TAJEMNICA ZAWODOWA. Plan wykładu z tajemnicy zawodowej

Transkrypt

1 TAJEMNICA ZAWODOWA radca prawny Jędrzej Klatka Przewodniczący Grupy Roboczej Rady Adwokatur i Stowarzyszeń Prawniczych Europy (CCBE) ds. Modelowych Zasad Etyki Prawników Europejskich opracowano na podstawie materiałów radcy prawnego Zenona Klatki b. Przewodniczącego Komisji Etyki i b. Prezesa KRRP Plan wykładu z tajemnicy zawodowej 1. źródła prawa (Kodeks Etyki, Kodeks CCBE, Regulamin wykonywania zawodu) 2. istota i znaczenie tajemnicy zawodowej 3. kogo obowiązuje czyli zakres podmiotowy 4. od kiedy do kiedy czyli okres obowiązywania 5. co jest objęte tajemnicą czyli zakres przedmiotowy 6. na czym polega dochowanie tajemnicy czyli odmowa zeznań, przeszukanie kancelarii i podsłuch 7. wyjątki od obowiązku dochowania tajemnicy 8. jak zabezpieczyć dokumenty i informacje przed nieuprawionym dostępem? radca prawny Jędrzej Klatka 2 Wszelkie prawa zastrzeżone. 1

2 Kodeks Etyki Radcy Prawnego (KERP) Art. 57 ustawy o radcach prawnych: Do Krajowego Zjazdu Radców Prawnych należy: 7) uchwalanie zasad etyki radców prawnych. UCHWAŁA Nr 3/2014 NADZWYCZAJNEGO KRAJOWEGO ZJAZDU RADCÓW PRAWNYCH z dnia 22 listopada 2014 r. w sprawie Kodeksu Etyki Radcy Prawnego od r. UCHWAŁA VIII KRAJOWEGO ZJAZDU RADCÓW PRAWNYCH nr 5/2007 z dnia 10 listopada 2007 r. w sprawie uchwalenia Kodeksu Etyki Radcy Prawnego UCHWAŁA PREZYDIUM KRRP nr 8/VIII/2010 z r. W SPRAWIE OGŁOSZENIA TEKSTU JEDNOLITEGO KERP Z 2007 R. (KERP 2007) radca prawny Jędrzej Klatka 3 Świadczenie pomocy prawnej za granicą i działalność transgraniczna Art Radca prawny świadczący pomoc prawną za granicą obowiązany jest przestrzegać postanowień Kodeksu, a także zasad etyki zawodowej obowiązujących w państwie goszczącym. 2.Radca prawny jest obowiązany przestrzegać postanowień Kodeksu Etyki CCBE podczas jego działalności transgranicznej, to jest: 1) kontaktów zawodowych radcy prawnego z prawnikami z innych państw członkowskich Rady Adwokatur i Stowarzyszeń Prawniczych Europy (CCBE) oraz 2) działalności zawodowej radcy prawnego na terytorium innego państwa członkowskiego CCBE, niezależnie od tego, czy radca prawny fizycznie się w nim znajduje. radca prawny Jędrzej Klatka 4 Wszelkie prawa zastrzeżone. 2

3 Kodeks Etyki CCBE c. d. UCHWAŁA Nr 8/2010 IX KRAJOWEGO ZJAZDU RADCÓW PRAWNYCH z dnia 6 listopada 2010 r. w sprawie przyjęcia Kodeksu Etyki Prawników Europejskich. 1. Przyjmuje się do stosowania Kodeks etyki Prawników europejskich przyjęty przez Radę adwokatur i stowarzyszeń Prawniczych Europy (ccbe) w dniu 28 października 1988 r. wraz z jego późniejszymi zmianami. 2. Kodeks etyki Prawników europejskich, o którym mowa w 1, jest wiążący dla polskich radców prawnych podczas ich działalności transgranicznej, to jest podczas: (a) wszelkich kontaktów zawodowych radcy prawnego z prawnikami z innych Państw członkowskich ccbe; oraz (b) działalności zawodowej radcy prawnego na terenie innego Państwa członkowskiego ccbe, niezależnie od tego czy radca prawny fizycznie się w nim znajduje od r. radca prawny Jędrzej Klatka 5 Regulamin Wykonywania Zawodu art. 60 ustawy o radcach prawnych: Do zakresu działania Krajowej Rady Radców Prawnych należy: 8) uchwalanie regulaminów: f) dotyczących szczegółowych zasad wykonywania zawodu radcy prawnego. Regulamin Wykonywania Zawodu Radcy Prawnego: 6c4e0b9f ec.pdf radca prawny Jędrzej Klatka 6 Wszelkie prawa zastrzeżone. 3

4 Objaśnienie kolorów Tekst Kodeksu Etyki CCBE lub Modelowych Zasad CCBE Tekst Kodeksu Etyki z 2007 r. Projekt Kodeksu Etyki na Zjazd w 2013 r. (nieuchwalony) Kodeks Etyki Radcy Prawnego z 2014 r. (od r.) Uwagi i komentarze kursywą radca prawny Jędrzej Klatka 7 Kwestie intertemporalne 2 uchwały NADZWYCZAJNEGO KRAJOWEGO ZJAZDU RADCÓW PRAWNYCH nr 3/2014 z r.: Do zdarzeń mających miejsce przed dniem wejścia w życie niniejszej uchwały, zastosowanie mają przepisy dotychczasowe. radca prawny Jędrzej Klatka 8 Wszelkie prawa zastrzeżone. 4

5 Istota tajemnicy zawodowej Istota tajemnicy zawodowej Obowiązek dochowania tajemnicy zawodowej przez radców prawnych jest nierozerwalnie związany z pełnieniem przez nich funkcji zaufania publicznego. Istnienie tego obowiązku, obwarowanego sankcją karną (art. 266 k.k.), stanowi dla osób poszukujących pomocy prawnej gwarancję poufności. [wyrok Trybunału Konstytucyjnego z r. K 41/05] Dochowanie tajemnicy zawodowej jest prawem i obowiązkiem radcy prawnego. Stanowi podstawę zaufania klienta i jest gwarancją praw i wolności obywatelskich. [art.9 KERP 2014r.] radca prawny Jędrzej Klatka 10 Wszelkie prawa zastrzeżone. 5

6 Istota tajemnicy zawodowej c. d. Rota ślubowania składanego przez radcę prawnego ma następujące brzmienie: "Ślubuję uroczyście w wykonywaniu zawodu radcy prawnego przyczyniać się do ochrony i umacniania porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, obowiązki zawodowe wypełniać sumiennie i zgodnie z przepisami prawa, zachować tajemnicę zawodową, postępować godnie i uczciwie, kierując się zasadami etyki radcy prawnego i sprawiedliwości". [art. 27 ust. 1 ustawy] radca prawny Jędrzej Klatka 11 Istota tajemnicy zawodowej c. d. Prawo do prywatności i poufności informacji nie przysługuje radcom prawnym, lecz ich klientom, a na radcach ciąży obowiązek jego respektowania. Obowiązek ten nie jest przywilejem, lecz jest związany z wykonywaniem zawodu. [wyrok Trybunału Konstytucyjnego z r., sygn. akt SK 64/03] radca prawny Jędrzej Klatka 12 Wszelkie prawa zastrzeżone. 6

