not only offer programs with high interest for students, but also help school teams to organize practical details of their visit (accommodation, meals, transportation etc.). The creation of common educational activities and tools has been discussed within the Network and several efforts have been made, like e.g. the teaching package on evolution of life, Earth history and geological time created by the Reserve Geologique in Haute Provence. There is a need for strengthening the existing co-operation in educational programmes to attract more schools to visit geoparks. Exchange of visits from schools to various geoparks was an idea which has been developed and several geoparks offer educational programms for foreign students. f. Training: Vocational training activities can offer an example of the potential of the cooperation among Geoparks. Vocational Training Centres were created with the aim of training young unemployed people to cover new development needs. The Lesvos Geopark needed qualified staff to support it s emerging activities. Thus, the Vocational Training Centre of the Natural History Museum of the Lesvos Petrified Forest was founded in 2001 with the main purpose to train young unemployees in the techniques of conservation, excavation and preservation of fossils, as well as in outdoor activities organization, Geoparks management and promotion. Up to 2007 five courses were completed and 108 young people liv- 10

12 European Geoparks Network Fig. 10. EGN webpage Strona internetowa Europejskiej Sieci Geoparków (ENG). Fig. 9. Vocational training in Geoparks. The group of trainers from the Lesvos Petrified Forest Geopark (Greece) during their educational visit in the Messel Pit WHS, in the Bergstrasse-Odenwald Geopark in Germany. Treningi zawodowe w geoparkach. Grupa pracowników z Geoparku Skamieniały Las na Lesbos (Grecja) podczas wizyty edukacyjnej w Messel Pit WHS, w Geoparku Bergstrasse-Odenwald (Niemcy) ing in the area of the Lesvos Petrified Forest Geopark, a rural area in Lesvos Island, were trained. Thirty four of these trainees are, or were employed in the Lesvos Petrified Forest Geopark. During spring 2007 a three month course entitled: Techniques of Protection and Conservation of fossils was run in collaboration with the European and Global Geopark Bergstraße Odenwald. The 24 trainees who live in the area of the Lesvos Petrified Forest attended 240 hours of theoretical training in Lesvos followed by 160 hours of practical work in the Lesvos Petrified Forest and in the Bergstraße Odenwald Geopark where they stayed for five days. The main components of the training course included an introduction to geosites and geological monuments, protected areas and geoparks, fossil excavation and recording techniques, geosite identification and recording techniques, fossil conservation and the use of Global Information System techniques for mapping of fossil occurrences. In Germany the trainees were introduced to the geology as well as to conservation activities and to the geo-education programme of the hosting Geopark. Visits to locations of special interest included, as a highlight, the UNESCO World Heritage Site, Messel Pit. Guided by the Geopark and the Messel Pit staff, the trainees learned about preservation techniques for fossil material, which is completely different from that of the Lesvos Geopark. The programme also contained visits to museums and university exhibitions, there by providing information on the public presentation of fossil material. An additional topic included the promotion of the Earth s heritage including fossils through guided tour programmes and educational activities. g. Promotional tools: The EGN created a variety of promotional tools (website, magazine, publications, information points) for enhancing the Network and its activities as well as the profile of Earth heritage and geotourism in of each of its members. EGN - Website: A common website ( has been developed with links to all European Geoparks in order to promote their services and geotouristic products. The site is managed by the Network Coordination Committee. EGN Magazine: The European Geoparks magazine is published annually, with articles concerning the Networks activities, geo-tourism, geological preservation, protection and educational activities in Geoparks. It also contains the profiles of the member Geoparks. Till now 5 issues have been published with a total number of 20,000 copies each. EGN Information point: Information points for visitors have been created in each geopark providing information on the Network and it s members common activities in the protection and promotion of the European Geological heritage, Fig. 11. The cover pages of the 4 editions of the EGN magazine Okładki 4 wydań magazynu European Geopark Network 11

13 European Geoparks Network the possibilities of geotouristic activities in the geoparks, the educational activities, programs and tools of the geoparks as well as the geotouristric products of the geoparks members (casts, books, leaflets, museum-kits etc). Common publications: Information material such as leaflets, posters, stickers, calendars, postcard sets, etc., has been published in various languages in order to promote the Network and its activities as well as the activities of the geoparks members. EGN Membership Any region wishing to develop a European Geopark, or seeking an advice on how to enhance its geological heritage or how to validate its developments in the area of Geo-tourism may contact the Coordination Unit. All applications to European Geopark must be accompanied by a dossier prepared in consistence with the EGN standards.. This application dossier must be completed and submitted by the organisation in charge of managing the area where the Geopark is to be located. This application dossier must be sent directly to the Coordination Unit: Cellule de coordination du reseau des Geoparks Europeens, Reserve Geologique de Haute-Provence in Digne-les-Bains, France. The dossier submitted must be concise and comprehensive. It cannot exceed 30 pages, excluding appendices, and must be written in English and in the national language. Should there be a need for further assistance or refinement of development strategies in connection with geo-tourism, the applicant may request help from the EGN expert. The dossier must include precise information on the following points: Identification of the area Scientific description Arguments justifying nomination as a European