Wydobywanie ropy naftowej przy uŝyciu pomp wgłębnych 311[14].Z1.06

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Wydobywanie ropy naftowej przy uŝyciu pomp wgłębnych 311[14].Z1.06"

Transkrypt

1 MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Jerzy Andruszko Wydobywanie ropy naftowej przy uŝyciu pomp wgłębnych 311[14].Z1.06 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007

2 Recenzenci: dr Piotr Kasza mgr inŝ. Władysław Kozioł Opracowanie redakcyjne: mgr inŝ. Jerzy Andruszko Konsultacja: mgr inŝ. Teresa Sagan Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[14].Z1.06 Wydobywanie ropy naftowej przy uŝyciu pomp wgłębnych, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik górnictwa otworowego. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom

3 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Materiał nauczania Warunki stosowania i klasyfikacja pomp wgłębnych Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Uzbrojenie wgłębne odwiertów pompowanych Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów WyposaŜenie napowierzchniowe odwiertów pompowanych Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Rodzaje i charakterystyka Ŝerdziowych tłokowych pomp wgłębnych Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Parametry pompowania ropy naftowej Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów WywaŜenie indywidualnych Ŝurawi pompowych i napędu kieratowego Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Kontrola pracy pomp wgłębnych Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Sprawdzian osiągnięć Literatura 70 2

4 1. WPROWADZENIE Poradnik ten pomoŝe Ci w przyswajaniu wiedzy i kształtowaniu umiejętności z zakresu wydobywania ropy naftowej z odwiertów eksploatacyjnych przy uŝyciu pomp wgłębnych ujętych w modułowym programie nauczania dla zawodu technik górnictwa otworowego. W poradniku zamieszczono: wymagania wstępne wykaz umiejętności, jakie powinieneś posiadać przed przystąpieniem do nauki w tej jednostce modułowej, cele kształcenia wykaz umiejętności jakie ukształtujesz podczas pracy z tym poradnikiem, materiał nauczania czyli zestaw wiadomości, które powinieneś posiadać, aby samodzielnie wykonać ćwiczenia, pytania sprawdzające zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś podane treści i moŝesz juŝ rozpocząć realizację ćwiczeń, ćwiczenia mają one na celu ukształtowanie Twoich umiejętności praktycznych, sprawdzian postępów zestaw pytań, na podstawie których sam moŝesz sprawdzić, czy potrafisz samodzielnie poradzić sobie z zadaniami, które wykonywałeś wcześniej, sprawdzian osiągnięć zawiera zestaw zadań testowych (test wielokrotnego wyboru), literaturę wykaz pozycji, z jakich moŝesz korzystać podczas nauki. W materiale nauczania zostały przedstawione zagadnienia dotyczące warunków stosowania, klasyfikacji i charakterystyki pomp wgłębnych do eksploatacji ropy naftowej, uzbrojenia wgłębnego i wyposaŝenia napowierzchniowego odwiertów pompowanych. Przedstawiono klasyfikację, charakterystykę i zasadę działania Ŝerdziowych tłokowych pomp wgłębnych oraz sposoby napędu pomp. Poradnik zawiera takŝe informacje na temat wykonywania obliczeń wytrzymałościowych rur wydobywczych i przewodu pompowego, obliczania wydajności i innych parametrów pracy pomp Ŝerdziowych, a takŝe sposoby wywaŝania Ŝurawi pompowych i napędu kieratowego. Ostatni rozdział dotyczy kontroli pracy Ŝerdziowych pomp wgłębny oraz określa trudności, jakie występują w czasie pompowania ropy naftowej. Po wykonaniu ćwiczeń sprawdź poziom swoich postępów rozwiązując test Sprawdzian postępów zamieszczony po ćwiczeniach, zaznaczając w odpowiednim miejscu, jako właściwą Twoim zdaniem, odpowiedź TAK albo NIE. Odpowiedzi TAK wskazują Twoje mocne strony, natomiast odpowiedzi NIE wskazują na luki w Twojej wiedzy i nie w pełni opanowane umiejętności praktyczne, które musisz nadrobić. Po zrealizowaniu programu jednostki modułowej nauczyciel sprawdzi poziom Twoich umiejętności i wiadomości. Otrzymasz do samodzielnego rozwiązania test pisemny oraz zadanie praktyczne, w formie ćwiczenia laboratoryjnego. Nauczyciel oceni oba sprawdziany i na podstawie określonych kryteriów podejmie decyzję o tym, czy zaliczyłeś program jednostki modułowej. 3

5 311[14].Z1 Eksploatacja kopalin otworami wiertniczymi 311[14].Z1.01 Rozpoznawanie złóŝ ropy naftowej i gazu ziemnego 311[14].Z1.02 Wykonywanie pomiarów wgłębnych i pomiarów wydobycia kopalin 311[14].Z1.03 Badanie właściwości kopalin płynnych 311[14].Z1.04 Eksploatowanie samoczynne i gazodźwigiem ropy naftowej 311[14].Z1.05 Eksploatowanie złóŝ gazu ziemnego 311[14].Z1.06 Wydobywanie ropy naftowej przy uŝyciu pomp wgłębnych 311[14].Z1.07 Wydobywanie soli kamiennej i siarki otworami wiertniczymi 311[14].Z1.08 Wykonywanie zabiegów intensyfikacji wydobycia ropy naftowej 311[14].Z1.09 Prowadzenie wtórnych metod eksploatacji złóŝ ropy naftowej 311[14].Z1.10 Stosowanie przepisów prawa geologicznego i górniczego 311[14].Z1.11 Prowadzenie dokumentacji ruchu zakładu górnictwa otworowego Schemat układu jednostek modułowych 4

6 2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: posłuŝyć się podstawowymi pojęciami z zakresu górnictwa naftowego, rozróŝniać konstrukcję odwiertów eksploatacyjnych ropy naftowej, scharakteryzować właściwości fizyczne ropy naftowej, przeliczać jednostki róŝnych wielkości fizycznych, posługiwać się anglosaskimi jednostkami ciśnienia, średnicy, długości, klasyfikować pomp do tłoczenia cieczy, scharakteryzować zasadę działania typowej pompy tłokowej, zdefiniować podstawowe pojęcia z zakresu wytrzymałości materiałów, obliczyć napręŝenie na rozciąganie, obliczyć wartość wykładnika gazowego, sporządzać zestawienia tabelaryczne, posługiwać się dokumentacją techniczną, przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej i ochrony środowiska, korzystać z róŝnych źródeł informacji, oceniać własne moŝliwości w działaniach indywidualnych i zespołowych, zastosować zasady współpracy w grupie, uczestniczyć w dyskusji, prezentacji. 5

7 3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: określić warunki stosowania pomp wgłębnych do wydobywania ropy naftowej otworami wiertniczymi, sklasyfikować pompy wgłębne oraz określić warunki ich stosowania, scharakteryzować budowę i zasadę działania Ŝerdziowych tłokowych pomp wgłębnych, scharakteryzować elementy uzbrojenia wgłębnego i napowierzchniowego odwiertu pompowanego, rozpoznać na schemacie technologicznym odwiertu poszczególne elementy uzbrojenia, scharakteryzować budowę i zasadę działania indywidualnego Ŝurawia pompowego, objaśnić stosowanie napędu grupowego Ŝurawi pompowych, scharakteryzować rodzaje i parametry Ŝerdzi i rur pompowych, obliczyć wydajność Ŝerdziowej tłokowej pompy wgłębnej oraz skok tłoka pompy, zaprojektować przewód pompowy wielostopniowy, wyznaczyć optymalną głębokość zapuszczenia pompy do odwiertu, ustalić harmonogram pracy indywidualnego Ŝurawia pompowego (IśP) oraz układu kieratowego, obliczyć wywaŝenie Ŝurawi pompowych i układu kieratowego, scharakteryzować warunki stosowania, budowę i działanie pomp wgłębnych elektrycznych, hydraulicznych i innych, scharakteryzować trudności i awarie występujące podczas pompowania ropy naftowej, dokonać interpretacji dynamogramów pompowych, wykonać projekt pompowania ropy naftowej przy uŝyciu Ŝerdziowej pompy wgłębnej, wskazać zagroŝenia dla człowieka i środowiska podczas pompowania ropy naftowej, określić zasady postępowania w razie wypadku lub poŝaru na odwiercie pompowanym, zastosować przepisy bezpieczeństwa, higieny pracy, ochrony przeciwpoŝarowej i ochrony środowiska podczas obsługi odwiertów pompowanych. 6

8 4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Warunki stosowania i klasyfikacja pomp wgłębnych Materiał nauczania ZłoŜa ropy naftowej, które zostały udostępnione za pomocą otworów wiertniczych posiadają na ogół wystarczający zasób energii, aby w początkowym okresie eksploatacja złoŝa odbywała się w sposób samoczynny. W trakcie eksploatacji samoczynnej energia złoŝowa systematycznie maleje, co powoduje zmniejszanie się wielkości wydobycia oraz ustanie samoczynnego wypływu ropy z odwiertu. Część złóŝ ropy naftowej od początku eksploatacji posiada niewielki zasób energii złoŝowej. W tym przypadku energia jest zbyt mała, aby ropa naftowa w sposób samoczynny mogła wypłynąć odwiertem na powierzchnię. W obu tych przypadkach wydobycie ropy naftowej ze złoŝa na powierzchnię jest moŝliwe dzięki zastosowaniu jednej z mechanicznych metod wydobywania ropy naftowej. Energia potrzebna do wydźwignięcia określonej ilości ropy naftowej na powierzchnię zostaje dostarczona z powierzchni do urządzenia wydobywczego znajdującego się w odwiercie eksploatacyjnym. Metody mechaniczne eksploatacji ropy naftowej moŝna podzielić na: 1) eksploatację za pomocą pomp wgłębnych, 2) eksploatację przy uŝyciu spręŝonego gazu, 3) tłokowanie ropy, 4) łyŝkowanie ropy. Wyboru właściwej metody wydobywania ropy naftowej z odwiertu eksploatacyjnego dokonuje się na podstawie znajomości charakterystyki odwiertu, biorąc pod uwagę m.in.: głębokość odwiertu, wartość ciśnienia złoŝowego, wydajność odwiertu, rodzaj ropy naftowej, właściwości fizykochemiczne ropy, wartość wykładnika gazowego, stopień zawodnienia, rodzaj i ilość zanieczyszczeń ropy. Spośród wymienionych metod mechanicznych eksploatacji ropy naftowej najpowszechniej stosowane jest wydobywanie ropy przy uŝyciu pomp wgłębnych, jako urządzeń do wydobywania płynów złoŝowych z odwiertów eksploatacyjnych. Istota pompowania polega na umieszczeniu pompy w odwiercie poniŝej poziomu płynu złoŝowego (ropy), natomiast silnik dostarczający energię do pompy moŝe być umieszczony na powierzchni lub w odwiercie eksploatacyjnym. Ze względu na sposób umieszczenia silnika napędzającego pompę wgłębną moŝna wyróŝnić: 1) pompy z silnikiem na powierzchni, do których zaliczamy pompy: tłokowe Ŝerdziowe (rurowe i wpuszczane), wibracyjne, śrubowe z napędem elektrycznym obracającym Ŝerdzie pompowe, tłokowe z długim skokiem Ŝerdzi dławikowej, 7

9 2) pompy z silnikiem umieszczonym w odwiercie, do których zaliczamy pompy: wirowe odśrodkowe z silnikiem elektrycznym, wirowe odśrodkowe z napędem hydraulicznym, śrubowe z zanurzonym silnikiem elektrycznym, śrubowe napędzane silnikiem hydraulicznym, hydrotłokowe. Największe znaczenie przy wydobywaniu ropy naftowej poprzez pompowanie, zarówno w Polsce jak i w świecie, mają pompy wgłębne tłokowe Ŝerdziowe (rys. 1), które słuŝą do wydobywania ropy naftowej zarówno z odwiertów płytszych, jak i z większych głębokości. Napędzane są silnikiem elektrycznym umieszczonym na powierzchni. Napęd z silnika przekazywany jest do pompy za pomocą Ŝurawia pompowego lub układu kieratowego a następnie poprzez przewód pompowy umieszczony w rurach wydobywczych. Rys. 1. Schemat odwiertu z pompą wgłębną tłokową Ŝerdziową [15, s. 228] 1 złoŝe ropy naftowej, 2- kotwica rur wydobywczych, 3 pompa wgłębna, 4 rury wydobywcze, 5 głowica odwiertu, 6 odpływ ropy, 7 przewód pompowy, 8 Ŝuraw pompowy, 9 silnik napędowy, 10 przeciwwaga Ŝurawia, 11 pociągacze, 12 wahacz Ŝurawia zakończony tzw. końskim łbem Pompy wgłębne wirowe odśrodkowe są to urządzenia napędzane silnikiem elektrycznym umieszczonym w odwiercie. SłuŜą do wydobywania ropy naftowej z głębszych odwiertów o duŝej wydajności. Zespół pompowy (rys. 2) składa się z silnika elektrycznego, protektora, wgłębnego separatora gazu i wielostopniowej pompy wirowej odśrodkowej. Całość zapuszczana jest do odwiertu na rurach wydobywczych. Energia elektryczna dostarczana jest z powierzchni za pomocą trójfazowego kabla elektrycznego, przymocowanego objemkami do rur wydobywczych. Zadaniem protektora jest utrzymywanie stałego ciśnienia oleju w silniku w celu zabezpieczenia go przed przedostaniem się ropy naftowej do silnika. 8

10 Rys. 2. Schemat odwiertu z pompą odśrodkową [15, s. 186] 1 silnik elektryczny, 2 protektor, 3 separator gazu, 4 kabel elektryczny, 5 pompa wirowa odśrodkowa, 6 rury wydobywcze Rys. 3. Schemat pompy śrubowej z silnikiem elektrycznym w odwiercie [15, s. 190] 1 rury wydobywcze, 2 rury okładzinowe, 3 pompa śrubowa, 4 łoŝyska, 5 zawór obejściowy, 6 protektor, 7 skrzynia biegów, 8 silnik Pompy wgłębne śrubowe mogą być efektywnie stosowane do wydobywania ropy naftowej o duŝej lepkości i duŝej gęstości. Stosuje się je w trzech odmianach: z silnikiem elektrycznym umieszczonym w odwiercie pod poziomem ropy (rys. 3), z silnikiem elektrycznym usytuowanym na wylocie odwiertu (rys. 4) oraz z napędem od silnika hydraulicznego umieszczonego w odwiercie nad pompą śrubową (rys. 5). Pompy wgłębne śrubowe mogą być stosowane do pompowania ropy z głębokości do 1200 m. Maksymalne ciśnienie uzyskiwane przez pompy śrubowe wynosi około 9 MPa. Wydajność tych pomp jest uzaleŝniona od średnicy rur wydobywczych i moŝe wynosić: od 70 m 3 /dobę dla średnicy rur 114 mm, do 500 m 3 /dobę dla rur o średnicy 273 mm. Nadają się one do pompowania ropy zapiaszczonej przy zawartości piasku nawet do 20%, do wydobywania ropy zawodnionej, a takŝe przy wysokim wykładniku gazowym. 9

11 Rys. 4. Schemat pompy śrubowej z silnikiem na powierzchni [15, s. 190] Rys. 5. Schemat pompy śrubowej z silnikiem hydraulicznym [15, s. 191] 1 rury wydobywcze, 2 rury okładzinowe, 3 silnik hydrauliczny, 4 pompa śrubowa, 5 łoŝyska, 6 paker eksploatacyjny Pompy wgłębne hydrotłokowe (hydrauliczne) wykonywane są jako zestawy składające się z hydraulicznego silnika tłokowego i wgłębnej pompy hydrotłokowej, połączonych ze sobą wspólnym trzonem i zapuszczonych do odwiertu na rurach wydobywczych. Stosuje się dwie współśrodkowe kolumny rur, np. 102 mm i 63 mm. Na powierzchni znajduje się instalacja, która słuŝy do zasilania pompy i odbioru wydobywanych płynów złoŝowych (rys. 6). Ciecz robocza (woda lub odgazowana ropa naftowa) tłoczona jest z powierzchni pod odpowiednim ciśnieniem, która w odwiercie za pomocą urządzenia suwakowego rozdzielczego kierowana jest nad lub pod tłok silnika. Ruch posuwisto zwrotny tłoka silnika powoduje ruch tłoka pompy hydrotłokowej, w wyniku czego dopływająca do odwiertu ropa, zmieszana z cieczą roboczą, wytłaczana jest na powierzchnię przestrzenią pierścieniową między kolumnami rur wydobywczych. Pompa hydrotłokowa moŝe być stosowana do wydobywania ropy naftowej z odwiertów głębokich, nawet do 4000 m, przy współczynniku sprawności pompy wynoszącym do 60%. 10

12 Rys. 6. Schemat instalacji i napędu pompy hydrotłokowej [15, s. 213] a) schemat podnoszenia pompy w odwiercie, b) schemat instalacji i napędu pompy hydrotłokowej 1 rurociąg, 2- zbiornik cieczy roboczej, 3 rurociąg zasysając ciecz roboczą, 4 pompa wysokociśnieniowa, 5 manometr, 6 separator, 7 rurociąg wypływowy, 8 rurociąg tłoczący, 9 głowica eksploatacyjna, 10 rury wydobywcze (63 mm), 11 rury wydobywcze (102 mm), 12 rury okładzinowe, 13 silnik z pompą, 14 gniazdo pompy, 15 stoŝek oporowy, 16 zwór odwrotny, 17 płyn złoŝowy, 18 ciecz robocza, 19 wydobywana ropa Działanie pompy wibracyjnej oparte jest na wykorzystaniu energii kolejnych wydłuŝeń i skurczów kolumny rur wydobywczych, spowodowanych działaniem zmiennej siły, pochodzącej od wibratora zamontowanego na płycie urządzenia. Instalacja składa się z kolumny standardowych rur wydobywczych, gdzie w złączkach tych rur zamontowano zawory kulkowe o powiększonej średnicy (rys. 7). Rury podwieszone są w płycie wibracyjnej. Płyta wibracyjna opiera się na kilkunastu spręŝynach zainstalowanych na głowicy kolumnowej odwiertu. Konstrukcja wibratora zapewnia ruch pionowy rur wydobywczych z częstotliwością od 1000 do 1500 drgań na minutę i wartością amplitudy drgań od kilku do kilkunastu milimetrów. W wyniku drgań kolumny rur wydobywczych i przemieszczania się kulki w gnieździe ropa naftowa, praktycznie ruchem ciągłym, przemieszcza się w rurach ku powierzchni. Pompa wgłębna wibracyjna przy zastosowaniu kolumny rur o średnicy 76 mm moŝe osiągnąć wydajność pompowania do 68 m 3 /dobę. Nadaje się do pompowania ropy z płytkich i średnio głębokich odwiertów, eksploatujących ropę o lepkości do kilkunastu cp, z moŝliwością wydobywania ropy zapiaszczonej. 11

13 Rys. 7. Schemat pompy wibracyjnej [15, s. 224] 1 wibrator, 2 płyta wibracyjna, 3 spręŝyny, 4 głowica dwukolumnowa, 5 pierścień blokujący złączkę połączenia gwintowego, 6 rury okładzinowe, 7 zawory kulkowe, 8 centralizator, 9 elastyczny przewód odpływowy ropy Pompy wgłębne tłokowe Ŝerdziowe z napędem o długim skoku Ŝerdzi dławikowej i tłoka pompy przeznaczone są do wydobywania ropy naftowej z tych odwiertów, w których stosowanie konwencjonalnych pomp wgłębnych Ŝerdziowych jest utrudnione. Dotyczy to głębokich odwiertów kierunkowych, pompowania ropy o duŝej lepkości oraz eksploatacji złóŝ ropy naftowej występujących pod dnem morskim. Pompy te stosuje się w odwiertach o duŝej wydajności do 240 t/d, przy głębokości zapuszczenia pompy do 2400 m. Zastosowanie pomp z duŝym skokiem wymaga znacznego zwiększenia wysokości napędowego urządzenia pompowego indywidualnego Ŝurawia pompowego. W świecie stosuje się nowe typy napędowych urządzeń pompowych, które zapewniają zastosowanie Ŝerdzi dławikowej o długości od 9 do 27 m. Produkowane są nowe typy napędowych urządzeń napowierzchniowych z masztem lub zagłębionym przeciwcięŝarem. W takich urządzeniach kolumna Ŝerdzi pompowych moŝe przemieszczać się w odwiercie za pomocą liny, paska lub łańcucha, nawiniętych na bęben i obracanych rewersorowo przez silnik elektryczny. Bęben wyciągu usytuowany jest w taki sposób, Ŝe jeden koniec elementu ciągnącego opuszcza się w osi odwiertu i połączony jest z kolumną Ŝerdzi pompowych, natomiast drugi koniec połączony jest z przeciwcięŝarem i przemieszcza się w przeciwnym kierunku Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie wyróŝnia się mechaniczne metody eksploatacji ropy naftowej? 2. Od czego zaleŝy wybór metody wydobywania ropy naftowej? 3. Na czym polega istota pompowania ropy naftowej? 4. Które rodzaje pomp napędzane są silnikiem umieszczonym na powierzchni? 5. Które rodzaje pomp napędzane są silnikiem umieszczonym w odwiercie? 12

14 6. Co wchodzi w skład podstawowego uzbrojenia odwiertu pompowanego pompą wgłębną Ŝerdziową? 7. Z czego składa się zespół pompowy z elektryczną wirową pompą odśrodkową? 8. Jakie wyróŝniamy rodzaje napędu pomp wgłębnych śrubowych? 9. Kiedy moŝna stosować elektryczne pompy odśrodkowe do eksploatacji ropy naftowej? 10. Jak działa pompa wgłębna hydrotłokowa? 11. Na czym polega działanie pompy wibracyjnej? 12. Kiedy stosuje się pompy tłokowe Ŝerdziowe o długim skoku Ŝerdzi dławikowej? Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Scharakteryzuj przeznaczenie, budowę i zasadę działania pompy wgłębnej hydrotłokowej, stosowanej do wydobywania ropy naftowej z odwiertów eksploatacyjnych. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapisać przeznaczenie pompy hydrotłokowej, 2) przypisać pompę do odpowiedniej grupy pomp wgłębnych, 3) wypisać poszczególne elementy, które wchodzą w skład instalacji napowierzchniowej i wgłębnej, 4) zapisać w punktach kolejne etapy pracy pompy, 5) podać rodzaje i charakterystykę stosowanych cieczy roboczych, 6) zaprezentować wyniki swojej pracy. WyposaŜenie stanowiska pracy: Poradnik dla ucznia, schemat pompy hydrotłokowej (bez oznaczeń elementów), przybory do pisania, zeszyt Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymienić metody mechaniczne wydobywania ropy naftowej? 2) scharakteryzować istotę pompowania ropy naftowej? 3) przedstawić klasyfikację pomp wgłębnych do wydobywania ropy naftowej? 4) rozpoznać na schematach rodzaje pomp wgłębnych? 5) scharakteryzować działanie elektrycznej pompy wirowej odśrodkowej? 6) scharakteryzować działanie pompy wgłębnej śrubowej? 7) określić przeznaczenie poszczególnych rodzajów pomp wgłębnych? 8) scharakteryzować budowę i działanie pompy hydrotłokowej? 9) scharakteryzować budowę i działanie pompy wibracyjnej? 10) określić warunki stosowania pomp o długim skoku Ŝerdzi dławikowej? 13

15 4.2. Uzbrojenie wgłębne odwiertów pompowanych Materiał nauczania Zarówno w świecie, jak i w Polsce w zdecydowanej większości odwiertów ropy naftowej eksploatacja odbywa się poprzez pompowanie przy uŝyciu Ŝerdziowych tokowych pomp wgłębnych. Metod ta charakteryzuje się niezaleŝnością od systemów naziemnych, nieskomplikowanym i szybkim montaŝem, długim okresem uŝytkowania, stosunkowo wysokim ogólnym współczynnikiem sprawności wolumetrycznej oraz niskimi kosztami remontu pomp wgłębnych. Do wad tej metody moŝna zaliczyć ograniczenie wydajności z odwiertu i głębokości pompowania ze względu na wytrzymałość przewodu pompowego, a takŝe duŝy nakład pracy przy wymianie pompy z powodu konieczności stosowania wyciągów wiertniczych. W skład uzbrojenia wgłębnego odwiertu eksploatującego ropę naftową, z którego wydobycie odbywa się przy uŝyciu Ŝerdziowych tłokowych pomp wgłębnych, oprócz rur okładzinowych wchodzą: rury wydobywcze wraz z łącznikami, wieszaki rur wydobywczych, kotwice do rur wydobywczych, pompy wgłębne, Ŝerdzie pompowe wraz z łącznikami, centralizatory Ŝerdzi pompowych, zaczepy pomp wpuszczanych, Ŝerdź dławikowa (laska pompowa), echolokatory, degazatory, sita. Rury wydobywcze wraz z łącznikami tworzą kolumnę rur wydobywczych, natomiast Ŝerdzie pompowe wraz z laską pompową tworzą przewód pompowy. Zestawy wyposaŝenia wgłębnego odwiertu są dobierane indywidualnie dla kaŝdego odwiertu w zaleŝności od głębokości odwiertu i jego stanu technicznego, sposobu pompowania ropy (indywidualnie czy grupowa), a takŝe od zdolności wydobywczej odwiertu. Zdolność wydobywcza odwiertu uzaleŝniona jest od wartości ciśnienia złoŝowego (dennego statycznego), głębokości ropy naftowej w odwiercie oraz wielkości dopływu ropy ze złoŝa do odwiertu. Przykładowy schemat uzbrojenia wgłębnego odwiertu pompowanego przedstawia rys. 8. Rury wydobywcze Zadaniem rur wydobywczych jest m.in.: umoŝliwienie wypływ ropy naftowej na powierzchnię, zapuszczenie do odwiertu pompy wgłębnej lub zapuszczenie cylindra pompy dla pomp wpuszczanych. Rury wydobywcze, które stosowane są w uzbrojeniu odwiertów ropnych wykonane mogą być wg Polskiej Normy PN-H-74238:1993 lub normy API Spec. 5CT (American Petroleum Institute Amerykański Instytut Naftowy). Rury wykonuje się w następujących odmianach wytrzymałościowych: H-40, J-55, C-75, N-80, L-80, MW-C-90, C-95, P-105, P110. Długości rur wydobywczych wykonywane są w dwóch zakresach: R1 6,10 m 7,30 m R2 8,50 m 9,80 m. 14

16 Rys. 8. Schemat uzbrojenia odwiertu ropnego z pompą wpuszczaną [10] Średnice, grubości ścianek i inne parametry rur wydobywczych niespęczanych, stosowanych przy pompowaniu ropy naftowej przedstawia tabela 1, natomiast wymiary rur wydobywczych z gwintem gazoszczelnym TDS przedstawia tabela 2. Dobierając rury wydobywcze naleŝy uwzględnić średnicę kolumny rur okładzinowych oraz wydajność odwiertu i pompy. Stosuję się równieŝ mieszaną kolumnę rur wydobywczych w przypadku powstawania osadów parafiny w górnej części kolumny, przy zastosowaniu pompy wpuszczanej. Wówczas średnica rur wydobywczych w górnej części jest większa (np. dolna część o średnicy 2 ⅜ a górna 2 ⅞ ). 15

17 Tabela.1. Wymiary i właściwości rur wydobywczych według API [10] Średnica nominalna Średnica zewnętrzna Grubość ścianki Średnica wewnętrzna Średnica zewnętrzna złączki Masa Pojemność [cale] [mm] [mm] [mm] [mm] [kg/m] [l/m] 1,9 48,3 3,7 40,9 55,9 4,1 1,3 2 ⅜ 60,3 4,2 4,8 6,5 51,8 50,6 47,4 73,0 6,0 6,8 8,6 2,1 2,0 1,8 2 ⅞ 73,0 3 ½ 88,9 5,5 7,0 7,8 5,5 6,5 7,3 9,5 62,0 59,0 57,4 77,9 76,0 74,2 69,9 Tabela 2. Wymiary rur z gwintem gazoszczelnym TDS według API [10] Średnica Średnica Grubość Średnica nominalna zewnętrzna ścianki wewnętrzna [cale] [mm] [mm] [mm] 2 ⅜ 60,33 2 ⅞ 73,03 3 ½ 88,90 4,83 50,64 5,54 49,22 6,45 47,40 7,11 46,08 5,51 61,98 7,01 58,98 7,82 57,36 5,49 77,92 6,45 76,oo 9,34 70,22 9,52 69,86 88,9 108,0 9,5 11,6 12,8 Przewód pompowy Zadaniem przewodu pompowego jest przeniesienie napędu od Ŝurawia pompowego do pompy wgłębnej umieszczonej w odwiercie eksploatacyjnym. Przewód pompowy składa się z Ŝerdzi dławikowej (laski pompowej) oraz Ŝerdzi pompowych. śerdź dławikowa, nazywana równieŝ potocznie laską pompową, stanowi górny odcinek przewodu pompowego uszczelniony w głowicy wydobywczej. Połączona jest od góry za pomocą cięgła z wahaczem Ŝurawia pompowego, natomiast w dolnej części dokręcona jest do pierwszej Ŝerdzi pompowej. Przez wiele lat w polskim górnictwie naftowym stosowane były Ŝerdzie dławikowe o średnicach 30, 32, 38 i 45 mm oraz długości 3, 4, 5, 6 m. Stosowane obecnie w odwiertach ropnych pompowanych Ŝerdzie dławikowe wykonywane są w według normy API. Wymiary Ŝerdzi dławikowych przedstawia tabela 3. Wartości miar anglosaskich podane w tabeli oznaczają: 1 ft (stopa) = 304,8 mm; 1 (cal) = 25,4 mm. 11,5 13,7 15,2 18,9 3,0 2,7 2,6 4,8 4,5 4,3 3,9 16

18 Tabela 3. Wymiary Ŝerdzi dławikowych według API [10] Średnica zewnętrzna Ŝerdzi Długości dławikowej Średnica gwintu na czopie [cale] [mm] ft [stopa] [m] " [cale] [mm] 1 ⅛ 28,6 1¼ 31,8 1 ½ 38,1 8 2,438 ⅝ 15,9 ⅝ 15,9 11 3,353 ¾ 19,1 ⅝ 15,9 16 4,877 ¾ 19,1 ⅝ 15,9 22 6,706 ¾ 19,1 26 7,925 ¾ 19,1 30 9,144 ¾ 19,1 ⅝ 15,9 11 3,353 ¾ 19,1 ⅞ 22,2 ⅝ 15,9 16 4,877 ¾ 19,1 ⅞ 22,2 ¾ 19,1 22 6,706 ⅞ 22,2 ¾ 19,1 26 7,925 ⅞ 22,2 30 9,144 ⅞ 22,2 11 3, ,4 ⅞ 22,2 16 4, ,4 ⅞ 22,2 22 6, ,4 ⅞ 22,2 26 7, ,4 ⅞ 22,2 30 9, , , ,4 śerdzie dławikowe naraŝone są na największe obciąŝenia, na działanie korozji w styczności z ropą, solanki z powietrzem, a takŝe na dodatkowe obciąŝenie boczne występujące wskutek nieosiowego ustawienia głowy wahacza Ŝurawia pompowego. Laski pompowe wykonane są z róŝnych gatunków materiałów odpowiednio obrobionych cieplnie (utwardzanych), polerowanych oraz pokrywanych powłokami ochronnymi bardziej odpornymi na ścieranie i korozję chemiczną. Dobierając laskę pompową naleŝy wybrać: odpowiednią średnicę i gatunek materiału, które pozwolą przenieść obciąŝenia całej kolumny Ŝerdzi pompowych, 17

19 rodzaj obrobienia powierzchni, który uwzględni odporność na korozję i ścieranie długość, która powinna uwzględniać wartość skoku tłoka pompy wgłębnej oraz moŝliwość płynnej regulacji jego ustawienia. śerdź pompowa jest to stalowy okrągły pręt zaopatrzony na końcach w połączenia gwintowe, stanowiący element przewodu pompowego do przenoszenia ruchu z powierzchni do pompy wgłębnej. Przez wiele lat w polskim górnictwie naftowym stosowane były Ŝerdzie pompowe o długości 11,5 m i średnicach: 16, 18, 22, 26 mm, łączone bezpośrednio za pomocą połączenia stoŝkowego czop mufa lub za pomocą złączki. Obecnie Ŝerdzie pompowe stosowane w odwiertach ropnych pompowanych wykonywane są według normy API, która określa kryteria podziałów ze względu na: sposób wykonania zakończeń Ŝerdzi, materiały z jakich są wykonane, wymiary. śerdzie pompowe ze względu na sposób wykonania zakończeń dzielimy na dwie grupy: jednolite, której pręt oraz zakończenia w postaci czopa lub mufy stanowią nierozłączną całość, przy czym zakończenia Ŝerdzi mogą być formowane przy pomocy kucia, spawania lub zgrzewania, trójdzielne, której zakończenia w postaci czopa lub mufy osadzone są na pręcie przy pomocy połączeń gwintowych. Uwzględniając właściwości chemiczne i mechaniczne materiałów, z jakich są wykonane Ŝerdzie pompowe, dzielimy je na gatunki, które określają minimalną i maksymalną wytrzymałość na rozciąganie (tabela 4). Właściwości mechaniczne Ŝerdzi zaleŝą w głównej mierze od składu chemicznego stopu, z jakiego są wykonane i od ich obróbki cieplnej. Tabela 4. Charakterystyka wytrzymałościowa Ŝerdzi pompowych [10] Gatunek min. Wytrzymałość na rozciąganie max. MPa psi MPa psi K C D SPECIAL Długości Ŝerdzi pompowych wykonywanych wg normy API wynoszą: a) dla Ŝerdzi długich: 25 ft (stopa) = 7,62 m 30 ft (stopa) = 9,14 m przy czym tolerancja wykonania wynosi ± 2 0,0508 m (50,8 mm), b) dla Ŝerdzi krótkich (tzw. manipulaków), jak w tabeli 5. Średnice Ŝerdzi pompowych wykonywanych wg normy API przedstawia tabela 6. 18

20 Tabela 5. Długości Ŝerdzi krótkich wg API [10] Długość Ŝerdzi ft [stopa] [m] 2 0, , , , , , ,6576 Tabela 6. Średnice Ŝerdzi wg API [10] Średnice Ŝerdzi " [cal] [mm] ½ 12,7 ⅝ 15,9 ¾ 19,1 ⅞ 22,2 1 25,4 1 ⅛ 28,6 Projektując kolumnę Ŝerdzi pompowych naleŝy tak dobrać średnicę i materiał, z którego są wykonane Ŝerdzie, aby wielkość wydłuŝenia kolumny Ŝerdzi pompowych była moŝliwie najmniejsza, gdyŝ powoduje to zmniejszenie długości skoku pompy wgłębnej. Dla kombinowanej kolumny Ŝerdzi pompowych (przewód wielostopniowy) wydłuŝenie określa się oddzielnie dla kaŝdej sekcji (stopnia). W wyniku własnego cięŝaru kolumny Ŝerdzi pompowych, obciąŝenie działające na poszczególne Ŝerdzie pompowe zwiększa się od dołu w górę, stąd najbardziej naraŝona na rozciąganie jest pierwsza Ŝerdź od góry. Dlatego ze wzrostem głębokości wydobycia płynu złoŝowego (głębokości usytuowania pompy) konieczne staje się niekiedy uŝycie kombinowanej kolumny Ŝerdzi pompowych, składającej się z Ŝerdzi pompowych o mniejszej średnicy w dolnej części przewodu pompowego i Ŝerdzi o większej średnicy w górnej części przewodu. Ma to na celu zmniejszenie obciąŝenia na górne Ŝerdzie przewodu pompowego. WaŜną rolę w projektowaniu długich kolumn Ŝerdzi pompowych jest zastosowanie w dolnej części kolumny sekcji obciąŝników (mogą nimi być Ŝerdzie pompowe większej średnicy). Ma to na celu napręŝenie a przez to bardziej ustabilizowany ruch kolumny Ŝerdzi w czasie ich pracy (góra dół). Inne elementy uzbrojenia odwiertu Echolokator jest to łącznik wkręcany w kolumnę rur wydobywczych w określonej głębokości z przetoczeniem o średnicy większej od kolumny rur wydobywczych. Stosuje się go w celu dokładnego określenia prędkości rozchodzenia się fali dźwiękowej w przestrzeni międzyrurowej w odwiercie, na podstawie której oblicza się głębokości poziomu ropy naftowej w odwiercie w przypadku wykonywania pomiarów echometrem. Wieszak dzielony do rur wydobywczych stosuje się tylko w przypadku konieczności zapinania kotwicy rur wydobywczych. Charakteryzuje się on rozkręcaną tuleją wewnętrzną, która umoŝliwia opuszczenie kolumny rur wydobywczych w celu zapięcia kotwicy. Kotwica do rur wydobywczych (rys. 9) uŝywana jest w odwiercie w celu unieruchomienia kolumny rur wydobywczych, które w czasie pracy pompy wgłębnej naraŝone są na skracanie i rozciąganie. PrzewaŜnie stosowane są kotwice o zapięciu obrotowym, napinające kolumnę rur wydobywczych. Kotwica zapinana jest w kolumnie rur okładzinowych. Średnice kotwic są dostępne wg średnic nominalnych rur wydobywczych i okładzinowych zgodnie z normą API. 19

21 Rys. 9. Kotwica do rur wydobywczych i degazator [10] Degazator stosuje się zamiast sita w odwiertach pompowanym o wysokim wykładniku gazowym (rys. 9). Ma on za zadanie częściowe odgazowanie płynu złoŝowego dopływającego do pompy w celu uniknięcia blokowania pompy gazem (zagazowania pompy). Jest on umieszczany w kolumnie rur wydobywczych bezpośrednio pod pompą. Średnice degazatorów są dostępne wg średnic rur wydobywczych wykonanych zgodnie z normą API. Centralizatory Ŝerdzi pompowych (rys. 10) są to elementy, które są zamontowane co pewien określony odcinek na przewodzie pompowym w celu zmniejszenia wyboczeń przewodu powstających w czasie pracy pompy. Zapobiegają one nadmiernemu ocieraniu się Ŝerdzi pompowych o wewnętrzne ścianki rur wydobywczych w czasie pracy pompy. Stosowanie centralizatorów ułatwia równieŝ prowadzenie instrumentacji za urwanymi Ŝerdziami pompowymi w trakcie obróbki odwiertu. Rys. 10. Centralizatory do Ŝerdzi pompowych [10] Sita do rur wydobywczych są to elementy dokręcane pod pompę wgłębną, które stosuje się w celu lepszego zabezpieczenia pompy przed dopływem do pompy zanieczyszczeń, np. piasku (rys. 11). Stosowanie tych sit zmniejsza zuŝycie i awarie zaworów w pompie oraz ogranicza moŝliwość zatarcia się tłoka w pompie. 20

22 Rys. 11. Sita do rur wydobywczych [10] Obliczanie rur wydobywczych i przewodu pompowego Kolumna rur wydobywczych w odwiercie pompowanym naraŝona jest przede wszystkim na rozciąganie. ObciąŜenia, jakie działają na rury wydobywcze w trakcie pompowania ropy przy uŝyciu pompy Ŝerdziowej są zmienne i zaleŝą od etapów pracy pompy wgłębnej (ssanie tłoczenie). Kolumna rur jest rozciągana pod wpływem obciąŝenia pochodzącego od własnego cięŝaru rur, którego wartość zaleŝy głównie od średnicy nominalnej rur. W przypadku stosowania Ŝerdziowej tłokowej pompy wgłębnej, w okresie ssania, rury wydobywcze, poprzez zawór ssący pompy przejmują na siebie cięŝar słupa ropy, jaki znajduje się w rurach nad pompą. Wtedy obciąŝenie rur wydobywczych jest największe i towarzyszy mu największe wydłuŝenie rur. Najbardziej naraŝona na rozciąganie jest pierwsza rura od góry, która zamontowana jest w głowicy eksploatacyjnej. Wartość napręŝenia, jakie występuje w materiale rur moŝna określić ze wzoru: F σ = S gdzie: σ napręŝenia rozciągające [Pa], F siłą rozciągająca [N], S pole przekroju poprzecznego rur [m 2 ]. Maksymalna siłą rozciągająca górną rurę wydobywczą F c jest sumą cięŝaru kolumny rur G k i cięŝaru słupa ropy w rurach G r : F c = Gk + Gr Wszystkie wielkości we wzorze określone są w [N]. Pole przekroju poprzecznego rury wydobywczej określamy ze wzoru: D z d S = π w [m 2 ] 4 gdzie: D z średnica zewnętrzna rur wydobywczych [m], d w średnica wewnętrzna rur wydobywczych [m]

23 Zastosowanie rur wydobywczych o określonej długości i średnicy nominalnej rur wymaga spełnienia warunku wytrzymałościowego: σ = F S k r gdzie: k r napręŝenia dopuszczalne na rozciąganie [MPa]. Pozostałe oznaczenie jak powyŝej. Wartość napręŝeń dopuszczalnych na rozciąganie zaleŝy głównie od rodzaju materiału rur, tj. gatunku stali, z której wykonane są rury wydobywcze. Wielkość wydłuŝenia rur pod wpływem działającego na nie obciąŝenia moŝna obliczyć ze znanego z mechaniki prawa Hooke'a. Przewód pompowy poddany jest równieŝ w trakcie pracy pompy zmiennemu obciąŝeniu. W czasie pompowania całkowite obciąŝenie przewodu pompowego jest sumą obciąŝenia stycznego i dynamicznego. ObciąŜenie statyczne jest związane z cięŝarem własnym przewodu i cięŝarem podnoszonego słupa ropy (okres tłoczenia pompy), natomiast obciąŝenie dynamiczne jest wynikiem działania sił bezwładności, spowodowanych ruchem przewodu o zmiennej prędkości. Maksymalne obciąŝenie statyczne P s działające na przewód pompowy w okresie ssania określamy ze wzoru: P s = Pr + PŜ + Pt [N] gdzie: P r cięŝar słupa ropy w rurach nad tłokiem pompy [N], P Ŝ cięŝar Ŝerdzi pompowych [N], P t opory tarcia [N]. W praktyce opory tarcia P t tłoka pompy o ściankę cylindra, Ŝerdzi o ropę, czy Ŝerdzi dławikowej o uszczelnienie moŝna pominąć, gdyŝ ich wartość jest niewielka. W obliczeniach natomiast naleŝy uwzględnić zmniejszenie cięŝaru przewodu pompowego, spowodowanego działaniem na przewód siły wyporu (przewód jest zanurzony w ropie). W tym celu naleŝy uwzględnić wartość współczynnika pozornego zmniejszenia cięŝaru Ŝerdzi określonego wzorem: γŝ γ r b = γŝ gdzie: γ Ŝ cięŝar właściwy materiału Ŝerdzi [N/m 3 ], γ r cięŝar właściwy ropy [N/m 3 ]. A zatem maksymalne obciąŝenie statyczne przewodu pompowego (górnej Ŝerdzi) moŝna obliczyć ze wzoru: Ps = qr L + qŝ L b gdzie: q r cięŝar 1m słupa ropy w rurach wydobywczych [N], q Ŝ cięŝar 1 m bieŝącego Ŝerdzi [N], L długość przewodu pompowego [m]. Przy ruchu tłoka pompy w dół (okres ssania) obciąŝenie statyczne przewodu jest najmniejsze i wynosi:, P = P P [N] s Ŝ t 22

24 ObciąŜenia dynamiczne działające na przewód pompowy związane są z poruszaniem się przewodu o określonej masie ruchem zmiennym (przyspieszonym i opóźnionym). Wynika to z ruchu obrotowego korby Ŝurawia pompowego (stała prędkość kątowa), który zamieniony zostaje na ruch posuwisto-zwrotny łba wahacza Ŝurawia. Zamiana ta powoduje, Ŝe łeb wahacza porusza się ruchem zmiennym z określoną wartością przyspieszenia. ObciąŜenie dynamiczne przewodu pompowego P i moŝna obliczyć ze wzoru: P = Ŝ S 2 r Pi ω 1 + [N] g 2 l gdzie: S L skok Ŝerdzi dławikowej (laski pompowej) [m], g przyspieszenie ziemski [m/s 2 ], 2 n ω prędkość kątowa korby Ŝurawia, określona wzorem ω = π 60 n ilość cykli roboczych pompy na minutę, r promień korby [m], l długość podciągacza [m]. JeŜeli promień korby r do długości podciągacza l są w stosunku 1 : 4, to wówczas moŝna wprowadzić wielkość współczynnika dynamiczności Ŝurawia, którego wartość obliczymy ze wzoru: 2 SL n mŝ = 1440 W związku z tym wzór na wielkość obciąŝenia dynamicznego przyjmie postać: SL n P P 2 i = Ŝ [N] 1440 Całkowite obciąŝenie przewodu pompowego jest sumą P c = Ps + Pi i obliczymy go ze wzoru: P = Pr + PŜ b + PŜ mŝ [N] lub P = q L ( b + m ) + q L [N] Ŝ Znajomość całkowitego obciąŝenia przewodu pompowego pozwoli obliczyć wartość napręŝeń, jakie występują w przewodzie, dla spełnienia warunku wytrzymałościowego: P σ = c kr S gdzie: S pole powierzchni przekroju Ŝerdzi pompowych [m 2 ], k r napręŝenia dopuszczalne materiału Ŝerdzi pompowych [MPa]. Obliczanie przewodu pompowego wielostopniowego Projektując przewód pompowy dla danego odwiertu naleŝy obliczyć przewidywane obciąŝenie maksymalne i sprawdzić, czy dla przyjętej średnicy Ŝerdzi pompowych spełniony jest warunek σ k r. NapręŜenia dopuszczalne na rozciąganie k r zaleŝą głównie od wytrzymałości doraźnej na rozciąganie materiału Ŝerdzi R r i dla warunków normalnych moŝna przyjąć k r = 0,5 R r. Natomiast dla przewodów pracujących w warunkach trudnych (znaczna głębokość, środowisko korozyjne H 2 S) wartość napręŝeń dopuszczalnych moŝna przyjąć k r = 0,3 R r. JeŜeli dla danego przewodu pompowego warunek wytrzymałościowy nie jest spełniony(σ > k r) to naleŝy zastosować Ŝerdzie pompowe z lepszego gatunku stali (większe R r ) lub zastosować Ŝ r 23

25 przewód wielostopniowy. Przewód taki posiada w górnej części Ŝerdzie o większej średnicy, natomiast dolną część przewodu stanowią Ŝerdzie o mniejszej średnicy (rys. 12). Oznaczenia: L długość przewodu pompowego [m], L 1, L 2, L 3 długość poszczególnych stopni [m], d 1, d 2, d 3 średnica Ŝerdzi [m], q 1, q 2, q 3 cięŝar 1 mb Ŝerdzi [N]. Rys. 12. Schemat przewodu trójstopniowego Średnice Ŝerdzi oraz długości poszczególnych stopni naleŝy tak dobierać, aby napręŝenia występujące w górnych Ŝerdziach danego stopnia były równe napręŝeniu dopuszczalnemu (σ = k r ). ObciąŜenie górnej Ŝerdzi pierwszego stopnia przewodu moŝna określić wzorem: σ 1 S 1 = Pr + q1 L1 ( b + mŝ ) [N] Stąd długość pierwszego stopnia [m] obliczymy ze wzoru: 1 S1 Pr L1 = σ [m] q1 ( b + mŝ ) gdzie: S 1 pole przekroju poprzecznego Ŝerdzi pierwszego stopnia [m 2 ]. ObciąŜenie górnej Ŝerdzi drugiego stopnia przewodu określa wzór: σ S = P + q L b + m ) + q L ( b + m ) [N] 2 2 r 1 1 ( Ŝ 2 2 Ŝ PoniewaŜ Pr + q1 L1 ( b + mŝ ) = σ 1 S1 dlatego po podstawieniu otrzymamy: σ S = σ S + q L ( b + m ) [N] Ŝ Ostatecznie długość drugiego stopnia przewodu obliczymy ze wzoru: σ 2 S2 σ1 S1 L2 = [m] q2 ( b + m Ŝ ) gdzie: S 2 pole przekroju poprzecznego Ŝerdzi drugiego stopnia [m 2 ]. 24

26 Podobnie długość Ŝerdzi trzeciego stopnia przewodu obliczymy ze wzoru: σ 3 S3 σ 2 S2 L3 = [m] q3 ( b + m Ŝ ) gdzie: S 3 pole przekroju poprzecznego Ŝerdzi trzeciego stopnia [m 2 ]. Długość przewodu ostatniego stopnia naleŝy skorygować tak, aby całkowita długość przewodu była równa głębokości pompowania. W praktyce stosowane są najczęściej przewody pompowe dwustopniowe, rzadziej trójstopniowe. Przewód pompowy pod wpływem obciąŝeń ulega wydłuŝeniu. Całkowite wydłuŝenie L przewodu o średnicy Ŝerdzi d, pod wpływem obciąŝeń statycznych, moŝna obliczyć na podstawie prawa Hooke'a, które określa wzór: Ps L L = [m] S E gdzie: P s obciąŝenie statyczne przewodu pompowego [N], L długość przewodu [m], S pole przekroju poprzecznego Ŝerdzi [m 2 ], E moduł spręŝystości Younga [Pa] Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co wchodzi w skład uzbrojenia wgłębnego odwiertu pompowanego? 2. Co tworzy kolumnę rur wydobywczych i przewód pompowy? 3. Jakie są długości i średnice rur wydobywczych wg API? 4. Od czego zaleŝy średnica wewnętrzna rur wydobywczych? 5. Co rozumie się pod pojęciem Ŝerdź dławikowa? 6. Jakie średnice i długości posiadają Ŝerdzie dławikowe wg API? 7. Czym są i jak się dzieli Ŝerdzie pompowe? 8. Jakie długości i średnice posiadają Ŝerdzie pompowe wg API? 9. Czym charakteryzuje się przewód pompowy wielostopniowy? 10. W jakim celu instaluje się w kolumnie rur wydobywczych echolokator? 11. Jaką funkcję spełnia kotwica do rur wydobywczych? 12. W jakim celu stosuje się degazator przy pompowaniu ropy naftowej? 13. Do czego słuŝą centralizatory? 14. Gdzie i w jakim celu instaluje się w odwiercie pompowanym sita? 15. Jakim obciąŝeniom podlegają rury wydobywcze w czasie pompowania? 16. Jaką postać ma warunek wytrzymałościowy na rozciąganie? 17. Jakie siły działają na przewód pompowy w czasie pracy pompy wgłębnej? 18. W jakich jednostkach wyraŝa się wartość napręŝenia przy rozciąganiu? Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Oblicz, jakie napręŝenia wystąpią w rurze wydobywczej zamontowanej na głowicy odwiertu pompowanego w okresie ssania pompy wgłębnej (tłok pompy wykonuje ruch w dół). Obliczenie wykonaj dla następujących danych: 25

27 zawór ssący pompy znajduje się na głębokości 850 m, kolumnę rur wydobywczych stanowią rury o średnicy nominalnej 2 ⅞, tłok pompy poruszany jest przewodem pompowym o średnicy Ŝerdzi ¾, gęstość ropy naftowej wynosi 820 kg/m 3, gęstość materiału rur wydobywczych wynosi 7500 kg/m 3, Wartość napręŝeń podaj w Pa i MPa. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) ustalić długość kolumny rur wydobywczych, 2) określić średnicę zewnętrzną i wewnętrzną rur wydobywczych [mm], 3) określić średnicę Ŝerdzi pompowych [mm], 4) przeliczyć średnice rur i Ŝerdzi na [m], 5) obliczyć cięŝar kolumny rur wydobywczych, 6) obliczyć cięŝar słupa ropy naftowej w rurach wydobywczych, 7) obliczyć wartość napręŝenia w pierwszej rurze od góry, 8) dokonać prezentacji wyników pracy. WyposaŜenie stanowiska pracy: Poradnik dla ucznia, tabele danych rur wydobywczych i Ŝerdzi pompowych, przybory do pisania, kalkulator, zeszyt. Ćwiczenie 2 Dobierz stopniowany przewód pompowy dla pracy pompy wgłębnej o średnicy tłoka 44 mm, która ma pompować ropę naftową z głębokości 1200 m. Pozostałe dane: pompa zanurzona jest na głębokość 80 m pod poziom statyczny ropy, skok tłoka wynosi 1,2 m, tłok wykonuje 8 cykli na minutę, gęstość ropy naftowej wynosi 840 kg/m 3 gęstość materiału Ŝerdzi pompowych jest równa 7600 kg/m 3 napręŝenia dopuszczalne dla materiału Ŝerdzi 145 MPa W dolej części przewodu (pierwszy stopień) zastosować Ŝerdzie o średnicy ⅝. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zaplanować kolejność działań (obliczeń), 2) wypisać wymagane do obliczeń wzory, 3) przeliczyć wartości dla poszczególnych danych (SI), 4) wykonać obliczenia wielkości pośrednich, np. cięŝary słupa ropy, 5) obliczyć długości przewodu kolejnych stopni, 6) skorygować długość ostatniego stopnia w stosunku do głębokości pompowania, 7) zaprezentować wyniki swojej pracy. 26

28 WyposaŜenie stanowiska pracy: Poradnik dla ucznia, tabele danych Ŝerdzi pompowych, przybory do pisania, kalkulator, zeszyt Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymienić elementy uzbrojenia wgłębnego odwiertu pompowanego? 2) podać wartości średnic nominalnych rur wydobywczych? 3) określić funkcję Ŝerdzi dławikowej i Ŝerdzi pompowych? 4) podać wartości średnic nominalnych Ŝerdzi pompowych? 5) określić przeznaczenie echolokatora, degazatora, kotwicy, sita i centralizatorów? 6) obliczyć cięŝar kolumny rur wydobywczych? 7) obliczyć cięŝar przewody pompowego? 8) obliczyć wartość napręŝenia w rurach i Ŝerdziach pompowych? 9) zaprojektować przewód pompowych wielostopniowy? 10) obliczyć wartość wydłuŝenia kolumny rur wydobywczych i przewodu pompowego? 27