7 Istota tajemnicy zawodowej c. d. prawnik może prawidłowo wykonywać zawód tylko wtedy, gdy jego klient przedstawi mu fakty i okoliczności w sposób obiektywny. Byłoby to niemożliwe, gdyby klient nie miał zaufania do prawnika i gdyby podawał mu tylko niektóre fakty [szwajcarski adwokat Blass] radca prawny Jędrzej Klatka 13 Istota tajemnicy zawodowej c. d. Tajemnica zawodowa ma znaczenie: do oceny zajęć niedopuszczalnych, do oceny istnienia konfliktu interesów do oceny poprawności informowania o wykonywaniu zawodu i pozyskiwania klienta, do oceny poprawności wykonywania czynności zawodowych drogą elektroniczną radca prawny Jędrzej Klatka 14 Wszelkie prawa zastrzeżone. 7

8 Istota tajemnicy zawodowej c. d. Do podstawowych zasad europejskich zawodów prawniczych należy: Prawo i obowiązek prawnika zachowania poufności na temat spraw klienta i przestrzeganie tajemnicy zawodowej [Karta podstawowych zasad europejskich zawodów prawniczych uchwalona na Sesji Plenarnej Rady Adwokatur i Stowarzyszeń Prawniczych Europy w dniu 25/11/2 6 r.] radca prawny Jędrzej Klatka 15 Istota tajemnicy zawodowej c. d. Dochowanie tajemnicy zawodowej jest prawem i obowiązkiem radcy prawnego. Stanowi podstawę zaufania klienta i jest gwarancją praw i wolności. [art. 9 KERP 2014] radca prawny Jędrzej Klatka 16 Wszelkie prawa zastrzeżone. 8

9 Odpowiedzialność za naruszenie tajemnicy zawodowej Odpowiedzialność karna Kto, wbrew przepisom ustawy lub przyjętemu na siebie zobowiązaniu, ujawnia lub wykorzystuje informację, z którą zapoznał się w związku z pełnioną funkcją, wykonywaną pracą, działalnością publiczną, społeczną, gospodarczą lub naukową, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. [art k. k.] radca prawny Jędrzej Klatka 18 Wszelkie prawa zastrzeżone. 9

10 Odpowiedzialność karna c. d. Kto bez zezwolenia rozpowszechnia publicznie wiadomości z postępowania przygotowawczego, zanim zostały ujawnione w postępowaniu sądowym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. [art k. k.] radca prawny Jędrzej Klatka 19 Zakres podmiotowy tajemnicy zawodowej Wszelkie prawa zastrzeżone. 10

11 Podmiotowy zakres obowiązku dochowania tajemnicy zawodowej Radca prawny powinien wyraźnie zobowiązać osoby współpracujące z nim przy wykonywaniu czynności zawodowych do zachowania poufności w zakresie objętym jego tajemnicą zawodową, wskazując na ich odpowiedzialność prawną związaną z ujawnieniem tajemnicy zawodowej. [22 KERP] Uwagi: Kto, wbrew przyjętemu na siebie zobowiązaniu, ujawnia lub wykorzystuje informację, z którą zapoznał się w związku z wykonywaną pracą, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. [266 1 KK] Obowiązek radcowski nie dotyczy osób wykonujących zawody zaufania publicznego zobowiązanych do zachowania swojej tajemnicy zawodowej. Zobowiązanie osoby współpracującej powinno mieć charakter umowy bądź odrębnego oświadczenia. radca prawny Jędrzej Klatka 21 Podmiotowy zakres obowiązku dochowania tajemnicy zawodowej Tajemnica zawodowa wiąże również aplikanta. Obejmuje ona wiadomości uzyskane zarówno w czasie pracy zawodowej mającej związek z czynnościami pomocy prawnej, jak i w czasie szkolenia praktycznego (np. u patrona, w czasie praktyki w kancelarii, a także przy zastępowaniu radcy prawnego w procesie). Dochowanie tajemnicy zawodowej odnosi się również do obowiązków aplikanta w toku przeszukania. radca prawny Jędrzej Klatka 22 Wszelkie prawa zastrzeżone. 11

12 Podmiotowy zakres obowiązku dochowania tajemnicy zawodowej Radca prawny ma obowiązek podjąć wszelkie niezbędne czynności w celu zapewnienia przestrzegania zakazu ujawniania informacji objętych tajemnicą zawodową radcy prawnego przez osoby niezwiązane tajemnicą zawodową na mocy ustawy, z pomocą których radca prawny wykonuje czynności związane ze świadczeniem pomocy prawnej. [ 6 ust. 1 Regulaminu wykonywania zawodu] radca prawny Jędrzej Klatka 23 Podmiotowy zakres obowiązku dochowania tajemnicy zawodowej Radca prawny przed dopuszczeniem do wykonywania czynności związanych ze świadczeniem pomocy prawnej ma obowiązek wymagać od osób, o których mowa w ust. 1 złożenia pisemnego oświadczenia zawierającego zobowiązanie do przestrzegania obowiązku zachowania w tajemnicy wszelkich informacji, o których dowiedziały się w związku z wykonywaniem tych czynności. Oświadczenie może być złożone na wzorze stanowiącym załącznik do Regulaminu. [ 6 ust. 2 Regulaminu wykonywania zawodu] radca prawny Jędrzej Klatka 24 Wszelkie prawa zastrzeżone. 12

13 Okres obowiązywania tajemnicy zawodowej Okres obowiązywania tajemnicy zawodowej Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie może być ograniczony w czasie. Zobowiązanie do zachowania poufności nie jest ograniczone w czasie. [2.3.3 CCBE] Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej jest nieograniczony w czasie i trwa także po ustaniu stosunku prawnego, na podstawie którego radca prawny świadczył pomoc prawną.[15 KERP 2007] Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie może być ograniczony w czasie i istnieje również po zaprzestaniu wykonywania zawodu. [17 KERP] Uwaga: Pominięto po ustaniu stosunku pracy - uważając, ze jest to już objęte sformułowaniem o nieograniczeniu w czasie. radca prawny Jędrzej Klatka 26 Wszelkie prawa zastrzeżone. 13

14 Okres obowiązywania tajemnicy zawodowej Tajemnicą zawodową objęte są także informacje ujawnione radcy prawnemu przed podjęciem przez niego czynności zawodowych, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że ujawnienie nastąpiło dla potrzeb świadczenia pomocy prawnej i uzasadnione było oczekiwaniem, że radca prawny będzie ją świadczył. [art. 15 ust. 3 KERP 2014] radca prawny Jędrzej Klatka 27 Zakres przedmiotowy tajemnicy zawodowej radca prawny Jędrzej Klatka 28 Wszelkie prawa zastrzeżone. 14

15 Zakres przedmiotowy tajemnicy zawodowej Prawnik zachowa poufny charakter wszelkich informacji, które staną się mu znane w trakcie wykonywania działalności zawodowej. [art Kodeksu Etyki CCBE] radca prawny Jędrzej Klatka 29 Zakres przedmiotowy tajemnicy zawodowej Tajemnica zawodowa obejmuje wszystkie informacje dotyczące klienta i spraw klienta, które zostały ujawnione prawnikowi przez klienta lub które zostały uzyskane przez prawnika w inny sposób w związku z wykonywaniem przez niego czynności zawodowych, niezależnie od źródła takich informacji. [projekt Modelowych Zasad Etyki CCBE] radca prawny Jędrzej Klatka 30 Wszelkie prawa zastrzeżone. 15

16 Zakres przedmiotowy tajemnicy zawodowej Tajemnica zawodowa obejmuje również wszelkie dokumenty oraz korespondencję prawnika, które zostały utworzone lub powstały dla celów związanych udzielaniem porad prawnych lub dla celów będącego w toku lub przyszłego procesu sądowego. [projekt Modelowych Zasad Etyki CCBE] radca prawny Jędrzej Klatka 31 Zakres przedmiotowy tajemnicy zawodowej Radca prawny jest obowiązany zachować w tajemnicy wszystko, o czym dowiedział się w związku z udzieleniem pomocy prawnej. [art 3 ust. 3 ustawy o radcach prawnych] radca prawny Jędrzej Klatka 32 Wszelkie prawa zastrzeżone. 16

17 Zakres przedmiotowy tajemnicy zawodowej Radca prawny zobowiązany jest do zachowania w tajemnicy wszystkiego, o czym dowiedział się w związku z wykonywaniem czynności zawodowych. [12.1 KERP 2007]. radca prawny Jędrzej Klatka 33 Zakres przedmiotowy tajemnicy zawodowej w KERP 2014 Radca prawny jest obowiązany zachować w tajemnicy wszystkie informacje dotyczące klienta i jego spraw, ujawnione radcy prawnemu przez klienta bądź uzyskane w inny sposób w związku z wykonywaniem przez niego jakichkolwiek czynności zawodowych, niezależnie od źródła tych informacji oraz formy i sposobu ich utrwalenia (tajemnica zawodowa). [art. 15 ust. 1 KERP 2014] radca prawny Jędrzej Klatka 34 Wszelkie prawa zastrzeżone. 17

18 Zakres przedmiotowy tajemnicy zawodowej w KERP 2014 Tajemnica zawodowa obejmuje również wszelkie tworzone przez radcę prawnego dokumenty oraz korespondencję radcy prawnego z klientem i osobami uczestniczącymi w prowadzeniu sprawy - powstałe dla celów związanych ze świadczeniem pomocy prawnej. [art. 15 ust. 2 KERP 2014] radca prawny Jędrzej Klatka 35 Zakres tajemnicy zawodowej w KERP według okoliczności pozyskania informacji KERP 2007 KERP 2014 wszystkie uzyskane informacje wszystkiego o czym (radca prawny) się dowiedział. w związku z wykonywaniem czynności zawodowych (więc nie w życiu prywatnym) Brak rozróżnienia na informacje uzyskane od klienta i od osoby trzeciej ujawnione radcy prawnemu przez klienta więc niekoniecznie w związku z wykonywaniem czynności zawodowych, lecz także podczas gry w tenisa i w życiu prywatnym uzyskane w inny sposób w związku z wykonywaniem jakichkolwiek czynności zawodowych, niezależnie od źródła tych informacji - więc uzyskanie nie od klienta Informacje uzyskane przed udzieleniem zlecenia nie były objęte wyraźnym zakazem ujawniania tajemnicy informacje ujawnione radcy prawnemu przed podjęciem przez niego czynności zawodowych, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że ujawnienie nastąpiło dla potrzeb świadczenia pomocy prawnej i uzasadnione było oczekiwaniem, że radca prawny będzie ją świadczył. - początkiem obowiązku nie musi być więc zawarcie umowy. Problemem są też usługi grzecznościowe. radca prawny Jędrzej Klatka 36 Wszelkie prawa zastrzeżone. 18

19 Zakres tajemnicy zawodowej w KERP według źródła ich pochodzenia KERP 2007 KERP 2014 informacje uzyskane przez radcę prawnego 12.2 Informacje wytworzone przez radcę prawnego np. opinie prawne nie były objęte tajemnicą wg. wyroku TK (były inne poglądy) informacje ujawnione radcy prawnemu 15.1 I 15.3 tworzone przez radcę prawnego dokumenty oraz korespondencję radcy prawnego 15.2 (w projekcie KERP 2013 dodano a w szczególności zawierające stanowisko co do prawa) Uwagi: Brak zakazu ujawnienia samego faktu świadczenia pomocy prawnej dla konkretnego klienta. W art. 19 projektu KERP 2013 był zakaz ujawniania faktu udzielenia pomocy prawnej, chyba, że przepis prawa stanowi inaczej lub klient wyraził zgodę. Wyraźnie też zapisano, że w postępowaniu w którym radca zastępuje klienta można ujawniać informacje w zakresie w jakim wynika to z wyraźnej lub dorozumianej woli klienta. radca prawny Jędrzej Klatka 37 Zakres dochowania tajemnicy KERP 2007 KERP 2014 Obowiązek zachowania Dochowanie tajemnicy tajemnicy zawodowej obejmuje zawodowej obejmuje nie tylko nie tylko zakaz ujawnienia zakaz ujawniania informacji i informacji, lecz także skorzystania dokumentów, o których mowa w z nich w interesie własnym, bądź art. 15, ale również zakaz osoby trzeciej skorzystania z nich w interesie własnym lub innej osoby, chyba że przepisy prawa lub Kodeksu stanowią inaczej 16 Zakazem jest objęte także ujawnienie lub skorzystanie z opinii prawnej lub innych dokumentów wytworzonych przez radcę prawnego. radca prawny Jędrzej Klatka 38 Wszelkie prawa zastrzeżone. 19

20 Tajemnica zawodowa pertraktacji ugodowych Tajemnica zawodowa pertraktacji ugodowych Radca prawny obowiązany jest zachować w tajemnicy, także wobec sądu i innych organów orzekających w sprawie, przebieg i treść pertraktacji ugodowych. [12.4 KERP 2007] Radca prawny obowiązany jest zachować w tajemnicy, także wobec sądów i innych organów orzekających w sprawie, przebieg i treść pertraktacji ugodowych, w których brał czynny udział. [21 KERP] Uwagi: Więc nie wszystkich pertraktacji? Ale jakie jest kryterium czynnego udziału?. Wydaje się więc, że można ujawnić sam fakt prowadzenia pertraktacji ugodowych, o ile radca nie brał w nich udziału ale się o nich dowiedział. Z drugiej strony obowiązuje dbałość o dobro klienta (Art. 8 KERP 2014)- więc sytuacja może być zróżnicowana. radca prawny Jędrzej Klatka 40 Wszelkie prawa zastrzeżone. 20

21 Dochowanie tajemnicy Dochowanie tajemnicy Dochowanie tajemnicy zawodowej obejmuje: zakaz ujawniania informacji i dokumentów, zakaz skorzystania z nich w interesie własnym lub innej osoby, chyba że przepisy prawa lub Kodeksu stanowią inaczej. [art. 16 Kodeksu Etyki] radca prawny Jędrzej Klatka 42 Wszelkie prawa zastrzeżone. 21

22 Czy radca prawny odmawia? bycia świadkiem? wydania dokumentu? zeznań? odpowiedzi na pytanie? radca prawny Jędrzej Klatka 43 Dochowanie tajemnicy Tajemnica zawodowa nie zwalnia z obowiązku zeznawania w charakterze świadka, czyli z obowiązku stawienia się na wezwanie i udzielania odpowiedzi o treści nienaruszającej tej tajemnicy. Wymagana jest natomiast odmowa udzielenia odpowiedzi na pytania odnoszące się do okoliczności objętych tą tajemnicą. radca prawny Jędrzej Klatka 44 Wszelkie prawa zastrzeżone. 22

