Biznes w czasach kryzysu

Transkrypt

1 Porównaj się z konkurentami: Strategia na syntetyczne trudne czasy... miary... str. oceny 50 firmy str. 56 M Ma ag ga az zy yn n P Pr ar ac co od da aw wc có ów w P Po ol sl ks ki ci ch h a-msp.pl Listopad 2008 Nr 11(79)/2008 Indeks Cena 9 zł (w tym 7 proc. VAT) Grudzień 2008 Nr 12(80)/2008 Indeks Cena 9 zł (w tym 7 proc. VAT) Biznes w czasach kryzysu czytaj na str. 10 grudzień

2 DWULETNIA (180 zł) PREZENT: DO WYBORU JEDEN Z PROGRAMÓW ANTYWIRUSOWYCH DLA FIRM: KASPERSKY INTERNET SECURITY 2009 licencja 3-stanowiskowa na 1 rok Kompletna ochrona przed: C wirusami i robakami C oprogramowaniem spyware i trojanami C przechwytywaniem komputera i botnetami C kradzieżą tożsamości C atakami sieciowymi C spamem Zawiera dwukierunkową zaporę sieciową, wirtualną klawiaturę, kontrolę rodzicielską OUTPOST PRO Security Suite wersja dla 3 komputerów na 1 rok Pakiet bezpieczeństwa dla profesjonalistów: C antywirus i antyspyware C zaawansowany firewall C unikalny moduł Host-Protection C antyspam PÓŁTORAROCZNA (135 zł) PREZENT: PORTFEL SKÓRZANY W kolorze brąz lub indygo. LUB: TŁUMACZ KOMPUTEROWY Translatica Office pełna wersja. LUB: PROGRAM DLA FIRMY JEDNOOSOBOWEJ Samozatrudnienie pełna wersja. ROCZNA (90 zł) PREZENT: Wybierz KSIĄŻKĘ z naszej strony internetowej: (zakładka Prenumerata ). 2 grudzień 2008

3 grudzień

4 Spis treści Gospodarka Małe szanse na euro w 2012 roku 7 Koniunktura w polskiej gospodarce Komentarze 8 Andrzej Malinowski, Adam Szejnfeld Raport miesiąca Biznes w czasach kryzysu 10 Polski przedsiębiorca na zagranicznym rynku Organizacje wspierające wymianę handlową 15 Fifty fifty 16 Rynek dewizowy dla MSP MSP I u nas i wszędzie, oj będzie kolęda Świąteczne upominki firmowe Rozmiar nie ma znaczenia 20 Galerie handlowe nowoczesne miejsce dla małych i średnich biznesów Finanse Miało być tak pięknie Intercyza Nowoczesne Technologie Rewolucja czy ewolucja 26 Systemy ERP i CRM, czyli dlaczego boimy się nowych technologii Oglądaj świat z góry 30 Pomysł na e-biznes Care 4U 32 Marketingowe kampanie SMS w aspekcie prawnym Nowe urządzenia ochronne typu UTM 33 dla małych i średnich firm Prawo Pod wiatr 34 Bariery prawne i infrastrukturalne dla elektrowni wiatrowych Ukochane dziecko przedsiębiorcy 36 Ubezpieczenie wspólników Współ-odpowiedzialność 38 Odpowiedzialność członków zarządu sp. z o.o., część 1. Fuzje i przejęcia 40 Działalność konsolidacyjna przedsiębiorstw w Polsce w 2007 roku stan i perspektywy Polski przedsiębiorca na rynku zagranicznym Kto straci, a kto zyska? Które branże podupadną, a które będą rozkwitać? Które kraje i regiony doświadczą gospodarczego spowolnienia, a które pomimo kryzysu utrzymają swoje gospodarki w dobrej formie? str. 10 str. 26 Rewolucja czy ewolucja Potrzeby biznesowe firm rosną z dnia na dzień. Obecnie na rynku IT rolą rozwiązań technologicznych jest efektywne wspomaganie dynamicznego rozwoju przedsiębiorstw. Takie właśnie zadanie mają systemy klasy ERP czy CRM... 4 grudzień 2008

5 Spis treści Podatki Ukryta forma opodatkowania 43 To prawo trzeba zmienić Obowiązki podatkowe 44 Podatkowe obowiązki i uprawnienia osób, które nie mają miejsca zamieszkania w Polsce, część 1. Poradnik przedsiębiorcy Silniejszy może więcej...? 46 Energia elektryczna Bezpieczeństwo i oszczędności 48 Outsourcing płacowo-kadrowy Akademia MSP Strategia na trudne czasy 50 Źródła pozyskiwania finansowania Nowości wydawnicze 52 Szkolenia A ja leżę pod gruszą, 53 na dowolnie wybranym boku Praktyczne aspekty rozliczania czasu pracy, część 2. Przyzwyczajenia i możliwości 56 Jak motywować podwładnych? Programy pomocowe Bierz, co Ci się należy 59 Szansa dla MSP w województwie dolnośląskim, część 1. Dotacje na koncie, 61 czyli jak rozliczyć projekt unijny Dotacje unijne Transport i motoryzacja Bardziej miejski niż terenowy 64 Ford Kuga KPP Dobra atmosfera to o wiele za mało 67 Podsumowanie roku rządu Donalda Tuska Dłuższa praca, wyższe świadczenie 68 Zagrożenia systemu emerytalnego Biznes krok po kroku 70 Światowy Tydzień Przedsiębiorczości Czy chińskie firmy zbudują stadiony w Polsce? 72 Relacja z oficjalnej wizyty rządowej w Chinach Zdaniem KPP 74 Felietony Andrzej Arendarski 76 Nie tylko Polak mądry po szkodzie Silniejszy może więcej...? Wprowadzenie w Polsce wolnego rynku i konstytucyjnej zasady równości oraz prywatyzacja pewnych sektorów gospodarki miały zagwarantować szeroko pojętą rzetelność w stosunkach między uczestnikami obrotu gospodarczego. str. 46 str. 61 Dotacje na koncie, czyli jak rozliczyć projekt unijny Przyznanie dotacji jest dla każdego niewątpliwie dużym sukcesem. Ale poza samym faktem przyznania dotacji, do pełnej satysfakcji konieczne jest także rozliczenie projektu. grudzień