29 4.3. WyposaŜenie napowierzchniowe odwiertów pompowanych Materiał nauczania Odwiert eksploatacyjny, z którego wydobywanie ropy naftowej odbywa się poprzez pompowanie, oprócz uzbrojenia wgłębnego wyposaŝony musi być w szereg urządzeń napowierzchniowych. W skład wyposaŝenia napowierzchniowego wchodzą: głowica eksploatacyjna, prewenter na laskę pompową, dławik na laskę pompową, ściski i zawiesia Ŝerdzi dławikowej, indywidualny Ŝuraw pompowy, kierat pompowy z zespołem transmisyjnym, Ŝuraw pompowy (kiwak pompowy), separator dwufazowy (oddzielacz), zbiorniki na wydobyte płyny (ropa, woda złoŝowa), wyłącznik ciśnieniowy Ŝurawia pompowego, wyłącznik automatyczny Ŝurawia pompowego, zawór bezpieczeństwa, zawór upustowy, połączenia rurowe pomiędzy głowicą, a separatorem i zbiornikiem. Składniki zestawu wyposaŝenia napowierzchniowego są dobierane w zaleŝności od: ciśnienia głowicowego, sposobu pompowania odwiertu (indywidualnie czy grupowo), wydajności odwiertu. Przykładowy schemat wyposaŝenia napowierzchniowego odwiertu ropnego pompowanego przedstawia rys. 13. Głowice eksploatacyjne Nieodzownym elementem wyposaŝenia odwiertu pompowanego ropy naftowej jest głowica eksploatacyjna (wydobywcza), montowana na więźbie rurowej. Zadaniem głowicy eksploatacyjnej jest: zamknięcie przestrzeni pierścieniowej między eksploatacyjną kolumną rur okładzinowych a rurami wydobywczymi, podwieszenie kolumny rur wydobywczych, umoŝliwienie kontrolowanego odpływu ropy i gazu z odwiertu do separatora. Głowice pompowe wyposaŝone są w uszczelniacze Ŝerdzi dławikowej, których zadaniem jest wykonanie szczelnego połączenia Ŝerdzi dławikowej (laski pompowej) z głowicą pompową, przy równoczesnym zapewnieniu ruchu posuwisto-zwrotnego Ŝerdzi dławikowej. W polskim górnictwie naftowym na starszych odwiertach zamontowane są głowice pompowe typu Glinik (rys. 14), które umoŝliwiają pompowanie ropy naftowej z odwiertów o bardzo niskim ciśnieniu głowicowym. 28

30 29 Rys. 13. Schemat wyposaŝenia napowierzchniowego odwiertu ropnego pompowanego [10]

31 Rys. 14. Głowica pompowa typu Glinik [17, s. 320] Rys. 15. Schemat uzbrojenia odwiertu pompowanego wysokiego ciśnienia [1] 1 głowica odwiertu, 2 manometr, 3 presostat, 4 uszczelniacz laski pompowej, 5 prewenter, 6 zawór bezpieczeństwa, 7 zasuwa, 8 zwęŝka dławiąca, 9 trojak głowicy Przy eksploatacji odwiertów ropnych o wysokim ciśnieniu głowicowym stosowane są głowice pompowe wyposaŝone w specjalny uszczelniacz Ŝerdzi dławikowej, prewenter, oraz zawór bezpieczeństwa (rys. 15). W głowicy takiej bardzo waŝną rolę odgrywa uszczelnienie Ŝerdzi dławikowej, które powinno zapewniać prace przewodu pompowego pod ciśnieniem kilku MPa. W głowicach tego typu stosowane mogą być uszczelnienia firm Herkules (rys. 16) oraz Ratigan, które posiadają kilka wkładów uszczelniających dociskanych śrubą regulacyjną. 1. Laska pompowa 2. Pokrywa 3. Tuleja dociskowa 4. Śruba regulacyjna 5. Wkład uszczelniający I 6. Przekładka 7. Wkład uszczelniający II 8. Prowadnica 9. Płyta dociskowa 10. Wkład uszczelniający dolny 11. Śruba dławika 12. Dławik 13. Korpus Rys. 16. Schemat uszczelniacza laski pompowej typu Herkules [1] 30

32 Widok głowicy pompowej na wysokie ciśnienie przedstawia rys. 17. Rys. 17. Głowica odwiertu pompowanego [1] śuraw pompowy śuraw pompowy jest urządzeniem wprawiającym w ruch przewód pompowy a poprzez przewód pompę wgłębną. W zaleŝności od rodzaju napędu wyróŝnia się: 1) indywidualne Ŝurawie pompowe (IśP) nazywane równieŝ kiwonami pompowymi, 2) Ŝurawie do napędu grupowego nazywane kiwakami pompowymi, Indywidualny Ŝuraw pompowy posiada odrębny silnik napędowy i stosowany jest do napędu pompy wgłębnej w jednym odwiercie. Schemat indywidualnego Ŝurawia pompowego przedstawia rys. 18. Napęd z silnika 1 za pomocą przekładni pasowej 2 i przekładni zębatej (reduktora) przekazywany jest na wał napędowy 3. Na wale zamontowane są dwie korby 4, które połączone są z wahaczem 6 za pomocą pociągaczy 5. Na końcu wahacza znajduje się łeb wahacza 7, do którego zamocowane jest cięgło 14 połączone z Ŝerdzią dławikową 8. Rys. 18. Schemat IśP z wywaŝeniem rotacyjnym i wahaczowym 1 silnik, 2 przekładnia, 3 wał reduktora, 4 korba, 5 pociągacz, 6 wahacz, 7 łeb wahacza, 8 Ŝerdź dławikowa, 9 głowica, 10 uszczelnienie, 11 odpływ ropy, 12, 13 przeciwwagi, 14 cięgło, 15 rama nośna 31

33 Na korbach Ŝurawia zmocowane są przeciwwagi 12. Przeciwwagi mogą być równieŝ zamontowane na końcu wahacza 13, poza punktem zamocowania podciągaczy. Indywidualne Ŝurawie pompowe mogą posiadać wywaŝenie rotacyjne, wahaczowe lub wahaczoworotacyjne. Skok łba wahacza a tym samym skok tłoka pompy wgłębnej moŝe być regulowany poprzez zmianę punktu zamocowania podciągaczy na korbie. Dla większości IśP liczba obrotów korby, tym samym liczba skoków tłoka pomp wynosi 6, 8, 10 lub 12 na minutę. Napędzane są one zwykle silnikiem elektrycznym o mocy od kilku do kilkudziesięciu kw, rzadziej silnikiem spalinowym. Poszczególne IśP róŝnią się m.in.: wielkością obciąŝenia, maksymalną głębokością pompowania, skokiem łba wahacza, a takŝe wymiarami zewnętrznymi. Rys. 19. Widok indywidualnego Ŝurawia pompowego z wywaŝeniem rotacyjnym [20] Parametry charakterystyczne typowych indywidualnych Ŝurawi pompowych stosowanych w polskim górnictwie naftowym zawarte są w tabelach 7 i 8. Tabela 7. Dane techniczne IśP produkcji polskiej [1] Maksymalna głębokość Moc Nastawny Skok łba Obroty ObciąŜenie Typ pompowania silnika promień korby wahacza korby [kn] [m] [kw] [mm] [mm] [1/min] IśP , 12, IśP , 10, IśP , 8, 10, IśP , 8,

34 Tabela 8. Dane techniczne IśP produkcji zagranicznej [1] Maksymalna ObciąŜenie głębokość Typ pompowania Thomassen 2000 Wulfell 2000 Wulfell 1000 Moc silnika Skok łba wahacza Obroty korby [kn] [m] [kw] [mm] [1/min] , 8, 10, 12 6, 8, 10, 12 6, 8, 10, 12 Napęd kieratowy W polskim górnictwie naftowym napęd kieratowy Ŝurawi pompowych (kiwaków) jest dość powszechnie stosowany, zwłaszcza na kopalniach starszych, na których eksploatacja ropy naftowej odbywa się, co najmniej od kilkudziesięciu lat. Kieraty pompowe stosowane są jako urządzenia do napędu grupowego pomp wgłębnych. Istota napędu grupowego polega na wykorzystaniu jednego silnika napędowego do napędu kieratu pompowego a następnie za pośrednictwem transmisji pompowych do napędu na ogół kilkunastu Ŝurawi pompowych. Napęd grupowy stosowany jest w przypadku eksploatacji odwiertów płytkich, mało wydajnych, blisko siebie połoŝonych. Kierat pompowy słuŝy do zamiany ruchu obrotowego wału silnika na ruch obrotowo zwrotny koła kieratowego a następnie na ruch posuwisto zwrotny transmisji pompowych. MoŜna wyróŝnić dwa typy kieratów pompowych; 1) kierat z układem korbowym, 2) kierat mimośrodowy. Schemat kieratu z układem korbowym przedstawia rys. 20. W skład całego kieratowego układu napędowego wchodzą: kierat pompowy z silnikiem, koło kieratowe główne, koła pośrednie (filialne), transmisje pompowe, podpory do transmisji pompowych, zaczepu transmisyjne, kiwaki (Ŝurawie pompowe do napędu grupowego). Transmisje pompowe są to stalowe liny, które łączą koło kieratowe główne z kołami filialnymi a takŝe koła filialne z Ŝurawiem pompowym (kiwakiem) na odwiercie. UłoŜone są na podporach transmisyjnych tak, aby nie występowało tarcie transmisji o podłoŝe (grunt). Transmisje pompowe przenoszą napęd od kieratu do Ŝurawia pompowego. 33

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2018 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2018 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 2017 Nazwa kwalifikacji: Organizacja i prowadzenie eksploatacji otworowej złóż Oznaczenie kwalifikacji: M.40

Bardziej szczegółowo

ARKUSZ EGZAMINACYJNY ETAP PRAKTYCZNY EGZAMINU POTWIERDZAJĄCEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE CZERWIEC 2010

ARKUSZ EGZAMINACYJNY ETAP PRAKTYCZNY EGZAMINU POTWIERDZAJĄCEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE CZERWIEC 2010 Zawód: technik górnictwa otworowego Symbol cyfrowy zawodu: 311[14] Numer zadania: 1 Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu 311[14]-01-102 Czas trwania egzaminu: 180

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2019 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2019 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 2018 Nazwa kwalifikacji: Organizacja i prowadzenie prac wiertniczych Oznaczenie kwalifikacji: M.34 Numer

Bardziej szczegółowo

INSTYTUT INŻYNIERII ŚRODOWISKA ZAKŁAD GEOINŻYNIERII I REKULTYWACJI ĆWICZENIE NR 7 BADANIE POMPY II

INSTYTUT INŻYNIERII ŚRODOWISKA ZAKŁAD GEOINŻYNIERII I REKULTYWACJI ĆWICZENIE NR 7 BADANIE POMPY II INSTYTUT INŻYNIERII ŚRODOWISKA ZAKŁAD GEOINŻYNIERII I REKULTYWACJI Laboratorium z mechaniki płynów ĆWICZENIE NR 7 BADANIE POMPY II 2 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z budową i działaniem

Bardziej szczegółowo

MECHANIKA PŁYNÓW LABORATORIUM

MECHANIKA PŁYNÓW LABORATORIUM MECANIKA PŁYNÓW LABORATORIUM Ćwiczenie nr 4 Współpraca pompy z układem przewodów. Celem ćwiczenia jest sporządzenie charakterystyki pojedynczej pompy wirowej współpracującej z układem przewodów, przy różnych

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE WYZNACZANIE CHARAKTERYSTYK POMPY WIROWEJ

ĆWICZENIE WYZNACZANIE CHARAKTERYSTYK POMPY WIROWEJ ĆWICZENIE WYZNACZANIE CHARAKTERYSTYK POMPY WIROWEJ 1. Cel i zakres ćwiczenia Celem ćwiczenia jest opanowanie umiejętności dokonywania pomiarów parametrów roboczych układu pompowego. Zapoznanie z budową

Bardziej szczegółowo

Wiertnica Speedy Drill

Wiertnica Speedy Drill GEOD Przedsiębiorstwo WielobranŜowe Michał Wójcik, 30-383 Kraków, ul. Skośna 12 t +48(0)12 3505089 f +48(0)12 2922175 NIP 679-102-57-48 REGON 350901657 Nr Ew.10376/II/95-P Bank BPH 0/Krakowów, ul Kalwaryjska

Bardziej szczegółowo

NPB. Pompy jednostopniowe normowe ZAOPATRZENIE W WODĘ POMPY JEDNOSTOPNIOWE PRZEZNACZENIE ZASTOSOWANIE ZAKRES UŻYTKOWANIA CECHY KONSTRUKCYJNE

NPB. Pompy jednostopniowe normowe ZAOPATRZENIE W WODĘ POMPY JEDNOSTOPNIOWE PRZEZNACZENIE ZASTOSOWANIE ZAKRES UŻYTKOWANIA CECHY KONSTRUKCYJNE NPB Pompy jednostopniowe normowe PRZEZNACZENIE Normowe pompy blokowe NPB w wykonaniu standardowym przeznaczone są do pompowania wody czystej o temperaturze nie przekraczającej 140 C. Stosowane do cieczy

Bardziej szczegółowo

CND Wysokociśnieniowe pompy zasilające x x45. 1x45 1,6 R5 10. r6 (Ø70) Ø200. Ø90 h9 (Ø184) 1x45 A 1,6 Ø65 H7 Ø250 Ø350

CND Wysokociśnieniowe pompy zasilające x x45. 1x45 1,6 R5 10. r6 (Ø70) Ø200. Ø90 h9 (Ø184) 1x45 A 1,6 Ø65 H7 Ø250 Ø350 20 7.5 1.5x45 44 +0.1-0.1 7.5 1.5x45 h 0,01A h 0,03 A 1x45 1,6 1x45 1,6 h 0,03 A 172 155 R5 10 20 h 0,03/Ø70A Ø250 Ø240 r6 Ø215 (Ø70) 50 +0.3 0 Ø50 3,2 b 0,02/Ø55 A 9.5 +0.1 0 1x45 A 1,6 1X45 3,2 Ø65 H7

Bardziej szczegółowo

PROCEDURA DOBORU POMP DLA PRZEMYSŁU CUKROWNICZEGO

PROCEDURA DOBORU POMP DLA PRZEMYSŁU CUKROWNICZEGO PROCEDURA DOBORU POMP DLA PRZEMYSŁU CUKROWNICZEGO Wskazujemy podstawowe wymagania jakie muszą być spełnione dla prawidłowego doboru pompy, w tym: dobór układu konstrukcyjnego pompy, parametry pompowanego

Bardziej szczegółowo

Zestawy pompowe PRZEZNACZENIE ZASTOSOWANIE OBSZAR UŻYTKOWANIA KONCEPCJA BUDOWY ZALETY

Zestawy pompowe PRZEZNACZENIE ZASTOSOWANIE OBSZAR UŻYTKOWANIA KONCEPCJA BUDOWY ZALETY PRZEZNACZENIE Zestawy pompowe typu z przetwornicą częstotliwości, przeznaczone są do tłoczenia wody czystej nieagresywnej chemicznie o ph=6-8. Wykorzystywane do podwyższania ciśnienia w instalacjach. Zasilane

