Ilościowa i jakościowa diagnostyka flory bakteryjnej pochwy. VagiStatus

Transkrypt

1 Ilościowa i jakościowa diagnostyka flory bakteryjnej pochwy VagiStatus

2 LACTOBACILLUS SPP. Fizjologiczna mikroflora pochwy odgrywa bardzo ważna rolę w zachowaniu zdrowia kobiety. Wszelkie zmiany mikroflory pochwy lub występujące w niej nieprawidłowości objawiają się w postaci waginozy i mogą przyczynić się do pojawiania stanów zapalnych przewodu moczowo-płciowego, przedwczesnych porodów lub zapalenia w obrębie miednicy [Eschenbach, 1993]. Istotne zagrożenie stanowią zakażenia pochwy i szyjki macicy w położnictwie, gdyż prowadzą one do powikłań infekcyjnych w ciąży, podczas porodu i w połogu. Różnorodne zmiany w składzie flory bakteryjnej pochwy są niejednokrotnie przyczyną wielu chorób narządów płciowych. Najnowsze badania poświęcone drobnoustrojom kolonizującym drogi rodne udowadniają, że częste zmiany składu mikroflory pochwy są bezpośrednią przyczyną nawracających zakażeń dróg moczowych [Gupta et al., 1988] oraz sprzyjają chorobom przenoszonym drogą płciową, w tym przenoszeniu wirusa HIV [Taha et al., 1998]. W związku z tym, bardzo ważną rolę odgrywają metody diagnostyczne pozwalające na określenie składu mikroflory pochwy. PRAWIDŁOWA MIKROFLORA POCHWY W przeciwieństwie do mikroflory przewodu pokarmowego, skład mikroflory pochwy nie jest aż tak złożony. W pochwie zdrowej kobiety przeważają bakterie tlenowe. Liczba bakterii beztlenowych jest znacznie mniejsza niż liczba drobnoustrojów aerobowych [Hillier et al., 1993; Hill et al., 1984]. Najważniejsza dla utrzymania prawidłowych proporcji flory bakteryjnej w pochwie jest obecność pałeczek kwasu mlekowego. Pałeczki z rodzaju Lactobacillus utrzymują kwaśny odczyn w pochwie poprzez wytwarzanie kwasu mlekowego oraz produkcję nadtlenku wodoru, który hamuje namnażanie się patogennych bakterii. Ponadto mają one zdolność przylegania do nabłonka pochwy, chroniąc go w ten sposób przed inwazją innych bakterii. Jak się okazuje w praktyce, dość trudnym zadaniem jest ustalenie jednolitego składu mikroflory pochwy, ponieważ zmienia się on z dnia na dzień. Przeprowadzane badania pokazują, że do zmian mikroflory dochodzi przede wszystkim podczas menstruacji [Pristley et al., 1997]. CFU ph ,0 MIKROFLORA POCHWY W TRAKCIE TRWANIA CYKLU DC Bakterie Lactobacillus Bakterie Lactobacillus produkujące H 2O 2 ph bakterie tlenowe bakterie beztlenowe CFU = jednostki tworzące kolonie DC = dzień cyklu źródło: Instytut Mikroekologii 6,0 4,0 2,0 2

3 W okresie dojrzewania najliczniejszymi i najbardziej istotnymi dla tego procesu bakteriami w pochwie są bakterie Lactobacillus. Uwarunkowane jest to przez poziom estrogenów oraz przez zwiększoną ilość glikogenu. Bakterie Lactobacillus znane są z tego, iż niektóre ich szczepy potrafią wydzielać substancje działające antybakteryjnie, takie jak np.: H 2 O 2 lub bakteriocyny. Oprócz fermentacji glikogenu do kwasu mlekowego (w 50% w postaci mleczanów) bakterie Lactobacillus produkują inhibitory proteaz oraz lactocydynę. Te substancje warunkują utrzymanie prawidłowego ekosystemu pochwy poprzez hamowanie namnażania bakterii beztlenowych. Dzięki tym właściwościom bakterie Lactobacillus są w stanie zahamować rozwój Gardnerella vaginalis, Prevotella bivia, Neisseria gonorrhoeae lub Mycoplasma hominis. Poprzez produkcję kwasu mlekowego, bakterie Lactobacillus przyczyniają sie do zakwaszenia środowiska w pochwie do wartości ph poniżej 4,5, co również utrudnia zagnieżdżanie i rozwój bakterii chorobotwórczych. Prowadzi to do izolacji zaburzeń ze strony niepożądanych bakterii chorobotwórczych. Dodatkowo bakterie Lactobacillus stymulują układ immunologiczny [Boris et al., 1998]. W najnowszych publikacjach naukowych poświęconych bakteriom Lactobacillus pokazano, że kobiety ciężarne, u których w trakcie trwania ciąży dochodzi do komplikacji wykazują zmniejszoną liczbę bakterii Lactobacillus produkujących H 2 O 2 (patrz rysunek). BARWIONY PREPARAT WYDZIELINY POCHWY POD MIKROSKOPEM B BACTEROIDES C MOBILUNCUS G GADNERELLA P PEPTOSTREPTOCOCCUS WYSTĘPOWANIE U KOBIET BAKETRII LACTOBACILLUS PRODUKUJĄCYCH H 2 O 2 60% 50% 40% 30% 20% 10 % 0% ciąża bez komplikacji (n=75) ciąża z komplikacjami (n=100) bakterie kwasu mlekowego produkujące H 2O2 normalne bakterie kwasu mlekowego brak pałeczek kwasu mlekowego grupa badanych kobiet nie będących w ciąży (n=75) Żródło: Agramal et. al., 2002 PRZEWLEKŁE ZAPALENIE POCHWY Do najczęściej spotykanych dolegliwości w ambulatoryjnej praktyce ginekologicznej zalicza się zapalenie pochwy i szyjki macicy. Nic więc dziwnego, że infekcje te są jedną z najczęstszych przyczyn skłaniających kobietę do wizyty u lekarza ginekologa. Istnieją trzy główne zapalenia pochwy: rzęsistkowice, które powoduje pierwotniak, rzęsistek pochwowy (Trichomonas vaginalis), grzybicze zapalenie pochwy wywołane przez drożdżaki (Candida) oraz bakteryjne zakażenia pochwy, czyli bacterial vaginosis (BV). 3