6 Gospodarka Tomasz Peplak Dobre pomysły, gorsze wykonanie Dożyliśmy czasów, kiedy wszystko jest OK. Zwłaszcza u rządzących. Intencje są w porządku, pomysły są w porządku, a public relations OK. Zmienił się przede wszystkim styl rządzenia. Nie wiadomo tak naprawdę co to oznacza i co z tego wynika, ale powinniśmy wierzyć na słowo. Okazuje się, że osłabienie koniunktury w naszym kraju przyszło podstępnie i niespodziewanie, zupełnie nie licząc się ze zdaniem rządu. Dekoniunktura zmąciła zwłaszcza misternie tworzoną propagandę sukcesu. To nic, że rząd obniżył prognozę wzrostu gospodarczego w 2009 r., to nic, że gwałtownie szuka dodatkowych pieniędzy, aby zamknąć budżet jest dobrze i nic nie jest w stanie zmącić jego dobrego samopoczucia. Zupełnie jak w Weselu Wyspiańskiego: Niech na całym świecie wojna Byle nasza wieś zaciszna, Byle nasza wieś spokojna! Tak na marginesie. Ciekawe czy rząd realizując strategię dbałości o wszystkich obywateli zmienił przepisy, które nałożyły drakońskie kary na przedsiębiorcę rozdającego chleb biednym. A może wprost przeciwnie. Nadeszła dekoniunktura, więc wszelkimi sposobami będzie szukał sposobu na zapełnienie państwowej kasy. Życzymy ciekawej lektury, a przede wszystkim spokojnych Świąt Bożego Narodzenia i pełnego nadziei 2009 roku. C Redakcja współpracuje z ekonomicznym programem EKG na antenie Warszawa 97,7 FM Gdańsk 97,8 FM Gdynia 95,2 FM Katowice 97,4 FM Kraków 102,9 FM Łódź 97,4 FM Poznań 97,7 FM Szczecin 99,3 FM Wrocław 95,8 FM Gazeta Małych i Średnich Przedsiębiorstw jest partnerem projektu Partnerstwo na Rzecz Rozwoju Ośrodek Renowator dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw realizowanego w ramach Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL Gazeta Małych i Średnich Przedsiębiorstw jest do nabycia w następujących sieciach sprzedaży: Ruch Kolporter InMedio Empik Fran Press Garmond Press GLM HDS Zamówienia na prenumeratę przyjmują: RUCH SA, Poczta Polska oraz prywatni kolporterzy. Informacje o prenumeracie: Wejdź też na: Autorzy przekazując do redakcji tekst, przenoszą na wydawcę prawo do publikacji (prawa autorskie i wydawnicze). Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i adiustowania nadesłanych tekstów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść materiałów reklamowych. Reprodukcja lub przedruk wyłącznie za pisemną zgodą wydawcy gazety. Wydawnictwo: TOP MULTIMEDIA Prezes wydawnictwa Tomasz Peplak Adres redakcji ul. Tużycka 16, Warszawa tel , tel./fax redakcja@gazeta-msp.pl Redaktor naczelny Tomasz Peplak peplak@gazeta-msp.pl Zastępca redaktora naczelnego Magdalena Trusińska Reklama i promocja Krzysztof Kowalówczany Grafika i skład Magdalena Milewska magda@gazeta-msp.pl Współpraca: Andrzej Arendarski Krzysztof Biernacki Magdalena Giza Sławomir Horbaczewski Stefan Jurczyński Michał Koralewski Maciej Makowski Marek Rogalski Andrzej Romanowski Tomasz Rydzicki Andrzej Malinowski Wojciech Serafiński Adam Studziński Adam Szejnfeld Nakład: egz. Drukarnia: Miller Druk Sp. z o.o. ul. Jagiellońska Warszawa tel Redakcja wykorzystuje pakiet biurowy StarOffice 6.0 PL firmy Sun Microsystems 6 grudzień 2008

7 Gospodarka Koniunktura w polskiej gospodarce Małe szanse na euro w 2012 roku W sytuacji, w której świat coraz bardziej boryka się z recesją i ze sporą niepewnością spogląda w przyszłość, deklaracja złożona we wrześniu przez premiera Donalda Tuska wydaje się być coraz mniej realna. Konieczność trwałego dostosowania Polski do kryteriów z Maastricht może okazać się zbyt dużym kosztem dla gospodarki, która w najbliższych miesiącach będzie borykać się z silnym spowolnieniem. Bardzo trudno będzie też przekonać Polaków do tego, aby zgodzili się na szybkie wprowadzenie wspólnej waluty. Jesienna depresja udzieliła się także globalnym inwestorom. Ostatni tydzień listopada przyniósł wprawdzie poprawę na giełdach i umocnienie złotego, jednak bilans całego miesiąca jest negatywny. Ekonomiści prześcigali się w pesymistycznych prognozach dla globalnej gospodarki, która ich zdaniem pogrąży się w 2009 r. w wyraźnej recesji. Niestety doszło także do zmiany postrzegania pozycji Polski, która zdaniem zagranicznych analityków może nie uniknąć poważnego spowolnienia. Taką opinię wyrazili choćby przedstawiciele agencji ratingowej Moody s i francuskiego banku BNP Paribas, a ekonomiści z JP Morgan przestrzegli przed ryzykiem związanym ze zbyt dużym ich zdaniem zadłużeniem krótkoterminowym naszego kraju. Scenariusze te spotkały się z dość negatywnym przyjęciem wśród pozostałych uczestników rynku, zarzucano im tendencyjność i nieraz doszukiwano się tzw. podwójnego dna. Jednak pomału pęka mit związany z silnymi fundamentami polskiej gospodarki, która najzwyczajniej może nie wytrzymać poważnego sztormu, jaki rozpętał się na świecie. Wprawdzie daleko jeszcze nam od radykalnych ocen światowych agencji, które przełożyły się na obniżenie ratingów dla kilku krajów z naszego regionu Europy. Inwestorzy zaczynają sobie jednak zdawać sprawę, że rząd Donalda Tuska w zasadzie już zaprzepaścił szanse na przeprowadzenie poważnych reform, a deklaracje związane z szybkim przyjęciem wspólnej europejskiej waluty mogą stać się słowami bez pokrycia. W ostatnich tygodniach opozycyjne Prawo i Sprawiedliwość oraz otoczenie prezydenta Lecha Kaczyńskiego umocniły się w przekonaniu, że lansowany eurosceptycyzm może stać się szansą na zmianę niekorzystnych sondaży politycznych. Zwłaszcza że badania opinii społecznej przeprowadzone w drugiej połowie listopada przez czołowe ośrodki pokazały, że skutecznie ubywa zwolenników szybkiego przyjęcia wspólnej waluty, także wśród ludzi młodych. Wprawdzie rząd nie rozpoczął jeszcze ogólnonarodowej kampanii medialnej mającej na celu przekonanie eurosceptyków do zmiany zdania, jednak może to okazać się trudne. Na przeszkodzie staną przede wszystkim problemy wynikające z oczekiwanego spowolnienia gospodarki, które wpłyną na pogorszenie się poziomu życia przeciętnych Polaków. Badania psychologów pokazują, że w takiej sytuacji ludzie starają się unikać podejmowania trudnych decyzji, które ich zdaniem wiążą się z pewnym ryzykiem. W efekcie zgoda na przeprowadzenie społecznego referendum w sprawie terminu przyjęcia euro może okazać się największym błędem rządu Tuska, bo negatywny wynik będzie jednocześnie oznaczać, że Polacy nie zgadzają się z polityką prowadzoną przez rząd i teoretycznie powinien on doprowadzić do rozpisania nowych wyborów. Polski paradoks polityczny mógłby jednak sprawić, że dotychczas rządzący utrzymaliby władzę, gdyż PiS ma zbyt duży negatywny elektorat. Niezależnie od politycznych dywagacji zamieszanie wokół referendum nie wpłynęłoby pozytywnie na złotego i tym samym na gospodarkę. Premier ma zatem spory problem. Deklaracja złożona we wrześniu br. w Krynicy, która była w długim okresie jak najbardziej słuszna, w krótkim terminie będzie źle rozegrana taktycznie. W efekcie wejście do systemu ERM-II w połowie 2009 r. bez zmiany konstytucji może okazać się dość ryzykowne i narazić Polskę na ataki spekulacyjnego kapitału w latach Zwłaszcza w sytuacji gdy globalny kryzys utrzymałby się na dłużej. Sensownym wyjściem może okazać się świadome przesunięcie harmonogramu, co paradoksalnie nie byłoby dla zagranicznych inwestorów tak dużym zaskoczeniem, a w społecznym odbiorze nie zachwiałoby notowaniami PO. Taki scenariusz nie doprowadziłby także do nadmiernego osłabienia złotego, poza krótkoterminowym wahnięciem notowań. C Marek Rogalski Główny Analityk First International Traders Dom Maklerski S.A. grudzień