23 Zakaz ujawniania informacji i dokumentów: podczas przeszukania kancelarii + podsłuch w postępowaniu karnym w postepowaniu o wykroczenia w postepowaniu o przestępstwa i wykroczenia skarbowe w postepowaniu cywilnym w postepowaniu administracyjnym w postepowaniu podatkowym w postepowaniu przed sejmowa komisją śledczą radca prawny Jędrzej Klatka 45 Przeszukanie kancelarii Wszelkie prawa zastrzeżone. 23

24 Przeszukanie w Kodeksie Etyki Radca prawny obowiązany jest żądać udziału przedstawiciela samorządu radców prawnych w przeszukaniu, w wyniku którego mogłoby dojść do ujawnienia tajemnicy zawodowej. [art. 18 KERP 2014] radca prawny Jędrzej Klatka 47 Przeszukanie wg Instrukcji OBSIL Zasady postępowania w przypadku przeszukania Kancelarii instrukcja Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji KRRP: doc/zasady_postepowania_w_razie_przeszuka nia_kancelarii.doc radca prawny Jędrzej Klatka 48 Wszelkie prawa zastrzeżone. 24

25 Przedstawiciele OIRP uchwala_w_sprawie_powolania_przedstawicieli.pdf r. pr. Marzena Psonka-Nowak GSM radca prawny Jędrzej Klatka 49 Przeszukanie w kpk W celu ( ) znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie, można dokonać przeszukania pomieszczeń i innych miejsc, jeżeli istnieją uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że ( ) wymienione rzeczy tam się znajdują. [art kpk] Można też dokonać przeszukania osoby, jej odzieży i podręcznych przedmiotów. [art kpk] radca prawny Jędrzej Klatka 50 Wszelkie prawa zastrzeżone. 25

26 Przeszukanie w kpk Przeszukania może dokonać prokurator albo na polecenie sądu lub prokuratora Policja. [art kpk] radca prawny Jędrzej Klatka 51 Przeszukanie w kpk - postanowienie Postanowienie sądu lub prokuratora należy okazać osobie, u której przeszukanie ma być przeprowadzone. W wypadkach nie cierpiących zwłoki, jeżeli postanowienie sądu lub prokuratora nie mogło zostać wydane, organ dokonujący przeszukania okazuje nakaz kierownika swojej jednostki lub legitymację służbową, a następnie zwraca się niezwłocznie do sądu lub prokuratora o zatwierdzenie przeszukania. Postanowienie sądu lub prokuratora w przedmiocie zatwierdzenia należy doręczyć osobie, u której dokonano przeszukania, w terminie 7 dni od daty czynności na zgłoszone do protokołu żądanie tej osoby. O prawie zgłoszenia żądania należy ją pouczyć. [art i 3 kpk] radca prawny Jędrzej Klatka 52 Wszelkie prawa zastrzeżone. 26

27 Przeszukanie w kpk wezwanie do wydania Osobę, u której ma nastąpić przeszukanie, należy przed rozpoczęciem czynności zawiadomić o jej celu i wezwać do wydania poszukiwanych przedmiotów. [art kpk] radca prawny Jędrzej Klatka 53 Przeszukanie w kpk - asysta Podczas przeszukania ma prawo być obecna osoba, u której ma nastąpić przeszukanie oraz osoba przybrana przez prowadzącego czynność. Ponadto może być obecna osoba wskazana przez tego, u kogo dokonuje się przeszukania, jeżeli nie uniemożliwia to przeszukania albo nie utrudnia go w istotny sposób. [art kpk] radca prawny Jędrzej Klatka 54 Wszelkie prawa zastrzeżone. 27

28 Przeszukanie w kpk r. pr. nie jest podejrzanym ani obrońcą Jeżeli ( ) osoba, u której dokonano zatrzymania rzeczy lub u której przeprowadza się przeszukanie, oświadczy, że wydane lub znalezione przy przeszukaniu pismo lub inny dokument zawiera ( ) wiadomości objęte tajemnicą zawodową ( ), organ przeprowadzający czynność przekazuje niezwłocznie pismo lub inny dokument bez jego odczytania prokuratorowi lub sądowi w opieczętowanym opakowaniu [art kpk] radca prawny Jędrzej Klatka 55 Przeszukanie w kpk r. pr. jest obrońcą Jeżeli obrońca lub inna osoba, od której żąda się wydania rzeczy lub u której dokonuje się przeszukania, oświadczy, że wydane lub znalezione w toku przeszukania pisma lub inne dokumenty obejmują okoliczności związane z wykonywaniem funkcji obrońcy, organ dokonujący czynności pozostawia te dokumenty wymienionej osobie bez zapoznawania się z ich treścią lub wyglądem. Jeżeli jednak oświadczenie osoby nie będącej obrońcą budzi wątpliwości, organ dokonujący czynności przekazuje te dokumenty bez odczytania w opieczętowanym opakowaniu sądowi, który po zapoznaniu się z dokumentami zwraca je w całości lub w części osobie, od której je zabrano albo wydaje postanowienie o ich zatrzymaniu dla celów postępowania. [art kpk] radca prawny Jędrzej Klatka 56 Wszelkie prawa zastrzeżone. 28

29 Przeszukanie w kpk r. pr. podejrzanym Tryb przekazania w opieczętowanym opakowaniu prokuratorowi lub sądowi nie obowiązuje w stosunku do pism lub innych dokumentów, które dotyczą tajemnicy zawodowej (..), jeżeli ich posiadaczem jest osoba podejrzana o popełnienie przestępstwa ( ). [art kpk] radca prawny Jędrzej Klatka 57 Przeszukanie w kpk r. pr. podejrzanym W sytuacji, kiedy radca prawny, u którego dokonywane jest przeszukanie, jest osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa, obowiązuje tryb postępowania określony w art k.p.k. Oznacza to, że organ przeprowadzający przeszukanie może otwierać i odczytywać znajdujące się u podejrzanego rzeczy materiały zawierające między innymi tajemnicę zawodową, i wykorzystywać je w postępowaniu karnym. radca prawny Jędrzej Klatka 58 Wszelkie prawa zastrzeżone. 29

30 Przeszukanie w kpk obowiązki r. pr. Pilnować treści protokołu, który powinien być sporządzony niezwłocznie (czas rozpoczęcia i zakończenia przeszukania, asysta przedstawiciela OIRP, zgłoszonych żądań i sprzeciwów, spis zatrzymanych rzeczy i dokumentów, opis dokonanych czynności) Żądać kopii potrzebnych dokumentów Powiadomić klienta radca prawny Jędrzej Klatka 59 Wątpliwości dot. przeszukania Czy można zabrać cały komputer czy tylko kopiować folder danego klienta? Czy można opieczętować i zabrać dokumenty pod nieobecność radcy prawnego? Czy przysługuje roszczenie przeciwko Skarbowi Państwa o odszkodowanie za utratę klientów i reputacji i frustrację związaną ze sposobem prowadzenia przeszukania? radca prawny Jędrzej Klatka 60 Wszelkie prawa zastrzeżone. 30

31 Przeszukanie w kpc Każdy obowiązany jest przedstawić na zarządzenie sądu w oznaczonym terminie i miejscu dokument znajdujący się w jego posiadaniu i stanowiący dowód faktu istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy, chyba że dokument zawiera informacje niejawne. [art kpc] radca prawny Jędrzej Klatka 61 Przeszukanie w kpc Za nieuzasadnioną odmowę przedstawienia dokumentu przez osobę trzecią sąd, po wysłuchaniu jej oraz stron co do zasadności odmowy, skaże osobę trzecią na grzywnę. Osoba trzecia ma prawo żądać zwrotu wydatków połączonych z przedstawieniem dokumentu. [art. 251 kpc] radca prawny Jędrzej Klatka 62 Wszelkie prawa zastrzeżone. 31