Geopark Overall economic situation of the area Sustainable development policy instituted and the importance of geo-tourism in this context Official application for nomination signed by the relevant authority. Evaluation and Revalidation In order to achieve high quality standards, the EGN decided to establish an evaluation procedure for all new applications. Evaluation missions are undertaken by two geopark experts who are delegated to evaluate the application on-site and to discuss the application with the relevant national and local authorities as well as stakeholders and local communities. Furthermore, evaluators are also requested to make comments on integrity and future management of the proposed geopark. These recommendations have been, in many cases, critical to strengthening the success of the application in the long run. Wishing to keep high quality of operation and services provided to the visitors, the EGN membership is limited to 4years and can be renewed following the same procedure. Each member of the EGN will have his membership reviewed on an on-going 4-year basis. The review will take the form of a revalidation process involving the submission of a revalidation dossier and questionnaire, followed by a visit of two evaluators nominated by the EGN CC and the UNESCO, originating from e different state from the revalidating Geopark. All nominated members of the CC who have worked for this body for at least three years are entitled to take part in the revalidation process. The revalidation process involves an examination of progress in geological heritage protection and promotion within the geopark as well as the development of sustainable economic activity within the territory. However, it will also take into account the geopark s degree of active participation in the life of the EGN e.g. attendance at meetings, participation in common projects such as European Geoparks Week, willingness to lead new initiatives, etc. Once the revalidation process is completed the results will be discussed by the CC at the absence of the represenatatives of geopark under validation. One of three decisions will be granted. The Green Card ensures continuation of the membership of the network for further 4 years and reflects the fact that the geopark has been an active member of the network, and has made a significant progress in the areas aforementioned. The Yellow Card will be issued if the CC find that insufficient efforts have been done by the geopark to be granted a green card. Precisely, the CC will grant a membership for a limited period of time (decided by the CC, e.g. one or two years) after which further revalidation process will be undertaken. If sufficient progress has not been made, that geopark will be issued the red card. The Red Card will be issued if the EGN CC determines that the geopark has been inactive over 4 years and has not made any progress in work and in philosophy of the network. A red card means that the geoparks membership of the EGN has been revoked. Any geopark that loses its membership of the EGN automatically loses its membership of the Global Network of Geoparks (GGN). Any geopark that loses its membership of the EGN is able to re-apply for membership in the normal manner. The revalidation process has impressive results in keeping high quality of operation and in encouraging Geoparks to improve their infrastructure and services. Common projects The EGN was developed with the support of the EU Initiatives. Transnational cooperation between rural ares in Europe was supported by the INTERREG and the LEADER. During the last programmatic period , the network applied for support of different activities in the INTERREG III C and the LEADER+. a. INTERREG III C South : European Geoparks: a tool for geotourism development in Europe. The proposal was approved in June, The partnership included 9 partners with main aims: to strengthen co-operation between the European Geoparks in creating and applying a universal strategy for geotourism development at European level, to establish common, high-quality standards for all European Geopark operations, activities and services, to offer high-quality touristic product intimately linked with other sectors of local economy within the Geopark territory, 12

14 European Geoparks Network to evolve the Network to a permanent European structure, with members representing the European geological heritage in all the E.U. countries, to promote the awareness of the public towards the protection of the natural heritage, and to improve the quality of services offered to the tourists. Partners were involved in common actions and in developing strategies to promote geotourism by evolving new development policies, new products and new methods, experimenting on those issues and working on preserving geological monuments. Evaluation process In order to achieve these goals the partners decided to establish a Geopark s operation evaluation process. The exchange of ideas concerning the evaluation process was achieved by continuous communication between the partners. During the 1st thematic seminar for the evaluation process of the Geoparks held in Enna, Sicily, Italy all partners agreed to establish a standard evaluation procedure that assures objective quality control of the services offered to the tourists by the geoparks. The main points of the evaluation procedure are: The European Geoparks are members of the EGN i.e., these operate under certain rules, commitments and quality standards, All the European Geoparks have to keep a high quality standard of the offeredtourist services, A score evaluation method should be applied in order to evaluate current services in all Geoparks, in order to recognize advantages and disadvantages of each Geopark, and to help to improve the tourist offer, A dossier should accompany the evaluation process. Both the tourist infrastructure and the quality of the offered services should be evaluated in such a process, Emphasis should be given to the role of the sustainable management in each territory, as it will contribute to a better spatial, economical and cultural development of the regions included into the proposal, Evaluation criteria should include geology, management, geotouristic infrastructure and activities, information and educational activities, and sustainable development. Two stages of evaluation were proposed: a. A self-evaluation by the geopark management and b. An evaluation by independent referees. Representatives