Bardziej szczegółowo

POMPY TYPU. Pompy H przeznaczone są do pompowania wody czystej lub zawierającej zanieczyszczenia mechaniczne o wielkości ziaren do 2 mm

POMPY TYPU. Pompy H przeznaczone są do pompowania wody czystej lub zawierającej zanieczyszczenia mechaniczne o wielkości ziaren do 2 mm POMPY TYPU Pompy H przeznaczone są do pompowania wody czystej lub zawierającej zanieczyszczenia mechaniczne o wielkości ziaren do 2 mm H ZASTOSOWANIE Pompy H przeznaczone są do pompowania wody czystej

Bardziej szczegółowo

Temat ćwiczenia. Pomiary otworów na przykładzie tulei cylindrowej

Temat ćwiczenia. Pomiary otworów na przykładzie tulei cylindrowej POLITECHNIKA ŚLĄSKA W YDZIAŁ TRANSPORTU Temat ćwiczenia Pomiary otworów na przykładzie tulei cylindrowej I Cel ćwiczenia Zapoznanie się z metodami pomiaru otworów na przykładzie pomiaru zuŝycia gładzi

Bardziej szczegółowo

Normowe pompy klasyczne

Normowe pompy klasyczne PRZEZNACZENIE Pompy przeznaczone są do tłoczenia cieczy rzadkich, czystych i nieagresywnych bez cząstek stałych i włóknistych o temperaturze nie przekraczającej 140 C. Pompowane ciecze nie mogą posiadać

Bardziej szczegółowo

NPK. Pompy jednostopniowe normowe ZAOPATRZENIE W WODĘ POMPY JEDNOSTOPNIOWE PRZEZNACZENIE ZASTOSOWANIE ZAKRES UŻYTKOWANIA CECHY KONSTRUKCYJNE

NPK. Pompy jednostopniowe normowe ZAOPATRZENIE W WODĘ POMPY JEDNOSTOPNIOWE PRZEZNACZENIE ZASTOSOWANIE ZAKRES UŻYTKOWANIA CECHY KONSTRUKCYJNE NPK Pompy jednostopniowe normowe PRZEZNACZENIE Pompy NPK przeznaczone są do tłoczenia cieczy rzadkich, czystych i nieagresywnych bez cząstek stałych i włóknistych o temperaturze nie przekraczającej 140

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2017 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2017 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 2016 Nazwa kwalifikacji: Eksploatacja otworowa złóż Oznaczenie kwalifikacji: M.09 Numer zadania: 01 Wypełnia

Bardziej szczegółowo

Filtry oleju MS 500, V 500, R 500, V½ - 500, ½ - 500

Filtry oleju MS 500, V 500, R 500, V½ - 500, ½ - 500 , Filtry oleju MS 500, V 500, R 500, V½ - 500, ½ - 500 Instrukcja obsługi i montażu AFRISO sp. z o.o. Szałsza, ul. Kościelna 7, 42-677 Czekanów Tel. 032 330 33 55; Fax. 032 330 33 51; www.afriso.pl Olej

Bardziej szczegółowo

Normowe pompy blokowe

Normowe pompy blokowe PRZEZNACZENIE Normowe pompy blokowe w wykonaniu standardowym przeznaczone są do pompowania wody czystej rzadkiej o temperaturze nie przekraczającej 140 C. Stosowane do cieczy nieagresywnych, które mie

Bardziej szczegółowo

WYKŁAD 11 POMPY I UKŁADY POMPOWE

WYKŁAD 11 POMPY I UKŁADY POMPOWE WYKŁAD 11 POMPY I UKŁADY POMPOWE Historia Czerpak do wody używany w Egipcie ok. 1500 r.p.n.e. Historia Nawadnianie pól w Chinach Historia Koło wodne używane w Rzymie Ogólna klasyfikacja pomp POMPY POMPY

Bardziej szczegółowo

Wydajne wentylatory promieniowe Fulltech o wysokim ciśnieniu statycznym

Wydajne wentylatory promieniowe Fulltech o wysokim ciśnieniu statycznym 1 Wydajne wentylatory promieniowe Fulltech o wysokim ciśnieniu statycznym Wydajne wentylatory promieniowe Fulltech o wysokim ciśnieniu statycznym Wentylatory są niezbędnym elementem systemów wentylacji

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA MONTAśU I UśYTKOWANIA POJEMNOŚCIOWE PODGRZEWACZE WODY BSV

INSTRUKCJA MONTAśU I UśYTKOWANIA POJEMNOŚCIOWE PODGRZEWACZE WODY BSV INSTRUKCJA MONTAśU I UśYTKOWANIA POJEMNOŚCIOWE PODGRZEWACZE WODY BSV IZOLACJA Materiał: pianka poliuretanowa - Grubość: 50mm dla modeli 150-500l, 70mm dla modeli 800-1000l - Gęstość 40kg/m³ Płaszcz: skay

Bardziej szczegółowo

(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1

(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 176516 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (2 2) Datazgłoszenia:27.01.195 (21) Numer zgłoszenia: 306992 (51) IntCl6: F04F 1/08 (54)

Bardziej szczegółowo

PL B1. Głowica pomiarowa do badania charakterystyk tribologicznych i szczelności ślizgowych uszczelnień czołowych

PL B1. Głowica pomiarowa do badania charakterystyk tribologicznych i szczelności ślizgowych uszczelnień czołowych RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19)PL (11)196330 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 343384 (51) Int.Cl. G01N 3/56 (2006.01) G01M 3/00 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH Politechnika Śląska w Gliwicach INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH BADANIE TWORZYW SZTUCZNYCH OZNACZENIE WŁASNOŚCI MECHANICZNYCH PRZY STATYCZNYM ROZCIĄGANIU

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM TECHNOLOGII NAPRAW WERYFIKACJA I NAPRAWA ELEMENTÓW UKŁADU NAPĘDOWEGO

LABORATORIUM TECHNOLOGII NAPRAW WERYFIKACJA I NAPRAWA ELEMENTÓW UKŁADU NAPĘDOWEGO LABORATORIUM TECHNOLOGII NAPRAW WERYFIKACJA I NAPRAWA ELEMENTÓW UKŁADU NAPĘDOWEGO 2 1. Cel ćwiczenia: Dokonać weryfikacji elementów przeniesienia napędu oraz pojazdu. W wyniku opanowania treści ćwiczenia

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2018 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2018 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 2018 Nazwa kwalifikacji: Organizacja i prowadzenie prac wiertniczych Oznaczenie kwalifikacji: M.4 Numer zadania:

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie. Napędy hydrauliczne są to urządzenia służące do przekazywania energii mechanicznej z miejsca jej wytwarzania do urządzenia napędzanego.

Wprowadzenie. Napędy hydrauliczne są to urządzenia służące do przekazywania energii mechanicznej z miejsca jej wytwarzania do urządzenia napędzanego. Napędy hydrauliczne Wprowadzenie Napędy hydrauliczne są to urządzenia służące do przekazywania energii mechanicznej z miejsca jej wytwarzania do urządzenia napędzanego. W napędach tych czynnikiem przenoszącym

Bardziej szczegółowo

Wiertarka kolumnowa B-1850FE/400

Wiertarka kolumnowa B-1850FE/400 Wiertarka kolumnowa B-1850FE/400 Wiertarka kolumnowa B-1850FE/400 Charakterystyka maszyny. Wiertarka kolumnowa B-1850FE/400 przystosowana jest wiercenia, rozwiercania, gwintowania, pogłębiania walcowego

Bardziej szczegółowo

POMPA OLEJOWA WIELOWYLOTOWA Typ PO

POMPA OLEJOWA WIELOWYLOTOWA Typ PO POMPA OLEJOWA WIELOWYLOTOWA Typ PO 62 Zastosowanie Pompa jest przeznaczona do smarowania olejem maszyn i urządzeń wymagających ciągłego podawania środka smarującego w małych ilościach. Doprowadzanie oleju

Bardziej szczegółowo

BADANIE ZJAWISK PRZEMIESZCZANIA WSTRZĄSOWEGO

BADANIE ZJAWISK PRZEMIESZCZANIA WSTRZĄSOWEGO BADANIE ZJAWISK PRZEMIESZCZANIA WSTRZĄSOWEGO 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest poznanie kinematyki i dynamiki ruchu w procesie przemieszczania wstrząsowego oraz wyznaczenie charakterystyki użytkowej

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA POZNAŃSKA, Poznań, PL BUP 05/18. WOJCIECH SAWCZUK, Bogucin, PL MAŁGORZATA ORCZYK, Poznań, PL

PL B1. POLITECHNIKA POZNAŃSKA, Poznań, PL BUP 05/18. WOJCIECH SAWCZUK, Bogucin, PL MAŁGORZATA ORCZYK, Poznań, PL RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 229658 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 418362 (51) Int.Cl. F02B 41/00 (2006.01) F02B 75/32 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22)

Bardziej szczegółowo

Ćw. 4. BADANIE I OCENA WPŁYWU ODDZIAŁYWANIA WYBRANYCH CZYNNIKÓW NA ROZKŁAD CIŚNIEŃ W ŁOśYSKU HYDRODYNAMICZNYMM

Ćw. 4. BADANIE I OCENA WPŁYWU ODDZIAŁYWANIA WYBRANYCH CZYNNIKÓW NA ROZKŁAD CIŚNIEŃ W ŁOśYSKU HYDRODYNAMICZNYMM Ćw. 4 BADANIE I OCENA WPŁYWU ODDZIAŁYWANIA WYBRANYCH CZYNNIKÓW NA ROZKŁAD CIŚNIEŃ W ŁOśYSKU HYDRODYNAMICZNYMM WYBRANA METODA BADAŃ. Badania hydrodynamicznego łoŝyska ślizgowego, realizowane na stanowisku

Bardziej szczegółowo

Pompy do fekalii (PFA)

Pompy do fekalii (PFA) Pompy do fekalii (PFA) Pompy typu PFA, są zanurzeniowymi, jednostopniowymi pompami wirowymi z wirnikiem odśrodkowym jednostronnie otwartym. Pampy te są przeznaczone do pompowania wody, cieczy zanieczyszczonych,

Bardziej szczegółowo

Pomiar pompy wirowej

Pomiar pompy wirowej Pomiar pompy wirowej Instrukcja do ćwiczenia nr 20 Badanie maszyn - laboratorium Opracował: dr inŝ. Andrzej Tatarek Zakład Miernictwa i Ochrony Atmosfery Wrocław, grudzień 2006 r. 1. Wstęp Pompami nazywamy

Bardziej szczegółowo

ARKUSZ EGZAMINACYJNY ETAP PRAKTYCZNY EGZAMINU POTWIERDZAJĄCEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE CZERWIEC 2010

ARKUSZ EGZAMINACYJNY ETAP PRAKTYCZNY EGZAMINU POTWIERDZAJĄCEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE CZERWIEC 2010 Zawód: technik wiertnik Symbol cyfrowy zawodu: 311[40] Numer zadania: 1 Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu 311[40]-01-102 Czas trwania egzaminu: 180 minut ARKUSZ

Bardziej szczegółowo

Eksploatowanie samoczynne i gazodźwigiem ropy naftowej 311[14].Z1.04

Eksploatowanie samoczynne i gazodźwigiem ropy naftowej 311[14].Z1.04 MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Henryk Rospond Eksploatowanie samoczynne i gazodźwigiem ropy naftowej 311[14].Z1.04 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy

Bardziej szczegółowo

SPRZĘGŁA MIMOŚRODOWE INKOMA TYP KWK Inkocross

SPRZĘGŁA MIMOŚRODOWE INKOMA TYP KWK Inkocross - 2 - Spis treści 1.1 Sprzęgło mimośrodowe INKOMA Inkocross typ KWK - Informacje ogólne... - 3-1.2 Sprzęgło mimośrodowe INKOMA Inkocross typ KWK - Informacje techniczne... - 4-1.3 Sprzęgło mimośrodowe

Bardziej szczegółowo

BADANIE SPRĘŻARKI TŁOKOWEJ.