8 Gospodarka komentarze Jaki powinien być system emerytalny w Polsce? Andrzej Malinowski, Prezydent Konfederacji Pracodawców Polskich ło się jasne, że dotychczasowego systemu nie da się dłużej bronić. Łączne obciążenia na rzecz tego systemu przekraczają rocznie 70 mld zł i ciągną kraj oraz firmy w dół, a mimo to emerytom wcale nie żyje się lepiej. Opracowanie i wdrożenie nowego systemu emerytalno-rentowego było podyktowane zmianami nie tylko ustrojowymi, ale i gospodarczymi, jakie w ciągu ostatnich lat zachodziły w Polsce. Aby zachować nie tylko postulat solidarności międzypokoleniowej, ale też (co ważne) finansową stabilność systemów zabezpieczenia społecznego, konieczne staje się uelastycznienie rynku pracy. Obowiązujący od 1999 r. nowy system emerytalny opiera się na podstawowej zasadzie, zgodnie z którą wysokość emerytury jest ściśle powiązana z wysokością i okresem płacenia składek. Wcześniejsze przechodzenie na emerytury łamie tę zasadę. Trzeba jasno powiedzieć, że wysokość emerytury w nowym systemie kapitałowym jest zależna od lat pracy, a pań- Emerytura, jako coś co się każdemu należy od państwa, przechodzi powoli z oporami do krainy mitów. Nawet dla central związkowych, które walczą dziś z rządem o utrzymanie prawa do wcześniejszego przechodzenia na emerytury, stastwo gwarantuje jedynie tzw. minimum. Emerytury nie mogą dłużej zastępować systemu pomocy socjalnej. Muszą stać się systemem kapitałowej redystrybucji tego, co przez całe zawodowe życie zgromadziliśmy na koncie ubezpieczyciela. Uważam, że najpierw należy utrzymać i wyegzekwować wiek przechodzenia na emeryturę dla kobiet: 60 lat, a dla mężczyzn: 65 lat (dziś jest to odpowiednio 56 i 59 lat). W drugiej kolejności trzeba podnieść wiek kobiet przechodzących na emeryturę do 65 lat, a mężczyzn docelowo do 67 lat. Związane jest to z wydłużeniem okresu życia i w związku z tym z koniecznością dłuższego świadczenia systemu na emerytów. A zatem perspektywa ta stanowi dostosowanie systemu zabezpieczenia emerytalnego do realiów demograficznych. Nie wystarczy także okres 25 czy 30 lat pracy, aby zapewnić sobie godziwe warunki na emeryturze. Coraz poważniej trzeba uwzględniać w perspektywie wymóg przepracowania co najmniej 35 lub 40 lat. C Adam Szejnfeld, Wiceminister gospodarki Dwa i pół tysiąca złotych corocznie dopłaca każdy Polak do emerytur pomostowych dla wybranych grup zawodowych. W skali kraju to miliardy złotych, które można przeznaczyć na rozwój gospodarczy lub... po prostu zostawić w kieszeniach podatników. Składając projekt ustawy redukującej liczbę uprawnionych do wcześniejszej emerytury, rząd realizuje jeden z najtrudniejszych punktów swojego programu. Temat wcześniejszych emerytur był poruszany chyba przez każdy rząd po 1989 r. i zbyt wiele razy porzucany w obliczu protestów grup zainteresowania i związków zawodowych, jednak taka sytuacja nie może dłużej trwać. Jeśli zależy nam na silnym i dostatnim państwie, nie możemy pozwolić sobie na komfort, aby większość składała się na tak kosztowny przywilej dla mniejszości. Polski nie stać na finansowanie wczesnych emerytur dla tak wielkiej rzeszy ludzi, jak do tej pory. Inna rzecz to względy medyczne. Większości dzisiaj uprawnionych po prostu ten przywilej nie powinien się należeć. I to jest sedno sprawy. Nasz kraj jest wciąż najbiedniejszym państwem w UE, poza Bułgarią i Rumunią, a tymczasem na finansowanie wcześniejszych emerytur dla tak szerokiej grupy obywateli nie stać państw o wiele bogatszych. Zaskoczeniem jest fakt, że w Polsce pracuje zaledwie 28 proc. osób w wieku lat. W Szwecji, niejednokrotnie stawianej za wzór rozwiązań socjalnych, jest to 70 proc., w Finlandii 54 proc., w Niemczech 50 proc., a w Czechach 45 proc. Jeśli ta tendencja się nie zmieni przestaniemy być konkurencyjni na europejskim rynku, a sytuacja, w której mała grupa pracuje na przytłaczającą większość skutecznie zadławi wzrost gospodarczy i perspektywy na dogonienie bogatszych sąsiadów. Dodatkowym argumentem za reformą systemu jest fakt, że przy utrzymaniu obecnych rozwiązań wcześniejsza emerytura nie może być wysoka, bo pracownik krótko pracuje, a długo pobiera emeryturę. Często okres pobierania świadczenia jest tak samo długi jak okres pracy. Przy składce emerytalnej w wysokości 20 proc. wynagrodzenia, emerytura pracownika nie może być wyższa niż proc. jego średniej wysokości. Skoro młody emeryt ma mniej pieniędzy, to mniej wydaje. Ogranicza to np. zyski handlu, który mniej zarabia, płaci mniejsze podatki, mniej zatem trafia do budżetu, który finansuje np. drogi, edukację naszych dzieci, straż pożarną czy służbę zdrowia. Problem zbyt niskich emerytur dotyka więc nie tylko samych zainteresowanych, lecz w szerszej perspektywie całą gospodarkę. Projekt rządowy to dobry kompromis. Pracujący Polacy będą musieli sfinansować emerytury pomostowe tylko tym, którzy wykonują szczególne prace wskazane przez większość ekspertów medycyny pracy. Nie będą natomiast musieli płacić wszystkim, którzy otrzymali przywilej wcześniejszej emerytury w przeszłości, bez medycznej, a więc merytorycznej podstawy. C 8 grudzień 2008