of the UNESCO and the IUGS were included into the evaluation process. The evaluation process was applied to all partner geoparks during 2004, independent inspectors visited geoparks and compiled their reports during September, 2004 and the whole evaluation process was completed during the Madonie Meeting which took place in Madonie Geopark in Sicily, Italy in October, At the final stage of this process representatives of the UNESCO and the IUGS participated in the evaluation process. Exchange of experiences, know-how and events among the Geoparks: Expert visits were organized among the Geoparks in order to exchange experience and know-how among partners. Project partners attended the coordination meetings organized in project partner s sites and had an opportunity to visit the hosting geopark s infrastructures and services, and to discuss the stage of development, the organization of geoparks activities and the weak points. During 2005, the Natural history Museum of the Lesvos Petrified Forest (MPFL) and the Reserve Geologique de Haute Provence (RGHP) have been working together to exchange know-how in various fields and in different forms. 1. A meeting of staff in charge of shops management. 2. A training session for technical staff in preparation of scientific-quality fossils casts. (). Similar exchanges have been realized between: a. the Marble Arch Caves Geopark (N. Ireland - UK) and the Psiloritis Geopark (Greece) on cave management and educational programmes. b. the Eizenwurtzen Geopark (Austria) and the Copper Coast Geopark (Ireland) on local communities involvement in Geopark management. In conclusion, this type of action organized in the context of the INTERREG IIIC programme provided excellent conditions for cooperation with long-lasting results.. Such contacts and cooperation between representatives and structures usually persist far beyond duration of particular programme. The program financed also the exchange of exhibitions among partners. c. Meetings and conferences on Geotourism development Within this programm several partner meetings and three international conferences were organized with the participation of representatives of all the existing European Geoparks (also aspiring and potential), international organisations and initiatives working on geoconservation and alternative tourism as well as scientists and professionals active in tourism. During these conferences new ideas were presented for the development of geotourism and establishing of new geoparks: Conference held on October 2-5, 2003 in Anogia (Crete, Greece). The open conference examined specific topics on geotourism, crucial for the success of the operation. The subject of this meeting was Geotourism and Education Conference held on October 29-31, 2004 in Madonie Geopark (Sicily, Italy). This open conference examined specific topics of geotourism, crucial for the success of the geopark operation. The main subject was methodology and several activities aimed to attract young people to visit geoparks Conference held on October 5-8, 2005 in Lesvos Island(Greece) The open conference concluded with the results of the project and, simultaneously, examined the results of activities in specific topics of geotourism development. b. LEADER+ Geoparks: An ideal destination for alternative tourism and educational activities in rural areas in Europe The proposal was approved in The partnership included 8 partners. The main aim of this project is to promote 13

15 European Geoparks Network Geoparks as ideal destinations for educational and outdoor entertainment activities. The project focuses on young Europeans aiming at the protection and promotion of a common European geological heritage as a key point for sustainable territorial development. As the main target group of this project are students. Educational activities were conducted in each Geopark. The student ages range from school classes to universities, thus, the produced interpretations and information materials correspond to the knowledge of each group. The project included three main activities with various actions in each: A. Geotourism activities - Promotion of common geotouristic packages and organization of geotouristic events promoting alternative tourism in Geoparks - exchange of knowhow and best practice in sustainable touristic development: Tourist opportunities database an inventory describing touristic opportunities offered by the Geoparks (trails, events, etc.) Organization of geotouristic activities in Geoparks i.e.: Exploring geological history of the Geopark, Nature observation, Bird watching, Conservation of fossils, Mountain biking, Trekking, Rafting. Working holidays in Geoparks Volunteers activity. Establishment of a jointly promoted and delivered program of conservation holidays that aims to support local ventures (by using local services and products) and also to familiarize young people with the geological and natural heritage of an area. Organization of thematic conferences focused on landscape, heritage interpretation and tourism (cross-actions, cooperation, changes etc) Geological trails and interpretation. Exchange of knowhow in standard design of trails and interpretation (creation of panels) in order to enable the visitors to explore the fascinating history preserved in rocks and landscape of the geoparks. Marking up geological trails in the partner geoparks and sharing the best practice. (to produce publications, to improve the infrastructure on the ground, (fingerposts, gates, stiles, panels etc), and to share best practice by preparation of brief, joint publications of more transnational character ). B. Educational activities for universities and school classes: Preparation and organization of field trips for university students that include guided tours, provision of scientific data, organization of field work, student camps, and research activities and projects related to the main scientific values present in the Geopark (excavation works) as well as to other protected areas (wetlands, nature parks) Geopark Field University Organization of Geopark Field University in Geoparks, in collaboration with academic staff, a special school for scientists, technicians and rangers, and other people working in geoparks and in local enterprises (travel agencies, outdoor activities, small hotels, cooperatives, handicrafts etc) who want to improve their knowledge about the geopark s function and activities. Children geology clubs. The establishment