BADANIE SPRĘŻARKI TŁOKOWEJ. BADANIE SPRĘŻARKI TŁOKOWEJ. Definicja i podział sprężarek Sprężarkami ( lub kompresorami ) nazywamy maszyny przepływowe, służące do podwyższania ciśnienia gazu w celu zmagazynowania go w zbiorniku. Gaz

Bardziej szczegółowo

Grupa 1 1.1). Obliczyć średnicę zastępczą przewodu o przekroju prostokątnym o długości boków A i B=2A wypełnionego wodą w 75%. Przewód ułożony jest w

Grupa 1 1.1). Obliczyć średnicę zastępczą przewodu o przekroju prostokątnym o długości boków A i B=2A wypełnionego wodą w 75%. Przewód ułożony jest w Grupa 1 1.1). Obliczyć średnicę zastępczą przewodu o przekroju prostokątnym o długości boków A i B=2A wypełnionego wodą w 75%. Przewód ułożony jest w taki sposób, że dłuższy bok przekroju znajduje się

Bardziej szczegółowo

Układ napędowy. Silnik spalinowy CAT C27 Typ silnika CAT C 27. Zespół prądnic synchronicznych. Znamionowa prędkość obrotowa

Układ napędowy. Silnik spalinowy CAT C27 Typ silnika CAT C 27. Zespół prądnic synchronicznych. Znamionowa prędkość obrotowa Układ napędowy Silnik spalinowy CAT C27 Typ silnika CAT C 27 Moc znamionowa Znamionowa prędkość obrotowa 708 kw 1800 obr/min Obroty biegu jałowego 600 obr/min Ilość i układ cylindrów V 12 Stopień sprężania

Bardziej szczegółowo

SPRZĘGŁA ELASTYCZNE DESCH GmbH & Co. KG

SPRZĘGŁA ELASTYCZNE DESCH GmbH & Co. KG SPRZĘGŁA ELASTYCZNE DESCH GmbH & Co. KG SPRZĘGŁO ELASTYCZNE 15 Sprzęgło elastyczne ORPEX ELASTYCZNE SPRZĘGŁO ORPEX Opis elastycznego sprzęgła ORPEX wykonanie WN i WS Elastyczne sprzęgła ORPEX stosowane

Bardziej szczegółowo

SYSTEM SMAROWANIA LUBETOOL

SYSTEM SMAROWANIA LUBETOOL SYSTEM SMAROWANIA LUBETOOL Charakterystyka systemu System LubeTool jest systemem skąpego smarowania. Składa się on (zaleŝnie od odmiany) ze zbiornika oleju, sekcji roboczych, elementów instalacji pneumatycznej

Bardziej szczegółowo

Pompy wielostopniowe pionowe

Pompy wielostopniowe pionowe PRZEZNACZENIE Wielostopniowe pompy pionowe typu przeznaczone są do tłoczenia wody czystej nieagresywnej chemicznie o PH=6 8. Wykorzystywane są do podwyższania ciśnienia w sieci, dostarczania wody w gospodarstwach

Bardziej szczegółowo

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE WIERTACZ ODWIERTÓW EKSPLOATACYJNYCH I GEOFIZYCZNYCH

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE WIERTACZ ODWIERTÓW EKSPLOATACYJNYCH I GEOFIZYCZNYCH Załącznik 11 PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE WIERTACZ ODWIERTÓW EKSPLOATACYJNYCH I GEOFIZYCZNYCH SYMBOL CYFROWY 811[02] I. OPIS ZAWODU 1. W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć:

Bardziej szczegółowo

Kompaktowe siłowniki z prowadzeniem Wstęp

Kompaktowe siłowniki z prowadzeniem Wstęp Wstęp mocowanie górne przyłącza góne rowek pod czujnik mocowanie boczne rowek kształtu T do mocowania dolnego przyłącza boczne mocowanie dolne rowek pod czujnik Siłowniki kompaktowe z prowadzeniem charakteryzują

Bardziej szczegółowo

Zadanie 1. Zadanie 2.

Zadanie 1. Zadanie 2. Zadanie 1. Określić nadciśnienie powietrza panujące w rurociągu R za pomocą U-rurki, w której znajduje się woda. Różnica poziomów wody w U-rurce wynosi h = 100 cm. Zadanie 2. Określić podciśnienie i ciśnienie

Bardziej szczegółowo

Seria 6100. Prowadnice siłownika zaprojektowano w dwóch wersjach:

Seria 6100. Prowadnice siłownika zaprojektowano w dwóch wersjach: Seria 600 mocowanie górne przyłącza górne rowek pod czujnik mocowanie boczne alternatywne przyłącza boczne (zakorkowane) mocowanie dolne rowek kształtu T do mocowania dolnego rowek pod czujnik Siłowniki

Bardziej szczegółowo

Pionowe samozasysające pompy bocznokanałowe. Typ WPV

Pionowe samozasysające pompy bocznokanałowe. Typ WPV Pionowe samozasysające pompy bocznokanałowe Typ WPV ZAKRES ZASTOSOWAŃ Pompy bocznokanałowe są samozasysające i przy małych wydatkach i dużych wysokościach podnoszenia pracują bardziej ekonomicznie niż

Bardziej szczegółowo

Zakład Podstaw Konstrukcji i Maszyn Przepływowych. Politechnika Wrocławska. Wydział Mechaniczno-Energetyczny INSTRUKCJA

Zakład Podstaw Konstrukcji i Maszyn Przepływowych. Politechnika Wrocławska. Wydział Mechaniczno-Energetyczny INSTRUKCJA Zakład Podstaw Konstrukcji i Maszyn Przepływowych Instytut InŜynierii Lotniczej, Procesowej i Maszyn Energetycznych Politechnika Wrocławska Wydział Mechaniczno-Energetyczny INSTRUKCJA 11.a. WYZNACZANIE

Bardziej szczegółowo

POMPY. Seria STU4. CP wersja ze stałym ciśnieniem. Zakres mocy do ok. 8 m³/h i wysokość pompowania 140 m

POMPY. Seria STU4. CP wersja ze stałym ciśnieniem. Zakres mocy do ok. 8 m³/h i wysokość pompowania 140 m Pompa głębinowa ze stali szlachetnej 4 Seria STU4. CP wersja ze stałym ciśnieniem Zakres mocy do ok. 8 m³/h i wysokość pompowania 140 m Pompy głębinowe STÜWA 4 zaprojektowano w sprawdzonej konstrukcji

Bardziej szczegółowo

Przenośnik zgrzebłowy - obliczenia

Przenośnik zgrzebłowy - obliczenia Przenośnik zgrzebłowy - obliczenia Katedra Maszyn Górniczych, Przeróbczych i Transportowych Przenośnik zgrzebłowy - obliczenia Dr inż. Piotr Kulinowski pk@imir.agh.edu.pl tel. (67) 0 7 B- parter p.6 konsultacje:

Bardziej szczegółowo

Dobór silnika serwonapędu. (silnik krokowy)

Dobór silnika serwonapędu. (silnik krokowy) Dobór silnika serwonapędu (silnik krokowy) Dane wejściowe napędu: Masa całkowita stolika i przedmiotu obrabianego: m = 40 kg Współczynnik tarcia prowadnic = 0.05 Współczynnik sprawności przekładni śrubowo

Bardziej szczegółowo

Zestawy jednopompowe ZASTOSOWANIE KONCEPCJA BUDOWY ZALETY OBSZAR UŻYTKOWANIA

Zestawy jednopompowe ZASTOSOWANIE KONCEPCJA BUDOWY ZALETY OBSZAR UŻYTKOWANIA ZJ... ZASTOSOWANIE Tłoczenie i podwyższanie ciśnienia wody dla: budynków mieszkalnych, budynków użyteczności publicznej, instalacji przemysłowych, rolnictwa i ogrodnictwa (zraszanie i podlewanie), instalacji

Bardziej szczegółowo

Materiał : Korpus żeliwny

Materiał : Korpus żeliwny Zakres średnic : Przyłącze : Min Temperatura : Max Temperatura : DN 32/40 do DN 300 Między kołnierzami PN10/16 i ISO PN20 ANSI150-10 C + 80 C Max Ciśnienie : 16 Barów Specyfikacje : Długa szyjka dla izolacji

Bardziej szczegółowo

Wydanie Nr 1, luty 2007 r. Dokumentacja techniczno ruchowa kompresorów

Wydanie Nr 1, luty 2007 r. Dokumentacja techniczno ruchowa kompresorów Wydanie Nr 1, luty 2007 r. Dokumentacja techniczno ruchowa kompresorów Spis treści Typ kompresora Nr strony Pole Position 221 3 GV 34-24 PCM 3 6 B 2800 I/50 9 B 2800 B/100 12 B 3800 B/200 15 B 4900/200

Bardziej szczegółowo

CVE POZIOME POMPY KOMÓRKOWE PRZEMYSŁU WODNEGO Poziome pompy komórkowe przemysłu wodnego, typ 65, 80, 100, 125, 150-CVE

CVE POZIOME POMPY KOMÓRKOWE PRZEMYSŁU WODNEGO Poziome pompy komórkowe przemysłu wodnego, typ 65, 80, 100, 125, 150-CVE POZIOME POMPY KOMÓRKOWE PRZEMYSŁU WODNEGO 65-150-CVE 46.98 1.07 SIGMA PUMPY HRANICE, s.r.o. Tovární 605, 753 01 Hranice tel.: 581 661 111, fax: 581 60 587 Email: sigmahra@sigmagra.cz Zastosowanie Poziome

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2017 ZASADY OCENIANIA

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2017 ZASADY OCENIANIA Układ graficzny CKE 2016 EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2017 ZASADY OCENIANIA Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Nazwa kwalifikacji: Eksploatacja

Bardziej szczegółowo

PL B1. Sposób transportu i urządzenie transportujące ładunek w wodzie, zwłaszcza z dużych głębokości

PL B1. Sposób transportu i urządzenie transportujące ładunek w wodzie, zwłaszcza z dużych głębokości RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 228529 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 414387 (22) Data zgłoszenia: 16.10.2015 (51) Int.Cl. E21C 50/00 (2006.01)

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA TECHNICZNE DLA POMP WIROWYCH DŁAWNICOWYCH STOSOWANYCH W W.S.C.

WYMAGANIA TECHNICZNE DLA POMP WIROWYCH DŁAWNICOWYCH STOSOWANYCH W W.S.C. WYMAGANIA TECHNICZNE DLA POMP WIROWYCH DŁAWNICOWYCH STOSOWANYCH W W.S.C. Wymagania techniczne dla pomp dławnicowych do c.o. i c.t. (przeznaczonych głównie do wyposażania węzłów cieplnych grupowych i ciepłowni

Bardziej szczegółowo

Laboratorium. Hydrostatyczne Układy Napędowe

Laboratorium. Hydrostatyczne Układy Napędowe Laboratorium Hydrostatyczne Układy Napędowe Instrukcja do ćwiczenia nr Eksperymentalne wyznaczenie charakteru oporów w przewodach hydraulicznych opory liniowe Opracowanie: Z.Kudżma, P. Osiński J. Rutański,

Bardziej szczegółowo

POMPA CENTRALNEGO SMAROWANIA Typ PD 40

POMPA CENTRALNEGO SMAROWANIA Typ PD 40 POMPA CENTRALNEGO SMAROWANIA Typ PD 40 Zastosowanie Pompa jest przeznaczona do okresowego podawania smaru lub oleju do węzłów trących w maszynach za pośrednictwem dozowników dwuprzewodowych (rozdzielaczy

Bardziej szczegółowo

Janusz Kośmider. Zjawiska przepływowe w odwiertach naftowych

Janusz Kośmider. Zjawiska przepływowe w odwiertach naftowych Janusz Kośmider Zjawiska przepływowe w odwiertach naftowych Zielona Góra 2010 Spis treści Słowo wstępne..................................... 5 1. Dopływ płynów złożowych do odwiertów...................

Bardziej szczegółowo

Ermeto Original Rury / Łuki rurowe

Ermeto Original Rury / Łuki rurowe Ermeto Original Rury / Łuki rurowe R2 Parametry rur EO 1. Gatunki stali, własności mechaniczne, wykonanie Rury stalowe EO Rodzaj stali Wytrzymałość na Granica Wydłużenie przy zerwaniu rozciąganie Rm plastyczności

Bardziej szczegółowo

Pompy odśrodkowe wielostopniowe z uszczelnieniem wału Typ HZ / HZA / HZAR

Pompy odśrodkowe wielostopniowe z uszczelnieniem wału Typ HZ / HZA / HZAR Pompy odśrodkowe wielostopniowe z uszczelnieniem wału Typ HZ / HZA / HZAR Ogólnie Pompy DICKOW typu HZ/HZA są jedno lub wielostopniowymi pompami odśrodkowymi z uszczelnieniem wału. Zastosowanie Pompy typu

Bardziej szczegółowo

odolejacz z układem samoczynnego powrotu oleju do sprężarki,

odolejacz z układem samoczynnego powrotu oleju do sprężarki, CHŁODNICZE typu W92MARS Jednostopniowe agregaty sprężarkowe typu W92M są przeznaczone do pracy w lądowych i morskich urządzeniach chłodniczych w zakresie temperatur wrzenia 35 o C do +5 o C i temperatur

Bardziej szczegółowo

POMPY ZANURZENIOWE Z DŁUGIM WAŁEM DLA PRZEMYSŁU CHEMICZNEGO. Typ NCT/NMT

POMPY ZANURZENIOWE Z DŁUGIM WAŁEM DLA PRZEMYSŁU CHEMICZNEGO. Typ NCT/NMT POMPY ZANURZENIOWE Z DŁUGIM WAŁEM DLA PRZEMYSŁU CHEMICZNEGO Typ NCT/NMT Ogólnie Pompy zanurzeniowe DICKOW typu NCT dla przemysłu chemicznego są pompami pionowymi z oddzielną rurą tłoczącą. Maksymalna wydajność

Bardziej szczegółowo

Wyszczególnienie parametrów Jedn. Wartości graniczne Temperatura odparowania t o C od 30 do +5 Temperatura skraplania t k C od +20 do +40

Wyszczególnienie parametrów Jedn. Wartości graniczne Temperatura odparowania t o C od 30 do +5 Temperatura skraplania t k C od +20 do +40 CHŁODNICZE typu D58ARS Jednostopniowe agregaty sprężarkowe typu D58 są przeznaczone do pracy w lądowych i morskich urządzeniach chłodniczych w zakresie temperatur wrzenia 35 o C do +10 o C i temperatur

Bardziej szczegółowo

Wykonywanie pomiarów wgłębnych i pomiarów wydobycia kopalin 311[14].Z1.02

Wykonywanie pomiarów wgłębnych i pomiarów wydobycia kopalin 311[14].Z1.02 MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Henryk Rospond Wykonywanie pomiarów wgłębnych i pomiarów wydobycia kopalin 311[14].Z1.02 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut

Bardziej szczegółowo

TECHNICZNA SPECYFIKACJA

TECHNICZNA SPECYFIKACJA TECHNICZNA SPECYFIKACJA Wirówka dekantacyjna firmy Zentrifugen-Allianz ZA 10-4, stal szlachetna z napędem hydraulicznym VISCOTHERM lub z napędem mechanicznym CYCLO Opis Wirówka dekantacyjna ze ślimakiem

Bardziej szczegółowo

FABRYKA MASZYN BUDOWLANYCH "BUMAR" Sp. z o.o. Fabryka Maszyn Budowlanych ODLEWY ALUMINIOWE

FABRYKA MASZYN BUDOWLANYCH BUMAR Sp. z o.o. Fabryka Maszyn Budowlanych ODLEWY ALUMINIOWE Fabryka Maszyn Budowlanych BUMAR Sp. z o.o. ul. Fabryczna 6 73-200 CHOSZCZNO ODLEWY ALUMINIOWE 1.PIASKOWE DO 100 KG 2.KOKILOWE DO 30 KG 3.CISNIENIOWE DO 3 KG 1. Zapewniamy atesty i sprawdzenie odlewów

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne Technologia napraw zespołów i podzespołów mechanicznych pojazdów samochodowych 723103

Wymagania edukacyjne Technologia napraw zespołów i podzespołów mechanicznych pojazdów samochodowych 723103 Wymagania edukacyjne PRZEDMIOT Technologia napraw zespołów i podzespołów mechanicznych pojazdów samochodowych KLASA II MPS NUMER PROGRAMU NAUCZANIA (ZAKRES) 723103 1. 2. Podstawowe wiadomości o ch spalinowych

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie. - Napęd pneumatyczny. - Sterowanie pneumatyczne

Wprowadzenie. - Napęd pneumatyczny. - Sterowanie pneumatyczne Wprowadzenie Pneumatyka - dziedzina nauki i techniki zajmująca się prawami rządzącymi przepływem sprężonego powietrza; w powszechnym rozumieniu także technika napędu i sterowania pneumatycznego. Zastosowanie

Bardziej szczegółowo

ROZDRABNIANIE CEL ROZDRABNIANIA

ROZDRABNIANIE CEL ROZDRABNIANIA ROZDRABNIANIE CEL ROZDRABNIANIA 1. Przygotowanie substancji do reakcji chemicznych (faza wstępna) - stopień rozdrobnienia ma wpływ na: a. szybkość rozpuszczenia substancji b. efektywność mieszania (np.