9 grudzień

10 RAPORT: Polski przedsiębiorca na rynku zagranicznym Polski przedsiębiorca na zagranicznym rynku Biznes w czasach kryzysu Grzegorz Stańczak Kto straci, a kto zyska? Które branże podupadną, a które będą rozkwitać? Które kraje i regiony doświadczą gospodarczego spowolnienia, a które pomimo kryzysu utrzymają swoje gospodarki w dobrej formie? Polscy eksporterzy, którym eksperci wieszczą chude lata, mają nie lada orzech do zgryzienia, zastanawiając się czy przeczekać kryzys robiąc interesy na dotychczasowych rynkach czy próbować szukać nowych. Na szczęście najczarniejsze scenariusze zakładające znaczny spadek eksportu z powodu kryzysu na rynkach finansowych nie znajdują potwierdzenia w oficjalnych danych. Wg GUS-u, polski eksport w ciągu 9 miesięcy br. wyrażony w euro wyniósł 87,8 mld euro i wzrósł o 17,7 proc. w stosunku do tego samego okresu w 2007 r. Eksperci nie pozostawiają jednak wątpliwości światową gospodarkę czeka spowolnienie i z pewnością odbije się to na działalności polskich eksporterów. Zwłaszcza że skutki kryzysu już odczuwa największy rynek zbytu dla polskich towarów, czyli Unia. Chociaż od dotkniętego kryzysem rynku unijnego polskim eksporterom zapewne trudno będzie uciec, jak podkreślają niektórzy eksperci, czas kryzysu to dobry moment na próbę zmiany biznesowej strategii. Warto spojrzeć na prognozy wzrostu gospodarczego na świecie. Być może okażą się dobrym drogowskazem dla firm, które będą chciały poradzić sobie z trudną sytuacją, szukając nowych rynków zbytu poza UE. Wśród pojawiających się ostatnio jak grzyby po deszczu prognoz, na uwagę zasługuje ta przedstawiona niedawno przez Globalną Platformę Izbową (Global Chamber Platform), która skupia główne narodowe i ponadnarodowe izby gospodarcze ze świata. Członkowie Platformy, do której należą m.in. Eurochambres, Stowarzyszenie Narodowych Izb Afrykańskich, Karaibskich i regionu Pacyfiku oraz liczne organizacje z Ameryki Północnej i Południowej oraz Azji wskazują wyraźnie, że obecny kryzys finansowy jest głównym zagrożeniem dla światowego wzrostu gospodarczego. Ale nie wszędzie kryzys spowoduje takie spowolnienie jak w Europie i USA. Co przewidują Izby na 2009 r.? W UE spodziewany wzrost zamknie się w przedziale od 0 do 2 proc. Podobny rezultat spodziewany jest w USA. Trochę lepiej będzie w Australii, Kanadzie i Ameryce Południowej, gdzie tamtejsi eksperci przewidują wzrost rzędu 2-5 proc. Dużo większy optymizm prezentują izby z innych regionów świata. Izby z Rosji, Chin, regionu Zatoki Perskiej, regionu Morza Śródziemnego, Azji-Pacyfiku i Południowej Azji przewidują wzrost gospodarczy rzędu 5-10 proc. Czy to właśnie w tych regionach, których gospodarki pomimo kryzysu zachowają przyzwoite tempo rozwoju warto szukać rynków na trudne czasy? 10 grudzień 2008

11 grudzień

12 RAPORT: Polski przedsiębiorca na rynku zagranicznym Rosja w kryzysie silna Patrząc na dane GUS-u, handel z Rosją ma się doskonale. W ciągu ośmiu miesięcy 2008 r. eksport (w dolarach) wzrósł o prawie 60 proc. w porównaniu do 2007 r. Podstawową pozycję w strukturze polskiego eksportu do Rosji stanowiły cztery grupy towarowe: wyroby przemysłu elektromaszynowego (35 proc.), chemicznego (21 proc.), metalurgicznego (11 proc.) i drzewnopapierniczego (11,4 proc.). Artykuły rolno-spożywcze w 2007 r. stanowiły tylko 9,8 proc. eksportu ogółem do Rosji i jest to najniższy wskaźnik udziału od 1997 r. Wówczas polska żywność była wiodącą pozycją w eksporcie na rynek rosyjski i stanowiła 42 proc. eksportu ogółem. W tym kontekście pocieszające dla polskich eksporterów mogą być wieści o zniesieniu w listopadzie (po dwóch latach obowiązywania) embarga na polskie produkty roślinne po wcześniejszym zniesieniu zakazu wwozu mięsa i niektórych produktów roślinnych. Czy Rosji, mocno dotkniętej kryzysem, uda się spełnić prognozy 5-10-proc. wzrostu gospodarczego? Jak zapewnia prezydent Miedwiediew, Rosja z kryzysu ma wyjść jeszcze silniejsza, m.in. dzięki wdrażaniu koncepcji czterech I (Instytucje, Inwestycje, Infrastruktura, Innowacja). Potwierdzają to prognozy izb, które przewidują, że główną siłą napędową rosyjskiej gospodarki mają być surowce i hi-tech. Planowane przez rząd obniżki podatków od zysków przedsiębiorstw z 24 do 20 proc. dla dużych firm i z 15-proc. ryczałtu do 5 proc. dla małych mogą znacznie ożywić dotkniętą kryzysem rosyjską gospodarkę. Szukać szczęścia nad Zatoką Region Zatoki Perskiej jest kolejnym ciekawym rynkiem, który wg przewidywań GCP ma zanotować tempo wzrostu w granicach 5-10 proc. Surowce i usługi zdaniem przedstawicieli tamtejszych izb mają być głównymi czynnikami napędzającymi gospodarki regionu. O krajach Zatoki Perskiej, jako potencjalnym parterze dla polskich firm, przypomniała niedawna wizyta premiera Donalda Tuska w Katarze i Kuwejcie. Przeprowadzone tam rozmowy dotyczyły współpracy przede wszystkim w takich sektorach, jak przemysł wydobywczy, przetwórstwo ropy naftowej i gazu, przemysł energetyczny, przemysł chemiczny, usługi wykonawcze i konsultingowe. Polska jest też zainteresowana kuwejckimi inwestycjami kapitałowymi w petrochemię, hotelarstwo, lecznictwo sanatoryjne i turystykę. W kontekście polskiej prezydencji, polski rząd chce także zademonstrować gotowość większego zaangażowania w zakresie dialogu UE z krajami RWPZ (Rada Współpracy Państw Zatoki Perskiej). Chodzi m.in. o wsparcie dla podpisania Umowy o Wolnym Handlu między obiema organizacjami można było dowiedzieć się z oficjalnego komunikatu przed wizytą. Czy deklaracje polityczne wpłyną na ożywienie wzajemnych stosunków? O tym, że potencjał współpracy z krajami RWPZ nadal jest niewykorzystany świadczą dane na temat wymiany handlowej ze Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi, jednym z najważniejszych partnerów Polski w regionie Zatoki Perskiej. Z danych MG wynika, że w ciągu ośmiu miesięcy 2008 r. odnotowano bardzo wysoką dynamikę polskiego eksportu (339,4 proc.), co daje szansę na osiągnięcie na koniec roku obrotów rzędu 870 mln dol. Jeśli w ciągu roku można na danym rynku zwiększyć eksport o ponad 300 proc., oznacza to tylko jedno z pewnością ma on w sobie duży potencjał. Biznes nad morzem Śródziemnym Idąc śladem ostatnich kontaktów polskich polityków z zagranicą można zauważyć w ostatnim czasie ożywione kontakty z Turcją, reprezentującą grupę krajów basenu Morza Śródziemnego. Zdaniem tamtejszych izb, które przewidują wzrost gospodarczy od 5 do 10 proc. w 2009 r., siłą gospodarek mają być usługi i sektor budowlany. Jak zapowiadał niedawno wicepremier Waldemar Pawlak, do 2010 r. wartość obrotów handlu z Turcją może osiągnąć wartość 5 mld euro. To całkiem realna perspektywa wartość polsko-tureckich obrotów handlowych przez 8 miesięcy br. wyniosła blisko 3 mld dol. i wzrosła o 25 proc. Tureckie firmy zainteresowane są wejściem na polski rynek w kilku sektorach, przede wszystkim chcą w Polsce budować infrastrukturę związaną z mistrzostwami. Ale i Polska, która do Turcji eksportuje głównie samochody, silniki spalinowe i lampy elektronowe, ma apetyt na większe zaangażowanie na tureckim rynku. Pomóc ma w tym założona w ub.r. Polsko-Turecka Izba Gospodarcza. Wśród polskich produktów, które mogą znaleźć nabywców znajdują się m.in. artykuły rolno-spożywcze, produkty chemiczne, wyroby papiernicze, urządzenia mechaniczne i elektryczne. Indie, zbrojeniówka i coś więcej Azja Południowa to kolejny rynek wart zainteresowania ze strony polskich firm, szczególnie z głównym rynkiem regionu Indiami. W nawiązaniu kontaktów może pomóc W nawiązaniu do Raportu Miesiąca z września br., chcielibyśmy poinformować, że pełna nazwa firmy DKV brzmi DKV Euro Service i DKV Card. 12 grudzień 2008