of Children Geology Clubs in Geoparks, which will focus on fun and discovery. There will be an exchange of good practice in organising the clubs, in their promotion to participants and in the kind of activities that they will share with children. Organization of special educational programs consistent with he age of participants (kindergarten, primary school, high school, college) including tools such as theatrical plays, constructions and experiments. Creation of Educational materials information materials Production of educational resource material for use at schools and colleges. Creation of common thematic pedagogical kits that fit to different Geopark needs and then share it or exchange different kits: No. 1 impact craters, No. 2 volcanoes, No. 3 water cycles, No. 4 A Trip through the Geological History of Europe. Creation of Geopark educational kit in regards to geological history of each site. Informative leaflets, special guides for teachers and students, maps, videos, and CD- ROMs will de included. Children book: Specially designed books for children aiming to make them familiar with geological history of Europe through structures and procedures that can be seen in the geoparks. Workbooks: Special workbooks for students of all grades. These workbooks will result in the familiarize children with all geological procedures and with the evaluation of the Earth. Educational CD-ROMs, which will inform students about geological heritage of particular geopark (including photos, videos and maps) in an engaging manner. Special guides for teachers, which will give instructions on how to perform lessons on geology, which will allow children to become familiar with geological procedures. Special publications on educational activities in Geoparks, natural monuments and museums. C. Promotional activities and promotional tools European Geoparks Network leaflets and guides: Guides & leaflets providing information about tourist programs and offered geotouristic activities inside the geoparks. These are a valuable tools of promotion directed towards travel agencies and all other interested enterprises : hotels, restaurants, airports as well as bus and train stations. Geoparks Books Publication of a book dedicated to the European geoparks containing text and a number of professional photos from each geopark promoting the importance of geological heritage and the beauty of geotopes in order to attract people to undertake educational activities in the geoparks. Publication of books dedicated to each geopark partner with impressive, professional photos, promoting the main geosites of particular geopark. 14

16 European Geoparks Network The European Geoparks Magazine. The European Geoparks Magazine will be published twice a year and distributed to universities, schools and people responsible for environmental education. The magazin aims to promote educational activities inside the geoparks. European Geoparks Week : Organization of a series of events in each geopark, in the frames of a joint European Geoparks Week that will be organized in the first week of June and dedicated to geotouristic and educational activities. During the EG week in each Geopark, the visitors will participate in various events and, at the same time, will become familiar with other geoparks members of the EGN.. Participation in Tourist bourses : Participation in Tourist Bourses and Events (ITB Berlin, ATB Salzburg, TTW Montreaux, BIT Milano). Each geopark covers the participation cost for one tourist bourse for the promotion of the entire network. Geoparks Agrotouristic Festival : Agrotourism has close connections with geotourism, therefore the Geoparks will organize agrotouristic festival in order to promote the alternative touristic attractions of their area and to familiarize the visitors with the real lifestyle of local people. Conclusions The Geoparks address the strong need for effective management of important geosites and sustainable development of rural areas through the development of geotourism, which enhances the value of the Earth heritage, its landscapes and geological formations - the key witnesses to the history of life. The Geoparks initiative adds a new dimension to the 1972 Convention concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage by highlighting the potential for interaction between socio-economic and cultural development, and conservation of natural environment. A European Geopark Network integrates the broad range of resources found in the region, including the existing geological attractions, various interpreted geosites, landscapes, wetlands, sites of natural beauty and ecological value, as well as cultural monuments, traditional gastronomy and local products. A broad range of activities combines the main components, essential for the operation of each Geopark, including scientific research, creation of geosite inventory and maps, protection, operation of thematic museums and interpretation centers, interpretation and promotion of geosites, conservation of fossils, creation of visiting parks, establishment of a network of walking trails linking geosites to ecotourism infrastructures, development of environmental education programmes on geosites, organisation of scientific and cultural events, and promotion of monumental geosites. The results of it s the EGN operation prove the potential of all Geoparks across Europe to be new, powerful tools for holistic conservation of the nature and for sustainable rural development through geotourism. Streszczenie Europejska Sieć Geoparków (European Geoparks Network, EGN) ponadnarodowa współpraca w zakresie ochrony dziedzictwa Ziemi, geoturystyki i rozwoju lokalnych społeczności Νickolas C. Zouros Wstęp Od roku 1872, gdy w USA powstał pierwszy na świecie park narodowy Yellowstone jeden z najbardziej atrakcyjnych i symbolicznych obiektów geologicznych na Ziemi w wielu krajach świata objęto ochroną prawną szereg obiektów geologicznych o wyjątkowych wartościach naukowych i estetycznych. Wymienić tu należy wulkan choćby wulkan Wezuwiusz we Włoszech, Meteory w Grecji, fiordy norweskie, wąwóz Verdon we Francji, Drogę Gigantów w Irlandii Północnej, wybrzeże Dorset w Anglii, wodospad Niagara w Kanadzie oraz Diabelską Wieżę, Narodowy Pomnik Przyrody Dinozaurów, Skamieniały Las i Wielki Kanion w USA. Podpisana w roku 1972 pod auspicjami UNESCO Konwencja o ochronie światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego stworzyła odpowiednie ramy prawne dla ochrony obiektów geologicznych o wyjątkowej wartości, chociaż brak szerszego zrozumienia dla idei dziedzictwa Ziemi spowodował błędy w umieszczaniu różnych obiektów przyrody nieożywionej na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Jednakże nawet objęcie ochroną prawną licznych, ważnych obiektów przyrody nieożywionej w wielu krajach nie zaowocowało powszechnym ich uznaniem za warte samodzielnej ochrony i osobnego zarządzania w ramach dotychczasowych strategii ochrony przyrody. Dopiero konferencja w Digne, w roku 1991 i ogłoszona tam deklaracja zapoczątkowała nowe inicjatywy i projekty międzynarodowe, mające na celu ochronę dziedzictwa geologicznego. W ostatnim dziesięcioleciu pojawiła się kolejna inicjatywa, zmierzająca do ochrony, promocji i racjonalnego zarządzania obiektami geologicznymi oraz zrównoważonego rozwoju obszarów otaczających te obiekty. Utworzono bowiem Europejską Sieć Geoparków, a podobne inicjatywy podjęto także w Chinach (Zhao Xun et al. 2004) i w Szwajcarii (Reynard et al. 2004). Inicjatywa tworzenia geoparków Nowa inicjatywa ochrony dziedzictwa Ziemi przy współpracy krajów europejskich pojawiła się w roku 1996, w czasie XXX-tego Międzynarodowego Kongresu Geologicznego w Pekinie, a dokładniej na sympozjum poświęconym ochronie dziedzictwa geologicznego. Uznano wtedy, że środowisko naukowe nie posiada dostatecznych wpływów i środków by 15

17 European Geoparks Network przeforsować zasadę zrównoważonego zarządzania dziedzictwem geologicznym i że potrzebne jest silne poparcie i czynny udział społeczności lokalnych. Dlatego przedstawiciele czterech obszarów chronionych, reprezentujących szczególnie cenne obiekty dziedzictwa geologicznego i geomorfologicznego w Europei: Reserve Geologique de Haute-Provence (Francja), Petrified Forest of Lesvos (Grecja), Geopark Gerolstein/Vulkaneifel (Niemcy) i Maestrazgo Cultural Park (Hiszpania), zawarli porozumienie o ponadnarodowej współpracy dla zrównoważonego rozwoju tych obszarów, opartego na ochronie i promocji dziedzictwa Ziemi, przy wsparciu programu LEADER II Unii Europejskiej. Wymienione wyżej cztery obszary chronione reprezentują tereny wiejskie. Obok ważnych obiektów geologicznych podziwiać tam można piękno przyrody, a ponadto posiadają one znaczny potencjał kulturowy i zbliżone charakterystyki socjo-ekonomiczne. Wszystkie odczuwają skutki powolnego rozwoju gospodarczego, bezrobocia i emigracji. Stąd borykający się z podobnymi problemami przedstawiciele organów zarządzających zasobami geologicznymi, parkami przyrody i muzeami zdecydowali się podjąć współpracę w badaniach naukowych, organizować spotkania i wycieczki terenowe oraz dzielić się informacjami, doświadczeniami i metodami działania, stosowanymi w ochronie obiektów geologicznych i krajobrazu, w organizacji geoturystyki i działalności edukacyjnej oraz w promocji dziedzictwa Ziemi. Analiza właściwości, perspektyw i problemów każdego obszaru pozwoliła zdefiniować wspólną strategię działania, skoncentrowaną na geoturystyce. Ogromna praca wykonana w latach następnych doprowadziła do zdefiniowania koncepcji Geoparku Europejskiego i do ustanowienia w czerwcu roku 2000 Europejskiej Sieci Geoparków (European Geoparks Network, EGN). Nowa koncepcja połączyła wysiłki środowiska naukowego, zmierzające do ochrony obiektów geologicznych z priorytetowymi zadaniami rozwoju obszarów, na których obiekty te występują i z potrzebami społeczności lokalnych, zamieszkujących tereny chronione. Podstawą działania było przekonanie, że prawdziwy, zrównoważony rozwój osiągnąć można poprzez ochronę i promocję dziedzictwa Ziemi połączone z działalnością naukową, edukacyjną i turystyczną. Co więcej, zrównoważony rozwój obszarów uznano za warunek sukcesu strategii ochrony. Główne wytyczne tej działalności pozostawały w zgodzie ze wskazaniami, przyjętymi przez Division of Earth Sciences UNESCO dla programu geoparków UNESCO. Idea tworzenia takich parków pojawiła się w roku 1997, ale ostatecznie nie została wprowadzona w życie. Europejska Sieć Geoparków Podstawą prawną istnienia Europejskiej Sieci Geoparków (EGN) jest umowa podpisana w czasie spotkania na wyspie Lesbos w Grecji, w czerwcu roku Ma ona na celu ochronę europejskiego dziedzictwa Ziemi oraz promocję idei zrównoważonego rozwoju obszarów chronionych poprzez geoturystykę (Zouros et al., 2003; Zouros, 2004). Od początku istnienia EGN członkowie-założyciele uznali też, że inicjatywa musi być otwarta dla innych obszarów w Europie, gdzie podziela się zasady obowiązujące w EGN, że EGN musi posiadać demokratyczną strukturę oraz przejrzyste wytyczne działania i procedury przyjmowania nowych członków. Deklaracja określiła też główne cechy i kryteria, jakie musi spełnić obszar chroniony by zostać członkiem EGN. Głównym zadaniem EGN jest wielostronna i dwustronna współpraca w zakresie ochrony dziedzictwa Ziemi, rozwijanie geoturystyki i działalności geo-edukacyjnej oraz promowanie zrównoważonego obszarów objętych ochroną. Od swego powstania w roku 2000 EGN szybko się rozwijała, przy wydatnym wsparciu UE i UNESCO. W roku 2007 obejmowała już 32 obszary chronione w 13 krajach Europy (Francja, Niemcy, Grecja, Hiszpania, Włochy, Irlandia, Anglia, Rumunia, Czechy, Portugalia, Norwegia i Chorwacja Fig. 1). Dowodzi to potrzeby i użyteczności takiej współpracy, która pozwala na dzielenie się doświadczeniami i metodami działania, łączącymi ochronę dziedzictwa geologicznego ze zrównoważonym wzrostem przy pomocy geoturystyki i przynoszącymi korzyści lokalnym społecznościom. Światowa Sieć Geoparków W lutym 2004 roku UNESCO ustanowiła Światową Sieć Geoparków (Global Geopark Network, GGN) jako ogólnoświatowe forum współpracy pomiędzy geoparkami. GGN stawia sobie za cel zachowanie nienaruszonego środowiska naturalnego, edukację społeczeństw w zakresie szeroko rozumianych nauk o Ziemi oraz wspieranie zrównoważonego rozwoju ekonomicznego lokalnych społeczności. Opierając się na ocenie działalności istniejących już geoparków Międzynarodowa Grupa Ekspertów UNESCO zdecydowała włączyć do GGN 17 geoparków europejskich i 8 chińskich (Eder and Patzak, 2004; Zouros, 2004). Ponadto UNESCO ustanowiła uprzywilejowane partnerstwo z EGN, co wyraża się tym, że wnioski o przyjęcie nowych członków do GGN zgłaszane są poprzez EGN. W ramach swojej działalności GGN zorganizowała w Pekinie I Międzynarodową Konferencję Geoparków (czerwiec, 2004). Kolejne konferencje organizowane były co dwa lata, przy wsparciu UNESCO, Międzynarodowej Unii Nauk Geologicznych (International Union of Geological