Bardziej szczegółowo

PROFIL PRĘDKOŚCI W RURZE PROSTOLINIOWEJ

PROFIL PRĘDKOŚCI W RURZE PROSTOLINIOWEJ LABORATORIUM MECHANIKI PŁYNÓW Ćwiczenie N 7 PROFIL PRĘDKOŚCI W RURZE PROSTOLINIOWEJ . Cel ćwiczenia Doświadczalne i teoretyczne wyznaczenie profilu prędkości w rurze prostoosiowej 2. Podstawy teoretyczne:

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA TECHNICZNE DLA POMP WIROWYCH BEZDŁAWNICOWYCH STOSOWANYCH W W.S.C.

WYMAGANIA TECHNICZNE DLA POMP WIROWYCH BEZDŁAWNICOWYCH STOSOWANYCH W W.S.C. WYMAGANIA TECHNICZNE DLA POMP WIROWYCH BEZDŁAWNICOWYCH STOSOWANYCH W W.S.C. Wymagania techniczne dla pomp bezdławnicowych do c.o., c.w. i c.t. (przeznaczonych głównie do wyposażania węzłów cieplnych indywidualnych)

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2018 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2018 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 2017 Nazwa kwalifikacji: Organizacja i prowadzenie prac wiertniczych Oznaczenie kwalifikacji: M.34 Numer

Bardziej szczegółowo

Automatyka i pomiary wielkości fizykochemicznych. Instrukcja do ćwiczenia III. Pomiar natężenia przepływu za pomocą sondy poboru ciśnienia

Automatyka i pomiary wielkości fizykochemicznych. Instrukcja do ćwiczenia III. Pomiar natężenia przepływu za pomocą sondy poboru ciśnienia Automatyka i pomiary wielkości fizykochemicznych Instrukcja do ćwiczenia III Pomiar natężenia przepływu za pomocą sondy poboru ciśnienia Sonda poboru ciśnienia Sonda poboru ciśnienia (Rys. ) jest to urządzenie

Bardziej szczegółowo

CHŁODNICZE AGREGATY SPRĘŻARKOWE typu W92MARS

CHŁODNICZE AGREGATY SPRĘŻARKOWE typu W92MARS CHŁODNICZE AGREGATY SPRĘŻARKOWE typu W92MARS Dębica 2017 BUDOWA I WYPOSAŻENIE Budowa agregatów oraz szeroki zakres wyposażenia zestawionego fabrycznie umożliwiają prace urządzeń w cyklu ręcznym lub automatycznym,

Bardziej szczegółowo

(13) B1 PL B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (21) Numer zgłoszenia: (51) Int.Cl.

(13) B1 PL B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (21) Numer zgłoszenia: (51) Int.Cl. RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 165228 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 288350 Urząd Patentowy (22) Data zgłoszenia: 18.12.1990 Rzeczypospolitej Polskiej (51) Int.Cl.5: F02B 53/00

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA WROCŁAWSKA, Wrocław, PL BUP 25/09. ANDRZEJ KOLONKO, Wrocław, PL ANNA KOLONKO, Wrocław, PL

PL B1. POLITECHNIKA WROCŁAWSKA, Wrocław, PL BUP 25/09. ANDRZEJ KOLONKO, Wrocław, PL ANNA KOLONKO, Wrocław, PL RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 209351 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 385341 (51) Int.Cl. F16L 55/165 (2006.01) F16L 58/02 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22)

Bardziej szczegółowo

J. Szantyr Wykład 26bis Podstawy działania pomp wirnikowych. a) Układ ssący b) Układ tłoczący c) Układ ssąco-tłoczący

J. Szantyr Wykład 26bis Podstawy działania pomp wirnikowych. a) Układ ssący b) Układ tłoczący c) Układ ssąco-tłoczący J. Szantyr Wykład 26bis Podstawy działania pomp wirnikowych Pompy dzielimy ogólnie na wyporowe i wirowe. Jedną z kategorii pomp wirowych są pompy wirnikowe, które z kolei dzielimy na: odśrodkowe, helikoidalne,

Bardziej szczegółowo

Komentarz technik górnictwa otworowego 311[14]-01 Czerwiec 2009

Komentarz technik górnictwa otworowego 311[14]-01 Czerwiec 2009 Strona 1 z 15 Strona 2 z 15 Strona 3 z 15 Strona 4 z 15 W pracy egzaminacyjnej oceniane były następujące elementy: I. Tytuł pracy egzaminacyjnej, II. Założenia do projektu realizacji prac wynikające z

Bardziej szczegółowo

Elektroniczne pompy liniowe

Elektroniczne pompy liniowe PRZEZNACZENIE Pompy liniowe typu PTe przeznaczone są do pompowania nieagresywnej, niewybuchowej cieczy czystej i lekko zanieczyszczonej o temperaturze nie przekraczającej 140 C, wymuszania obiegu wody

Bardziej szczegółowo

Elektoniczne monoblokowe pompy liniowe

Elektoniczne monoblokowe pompy liniowe PRZEZNACZENIE Pompy służą do pompowania cieczy czystej i lekko zanieczyszczonej o temperaturze nie przekraczającej 120 C. Pompy przeznaczone są do utrzymywania ciśnienia lub różnicy ciśnień oraz wymuszania

Bardziej szczegółowo

INFORMACJE OGÓLNE, TECHNICZNE I BHP

INFORMACJE OGÓLNE, TECHNICZNE I BHP INFORMACJE OGÓLNE, TECHNICZNE I BHP Dwadzieścia kroków do bezpieczeństwa Podstawowe zasady hydrauliki Schemat konwersji wymiarów metrycznych do wymiarów anglosaskich Strony 2-3 Strony 4-5 Strony 6 DWADZIEŚCIA

Bardziej szczegółowo

Wykład 5 WIELKOŚCI CHARAKTERYSTYCZNE POMP WIROWYCH SYMBOLE, NAZWY, OKREŚLENIA I ZALEŻNOŚCI PODSTAWOWYCH WIELKOŚCI CHARAKTERYZUJĄCYCH

Wykład 5 WIELKOŚCI CHARAKTERYSTYCZNE POMP WIROWYCH SYMBOLE, NAZWY, OKREŚLENIA I ZALEŻNOŚCI PODSTAWOWYCH WIELKOŚCI CHARAKTERYZUJĄCYCH Wykład 5 WIELKOŚCI CHARAKTERYSTYCZNE POMP WIROWYCH SYMBOLE, NAZWY, OKREŚLENIA I ZALEŻNOŚCI PODSTAWOWYCH WIELKOŚCI CHARAKTERYZUJĄCYCH POMPĘ I WARUNKI JEJ PRACY Symbol, Nazwa, określenie, zależność Jednostka

Bardziej szczegółowo

(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1 PL B1. (54)Zespół napędu hydraulicznego mieszadła wibracyjnego posuwisto-zwrotnego

(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1 PL B1. (54)Zespół napędu hydraulicznego mieszadła wibracyjnego posuwisto-zwrotnego RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 181439 (21 ) Numer zgłoszenia: 344143 Urząd Patentowy (22) Data zgłoszenia: 09.05.1996 Rzeczypospolitej Polskiej (13) B1 (51) IntCl7 B01F 11/00 (54)Zespół

Bardziej szczegółowo

PL B1. ŚLĄSKIE ZAKŁADY ARMATURY PRZEMYSŁOWEJ ARMAK SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ, Sosnowiec, PL

PL B1. ŚLĄSKIE ZAKŁADY ARMATURY PRZEMYSŁOWEJ ARMAK SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ, Sosnowiec, PL RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 208991 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 384241 (51) Int.Cl. F16K 7/12 (2006.01) F16K 31/06 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22)

Bardziej szczegółowo

(13) B1 PL B1 (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11)

(13) B1 PL B1 (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) R Z E C Z P O SP O L IT A P O L S K A Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 189972 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 331298 (22) Data zgłoszenia: 05.02.1999 (51 ) IntCl7

Bardziej szczegółowo

PL B1. HIKISZ BARTOSZ, Łódź, PL BUP 05/07. BARTOSZ HIKISZ, Łódź, PL WUP 01/16. rzecz. pat.

PL B1. HIKISZ BARTOSZ, Łódź, PL BUP 05/07. BARTOSZ HIKISZ, Łódź, PL WUP 01/16. rzecz. pat. PL 220905 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 220905 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 376878 (51) Int.Cl. F16H 7/00 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia:

Bardziej szczegółowo

PVM/PVMI/PVMX PIONOWE WIELOSTOPNIOWE POMPY ODŚRODKOWE

PVM/PVMI/PVMX PIONOWE WIELOSTOPNIOWE POMPY ODŚRODKOWE PVM/PVMI/PVMX WYSOKA SPRAWNOŚĆ HYDRAULICZNA, SILNIK ZE ZNAKIEM NORM EN Modele PVM, PVMI oraz PVMX są pionowymi pompami wielostopniowymi bez samoczynnego zalewania z przyłączami kołnierzowymi lub typu Victualic

Bardziej szczegółowo

Zastosowania frezarek bębnowych

Zastosowania frezarek bębnowych DC FREZARKA BĘBNOWA Najlepszy wybór do prac na ścianach kamiennych i betonowych, profilowania powierzchni, prac melioracyjnych, zamarzniętej gleby, wydobywania kamienia i prac wyburzeniowych. Frezarki

Bardziej szczegółowo

WKRĘTAK PNEUMATYCZNY PISTOLETOWY WK507D2/A3 WK605D2/A3

WKRĘTAK PNEUMATYCZNY PISTOLETOWY WK507D2/A3 WK605D2/A3 WKRĘTAK PNEUMATYCZNY PISTOLETOWY WK507D2/A3 WK605D2/A3 Techniczna instrukcja obsługi oryginalna Niniejsza instrukcja ważna jest łącznie z Ogólną instrukcją obsługi: NARZĘDZIA PNEUMATYCZNE Wiertarki, Wkrętaki,

Bardziej szczegółowo

Opis serii: Wilo-Helix VE

Opis serii: Wilo-Helix VE Opis serii: Wilo-Helix VE H/m 240 Wilo-Helix VE 204-5206 200 160 120 80 40 601-619403-418 204-222 1002-1005 1601-1613 2201-2209 3601-3608 5201-5206 0 0 10 20 30 40 50 60 70Q/m³/h Charakterystyki wg ISO

Bardziej szczegółowo

LINOWE URZĄDZENIA PRZETOKOWE LTV PV

LINOWE URZĄDZENIA PRZETOKOWE LTV PV LINOWE URZĄDZENIA PRZETOKOWE LTV PV M Soft Sp. z o. o. Siedziba firmy: ul. Grota Roweckiego 42 43-100 Tychy Tel./fax: (32) 449 14 32 E-mail: msoft@op.pl OPIS URZĄDZENIA I ZASADA JEGO DZIAŁANIA Linowe urządzenie

Bardziej szczegółowo

Wentylatory promieniowe typu WPO-10/25 WPO-18/25 PRZEZNACZENIE

Wentylatory promieniowe typu WPO-10/25 WPO-18/25 PRZEZNACZENIE Wentylatory promieniowe typu WPO-10/25 WPO-18/25 Typoszereg wentylatorów promieniowych wysokoprężnych ogólnego przeznaczenia składa się z pięciu wielkości: WPO-10/25; WPO-12/25; WPO-14/25; WPO-16/25; WPO-18/25,

Bardziej szczegółowo

Elementy konstrukcyjne aparatów

Elementy konstrukcyjne aparatów Elementy konstrukcyjne aparatów Aparat procesowy zespół przedmiotów (części) zestawionych według odpowiedniego schematu określonego potrzebami i wymogami prowadzonych procesów fizykochemicznych. Typowym

Bardziej szczegółowo

09 - Dobór siłownika i zaworu. - Opór przepływu w przewodzie - Dobór rozmiaru zaworu - Dobór rozmiaru siłownika

09 - Dobór siłownika i zaworu. - Opór przepływu w przewodzie - Dobór rozmiaru zaworu - Dobór rozmiaru siłownika - Dobór siłownika i zaworu - Opór przepływu w przewodzie - Dobór rozmiaru zaworu - Dobór rozmiaru siłownika OPÓR PRZEPŁYWU W ZAWORZE Objętościowy współczynnik przepływu Qn Przepływ oblicza się jako stosunek

Bardziej szczegółowo