32 Przeszukanie w kpc Od powyższego obowiązku może uchylić się ten, kto co do okoliczności objętych treścią dokumentu mógłby jako świadek odmówić zeznania albo kto posiada dokument w imieniu osoby trzeciej, która mogłaby z takich samych przyczyn sprzeciwić się przedstawieniu dokumentu. Jednakże i wówczas nie można odmówić przedstawienia dokumentu, gdy jego posiadacz lub osoba trzecia obowiązani są do tego względem chociażby jednej ze stron albo gdy dokument wystawiony jest w interesie strony, która żąda przeprowadzenia dowodu. Strona nie może ponadto odmówić przedstawienia dokumentu, jeżeli szkoda, na którą byłaby przez to narażona, polega na przegraniu procesu. [art kpc] radca prawny Jędrzej Klatka 63 Podsłuch (tzw. kontrola operacyjna) Wszelkie prawa zastrzeżone. 32

33 Podsłuch (tzw. kontrola operacyjna) Przy wykonywaniu czynności operacyjno-rozpoznawczych, podejmowanych przez Policję w celu zapobieżenia, wykrycia, ustalenia sprawców, a także uzyskania i utrwalenia dowodów ściganych z oskarżenia publicznego, umyślnych przestępstw określonych w art. ( ) Kodeksu karnego, gdy inne środki okazały się bezskuteczne albo będą nieprzydatne, sąd okręgowy może, w drodze postanowienia, zarządzić kontrolę operacyjną, na pisemny wniosek Komendanta Głównego Policji albo Komendanta CBŚP, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody Prokuratora Generalnego, albo na pisemny wniosek komendanta wojewódzkiego Policji, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody prokuratora okręgowego właściwego ze względu na siedzibę składającego wniosek organu Policji. [art. 19 ust. 1 ustawy o Policji] radca prawny Jędrzej Klatka 65 Podsłuch (tzw. kontrola operacyjna) Przy wykonywaniu czynności operacyjno-rozpoznawczych, podejmowanych przez ABW w celu rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw szpiegostwa, terroryzmu, godzących w podstawy ekonomiczne państwa, korupcji osób pełniących funkcje publiczne, w zakresie produkcji i obrotu towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, nielegalnego wytwarzania, posiadania i obrotu bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi, bronią masowej zagłady oraz środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi, gdy inne środki okazały się bezskuteczne albo będą nieprzydatne, sąd, na pisemny wniosek Szefa ABW, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody Prokuratora Generalnego, może, w drodze postanowienia, zarządzić kontrolę operacyjną. [art. 27 ust. 1 ustawy o o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu] radca prawny Jędrzej Klatka 66 Wszelkie prawa zastrzeżone. 33

34 Podsłuch (tzw. kontrola operacyjna) Przepisy art. 19 ustawy o Policji, art. 9e ustawy o SG, art. 36c ustawy o kontroli skarbowej, art. 31 ustawy o ŻW, art. 27 ustawy o ABW, art. 17 ustawy o CBA oraz art. 31 ustawy o SKW nie wyłączają z kręgu podmiotów poddanych kontroli operacyjnej takich osób, od których pozyskanie informacji objętych tajemnicą radcy prawnego podlega zakazom dowodowym, w zakresie objętym zakazami". [wyrok TK K 23/11 z ] radca prawny Jędrzej Klatka 67 Podsłuch (tzw. kontrola operacyjna) ustawodawca jest zobowiązany chronić poufność wiadomości przekazywanych w warunkach dyskrecji osobom wykonującym zawody zaufania publicznego znacznie intensywniej niż poufność innych informacji [wyrok TK K 23/11 z ] radca prawny Jędrzej Klatka 68 Wszelkie prawa zastrzeżone. 34

35 Podsłuch (tzw. kontrola operacyjna) Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw - Druk nr 3765: radca prawny Jędrzej Klatka 69 Odmowa zeznań Wszelkie prawa zastrzeżone. 35

36 Zakaz powoływania na świadka Radca prawny nie może zgłaszać wniosku dowodowego o przesłuchanie w charakterze świadka innego radcy prawnego lub innej osoby, z którą radca prawny może na podstawie przepisów prawa wspólnie wykonywać zawód - dla ustalenia okoliczności objętych ich obowiązkiem dochowania tajemnicy zawodowej. [20 KERP] Uwaga Dotyczy adwokatów, prawników zagranicznych, doradców podatkowych, rzeczników patentowych (również aplikantów- bo ich też obowiązuje tajemnica zawodowa) radca prawny Jędrzej Klatka 71 Konsekwencje odmowy zeznań w kpk 1.Na świadka, biegłego, tłumacza lub specjalistę, który bez należytego usprawiedliwienia nie stawił się na wezwanie organu prowadzącego postępowanie albo bez zezwolenia tego organu wydalił się z miejsca czynności przed jej zakończeniem, można nałożyć karę pieniężną w wysokości do złotych. 1a. Przepis 1 stosuje się odpowiednio do obrońcy lub pełnomocnika, w wypadkach szczególnych ze względu na ich wpływ na przebieg czynności; w postępowaniu przygotowawczym karę pieniężną, na wniosek prokuratora, nakłada sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie. [285 KPK] radca prawny Jędrzej Klatka 72 Wszelkie prawa zastrzeżone. 36

37 Odmowa zeznań w kodeksie postępowania o wykroczenia Sąd nie może zwolnić jednak od obowiązku zachowania tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu adwokata, radcy prawnego, lekarza lub dziennikarza. [art kpw] radca prawny Jędrzej Klatka 73 Odmowa zeznań w kodeksie karnym skarbowym W postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego. [art kodeksu karnego skarbowego] więc radca prawny może być zwolniony z tajemnicy w postępowaniu o wykroczenie skarbowe, choć nie może być zwolniony z tajemnicy w postępowaniu o wykroczenie radca prawny Jędrzej Klatka 74 Wszelkie prawa zastrzeżone. 37

38 Odmowa przedstawienia dokumentu w kpc Zasada: Każdy obowiązany jest przedstawić na zarządzenie sądu w oznaczonym terminie i miejscu dokument znajdujący się w jego posiadaniu i stanowiący dowód faktu istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy, chyba że dokument zawiera informacje niejawne. [art kpc] radca prawny Jędrzej Klatka 75 Odmowa przedstawienia dokumentu w kpc Wyjątek od zasady: Od powyższego obowiązku może uchylić się ten, kto co do okoliczności objętych treścią dokumentu mógłby jako świadek odmówić zeznania albo kto posiada dokument w imieniu osoby trzeciej, która mogłaby z takich samych przyczyn sprzeciwić się przedstawieniu dokumentu. Jednakże i wówczas nie można odmówić przedstawienia dokumentu, gdy jego posiadacz lub osoba trzecia obowiązani są do tego względem chociażby jednej ze stron albo gdy dokument wystawiony jest w interesie strony, która żąda przeprowadzenia dowodu. Strona nie może ponadto odmówić przedstawienia dokumentu, jeżeli szkoda, na którą byłaby przez to narażona, polega na przegraniu procesu. [art kpc] radca prawny Jędrzej Klatka 76 Wszelkie prawa zastrzeżone. 38

39 Odmowa odpowiedzi na pytanie w kpc Świadek może odmówić odpowiedzi na zadane mu pytanie, jeżeli zeznanie mogłoby narazić jego lub jego bliskich, wymienionych w paragrafie poprzedzającym, na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej. [art kpc] radca prawny Jędrzej Klatka 77 Odmowa zeznań w kpc Za nieuzasadnioną odmowę zeznań lub przyrzeczenia sąd, po wysłuchaniu obecnych stron co do zasadności odmowy, skaże świadka na grzywnę. [art kpc] radca prawny Jędrzej Klatka 78 Wszelkie prawa zastrzeżone. 39

40 Odmowa zeznań w kpa Świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub bliskich wymienionych w 1 na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej. [art kpa] radca prawny Jędrzej Klatka 79 Odmowa zeznań w kpa Nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z wyjątkiem małżonka strony, wstępnych, zstępnych i rodzeństwa strony oraz jej powinowatych pierwszego stopnia, jak również osób pozostających ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. [art kpa] radca prawny Jędrzej Klatka 80 Wszelkie prawa zastrzeżone. 40

41 Odmowa zeznań w Ordynacji podatkowej Świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, gdy odpowiedź mogłaby ( ) spowodować naruszenie obowiązku zachowania ustawowo chronionej tajemnicy zawodowej. [art Ordynacji podatkowej] radca prawny Jędrzej Klatka 81 Odmowa zeznań przed sejmową komisją śledczą Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, lekarskiej lub dziennikarskiej mogą być przesłuchane co do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla ochrony ważnych interesów państwa, a zwłaszcza ochrony bezpieczeństwa państwa lub porządku publicznego, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. W celu uzyskania zgody na przesłuchanie osób co do faktów, o których mowa w ust. 1, komisja składa pisemny wniosek do Sądu Okręgowego w Warszawie. [art. 11g ust. 1 i 2 ustawy o sejmowej komisji śledczej] radca prawny Jędrzej Klatka 82 Wszelkie prawa zastrzeżone. 41

42 Odmowa zeznań przed sejmową komisją śledczą Na postanowienie sądu w przedmiocie zezwolenia na przesłuchanie, komisji i osobie wezwanej służy zażalenie, na zasadach określonych w Kodeksie postępowania karnego. Wniesienie zażalenia wstrzymuje wykonanie postanowienia sądu. [art. 11g ust. 3 i 4 ustawy o sejmowej komisji śledczej] radca prawny Jędrzej Klatka 83 Konsekwencje odmowy zeznań W razie naruszenia przez adwokata lub radcę prawnego obowiązków wynikających z przepisów postępowania sądowego, a w szczególności w razie niewykonania postanowień i zarządzeń sądu w wyznaczonym terminie, jeżeli spowodowało to przewlekłość postępowania - sąd lub prezes sądu powinien zawiadomić o tym dziekana okręgowej rady adwokackiej lub dziekana okręgowej izby radców prawnych. [ 83 Regulaminu urzędowania sądów powszechnych Dz.U j.t.] radca prawny Jędrzej Klatka 84 Wszelkie prawa zastrzeżone. 42

43 Wyjątki od obowiązku dochowania tajemnicy zawodowej Wyjątki od obowiązku dochowania tajemnicy zawodowej: pranie brudnych pieniędzy slajd zwolnienie z tajemnicy przez sąd slajd składanie wyjaśnień dziekanowi, wicedziekanowi, rzecznikowi dyscyplinarnemu lub jego zastępcy, sądowi dyscyplinarnemu, wizytatorowi [art. 62 ust. 2 i 3 Kodeksu Etyki] wykonywanie obowiązków w samorządzie [art. 65 Kodeksu Etyki] opinie prawne etatowych radców? (dorozumiana) zgoda klienta? samozwolnienie w obronie własnej? radca prawny Jędrzej Klatka 86 Wszelkie prawa zastrzeżone. 43

44 Pranie brudnych pieniędzy jako 1 wyjątek Pranie brudnych pieniędzy Prawnik ma prawo i obowiązek ujawnić informacje objęte tajemnicą zawodową organom władzy publicznej oraz przed sądem ilekroć wymaga tego obowiązujący przepis prawa (stanowionego lub precedensowego). [Zasady Modelowe CCBE przyjęte r.] radca prawny Jędrzej Klatka 88 Wszelkie prawa zastrzeżone. 44

45 Pranie brudnych pieniędzy Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie dotyczy informacji udostępnianych na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2014 r. poz. 455) - w zakresie określonym tymi przepisami. [art. 3 ust. 6 ustawy o radcach prawnych] radca prawny Jędrzej Klatka 89 Pranie brudnych pieniędzy Radca prawny wykonujący zawód poza stosunkiem pracy w urzędach obsługujących organy administracji rządowej i jednostkach samorządu terytorialnego obowiązany jest do wykonywania obowiązków określonych w przepisach ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. [ 9 Regulaminu wykonywania zawodu] radca prawny Jędrzej Klatka 90 Wszelkie prawa zastrzeżone. 45

46 Pranie brudnych pieniędzy Pranie pieniędzy działania służące ukryciu prawdziwego źródła pochodzenia środków majątkowych poprzez wytworzenie wiarygodnych podstaw ich pochodzenia [K. Buczkowski M. Wojtaszek, Pranie pieniędzy, Warszawa 2001 r., str. 21] Pochodzenie pieniędzy do wyprania: działalność nielegalna działalność legalna, ale nieopodatkowana radca prawny Jędrzej Klatka 91 Pranie brudnych pieniędzy Źródła prawa: Konwencja z Palermo przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej [Dz. U r. Nr 18 poz. 158 z późn. zm.] Dyrektywa 2015/849 z dnia r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu [Dz.U.UE.L ] ustawa z dnia r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu [Dz. U poz. 455 z późn. zm.] radca prawny Jędrzej Klatka 92 Wszelkie prawa zastrzeżone. 46

47 Pranie brudnych pieniędzy instytucja obowiązana Ilekroć w ustawie jest mowa o instytucji obowiązanej - rozumie się przez to notariuszy w zakresie czynności notarialnych dotyczących obrotu wartościami majątkowymi, adwokatów wykonujących zawód, radców prawnych wykonujących zawód poza stosunkiem pracy w urzędach obsługujących organy administracji rządowej i jednostkach samorządu terytorialnego, prawników zagranicznych świadczących pomoc prawną poza stosunkiem pracy, biegłych rewidentów wykonujących zawód, doradców podatkowych wykonujących zawód [art. 2 pkt. 1 lit. n ustawy] radca prawny Jędrzej Klatka 93 Pranie brudnych pieniędzy - transakcja transakcji - rozumie się przez to dokonywane we własnym, jak i w cudzym imieniu, na własny, jak i na cudzy rachunek: a) wpłaty i wypłaty w formie gotówkowej lub bezgotówkowej, w tym przekazy pieniężne, zlecone zarówno na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak i poza nim, b) kupno i sprzedaż wartości dewizowych, c) przeniesienie własności lub posiadania wartości majątkowych, w tym oddanie w komis lub pod zastaw takich wartości, oraz przeniesienie wartości majątkowych pomiędzy rachunkami należącymi do tego samego klienta, d) zamianę wierzytelności na akcje lub udziały; radca prawny Jędrzej Klatka 94 Wszelkie prawa zastrzeżone. 47

48 Pranie brudnych pieniędzy rodzaje transakcji Instytucja obowiązana przeprowadzająca transakcję, której równowartość przekracza euro, ma obowiązek zarejestrować taką transakcję również w przypadku, gdy jest ona przeprowadzana za pomocą więcej niż jednej operacji, których okoliczności wskazują, że są one ze sobą powiązane i zostały podzielone na operacje o mniejszej wartości z zamiarem uniknięcia obowiązku rejestracji. [art. 8 ust. 1 ustawy] radca prawny Jędrzej Klatka 95 Pranie brudnych pieniędzy podejrzana transakcja Instytucja obowiązana przeprowadzająca transakcję, której okoliczności wskazują, że może ona mieć związek z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu, ma obowiązek zarejestrować taką transakcję, bez względu na jej wartość i charakter. [art. 8 ust. 3 ustawy] radca prawny Jędrzej Klatka 96 Wszelkie prawa zastrzeżone. 48

49 Pranie brudnych pieniędzy podejrzana transakcja c. d. Instytucje obowiązane będące adwokatami, radcami prawnymi oraz prawnikami zagranicznymi obowiązek rejestracji podejrzanej transakcji bez względu na jej wartość, wykonują, jeżeli uczestniczą w transakcjach w związku ze świadczeniem klientowi pomocy w planowaniu lub przeprowadzaniu transakcji dotyczących: 1) kupna i sprzedaży nieruchomości lub przedsiębiorstw; 2) zarządzania pieniędzmi, papierami wartościowymi lub innymi wartościami majątkowymi; 3) otwierania rachunków lub zarządzania nimi; 4) organizacji wpłat i dopłat na kapitał zakładowy i akcyjny, organizacji wkładu do tworzenia lub prowadzenia działalności spółek lub zarządzania nimi; 5) tworzenia, działalności przedsiębiorców w innej formie organizacyjnej, a także zarządzania nimi. [art. 8 ust. 3b ustawy] radca prawny Jędrzej Klatka 97 Pranie brudnych pieniędzy - wyjątek od obowiązku informowania o transakcji Obowiązek informowania o transakcjach objętych przepisami ustawy nie dotyczy przypadku, gdy adwokaci, radcowie prawni i prawnicy zagraniczni, biegli rewidenci oraz doradcy podatkowi reprezentują klienta na podstawie pełnomocnictwa procesowego w związku z toczącym się postępowaniem albo udzielają porady służącej temu postępowaniu. [art. 11 ust. 5 ustawy] radca prawny Jędrzej Klatka 98 Wszelkie prawa zastrzeżone. 49

50 Pranie brudnych pieniędzy - obowiązki r. pr. jako Instytucji obowiązanej 1. identyfikacja i weryfikacja tożsamości klienta 2. identyfikacja osób zajmujących eksponowane stanowiska polityczne nie trzeba opracowywać wewnętrznej procedury nie trzeba identyfikować rzeczywistego beneficjenta nie trzeba wyznaczać osoby odpowiedzialnej radca prawny Jędrzej Klatka 99 Pranie brudnych pieniędzy Mirosław Pawełczyk, Rafał Stankiewicz, Obowiązki radców prawnych w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy, wyd. Ośrodek Badań, Studiów i Legislacji KRRP 2011r. radca prawny Jędrzej Klatka 100 Wszelkie prawa zastrzeżone. 50

51 Zwolnienie z tajemnicy zawodowej przez Sąd jako 2 wyjątek Zwolnienie z tajemnicy zawodowej Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy adwokackiej lub radcy prawnego mogą być przesłuchiwane co do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. [art KPK] radca prawny Jędrzej Klatka 102 Wszelkie prawa zastrzeżone. 51

52 Zwolnienie z tajemnicy zawodowej c. d. 2 przesłanki muszą być łącznie spełnione: dobro wymiaru sprawiedliwości nie można inaczej udowodnić decyduje sąd, na posiedzeniu bez udziału stron, w terminie nie dłuższym niż 7 dni od daty doręczenia wniosku prokuratora. [180.2 KPK] Nie ma zwolnienia z tajemnicy obrońcy [178.1 KPK] radca prawny Jędrzej Klatka 103 Zwolnienie z tajemnicy zawodowej c. d. Wniosek o zwolnienie radcy prawnego z dochowania tajemnicy zawodowej jest jawny dla uczestnika postępowania i powinien być doręczony w odpisie świadkowi (radcy prawnemu), którego dotyczy. [post. Sądu Apelacyjnego w Krakowie z r., sygn. akt II AKZ 110/09] radca prawny Jędrzej Klatka 104 Wszelkie prawa zastrzeżone. 52

53 Zwolnienie z tajemnicy zawodowej c. d. nie zwolnił radcy prawnego z obowiązku dochowania tajemnicy uznając, że zwolnienie dokonane przez sąd I instancji nie zostało oparte na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy. Sąd wskazał, że z uwagi na społeczną doniosłość zawodu niedopuszczalne jest traktowanie zwolnienia jako formalności. Konieczne jest wskazanie w uzasadnieniu niemożności ustalenia konkretnych okoliczności na podstawie innych dowodów i to poprzez przywołanie faktów i wynikających z nich wniosków. Rozstrzygniecie sądu nie może być dyskrecjonalne ponieważ podlega kontroli stron oraz nadzorowi instancyjnemu. Sąd dodał także, że dokumenty wskazane we wniosku prokuratora zostały już przedłożone w innych sprawach i można je wypożyczyć. [postanowienie Sądu Okręgowego w Częstochowie z r. sygn. akt VII Kz 423/14] radca prawny Jędrzej Klatka 105 Obowiązek zażalenia na wskazane ustawowo sądowe zwolnienie z tajemnicy zawodowej Radca prawny powinien podejmować wszelkie przewidziane prawem środki dla uniknięcia lub ograniczenia określonego w przepisach prawa zwolnienia go z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej. [19 KERP] Uwagi: Nowy etyczny obowiązek wniesienia zażalenia w każdym przypadku nie spełniania ustawowych przesłanej zwolnienia np. z art. 180 par. 2 KPK, lub niejednoznacznego wskazania zakresu zwolnienia. O takiej sytuacji można i należy powiadamiać dziekana- tak było w projekcie KERP 2013 (ochrona i pomoc samorządu). radca prawny Jędrzej Klatka 106 Wszelkie prawa zastrzeżone. 53

54 Wyjaśnienia i wykonywanie obowiązków w samorządzie jako 3 wyjątek Składanie wyjaśnień Radca prawny wezwany przez dziekana, wicedziekana, rzecznika dyscyplinarnego lub jego zastępcę, sąd dyscyplinarny, a także wizytatorów, obowiązany jest stawić się w wyznaczonym terminie, a w razie zaistnienia przeszkody usprawiedliwić niestawiennictwo. Radca prawny wezwany do złożenia wyjaśnień przez podmioty, o których mowa w ust. 2, w sprawach wynikających z ustawowych zadań samorządu radców prawnych bądź Kodeksu obowiązany jest złożyć wyjaśnienia w wyznaczonym terminie. [art. 62 ust. 2 i 3 Kodeksu Etyki} radca prawny Jędrzej Klatka 108 Wszelkie prawa zastrzeżone. 54