Sciences, IUGS), Międzynarodowej Unii Geograficznej (International Geographical Union, IGU) oraz EGN. Dotychczas odbyła się jeszcze II Międzynarodowa Konferencja Geoparków w Belfaście (2006), zorganizowana przy współpracy Służby Geologicznej Irlandii Północnej i Geoparku Marble Arch Caves. III Międzynarodowa Konferencja Geoparków odbędzie się w czerwcu 2008 roku, w Geoparku Terra Vita w Osnabrueck, w Niemczech. Konferencje te stanowią doskonałe forum wymiany doświadczeń. Od momentu założenia GGN rozwinęła się znacznie i liczyła w listopadzie 2007 roku 53 członków w krajach Unii Europejskiej oraz w Chinach, Iranie, Brazylii i Malezji. Ponadto inicjatywę tworzenia geoparków podjęto w wielu krajów świata: Australii, Finlandii, na Węgrzech, w Indiach, Indonezji, Japonii, Korei, Meksyku, Maroku, Namibii, na Filipinach, w Polsce, Słowenii, Pd. Afryce, Tanzanii, Tunezji, Turcji i Wietnamie. Ochrona i zrównoważony rozwój obiektów dziedzictwa Ziemi oraz georóżnorodności poprzez tworzenie geoparków odpowiada celom Agendy 21, przyjętej na konferencji w Rio de Janeiro w roku 1992 i potwierdzonej na konferencji UN- CED w Johannesburgu, w roku Geologia i krajobraz 16

18 European Geoparks Network mają głęboki wpływ na społeczeństwa, cywilizacje i kulturową różnorodność naszej planety. Inicjatywa tworzenia geoparków nadała nowy wymiar Konwencji o ochronie światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego z roku 1972 poprzez połączenie rozwoju społecznego, ekonomicznego i kulturowego z ochroną środowiska naturalnego (UNESCO, 2006). Definicja geoparku Definicja ta jest wynikiem długiej dyskusji na temat właściwości, struktury i funkcji takiej instytucji. Ostatecznie ustalono, że geopark europejski to obszar, który łączy ochronę i promocję dziedzictwa geologicznego ze zrównoważonym wzrostem. Geopark musi posiadać obiekty dziedzictwa geologicznego o szczegółnych cechach geologicznych, mineralogicznych, geomorfologicznych, paleontologicznych i/lub geograficznych. Obiekty geologiczne muszą być szczególnie cenne pod względem wartości naukowej, estetycznej i edukacyjnej, a także rzadkości występowania. Większość obiektów musi reprezentować dziedzictwo geologiczne, ale geopak musi posiadać także obiekty archeologiczne, ekologiczne, zabytkowe i/lub kulturowe. Zarządzający każdym geoparkiem muszą promować strategię zrównoważonego wzrostu swojego obszaru. Geopark musi posiadać wytyczone granice, a wielkość obszaru chronionego musi być wystarczająca dla podjęcia efektywnej działalności gospodarczej. Obiekty geologiczne na terenie geoparku muszą być połączone siecią dróg, chronione i odpowiednio zarządzane. Geopark jest zobowiązany chronić dziedzictwo geologiczne, dlatego niedopuszczalne jest niszczenie czy handel obiektami geologicznymi. Geopark europejski musi posiadać jasno zdefiniowaną strukturę zarządzania, zorganizowaną zgodnie z prawodawstwem krajowym, która jest w stanie realizować politykę ochrony i zrównoważonego wzrostu. Geopark europejski musi odgrywać aktywną rolę w rozwoju ekonomicznym regionu poprzez promocję dziedzictwa geologicznego i rozwój geoturystyki. Musi współpracować z lokalnymi przedsiębiorstwami w promocji i tworzeniu nowych produktów turystycznych związanych z dziedzictwem geologicznym. Jednym z głównych celów, jakie stawiają sobie wszystkie geoparki europejskie jest ulepszanie i rozszerzanie sposobów ochrony, zabezpieczania i promocji obiektów geologicznych i geomorfologicznych, znajdujących się ich terenach. W tym celu geoparki stale eksperymentują, rozwijają i ulepszają swoje metody działania oraz wspierają badania naukowe w różnych gałęziach nauk o Ziemi. Geoparki europejskie starają się upowszechniać w społeczeństwach uznanie znaczenia ochrony i zabezpieczania unikalnego dziedzictwa Ziemi w celu zachowania go dla przyszłych pokoleń, prowadzą akcję uświadamiania opinii publicznej problemów, jakimi zajmują się nauki geologiczne i nauki o środowisku naturalnym. Geoparki odgrywają aktywną rolę w organizowaniu i realizacji przedsięwzięć edukacyjnych dotyczących nauk o Ziemi, środowiska naturalnego i zrównoważonego rozwoju. Geoparki muszą wywierać wpływ na region, w którym działają, szczególnie na warunki życia mieszkańców i stan środowiska. Celem tych działań jest akceptacja przez lokalne społeczności znaczenia chronionego dziedzictwa i aktywne uczestnictwo kulturowym rozwoju regionu. Geopark europejski musi także uczestniczyć w rozwoju EGN, jego działania muszą być spójne i skoordynowane z działaniami innych geoparków, szczególnie w zakresie tworzenia wspólnych pakietów informacyjnych i nowych produktów turystycznych związanych z dziedzictwem geologicznym. Struktura Europejskiej Sieci Geoparków Europejska Sieć Geoparków działa na zasadach demokratycznych i kierowana jest przez przedstawicieli wszystkich wchodzących w jej skład geoparków. EGN posiada dwa organy zarządzające: Komitet Koordynacyjny (Coordination Committee, CC), odpowiedzialny za bezpośrednie działania i zarządzanie siecią oraz Komitet Doradczy (Advisory Committee, AC) odpowiedzialny za doradzanie w zakresie rozwoju i rozszerzania sieci oraz utrzymania wysokich standardów działania. Komitet Koordynacyjny (CC) zarządza siecią na zasadach współpracy partnerskiej. W jego skład wchodzi po dwóch przedstawicieli każdego geoparku członkowskiego. Jeden jest specjalistą w zakresie ochrony dziedzictwa geologicznego, drugi jest ekspertem w dziedzinie rozwoju lokalnego. Siedzibą CC jest Réserve Géologique de Haute Provence we Francji. Członkowie CC spotykają się regularnie, co najmniej dwa razy do roku, za każdym razem w innym geoparku, by przedyskutować postępy w działaniu Sieci. CC bada wnioski o przyjęcie do EGN i posiada uprawnienia do nadawania statusu Geoparku Europejskiego. Każdy członek EGN zobowiązany jest do złożenia na miesiąc przed każdym spotkaniem CC krótkiego sprawozdania, podsumowującego działalność swojego geoparku w czasie, jaki upłynął od poprzedniego spotkania. Nowi członkowie składają sprawozdanie z okresu od przyznania członkostwa do pierwszego spotkania CC. Raport powinien zawierać szczegółowy opis prowadzonych działań, akcji i projektów na terenie geoparku oraz opis działań, realizowanych w ramach Sieci. Komitet Doradczy (AC) tworzy 11 specjalistów z dziedzin zrównoważonego rozwoju i ochrony dziedzictwa geologicznego. W jego skład wchodzą przedstawiciele geoparkówzałożycieli EGN, wybrani członkowie Komitetu Koordynacyjnego oraz przedstawiciele instytucji zajmujących się ochroną dziedzictwa geologicznego (UNESCO, International Union of Geological Sciences IUGS, World Conservation Union IUCN). Komitet doradza we wszystkich sprawach związanych z przyjmowaniem nowych czlonków i włączaniem nowych obszarów do EGN. Koordynator i jego Zastępca. Członkowie CC wybierają spośród siebie Koordynatora i jego Zastępcę. Ich zadaniem jest koordynowanie funkcjonowania i rozwoju EGN oraz reprezentowanie sieci na forum międzynardowym. Kadencja trwa 2 lata, nie ma ograniczen co do wyboru na kilka kadencji. Obecnie (od marca 2007) Korodynatorem EGN jest Nickolas Zouros, a Zastępcą Patrick Mc Keever. Biuro Koordynacyjne jest oficjalną komórką kontaktową EGN. Zajmuje się udzielaniem informacji o EGN i działa jako wstępny punkt kontaktowy dla wnioskujących o członkostwo EGN. Pracą biura kieruje obecnie Pani Sylvie Giraud. 17

19 European Geoparks Network Eksperci i Grupy Robocze. Na spotkaniach CC tworzone są grupy robocze, liczące 5-6 osób zgłaszających się na ochotnika, których zadaniem jest wypracowanie stanowiska Sieci w dyskutowanej sprawie. Eksperci natomiast to członkowie CC zgłaszający się do opracowania konkretnego problemu, koordynowania dyskusji na dany temat lub koordynowania akcji prowadzonej przez EGN. Eksperci i grupy robocze mają ogromne znaczenia dla wzmacniania współpracy w EGN. Wszyscy członkowie CC mają obowiązek aktywnego działania w grupach lub podejmowania zadań ekspertów. EGN posiada wspólne logo zarejestrowanie we wszystkich krajach europejskich. Członkowie EGN mają prawo używania logo w korespondencji, materiałach promocyjnych i innych produktach, ale wytworzonych tylko przez dany geopark. Mogą także używać logo GGN. Nazwa European Geopark może być umieszczona w oficjalnej nazwie geoparku. Współpraca z UNESCO W kwietniu 2001 roku podpisane zostało oficjalne porozumienie o współpracy pomiędzy EGN i UNESCO (Division of Earth Sciences), zgodnie z którym EGN jest odpowiedzialna za tworzenie geoparków w Europie. Przedstawiciel UNESCO jest członkiem Komitetu Koordynacyjnego i Komitetu Doradczego EGN z prawem veta w stosunku do podejmowanych decyzji. Drugie porozumienie (tzw. Deklaracja Madonie ) podpisane zostało w październiku roku 2004, w Geoparku Madonie na Sycylii. Na jego mocy każdy nowy obszar starający się o członkostwo Światowej Sieci Geoparków Narodowych UNESCO musi złożyć komplet dokumentów w Biurze Koordynacyjnym EGN. Działalność Europejskiej Sieci Geoparków W swojej działalności EGN zachęca członków do podejmowania wspólnych działań: spotkań, wystaw, akcji edukacyjnych i geoturystycznych, publikacji i akcji promocyjnych. Większość tych przedsięwzięć jest refundowana przez UE (programy LEADER, INTERRED, EQUAL i inne). Konferencje EGN są organizowane raz do roku przez kolejne geoparki należące do Sieci. Są one otwarte dla zarówno dla pracowników geoparków, jak i dla naukowców, managerów i specjalistów zajmujących się ochroną przyrody nieożywionej, geoturystyką i rozwojem lokalnych społeczności. W I Konferencji EGN, która odbyła się w listopadzie 2000 roku w Geoparku Maestrazgo, w Hiszpanii uczestniczyli przedstawiciele ponad 20 geoparków. Zostali oni poproszeni o złożenie wniosków o przyjęcie do EGN, a następnie ogłoszono rozpoczęcie procedury kwalifikacyjnej. W rezultacie, na kolejnej konferencji, która odbyła się w roku 2001 na Wyspie Lesbos w Grecji, przyjęto 8 nowych członków. Kolejne konferencje zorganizowano w geoparkach: Kamptal (Austria, 2002), Psiloritis na Krecie (2003), Madonie na Sycylii (2004), Lesvos Petrified Forest w Grecji (2005) i w North West Highlands w Szkocji (2007). Konferencje pozwalają na wzajemne poznanie się przedstawicieli geoparków, zaprezentowanie bieżącej działalności i nowych pomysłów akcji edukacyjnych i geoturystycznych, przedsięwzięć zmierzających do rozwoju lokalnych społeczności oraz na zdefiniowanie wspólnych strategii w dziedzinie ochrony obiektów geologicznych oraz dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. Europejski Tydzień Geoparków jest rodzajem festiwalu, organizowanego jednocześnie we wszystkich geoparkach należących do EGN w ostatnim tygodniu maja i pierwszym tygodniu czerwca. Po raz pierwszy zorganizowano Tydzień w roku Program dostępny jest na stronie internetowej EGN oraz we wszystkich punktach informacji turystycznej w każdym geoparku. Obejmuje on: prezentację przyrody i dziedzictwa kulturowego geoparku, uświadamianie zwiedzającym, szczególnie młodzieży, konieczności ochrony i zachowania europejskiego dziedzictwa przyrody poprzez wycieczki z przewodnikami i inne formy działalności edukacyjnej, prezentację innych geoparków należących do EGN, aby umożliwić turystom lepsze zrozumienie różnorodności europejskiego dziedzictwa Ziemi. Wymiana wiedzy i doświadczeń: EGN rozwija i upowszechnia wśród swoich członków nowe, holistyczne metody zarządzania geoparkami oraz opracowuje strategie ochrony przyrody i plany różnych akcji, łączące elementy przyrody ożywionej i nieożywionej, krajobraz i dziedzictwo kulturowe. Wymiana wiedzy i doświadczeń odbywa się poprzez organizowane warsztaty, seminaria oraz wizyty tematyczne. Warsztaty i seminaria pozwalają zdefiniować realistyczne strategie (z uwzględnieniem dyrektyw i przepisów UE), pozwalające usprawnić pracę organów zarządzających ochroną ważnych i/lub zagrożonych obiektów oraz włączyć lokalne społeczności do działań na rzecz zrównoważonego wzrostu gospdarczego i uświadamiać im znaczenie ochrony walorów krajobrazu i obiektów dziedzictwa Ziemi. Geoparki rozwijają różne sposoby działania, służące ochronie obiektów geologicznych i innych obiektów przyrody, zarządzaniu zasobami przyrody, propagowaniu racjonalnej turystyki i innowacji w dziedzinie promocji obszarów poprzez ośrodki informacji turystycznej, eko-muzea, nowe techniki zabezpieczania obiektów, zarządzanie zbiorami muzealnymi, kursy szkoleniowe, eksperymentalne imprezy edukacyjne i zestawy eksponatów muzealnych, materiały informacyjne i edukacyjne dostępne na miejscu, festiwale sztuki i targi produktów lokalnych, międzynarodowe akcje edukacyjne i działania na rzecz rozwoju lokalnych społeczności. Najlepsze wzory upowszechniane w materiałach tworzonych przez geoparki pomagają lokalnym społecznościom, instytucjom i osobom odpowiedzialnym za kreowanie polityki ochrony w całej Europie tworzyć atrakcyjne propozycje turystyczne, zgodne z zasadą ochrona poprzez użytkowanie, wspomagać rozwój regionów i budować świadomość ważności europejskiego dziedzictwa przyrody. Wymiana wizyt osób zarządzających geoparkami pozwala budować współpracę i zrozumienie, dzielić się wiedzą i doświadczeniami, znajdować nowe źródła informacji, tworzyć nowe produkty geoturystyczne i edukacyjne, uświadamiać zarządzającym konieczność tworzenia takich produktów oraz zdobywać wartościowe doświadczenia osobiste poprzez wymianę wartości kulturowych, praktycznych rozwiązań problemów i wzajemne zrozumienie. 18