13 grudzień

14 RAPORT: Polski przedsiębiorca na rynku zagranicznym powołana w br. Polsko-Indyjska Izba Gospodarcza. W 2007 r. polsko-indyjskie obroty towarowe osiągnęły wartość 862 mln dol. Polski eksport wyniósł 162 mln dol., z kolei import 700 mln dol. I chociaż tradycyjnie polski eksport do Indii napędzają wyroby przemysłu zbrojeniowego, szanse mają także przedstawiciele przemysłu elektromaszynowego, hutniczego, chemicznego i farmaceutycznego, papierniczego oraz producenci kosmetyków, przyrządów i narzędzi. Izby z regionu przewidują, że w najbliższym czasie największe znaczenie dla tamtejszej gospodarki będą miały usługi i rynek surowcowy. Kraje Azji-Pacyfiku kupują, ale na kredyt Solidny wzrost gospodarczy na swoim terenie przewidują także izby z regionu Azja-Pacyfik. Napędzać go mają surowce i zaawansowane technologie. W kontekście wymiany handlowej o krajach regionu słyszymy w Polsce głównie za sprawą kontraktów zbrojeniowych, takich jak sprzedaż czołgów do Malezji czy zestawów przeciwlotniczych do Indonezji. Nie oznacza to jednak, że tylko polskie uzbrojenie może znaleźć nabywców w tym regionie. W Indonezji współpraca może obejmować m.in. energetykę, przemysł wydobywczy, lotniczy, stoczniowy, ale także produkcję rolnospożywczą i ochronę środowiska. Polsko-indonezyjska współpraca może okazać się szczególnie owocna w sektorze górniczym. Ciekawym rynkiem może być także Wietnam. O tym, że to państwo ma coraz większe znaczenie dla Polski świadczą zapowiedzi powstania w Hanoi Wydziału Promocji Handlu i Inwestycji. Współpraca z Wietnamem dotyczyła do tej pory głównie przemysłów ciężkich, takich jak górnictwo, energetyka i przemysł stoczniowy. Polscy politycy zapewniają jednak, że w rozmowach z Wietnamczykami będą poszukiwać nowych obszarów kooperacji, takich jak nowoczesne technologie, gospodarka komunalna, ochrona środowiska, rolnictwo i turystyka. Obecność polityków w biznesie w tym regionie świata bardzo się przydaje. Często jedyną szansą na sprzedaż polskich produktów jest udzielnie rządowego kredytu. Chiny zasypywanie handlowego dołka Chociaż charakterystyczną cechą polsko-chińskich stosunków gospodarczych jest wielomiliardowy deficyt (wynoszący w 2007 r. prawie 8 mld euro), Polska nie ustaje w wysiłkach, aby załatać tę dziurę. Świadczy o tym niedawna wizyta Donalda Tuska w Chinach pierwsza od 14 lat. Kryzys nie ominął Chin, ale dzięki programowi ratunkowemu dla gospodarki, zakładającemu wsparcie dla niskich czynszów, budowę infrastruktury w rejonach wiejskich (dróg, linii kolejowych i lotnisk) oraz ulgi podatkowe na zakup urządzeń pobudzających inwestycje, jest szansa, że zachowają wysoką dynamikę wzrostu choć już nie będzie to z pewnością kilkunastoprocentowa chińska lokomotywa. Eksperci izbowi szacują wzrost Chin od 5 do 10 proc. Motorami chińskiej gospodarki mają być usługi i zaawansowane technologie oraz surowce, rynek budowlany i transportowy. Z danych MG wynika, że w polskim eksporcie największy udział mają wyroby metalurgiczne i wyroby przemysłu elektromaszynowego oraz chemicznego. Kategorie te stanowią prawie 90 proc. eksportu z Polski. Na liście najważniejszych towarów w naszym eksporcie do Chin pierwsze miejsce zajmuje miedź. Ale ministerstwo wskazuje także na potencjalne dziedziny współpracy, takie jak ochrona środowiska, rozwój centrów logistycznych w Polsce do reeksportu chińskich produktów, współpraca naukowa. Szanse na współpracę istnieją także w dotychczasowych dziedzinach polskiej aktywności na chińskim rynku: górnictwie, przemyśle chemicznym i farmaceutycznym. Doskonałą okazją na promocję polskiej gospodarki w Chinach będzie wystawa EXPO 2010 w Szanghaju. Złe czasy dobre na zmianę strategii Prognozy izb gospodarczych z całego świata pokazują, że regionów wzrostu gospodarczego należy poszukiwać daleko poza UE. Przedstawione wyżej kraje to tylko niektóre z potencjalnych rynków, które mogą wykorzystać polscy eksporterzy. Choćby tak jak europejscy i japońscy producenci samochodów, którzy wykorzystali kryzys paliwowy lat 70. w USA do wejścia na rynek ze swoimi mniej paliwożernymi autami. Do tego zapewne będzie potrzebne silne wsparcie promocyjne, dlatego przedsiębiorcy oczekują długo zapowiedzianej ustawy o promocji gospodarczej, która ma uporządkować cały, dotychczas kulejący system. Zapowiedzi polskich polityków priorytetowego traktowania kontaktów gospodarczych z krajami Azji są pozytywnym sygnałem w czasach, gdy całą europejską gospodarkę czeka spowolnienie. Pytanie, czy okres kryzysu okaże się dobrym momentem do zdobywania dotychczas zaniedbywanych rynków pozaunijnych, pozostaje otwarte. W kryzysowym kalejdoskopie trudno cokolwiek przewidzieć. C KRAJOWA IZBA GOSPODARCZA 14 grudzień 2008

15 RAPORT: Polski przedsiębiorca na rynku zagranicznym Organizacje wspierające wymianę handlową Przydatne adresy C Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości i C Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych C Fundacja Promocja Polska Instytut Marki Polskiej C Krajowa Izba Gospodarcza C Polska Izba Gospodarcza Importerów, Eksporterów i Kooperacji C Amerykańska Izba Handlowa C Brytyjsko-Polska Izba Handlowa C Czesko-Polska Izba Handlowa C Francuska Izba Przemysłowo-Handlowa C Japońska Organizacja Handlu Zagranicznego C Niderlandzko-Polska Izba Gospodarcza C Polsko-Azerbejdżańska Izba Gospodarcza C Polsko-Białoruska Izba Handlowo-Przemysłowa C Polsko-Litewska Izba Gospodarcza C Polsko-Niemiecka Izba Przemysłowo-Handlowa C Polsko-Rosyjska Izba Handlowo-Przemysłowa C Polsko-Szwedzka Izba Gospodarcza C Skandynawsko-Polska Izba Gospodarcza C Włosko-Polska Izba Handlowa C Izba Przemysłowo-Handlowa Inwestorów Zagranicznych w Polsce C Polexpo Exhibitions Sp. z o.o. Listę opracował Tomasz Winnicki Poland-Export Kontakt: , biuro@poland-export.com grudzień

16 RAPORT: Polski przedsiębiorca na rynku zagranicznym Rynek dewizowy dla MSP Fifty fifty Maciej Wołodko Rynek dewizowy należy do największych i najbardziej zglobalizowanych rynków gospodarki u progu XXI stulecia. Od niedawna pojawiły się na nim usługi skierowane do sektora MSP. Tradycyjnie wymiana dewiz od lat służy zawieraniu międzynarodowych transakcji handlowych. Płatności za towary i usługi zamawiane za granicą częstokroć muszą być dokonywane w walucie dostawcy bądź w USD lub EURO. Wymiana walut ma miejsce najczęściej za pośrednictwem banków. Istnieją jednak pewne mankamenty tego rozwiązania. Banki dokonują transakcji wymiany w oparciu o ustalony z góry kurs dzienny, zawierający sporą granicę tolerancji na dzienne wahnięcia kursu międzybankowego. Ów margines bezpieczeństwa pozostaje zwykle niczym innym, jak marżą pobraną przez bank. Jedynie najlepsi klienci banków (zwykle najwięksi) mogą liczyć na indywidualne kalkulacje pozwalające zaoszczędzić na transakcjach trochę pieniędzy. Małe i średnie przedsiębiorstwa pozbawione są takiej możliwości. STRUKTURA RYNKU DEWIZOWEGO Forex Lekarstwo Ratunkiem dla MSP może być wprowadzone w niektórych krajach UE rozwiązanie prawne, pobudzające konkurencję na rynku dewizowym. W Republice Czeskiej istnieje np. możliwość otrzymania licencji dewizowej Czeskiego Banku Narodowego (co wiąże się z kontrolą spółki przez ministerstwo finansów i CNB), uprawniającej do zawierania bezgotówkowych transakcji dewizowych i pośrednictwa na rynku walut. Począwszy od 1999 r. z możliwości tej skorzystało kilka firm, a trzy z nich Akcenta CZ, Fortissimo i Ruesch International oferują swoje usługi również w Polsce. Mechanizm funkcjonowania tej gałęzi rynku pozostaje dość prosty. Na początku podpisujemy niezobowiązującą jeszcze umowę ramową z licencjonowanym pośrednikiem, która reguluje warunki transakcji. Następnie Usługi dewizowe Charakter transakcji Gra na rynku walutowym Wymiana dewiz na użytek handlu (spekulacja) międzynarodowego Wolumen Związany z wolumenem Związany z wolumenem globalnego obrotu międzynarodowej wymiany kapitałowego handlowej Pośrednicy Brokerzy Banki, licencjonowani pośrednicy Główni uczestnicy rynku Inwestorzy kapitałowi, Importerzy i eksporterzy gracze 16 grudzień 2008