4 BAKTERYJNE ZAKAŻENIE POCHWY Bakteryjne zakażenie pochwy jest szczególnie istotne w przypadku kobiet ciężarnych, ponieważ zwiększa ryzyko komplikacji ciążowych. Trwałe zmiany w mikroflorze pochwy objawią się bakteryjnym zapaleniem pochwy, na które cierpi około 20 30% kobiet, często nie będąc nawet tego świadomym. Bakteryjne zakażenie pochwy charakteryzuje się zaburzeniem równowagi między ilością poszczególnych rodzajów bakterii, stanowiących fizjologiczne środowisko pochwy. Dochodzi wówczas do nadmiernego mnożenia się bakterii i grzybów, które występowały uprzednio w niewielkich ilościach a zwłaszcza bakterii beztlenowych, takich jak Gardnerella vaginalis, która postrzegana jest jako marker bakteryjnych zapaleń pochwy. Notuje się również znaczny spadek bakterii Lactobacillus, a w szczególności tych szczepów, które są odpowiedzialne za produkcję nadtlenku wodoru (H 2 O 2 ). GRZYBICZE ZAPALENIE POCHWY I SROMU WYWOŁANE PRZEZ DROŻDŻAKI Z RODZAJU CANDIDA U około 75% kobiet przynajmniej raz w życiu stwierdza się zapalenie dróg rodnych na tym tle. Jest to druga pod względem częstotliwości infekcja pochwy. U około 5% dorosłych kobiet stwierdza się nawracające infekcje wywoływane przez drożdżaki. Do najczęstszych objawów zapalenia pochwy wywołanego przez drożdżaki z rodzaju Candida zaliczamy pieczenie, swędzenie, zaczerwieniania oraz białawe naloty w okolicach pochwy i odbytu. CANDIDA ALBICANS Rozpoznanie kliniczne drożdżyca ZAKAŻENIE POCHWY RZĘSISTKIEM POCHWOWYM Jest to zapalenie pochwy wywołane przez pierwotniaka rzęsistka pochwowego (Trichomonas vaginalis). Do zakażenia dochodzi podczas kontaktu płciowego, ale czasem zakażenie może również pojawić się w wyniku zaniedbań higienicznych. Infekcja ta dotyka około 8 12% zdrowych, dojrzałych kobiet. U kobiet, u których występują stany zapalne narządów płciowych stwierdza się występowanie Trichomonas vaginalis w 20 do 30% przypadków. NOWOCZESNA METODA BADANIA MIKROFLORY I DIAGNOSTYKI ZAKAŻEŃ POCHWY VAGISTATUS TRICHOMONAS VAGINALIS Rozpoznanie kliniczne BV Wszelkie objawy kliniczne pochodzące z okolic pochwy i sromu bardzo często przypisywane są zapaleniu pochwy. Nie zawsze jednak przyczyną infekcji są bakterie wywołujące zapalenie pochwy. Aby jednoznacznie stwierdzić rodzaj infekcji występujący w okolicach pochwy i sromu, zaleca się przeprowadzenie diagnostyki różnicowej oraz dokonanie oceny mikroekologii pochwy wraz z oceną obrazu klinicznego. Wychodząc naprzeciw tym oczekiwaniom, Instytut Mikroekologii opracował metodę badania o nazwie VagiStatus. Pozwala ona na stwierdzenie obecności bakterii, drożdży, czy też rzęsistka pochwowego przy pomocy innowacyjnych podłoży diagnostycznych, jak również w oparciu o technikę polimerowej reakcji łańcuchowej (PCR). 4