20 European Geoparks Network Wymiana wystaw: w celach promocyjnych EGN wykorzystuje wiele możliwości wymiany pomiędzy geoparkami okresowych ekspozycji tematycznych. Przyczyniają się one do upowszechniania znaczenia dziedzictwa Ziemi w Europie, ułatwiają wzajemne zrozumienie i kreują korzystny obraz partnerów. Przykładem takiej wystawy jest ekspozycja znajdująca sie w Reserve Geologique du Haute Province we Francji, zorganizowana z udziałem wszystkich geoparków-członków EGN. Inny przykład to wystawa pt. The plants of the ancient games: from the first fossils to the wining trophies zorganizowana w roku 2004 przez geopark na Wyspie Lesbos w Grecji, a pokazująca okazy paleobotaniczne, fotografie oraz zabytki i dokumenty ilustrujące rozwój mitologii. Geopark Reserve Geologique du Haute Province we Francji przygotował wystawę na temat dinozaurów, których skamieniałości znaleziono w regionie. Pokazano skamieniałości i rekonstrukcje zwierząt, przygotowano tablice informacyjne, fotografie, itp. Poprzez takie wystawy geoparki zyskują popularność, do czego przyczyniają się artykuły w prasie lokalnej i centralnej, audycje telewizyjne, oficjalne ceremonie otwarcia z udziałem znanych osobistości, promocyjne postery i wydawnictwa. Działalność edukacyjna: jest to kluczowy element działania geoparków. Geoparki są muzeami geologicznymi na wolnym powietrzu, o wielkim znaczeniu dla programów dydaktycznych z zakresu ochrony środowiska. Oferują znakomite przykłady zależności pomiędzy przyrodą ożywioną i nieożywioną oraz stanowią brakujące dotąd ogniwo łączące ochronę obiektów geologicznych i innych obiektów przyrodniczych. Są naturalnymi laboratoriami, w których uczniowie szkół wszystkich szczebli i studenci uniwersytetów mogą zapoznawać się z naukami o Ziemi. Niezależnie od szerokiej oferty własnych programów edukacyjnych, geoparki są gotowe do współpracy ze szkołami i nauczycielami w organizowaniu wszystkich rodzajów wycieczek tematycznych, a także oferują pomoc logistyczną w organizacji takich pobytów. Przykładami praktycznymi są zestawy dydaktyczne na temat ewolucji życia, historii Ziemi i czasu geologicznego, przygotowane przez Geopark Reserve Geologique in Haute Provence. Istnieje jednak potrzeba wzmocnienia współpracy w programach edukacyjnych, by zachęcić jeszcze więcej szkół do organizowania wycieczek do różnych geoparków. Szkolenia: zawodowe programy szkoleniowe skierowane są szczególnie do bezrobotniej młodzieży. Geopark na Wyspie Lesbos potrzebował wykwalifikowanych pracowników. Wobec tego w roku 2001 utworzono Zawodowe Centrum Szkoleniowe przy Muzeum Historii Naturalnej działającym w geoparku. Do roku 2007 przeprowadzono pięć kursów konserwacji, wydobywania i zabezpieczania skamieniałości oraz organizacji imprez turystycznych i kulturowych, promocji i zarządzania, w których wzięło udział w sumie 108 osób mieszkających w pobliżu geoparku. Z tej grupy 34 osoby pracują lub pracowały w geoparku. Na wiosnę roku 2007 zorganizowano dla 24 osób z regionu trzymiesięczny kurs Techniques of Protection and Conservation of fossils przy współpracy z Geoparkiem Bergstraße Odenwald. Kurs obejmował 240 godzin zajęć w Geoparku na Lesbos, w czasie których omawiano problemy obiektów geologicznych i zabytków przyrody, obszarów chronionych i geoparków, techniki wydobywania i dokumentowania skamieniałości, identyfikacji i dokumentowania obiektów geologicznych, konserwacji skamieniałości oraz zastosowanie GIS do kartowania wystąpień skamieniałości. W Geoparku Bergstraße Odenwald uczestnicy kursu zostali wprowadzeni w geologię obszaru oraz poznali lokalne problemy ochrony środowiska i prowadzone w geoparku programy geoedukacyjne. Odbyli także wycieczkę do Messel Pit, które znajduje się na Liście dziedzictwa przyrody UNESCO. Pracownicy geoparku zademonstrowali techniki konserwacji skamieniałości, które są zupełnie inne od stosowanych w Geoparku Lesbos. Uczestnicy kursu poznali także ekspozycje muzealne i uniwersyteckie oraz sposoby promocji dziedzictwa Ziemi poprzez wycieczki z przewodnikiem i inne programy edukacyjne. Na koniec uczestnicy kursu zaliczyli 160 godzin praktyk. Działania promocyjne: EGN przygotowała cały szereg narzędzi promocyjnych w każdym w geoparków. Są to: strona internetowa EGN: pod adresem znajdują się linki do wszystkich geoparków Sieci. Strona jest zarządzana przez Komitet Koordynacyjny EGN, Magazyn EGN: ukazuje się raz w roku i publikuje artykuły dotyczące działalności Sieci, geoturystyki oraz działań na rzecz ochrony, zabezpieczania obiektów geologicznych i edukacji. Ponadto publikowane są opisy geoparków. Ukazało sie dotąd 5 roczników w nakładzie egzemplarzy każdy, punkty informacyjne EGN znajdują się we wszystkich geoparkach-członkach Sieci. Informują o działalności EGN jako całości i o działaniach poszczególnych geoparków w zakresie ochrony i promocji europejskiego dziedzictwa geologicznego, o atrakcjach geoturystycznych, działalności edukacyjnej, programach i produktach geoturystycznych, oferowanych przez poszczególne geoparki, publikacje: materiały informacyjne i promocyjne: ulotki, postery, afisze, kalendarze, pocztówki publikowane są w wielu językach, promując działalność danego geoparku i całej Sieci. Członkostwo Europejskiej Sieci Geoparków Organizatorzy obszaru, który zamierza zostać członkiem EGN lub którzy chcą się poradzić się w sprawach dotyczących ochrony dziedzictwa geologicznego czy oceny swej działalności na polu geoturystyki mogą skonsultowac się bezpośrednio z Komitetem Koordynacyjnym EGN. Wniosek o przyjęcie do Sieci musi zawierać dossier, przygotowane zgodnie ze standardami EGN, musi być kompletny i złożony przez organizację zarządzającą obszarem, w którym ma zostać utworzony geopark. Wniosek należy przesłać bezpośrednio do Komitetu Koordynacyjnego, na adres: Cellule de coordination du reseau des Geoparks Europeens, Reserve Geologique de Haute-Provence w Digne-les-Bains, Francja. Wniosek musi być zwięzły i wyczerpujący, napisany w dwóch językach: angielskim oraz narodowym i nie może przekraczać objętości 30 stron wraz z załącznikami. Wnioskodawca może poprosić o pomoc ekspertów EGN, np. w udoskonaleniu proponowanych strategii rozwoju geoturystyki. 19