17 RAPORT: Polski przedsiębiorca na rynku zagranicznym możemy dokonywać zleceń telefonicznie lub za pomocą internetu. Po przelaniu umownej kwoty na konto pośrednika dewizowego, pieniądze zostają przewalutowane i wędrują na wskazany w zleceniu rachunek, np. konto zleceniodawcy (gdy sprzedajemy dewizy) lub konto dewizowe beneficjenta (partnera handlowego, dostawcy, itp.) w dowolnym kraju na świecie. Jak podkreślają przedstawiciele branży, usług dewizowych nie należy kojarzyć z rynkiem Forex (Foreign Exchange FX). Forex to globalny rynek wymiany walut o dziennych obrotach rzędu 2 bln dolarów. Głównym celem zawieranych na nim transakcji jest podobnie jak w przypadku graczy giełdowych zysk. Nie spekulujemy pieniędzmi klientów. Zajmujemy się przewalutowaniem i obsługą finansową handlu zagranicznego. To zupełnie dwie różne gałęzie rynku dewizowego podkreśla Radosław Jarema, project manager Akcenty. C Radosław Jarema project manager Akcenty Usługi wymiany walut skierowane są przede wszystkim do MSP zajmujących się importem i/lub eksportem, dokonujących wielu transakcji walutowych. To one mogą zaoszczędzić najwięcej. Dawniej było to przywilejem jedynie największych przedsiębiorstw. Każdy klient, niezależnie od wysokości zawieranej transakcji, może liczyć u nas na indywidualną kalkulację kursową. Przy transakcjach rzędu 10 tys. EURO dokonywanych w dowolnej walucie, pozwala to zaoszczędzić około zł w porównaniu do oferty bankowej. C REKLAMA grudzień

18 MSP Świąteczne upominki firmowe I u nas i wszędzie, oj będzie kolęda... Skaldowie Magdalena Trusińska Nie bójmy się stwierdzenia, że święta Bożego Narodzenia to także prezenty. Wbrew wielu opiniom, święta to nie tylko sfera duchowo-religijna, ale także czas obdarowywania zarówno bliskich i rodziny, jak również klientów i kontrahentów biznesowych. Źródło: Tak jak w przypadku rodziny zwykle doskonale znamy gusty naszych mam, dzieci, sióstr czy braci a jeśli nie znamy, to możemy być spokojni, że nietrafiony prezent nie będzie odebrany jako złośliwość, nietakt czy niewygodną wpadkę. Tak w przypadku kontrahentów i klientów wybór odpowiedniego giftu może sprawić pewne problemy, a zakup nieodpowiedniego prezentu może nam wręcz zaszkodzić lub po prostu spowodować krępującą sytuację. Zastanówmy się wobec tego, komu powinniśmy podarować świąteczne prezenty i które podarunki będą bezpieczne. Paczki świąteczne Czasy tzw. Choinki pracowej już dawno minęły. Być może pracodawcy trochę tęsknią za nimi, bo najzwyczajniej w świecie było łatwiej przygotować takie upominki. W skład takiej paczki świątecznej wchodziła czekolada, szynka konserwowa w puszce, pomarańcze z Kuby czy mieszkanka wedlowska. Teraz brzmi to śmiesznie. Ale było minęło... Obecnie zarówno nasi pra- cownicy, klienci, jak i kontrahenci są znacznie bardziej wymagający i wybredni. Dlatego musimy nie tylko wybrać odpowiednie prezenty (warto wiedzieć, co obecnie jest passe, a co trendy), ale także zdecydować, co komu podarować. Niestety tendencyjność i masowe działanie jest obecnie bardzo piętnowane, dlatego radzę zrezygnować z taśmowego rozsyłania gadżetów świątecznych wszystkim naraz. Ale zacznijmy od rzeczy najważniejszej, czyli samych prezentów. Kto był grzeczny w tym roku? Już dawno z mody wyszły gadżety firmowe typu koszulki made in China czy pojemniczki na długopisy z naszym logo. Powinniśmy wystrzegać się tego typu prezentów, ponieważ po pierwsze osoby, które je dostaną mogą się obrazić, a po drugie i może ważniejsze zapewne pomyślą, że nie jesteśmy reprezentacyjni lub nie dysponujemy funduszem reprezentacyjnym. Pamiętajmy, że taki prezent świąteczny to nie tylko podarunek, ale także wizytówka naszej firmy. Nie ukrywajmy także, że wręczając gift naszemu klientowi lub kontrahentowi mamy nadzieję, że pozostanie naszym klientem (i będzie jeszcze więcej kupował) lub nadal będzie prowadził z nami interesy. Warto więc go zachęcić... Naturalnie wszystko kosztuje. Je- 18 grudzień 2008

19 MSP Izabela Ścierska, Ekspert podatkowy Deloitte O sposobie rozliczania przez przedsiębiorców kosztów zakupu podarunków dla pracowników, zarówno bonów jak i paczek świątecznych, decyduje źródło finansowania. W szczególności, jeżeli prezenty zostały zakupione ze środków ZFŚS nie będą one stanowiły kosztu uzyskania przychodu pracodawcy, gdyż zaliczył on już do kosztów odpisy na ten fundusz. Jeżeli natomiast pracodawca ufunduje prezenty dla pracowników ze środków obrotowych powinien, co do zasady, mieć prawo do obniżenia o te wydatki dochodu podatkowego. Natomiast jeżeli chodzi o koszty upominków dla innych osób kontrahentów, klientów, itd. to w tym wypadku decydujące znaczenie będzie miało to, czy upominki te są kosztowne i wytworne. Jeżeli tak, to wydatki na ich nabycie powinny zostać raczej zakwalifikowane jako koszty reprezentacji, nie stanowiące kosztu podatkowego. Z kolei jeżeli przedsiębiorca przekaże swoim kontrahentom symboliczne gadżety opatrzone dodatkowo logo swojej firmy, kosztowość takich wydatków raczej nie powinna być kwestionowana. C śli więc koszty nas przerastają, powinniśmy podzielić osoby, które chcemy obdarować na grupy ważności. Nie wszyscy bowiem muszą dostać tak samo kosztowne prezenty, bo powiedzmy sobie szczerze nie na każdym w jednakowym stopniu nam zależy. To, jaka będzie hierarchia ważności klientów, kontrahentów i pracowników, zależy już tylko od Was. Pamiętajmy tylko, że w przypadku takiego podziału musimy zadbać o to, aby ci, którzy otrzymają mniej cenne prezenty nie poczuli się gorsi. Warto, aby kwestie podziału prezentów pozostały tajemnicą małego grona zaufanych pracowników. Na słodko czy na ciepło Najważniejsze pytanie brzmi: jakie prezenty są w modzie? Co wypada dać i czego nie będziemy się wstydzić? Pomysłów na prezenty dla kontrahentów jest mnóstwo i zależą one m.in. od stopnia zażyłości. Ale skoncentrujmy się na prezentach bardziej neutralnych, dla mniej zaprzyjaźnionych kontrahentów i klientów. Niezmiennie modne są alkohole począwszy od słodkich nalewek, kończąc na wykwintnych wódkach. Producenci znacznie ułatwiają nam życie, oferując eleganckie zestawy upominkowe, np. butelka trunku z kompletem kieliszków, z miejscem na dedykację, kosz ze słodkimi smakołykami, zestaw egzotycznych owoców i oryginalnych herbat czy stylowa karafka do wina. Zaczęłam od bardziej ekskluzywnych i kosztownych prezentów te wyżej wymienione kosztują bowiem średnio ok. 200 zł. W zależności od potrzeb naturalnie możemy wybrać niemniej interesujące i sympatyczne, ale tańsze prezenty. Tu polecam świąteczne filiżanki ze spodkiem, zestawy kosmetyków, kieliszków i wykwintnych czekoladek czy modne świeczniki i pióra. Za podobne prezenty zapłacimy do 100 zł. Dla pracowników W przypadku pracowników bez wątpienia najlepszym i najwygodniejszym rozwiązaniem są kafeteryjne systemy wynagrodzeń. Odwołują się one do zasady działania kawiarni, gdzie klient sam wybiera produkt spośród kilku możliwych w podobnej cenie. Systemy kafeteryjne działają w podobny sposób, umożliwiając pracownikom dokonanie wyboru jednego lub kilku benefitów według własnych preferencji i gene- Ekskluzywny Shaker Smirnoff Black Quantum of Solace, wewnątrz butelka Smirnoff Black 0,7l, edycja świąteczna w cenie ok. 75 zł brutto Limitowana seria upominków Smirnoff Black Quantum of Solace, światowego partnera Bonda: Duo Pack zawiera dwie butelki wódki Smirnoff Black 0,7l, cena detaliczna ok.110 zł brutto Butelka Chopin grudzień

20 MSP Golden Rose plus kartonik rując porównywalny koszt dla pracodawcy. Skuteczność stosowania tego rozwiązania opiera się na tym, że efektywnie motywuje tylko to, co jest dobrane do preferencji motywowanego. Należy tu brać pod uwagę wiek, sytuację materialną i rodzinną, cechy osobowościowe, płeć czy zainteresowania. Okres Świąt Bożonarodzeniowych jest niekoniecznie najlepszym czasem na wręczanie kuponów do SPA czy karnetów na rodzinny weekend w klubie bilardowym. Powinniśmy raczej pomyśleć o bonach zakupowych, dzięki którym każdy wedle własnego uznania wybierze prezent dla siebie. Tym samym zaoszczędzimy czas na badanie upodobań naszych pracowników, wręczając im prezent neutralny i praktyczny. My natomiast możemy zaoszczędzić wartość kuponów podarunkowych bowiem stanowi dla pracodawcy koszt uzyskania przychodu. Na polskim rynku istnieje kilka firm oferujących takie bony, m.in. Bonus Systems Polska czy Sodexho Pass Polska. C Galerie handlowe nowoczesne miejsce dla małych i średnich biznesów Rozmiar nie ma znaczenia Małgorzata Kędzierska Zapotrzebowanie na nowe obiekty zarówno mieszkaniowe, jak i komercyjne jest w Polsce wciąż ogromne. Wśród nowoczesnych powierzchni komercyjnych powstają Galerie Handlowe, stanowiące centra handlowo-usługowe, a coraz częściej także handlowo-usługowo -rozrywkowe. Z raportu Cushman&Wakefield dotyczącego rynku nieruchomości w Polsce wynika, że na koniec pierwszej połowy 2008 r. na rynku istniało 7,75 mln m 2 nowoczesnej powierzchni handlowej, co daje 202 m 2 na tysiąc mieszkańców. Obecnie w budowie jest ponad 1 mln m 2 powierzchni handlowej, w tym głównie centrów handlowych. Duże dla małych Na przestrzeni ostatnich lat powierzchnie handlowe przybywały głównie w dużych aglomeracjach. Dziś coraz częściej obiekty handlowe powstają także w mniejszych ośrodkach miejskich. Często traktuje się je jako poważną konkurencję dla małych i rozproszonych sklepów oraz punktów usługowych, ale dla wielu małych i średnich biznesów są one przecież nowoczesnym miejscem umożliwiającym prowadzenie działalności gospodarczej. Wśród obiektów handlowych wyróżnia się centra handlowe, które zwykle zlokalizowane są na obrzeżach miast. Najczęściej znajduje się w nich hipermarket spożywczy, kilka powierzchni średniej wielkości i do kilkudziesięciu mniejszych sklepów. Z kolei w centrach miast lokalizują się galerie handlowe eleganckie i nowoczesne obiekty skupiające wiele sklepów i punktów usługowych. Klientów przyciągają także licznymi kawiarniami i restauracjami, a coraz częściej centrami rozrywki. Nierzadko odbywają się w nich wystawy, pokazy, koncerty i tematyczne imprezy. To sprawia, że galerie handlowe są nie tylko atrakcyjnym miejscem zakupów, ale także miejscem spotkań i relaksu. W pięciu największych miastach Polski na przestrzeni ostatnich lat powstały 22 galerie handlowe. Najwięcej jest ich w Warszawie. Zaraz 20 grudzień 2008