55 Wykonywanie obowiązków w samorządzie Radca prawny, który - wykonując obowiązki powierzone mu w samorządzie - uzyskał wiadomości dotyczące spraw osobistych innego radcy prawnego, może je ujawnić i wykorzystać wyłącznie dla prawidłowej realizacji powierzonych mu tychże obowiązków. [art. 65 Kodeksu Etyki] radca prawny Jędrzej Klatka 109 Opinie prawne etatowych radców (sprawa Akzo Nobel) Wszelkie prawa zastrzeżone. 55

56 Opinie prawne etatowych radców Korespondencja i opinie prawne przygotowane przez prawników zatrudnionych w wewnętrznych działach prawnych przedsiębiorstw nie są objęte tajemnicą zawodową w postępowaniach prowadzonych przez Komisję Europejską na podstawie unijnych przepisów o ochronie konkurencji. [wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z r. sprawa C550/07] Wyrok ten niczego nie zmienił w odniesieniu do obowiązku przestrzegania tajemnicy zawodowej przez samego radcę prawnego wykonującego zawód w stosunku pracy. Wynikający z wyroku obowiązek udostępnienia tych dokumentów odnosi się bowiem nie do prawnika, lecz do dysponenta dokumentów tj. do pracodawcy etatowego prawnika (ang. in-house lawyer). radca prawny Jędrzej Klatka 111 Zgoda klienta na ujawnienie tajemnicy jako 4 wyjątek? Wszelkie prawa zastrzeżone. 56

57 Wyraźna lub dorozumiana zgoda klienta na ujawnienie tajemnicy Prawnik może ujawnić informacje objęte tajemnicą zawodową osobom trzecim, w szczególności organom władzy publicznej oraz przed sądem, jeżeli w ocenie prawnika ich ujawnienie służy interesom klienta, klient wyraził zgodę na ich ujawnienie i żaden obowiązujący przepis prawa (stanowionego ani precedensowego) nie zakazuje ich ujawnienia. [Modelowe Zasady Etyki CCBE] radca prawny Jędrzej Klatka 113 Zgoda klienta nie zwalnia z tajemnicy Tajemnica zawodowa radcy prawnego wyklucza możliwość złożenia przez niego zeznań w charakterze świadka w postępowaniu karnym, bez uprzedniego zwolnienia z powyższej tajemnicy przez sąd w trybie art k.p.k., także wtedy, gdyby miał zeznawać na prośbę swojego klienta i w jego interesie. [postanowienie SN z r. sygn. akt SDI 32/12] radca prawny Jędrzej Klatka 114 Wszelkie prawa zastrzeżone. 57

58 Wyraźna lub dorozumiana zgoda klienta na ujawnienie tajemnicy Wykorzystanie w toku procesu, przy aprobacie klienta, uzyskanych od niego wiadomości, także dokumentów, nie może być rozpatrywane w kategoriach naruszenia przez adwokata obowiązującej go tajemnicy. Zarzut naruszenia tajemnicy zawodowej może być natomiast postawiony, gdy adwokat, wiadomości oraz dokumenty pozyskane przy wykonywaniu obowiązków zawodowych, wykorzysta w innym celu niż związanym z prowadzeniem powierzonej mu sprawy. wyrok SN z r. sygn. SDI 28/07] radca prawny Jędrzej Klatka 115 Wyraźna lub dorozumiana zgoda klienta na ujawnienie okoliczności objętych tajemnica zawodową - projekt na Zjazd w 2013 Radca prawny ujawnia w postepowaniu w którym zastępuje klienta informacje objęte tajemnicą zawodową w zakresie, w jakim wynika to z wyraźnej lub dorozumianej woli klienta. Radca prawny może ujawnić informacje objęte tajemnicą zawodową gdy klient wyrazi na to świadomą zgodę na piśmie, chyba że zakaz ujawniania wynika z odrębnej ustawy. Świadoma zgoda oznacza zgodę wyrażoną po uprzednim wyjaśnieniu przez radcę prawnego proponowanego działania i związanego z tym ryzyka oraz poinformowaniu klienta o możliwościach innego działania i jego skutkach. [NIEPRZYJĘTY projekt KERP na Zjazd w 2013 r.] radca prawny Jędrzej Klatka 116 Wszelkie prawa zastrzeżone. 58

59 Samozwolnienie z tajemnicy zawodowej jako 5 wyjątek? Samozwolnienie z tajemnicy zawodowej Prawnik ma prawo ujawnić informacje objęte tajemnicą zawodową w zakresie niezbędnym dla: (i) obrony prawnika przed sądem, w postępowaniu administracyjnym lub dyscyplinarnym, (ii) dochodzenia roszczeń przeciwko swojemu klientowi. [Zasady Modelowe CCBE przyjęte r.] radca prawny Jędrzej Klatka 118 Wszelkie prawa zastrzeżone. 59

60 Samozwolnienie z tajemnicy zawodowej projekt na Zjazd w 2013 r. 1. Radca prawny przeciwko któremu prowadzone jest postępowanie grożące zastosowaniem sankcji karnych, administracyjnych lub dyscyplinarnych może ujawnić organom prowadzącym postępowanie objęte tajemnicą zawodową informacje w zakresie w jakim, w uzasadnionym przekonaniu, jest to niezbędne dla ochrony jego praw. 2. W przypadku sporu prawnego związanego ze świadczoną pomocą prawną radca prawny może w postepowaniu ujawnić informacje objęte tajemnicą zawodową, ale tylko w zakresie w jakim, w uzasadnionym przekonaniu, jest to niezbędne dla ochrony jego praw. 3. W przypadkach o których mowa w ust. 1 i ust. 2 radca prawny powinien podjąć starania o wyłączenie jawności postepowania. 4. Radca prawny wykonując wynikające z Kodeksu obowiązki wobec organu samorządu zawodowego, a w szczególności korzystając z prawa do złożenia wyjaśnień uprawniony jest do ujawniania w niezbędnym zakresie okoliczności objętych tajemnicą zawodową. [projekt KERP na Zjazd w 2013 r.] radca prawny Jędrzej Klatka 119 Obowiązek zabezpieczenia informacji przed nieuprawnionym dostępem Wszelkie prawa zastrzeżone. 60

61 Obowiązek zabezpieczenia informacji Radca prawny obowiązany jest zabezpieczyć najlepiej jak to możliwe, przed niepowołanym ujawnieniem, informacje o których mowa w art. 9 i art. 12 ust 1. Wykorzystanie środków przekazu nie gwarantujących zachowania poufności w przekazaniu informacji objętych tajemnicą zawodową wymaga uprzedniego powiadomienia o tym klienta. [14 KERP 2007] radca prawny Jędrzej Klatka 122 Obowiązek zabezpieczenia informacji Radca prawny obowiązany jest zabezpieczyć przed niepowołanym ujawnieniem wszelkie informacje objęte tajemnicą zawodową, niezależnie od ich formy i sposobu utrwalenia. Dokumenty i nośniki zawierające informacje poufne należy przechowywać w sposób chroniący je przed zniszczeniem, zniekształceniem lub zaginięciem. Dokumenty i nośniki przechowywane w formie elektronicznej powinny być objęte odpowiednią kontrolą dostępu oraz zabezpieczeniem systemu przed zakłóceniem działania, uzyskaniem nieuprawnionego dostępu lub utratą danych. Radca prawny powinien kontrolować dostęp osób współpracujących do takich dokumentów i nośników. [23 KERP] radca prawny Jędrzej Klatka 123 Wszelkie prawa zastrzeżone. 61