5 Metoda badań VagiStatus obejmuje następujące aspekty różnicujące skład mikroflory pochwy: liczba bakterii Lactobacillus, z uwzględnieniem bakterii Lactobacillus produkujących H 2 O 2, liczba drobnoustrojów hemolizujących, liczba bakterii beztlenowych, występowanie Trichomonas vaginalis, występowanie Gardnerella vaginalis, występowanie drożdży (z rodzaju Candida spp). Biorąc pod uwagę wyniki badań oraz wykorzystując obecną wiedzę na temat ekologii pochwy, można dokonać pełnej oceny mikroflory pochwy. Dzięki tym badaniom, lekarz prowadzący dysponuje wieloma możliwościami zastosowania odpowiedniego leczenia, jak również zapobiegania nawrotom infekcji w przyszłości. Formy hemolizy α zazielenienie w powierzchni lizy β pełna liza γ brak hemolizy LECZENIE Należy sobie zdać sprawę, że w leczeniu chorób pochwy, silniejsze leki, jak np. antybiotyki nie są zawsze konieczne. W leczeniu przewlekłych zapaleń pochwy i sromu, lekarze coraz częściej stosują bakterie Lactobacillus jako probiotyki [McLean und Rosenstein, 2000; Reid et al., 2003]. Zasiedlenie probiotycznych ustrojów pozwala odbudować odporność mikroflory pochwy. W przypadku nawracających zapaleń pochwy wskazane jest przeprowadzenie diagnostyki ilościowej i jakościowej mikroflory jelita badanie KyberStatus i KyberMyk. 5

6 LITERATURA Agrawal, B. M., Agrawal, S., Rizv, G., and Ansari, K. H. Role of non H 2 O 2 producing Lactobacilli and anaerobes in normal and complicated pregnancy. Journal of the Indian Medical Association. (2002). Boris, S., Suarez,J.E., Vazquez,F., & Barbes,C. Adherence of human vaginal lactobacilli to vaginal epithelial cells and interaction with uropathogens. Infect. Immun. 66: (1998). Eijsink, V. G., Axelsson,L., Diep,D.B., Havarstein,L.S., Holo,H., & Nes,I.F. Production of class II bacteriocins by lactic acid bacteria; an example of biological warfare and communication. Antonie Van Leeuwenhoek 81: (2002). Eschenbach, D. A. History and review of bacterial vaginosis. Am. J. Obstet. Gynecol. 169: (1993). Felten, A., Barreau,C., Bizet,C., Lagrange,P.H., & Philippon,A. Lactobacillus species identification, H 2 O 2 production, and antibiotic resistance and correlation with human clinical status. J. Clin. Microbiol. 37: (1999). Gupta, K., Stapleton,A.E., Hooton,T.M., Roberts,P.L., Fennell,C.L., & Stamm,W.E. Inverse association of H 2 O 2 producing lactobacilli and vaginal Escherichia coli colonization in women with recurrent urinary tract infections. J. Infect. Dis. 178: (1998). Hill,G.B., Eschenbach,D.A., & Holmes,K.D. In Bacterial Vaginosis. ed. Mardh,P.A.T.-R.D (Almquist & Wiksell, Stockholm. (1984). Hillier, S. L., Krohn,M.A., Rabe,L.K., Klebanoff,S.J., & Eschenbach,D.A. (1993) The normal vaginal flora, H 2 O 2 producing lactobacilli, and bacterial vaginosis in pregnant women. Clin. Infect. Dis. 16 Suppl 4: S S. 281 McLean, N. W. & Rosenstein,I.J. Characterisation and selection of a Lactobacillus species to re-colonise the vagina of women with recurrent bacterial vaginosis. J. Med. Microbiol. 49: (2000). Paavonen, J. Physiology and ecology of the vagina. Scand. J. Infect. Dis. Suppl 40: (1983). Priestley, C. J., Jones,B.M., Dhar,J., & Goodwin,L. What is normal vaginal flora? Genitourin. Med. 73: (1997). Reid, G., Charbonneau,D., Erb,J., Kochanowski,B., Beuerman,D., Poehner,R., & Bruce,A.W. Oral use of Lactobacillus rhamnosus GR 1 and L. fermentum RC 14 significantly alters vaginal flora: randomized, placebo-controlled trial in 64 healthy women. FEMS Immunol. Med. Microbiol. 35: (2003). Taha, T. E., Hoover,D.R., Dallabetta,G.A., Kumwenda,N.I., Mtimavalye,L.A., Yang,L.P., Liomba,G.N., Broadhead,R.L., Chiphangwi,J.D., & Miotti,P.G. Bacterial vaginosis and disturbances of vaginal flora: association with increased acquisition of HIV. AIDS 12: (1998). 6

7 7

8 Wskazania do przeprowadzenia badania VagiStatus: nawracające zapalenie pochwy ocena waginozy bakteryjnej podejrzenie rzęsistkowicy lub drożdżycy wykrycie obecności zakażenia bakteriami Chlamydia w przypadku leczonej niepłodności w czasie ciąży, ze szczególnym uwzględnieniem ciąży wysokiego ryzyka (stan po poronieniu, po porodzie przedwczesnym) w celach profilaktycznych u kobiet pragnących zajść w ciążę ul. Sielska 10, Poznań tel.: fax: biuro@instytut-mikroekologii.pl Materiał do pobrania próbek oraz opakowanie do przesłania można zmówić pod adresem biuro@instytut-mikroekologii.pl lub pod numerem telefonu: