Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH Nr 91 Seria: Administracja i Zarz dzanie 2011

Transkrypt

1 Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH Nr 91 Seria: Administracja i Zarz dzanie 2011 dr in. Teresa Nowogródzka dr in. Marek Niew g owski Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach Znaczenie wsparcia instytucjonalnego dla zrównowa onego rozwoju obszarów wiejskich The meaning of institutional support for the sustainable development of country areas Streszczenie: W opracowaniu przedstawiono rol o rodków doradztwa rolniczego w aspekcie popularyzacji i promocji zrównowa onego rozwoju obszarów wiejskich. Zwrócono uwag na istotn rol, realizowane zadania oraz dzia alno doradztwa we wspó czesnym rolnictwie. Podj to prób analizy dzia a Mazowieckiego O rodka Doradztwa Rolniczego w Warszawie Oddzia w Siedlcach w zakresie ekologii i ochrony rodowiska, które maj istotny wp yw na zrównowa ony rozwój wschodniej cz ci województwa mazowieckiego. Abstract: The article shows the activity of agriculture advisory offices on the aspect of popularization and promotion of sustainable development of agriculture. The issues of an essential role, and tasks of advisory offices at the present were pointed out, also the activities of the Mazovian Agriculture Advisory Office in the matter of sustainable development of agriculture was analysed. Wst p Zrównowa ony rozwój gospodarki to czenie celów z zakresu ochrony rodowiska i ekonomii. Pocz tki tej koncepcji na wiecie si gaj prze omu lat sze dziesi tych i siedemdziesi tych ubieg ego wieku, kiedy w 1969 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ podj o inicjatyw opracowania Raportu o stanie wiata. W Polsce za pocz tek koncepcji zrównowa onego rozwoju mo na przyj rok 1991, kiedy Sejm RP przyj Polityk Ekologiczn Pa stwa (PEP), która okre li a cele i kierunki dzia ania na rzecz poprawy stanu rodowiska. By to pierwszy tego typu strategiczny i kompleksowy program dzia ania w kraju i jeden z pierwszych w Europie. Dokument ten wprowadza Polsk do grona pa stw, które za podstaw post pu i dalszego rozwoju spo ecznego oraz gospodarczego uzna y ide trwa ego i zrównowa onego rozwoju. Konieczno stosowania si do wymaga PEP potwierdzi a w art. 5 nowa Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej, przyj ta przez Zgromadzenie Narodowe w 1997 roku. Nast pnym wa nym krokiem by o prawne zdefiniowanie poj cia zrównowa onego rozwoju. Zawarto je w ustawie z 27 kwietnia

2 106 T. Nowogródzka, M. Niew g owski 2001 roku: Prawo ochrony rodowiska (art. 3, ust. 50), która okre la zasady ochrony rodowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów, z uwzgl dnieniem wymaga zrównowa onego rozwoju. Ustawa ta definiuje zrównowa ony rozwój nast puj co: to taki rozwój spo eczno-gospodarczy, w którym nast puje proces integrowania dzia a politycznych, gospodarczych i spo ecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwa o ci podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania mo liwo ci zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych spo eczno ci lub obywateli zarówno wspó czesnego pokolenia, jak i przysz ych pokole. Cz sto jest tak e u ywana definicja pochodz ca z prac agend ONZ: zrównowa ony rozwój to taki typ rozwoju spo eczno-gospodarczego, w którym nast puje proces integrowania w czasie i przestrzeni dzia a politycznych, gospodarczych i spo ecznych, gwarantuj cy zachowanie równowagi przyrodniczej oraz trwa o podstawowych procesów przyrodniczych. Od 1987 roku na mi dzynarodow polityczn aren wesz a koncepcja zrównowa onego rozwoju definiowana jako rozwój, który zabezpiecza potrzeby wspó czesnych bez ograniczania realizacji potrzeb przysz ych pokole. Unia Europejska k adzie silny nacisk w swoich aktach prawnych na implementowanie zagadnie ochrony rodowiska do polityk i strategii zarówno gospodarczych, jak i spo ecznych 1. W rolnictwie dzia ania zmierzaj ce do ochrony rodowiska naturalnego, jak równie s u ce zintegrowanej i zrównowa onej restrukturyzacji obszarów wiejskich mo na sprowadzi do rozstrzygni cia problemów zwi zanych z zapewnieniem trwa ego i mo liwie bezkolizyjnego wype niania przez obszary rolnicze wielorakich funkcji, szczególnie: a) produkcji ywno ci o okre lonej jako ci i ilo ci, b) zapewnienia odpowiedniego standardu ycia dla mieszka ców wsi, c) ochrony rodowiska przyrodniczego, d) utrzymania i rozwijania walorów estetycznych i rekreacyjnych terenów wiejskich, e) zapewnienia bezpiecze stwa zdrowotnego rolników oraz konsumentów, jak równie tzw. dobrostanu zwierz t gospodarskich 2,3. Wspomniane funkcje musz by przestrzegane jako wzajemnie si uzupe niaj ce, a nie wykluczaj ce, powinny wi c by realizowane w atmosferze wzajemnej integracji 4. Edukacja ludno ci na terenach rolniczych z zakresu powy szych zagadnie nale y m.in. do zada o rodków doradztwa rolniczego. Dlatego wa ne jest propagowanie przez doradztwo takich dzia a, które b d prowadzi y do umacniania zrównowa onego rozwoju polskiego rolnictwa, które powinno by konkurencyjne, zw aszcza w obliczu rozwini tego i konkurencyjnego rolnictwa innych pa stw UE. 1 [ ]. 2 M. Fotyma, J. Ku, Zrównowa ony rozwój gospodarstwa rolnego, [w:] Gospodarowanie w rolnictwie zrównowa onym u progu XXI wieku. Pami tnik Pu awski, IUNG 2000, s A. Mizgajski, G ówne problemy ochrony rodowiska na terenach wiejskich w województwie pozna skim, Przegl d Komunalny nr 7/1998, s M. Adamowicz, Rola polityki agrarnej w zrównowa onym rozwoju obszarów wiejskich, Rocz. Nauk. SERIA 2, 1, s Seria: Administracja i Zarz dzanie (18)2011 ZN nr 91

3 Znaczenie wsparcia instytucjonalnego dla zrównowa onego rozwoju obszarów wiejskich 107 Dzia alno O rodków Doradztwa Rolniczego Zachodz ce w wiecie zmiany w systemie doradztwa rolniczego, dostosowuj ce je do aktualnych realiów, doprowadzi y do powstania nowych systemów doradztwa: powszechne pa stwowe, pó pa stwowe i prywatne. Konwencjonalny (tradycyjny) system jest ca kowicie finansowany z bud etu pa stwa, bez pobierania op at za us ugi, pó pa stwowy system doradztwa polega na tym, e doradztwo wiadczone jest przez organizacje pa stwowe pobieraj ce op aty za niektóre us ugi od rolników, za prywatny system doradztwa jest zró nicowany: a) stanowi cy w asno rolników oraz b) komercyjny, b d cy w asno ci prywatnych osób i instytucji. Wspó czesn, zauwa aln tendencj jest zmniejszenie roli doradztwa pa stwowego na rzecz doradztwa finansowanego przez rolników lub w pe ni komercyjnego 5. W ostatnich latach w Polsce podejmowano dzia ania, maj ce na celu uporz dkowanie struktur organizacyjnych doradztwa rolniczego. Obecnie funkcjonowanie doradztwa reguluje Ustawa o jednostkach doradztwa rolniczego przyj ta przez Sejm roku. Zapisy tej ustawy wesz y w ycie 1 stycznia 2005 r.; reformowa y one doradztwo rolnicze i ogranicza y cz ciowo wyst powanie sporów kompetencyjnych oraz powielanie zada jednostek doradztwa rolniczego. Pewne zmiany wprowadzi a przyj ta 5 sierpnia 2008 roku przez Rz d Ustawa o zmianie niektórych ustaw w zwi zku ze zmianami w organizacji i podziale zada administracji publicznej w województwie. Zawiera a ona przepisy, na podstawie których samorz d województwa przej cz kompetencji i zada aktualnie wykonywanych przez wojewodów. Cz kompetencji przej y równie powiaty i gminy. Nowe prawo, które stanowi kolejny krok w procesie decentralizacji zada publicznych, obowi zuje od 1 stycznia 2009 r. Ustawa podporz dkowa a Wojewódzkie O rodki Doradztwa Rolniczego samorz dowi województwa; funkcjonuj one jako samorz dowe wojewódzkie osoby prawne. W a ciwym organem w zakresie tworzenia, przekszta cania i likwidacji Wojewódzkich O rodków Doradztwa Rolniczego jest sejmik województwa, a w zakresie powo ywania dyrektora Wojewódzkiego O rodka oraz sk adu Rady Spo ecznej Doradztwa Rolniczego zarz d województwa. Mo liwe jest te przekazanie przez zarz d województwa, w drodze porozumienia, prowadzenia Wojewódzkich O rodków Doradztwa Rolniczego w a ciwej miejscowo Izbie Rolniczej. Obok Wojewódzkich O rodków Doradztwa Rolniczego funkcjonuje Centrum Doradztwa Rolniczego z siedzib w Brwinowie k. Warszawy, które jest pa stwow osob prawn, podlegaj c Ministrowi Rolnictwa. Zmiany w systemach doradztwa oraz rosn ca potrzeba powi zania doradztwa z ca ym systemem wiedzy rolniczej wynika ze wspó czesnych uwarunkowa i przemian w rolnictwie i na obszarach wiejskich. Podstawowe zmiany to 5 T. Nowogródzka, Wp yw rozwoju regionalnego na zmiany organizacji doradztwa rolniczego w Polsce, Zeszyty Naukowe Akademii Podlaskiej w Siedlcach Nr 83, Seria: Administracja i Zarz dzanie, s ZN nr 91 Seria: Administracja i Zarz dzanie (18)2011

4 108 T. Nowogródzka, M. Niew g owski globalizacja, liberalizacja handlu i wynikaj ca z tego coraz silniejsza konkurencja, zmniejszanie si liczby rolników, podejmowanie przez wie i rolników nowych funkcji pozaprodukcyjnych oraz powszechny zrównowa ony rozwój, uwzgl dniaj cy ochron rodowiska i racjonaln gospodark zasobami. Funkcjonowanie Mazowieckiego O rodka Doradztwa Rolniczego w Warszawie Oddzia w Siedlcach Zrównowa ony rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich wymaga ci g ej edukacji jego mieszka ców. wiadomo ekologiczn trzeba wpaja dzieciom ju od najm odszych lat, a doros ych systematycznie edukowa. Wspieranie i rozwijanie wszelkich dzia a zmierzaj cych do aktywizacji ludno ci wiejskiej w tym zakresie oraz do popularyzacji zrównowa onego rozwoju nale y do jednego z zada o rodków doradztwa rolniczego. W opracowaniu zwrócono uwag na rol, jak spe nia doradztwo w popularyzacji zrównowa onego rozwoju rolnictwa; jako przyk ad zaprezentowano dzia alno doradców Oddzia u Siedleckiego Mazowieckiego O rodka Doradztwa Rolniczego w Warszawie. Mazowiecki O rodek Doradztwa Rolniczego w Warszawie posiada siedem Oddzia ów O rodka Doradztwa: a) Oddzia Bielice z siedzib w Bielicach, b) Oddzia Ostro ka z siedzib w Ostro ce, c) Oddzia P ock z siedzib w P ocku, d) Oddzia Po wi tne z siedzib w P o sku, e) Oddzia Radom z siedzib w Radomiu, f) Oddzia w Siedlcach z siedzib w Siedlcach, g) Oddzia Warszawa z siedzib w Warszawie. Na szczeblu Oddzia u w Siedlcach funkcjonuj nast puj ce komórki organizacyjne: a) Zespó Systemów Produkcji Rolnej, Standardów Jako ciowych i Do wiadczalnictwa, b) Zespó Przedsi biorczo ci, Wiejskiego Gospodarstwa Domowego i Agroturystyki, c) Zespó Ekonomiki, d) Zespó Metodyki Doradztwa, Szkole i Wydawnictw, e) Zespó Ksi gowo ci, f) Zespó Zastosowa Teleinformatyki, g) Zespó Administracyjno-Gospodarczy h) Terenowy Zespó Doradców w Garwolinie, i) Terenowy Zespó Doradców w osicach, j) Terenowy Zespó Doradców w Mi sku Mazowieckim, k) Terenowy Zespó Doradców w Siedlcach, l) Terenowy Zespó Doradców w Soko owie, m) Terenowy Zespó Doradców w W growie Regulamin organizacyjny Mazowieckiego O rodka Doradztwa Rolniczego w Warszawie, 2, pkt. 1 i 6, Seria: Administracja i Zarz dzanie (18)2011 ZN nr 91

5 Znaczenie wsparcia instytucjonalnego dla zrównowa onego rozwoju obszarów wiejskich 109 Siedlecki Oddzia Mazowieckiego O rodka Doradztwa Rolniczego jest jednym z siedmiu Oddzia ów MODR w Warszawie. Obejmuje swoim dzia aniem wschodni cz województwa mazowieckiego, teren 6 powiatów: siedleckiego, w growskiego, garwoli skiego, osickiego, soko owskiego i mi skiego, gdzie zlokalizowanych jest 58 gmin. Ogó em na terenie dzia ania Oddzia u Siedlce znajduj si 1494 wsie i ponad 68 tysi cy gospodarstw rolnych. Obs ug tego terenu w 2010 roku prowadzi o 112 pracowników. W 2010 roku pracownicy Oddzia u Siedlce realizowali za o enia Krajowego Programu Rozwoju Wsi, skoordynowanego ze Strategi Rozwoju Kraju na lata Obecno Polski w Unii Europejskiej i dokonuj ce si od kilku lat procesy dostosowawcze w rolnictwie ukierunkowa y doradztwo rolnicze na dzia ania zwi zane z problematyk dotycz c procesu dostosowania warunków produkcji rolnej do standardów Unii Europejskiej. Dzia ania na rzecz tego rozwoju dotyczy y: organizacji szkole, pokazów, szkole wyjazdowych, wdra ania demonstracji i programów doradczych dla rolników, których celem by wzrost efektywno ci oraz jako ci produktu. W celu wykonania wymienionych zada doradcy realizowali zagadnienia z zakresu: ekonomiki, rachunkowo ci rolnej, marketingu, przedsi biorczo ci, wdra ania polityki rolnej Unii Europejskiej, ekologii, ochrony rodowiska, wielokierunkowego rozwoju wiejskich gospodarstw domowych oraz technologii produkcji: rolniczej, ogrodniczej i zwierz cej. Doradcy rolni Oddzia u Siedlce w 2010 r. wspó pracowali mi dzy innymi z: 139 gospodarstwami ekologicznymi, 318 gospodarstwami w zakresie prowadzenia rachunkowo ci rolnej oraz z 96 gospodarstwami w zakresie gospodarstwa wiejskiego i agroturystyki. Wspó pracowano tak e z 92 grupami rolników skupiaj cymi 2034 cz onków, w tym z 17 grupami zarejestrowanymi (740 cz onków). MODR Oddzia Siedlce od pa dziernika 2010 roku funkcjonuje w oparciu o now struktur, z nast puj cymi komórkami organizacyjnymi: Zespó Systemów Produkcji Rolnej, Standardów Jako ciowych i Do wiadczalnictwa, Zespó Przedsi biorczo ci, Wiejskiego Gospodarstwa Domowego i Agroturystyki, Zespó Ekonomiki, Zespó Metodyki Doradztwa, Szkole i Wydawnictw, Zespó Ksi gowo ci, Zespó Zastosowa Teleinformatyki, Zespó Administracyjno-Gospodarczy oraz sze Terenowych Zespo ów Doradczych w osicach, Mi sku Mazowieckim, Soko owie Podlaskim, Siedlcach, Garwolinie i W growie. Zadania doradców MODR Do podstawowych zada Powiatowych Zespo ów Doradców, którzy funkcjonuj w poszczególnych oddzia ach, nale y: a) prowadzenie szkole dla rolników i innych mieszka ców obszarów wiejskich, w szczególno ci w zakresie: stosowania nowoczesnych metod agrotechnicznych, hodowli oraz przetwórstwa rolno spo- ywczego, rozwi zywania problemów technologicznych i organizacyjno-ekonomicznych gospodarstw rolnych, rachunkowo ci w go- ZN nr 91 Seria: Administracja i Zarz dzanie (18)2011

6 110 T. Nowogródzka, M. Niew g owski spodarstwach rolnych, rolnictwa ekologicznego, rozwoju przedsi biorczo ci na obszarach wiejskich, unowocze niania wiejskiego gospodarstwa domowego, ubiegania si o przyznanie pomocy finansowanej lub wspó finansowanej ze rodków pochodz cych z funduszy UE lub innych instytucji, modernizacji gospodarstw rolnych, poprawy jako ci artyku ów rolno-spo ywczych i ich przetwórstwa oraz wzmocnienia pozycji rolników na rynku, zarz dzania gospodarstwem rolnym oraz promocji produktów lokalnych i regionalnych, b) wiadczenie doradztwa organizacyjnego, ekonomicznego, technologicznego, prawnego i socjalnego dla mieszka ców obszarów wiejskich, c) prowadzenie ksi ek rachunkowo ci rolnej, d) udzielanie pomocy rolnikom i innym mieszka com obszarów wiejskich w zakresie sporz dzania dokumentacji niezb dnej do uzyskania pomocy finansowanej lub wspó finansowanej ze rodków pochodz cych z funduszy Unii Europejskiej lub innych instytucji krajowych i zagranicznych, e) propagowanie programów wspieraj cych rolnictwo i obszary wiejskie w ramach Wspólnej Polityki Rolnej, f) dostosowywanie programów doradczych do potrzeb w gminie i powiecie, g) propagowanie ekologicznych metod produkcji i ochrony rodowiska, h) realizacja programów doradczych, przekazywanie informacji oraz upowszechnianie nowych technologii w ród producentów sektora gospodarki ywno ciowej, i) wspó praca z samorz dami terytorialnymi i organizacjami zwi zanymi z rolnictwem, w tym przy wdra aniu programów rolno rodowiskowych, i) podnoszenie w asnych kwalifikacji zawodowych, j) upowszechnianie zasad Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej i rolnictwa zrównowa onego, k) pe nienie dy urów doradczych w gminach (w wymiarze uzale nionym od aktualnych potrzeb wynikaj cych z realizacji zada statutowych). 7 Dzia alno w zakresie ekologii i ochrony rodowiska Pracownicy Mazowieckiego O rodka Doradztwa Rolniczego w Warszawie Oddzia w Siedlcach realizowali dzia ania zwi zane z propagowaniem zrównowa onego rozwoju rolnictwa poprzez dzia alno w zakresie ekologii i ochrony rodowiska; dzia ania w zakresie ekologii obejmowa y dwa zasadnicze zagadnienia: pierwsze - dotycz ce wspó pracy z gospodarstwa- 7 Regulamin organizacyjny Mazowieckiego O rodka Doradztwa Rolniczego w Warszawie, 10, Seria: Administracja i Zarz dzanie (18)2011 ZN nr 91

7 Znaczenie wsparcia instytucjonalnego dla zrównowa onego rozwoju obszarów wiejskich 111 mi prowadz cymi uprawy ekologiczne, drugie - obejmuj ce programy rolno- rodowiskowe. Gospodarstwa ekologiczne s alternatyw dla gospodarstw konwencjonalnych. Zmierzaj one do poprawy jako ci i zdrowotno ci artyku ów ywno- ciowych i innych produktów rolnych. Uprawy ekologicznie i ograniczaj ce ingerencj cz owieka w ekosystem gospodarstwa hamuj proces degradacji siedliska rolniczego. W porównaniu z gospodarstwami konwencjonalnymi, gospodarstwa ekologiczne charakteryzuj si wi ksz pracoch onno ci, jak te ró norodno ci ga zi produkcji rolnej, co ma zwi zek z zachowaniem równowagi ekologicznej. Przestrzega si tu tak e prawid owego zmianowania ro lin, znacznie ograniczaj c lub ca kowicie eliminuj c stosowanie nawozów mineralnych i chemicznych rodków ochrony ro lin, jednocze nie zwi kszaj c zu ycie nawozów organicznych. Produkty rolnictwa ekologicznego musz mie atest, który oznacza, e zosta y one wytworzone zgodnie z kryteriami rolnictwa ekologicznego W 2010 roku prowadzono wspó prac z 139 gospodarstwami, spo ród nich 93 gospodarstwa posiada y certyfikat gospodarstwa ekologicznego, 16 gospodarstw by o w II roku przestawiania i 30 gospodarstw w I roku przestawiania na produkcj ekologiczn. Doradcy udzielili 877 indywidualnych porad w zakresie rolnictwa ekologicznego oraz przeprowadzili 8 szkole z zakresu ekologii dla 135 osób. 8 Program rolno rodowiskowy jest jednym z dzia a osi 2: Poprawa rodowiska naturalnego i obszarów wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata Poprzez program rolno- rodowiskowy wspiera si stosowanie dobrej praktyki rolniczej i promuje systemy produkcji rolniczej prowadzone w sposób przyjazny dla przyrody. Za gospodarowanie w sposób przyjazny rodowisku rolnik mo e otrzyma wsparcie finansowe w postaci p atno ci rolno rodowiskowych, które s dodatkow p atno ci (oprócz dop at bezpo rednich). Celem programu rolno rodowiskowego jest m.in. zach cenie rolników do gospodarowania na obszarach rolnych, a jednocze nie zmniejszenie negatywnego wp ywu na rodowisko wyp ywaj cego ze zbyt intensywnej gospodarki na znacznych powierzchniach. Powa ne zagro enie dla ogromnych warto ci przyrodniczych i krajobrazowych obszarów wiejskich mo e wynika zarówno z zaniechania zagospodarowania rolniczego, jak i z bardzo intensywnego rolnictwa na du ych obszarach. Realizuj c programy rolno rodowiskowe doradcy udzielili 4983 porad. W tym zakresie z MODR O/Siedlce wspó pracowa o 1470 gospodarstw. Szkolenia obejmowa y zarówno rolników (39 szkole dla 620 osób), jak i doradców (10 szkole dla 133 osób). Z Oceny zbiorowisk pod k tem programów rolno rodowiskowych odby o si 13 pokazów na kach dla 137 uczestników. Udzielono te 381 porad z Sieci Natura Poza tym wype niono 143 rejestry dzia alno ci 8 Sprawozdanie za 2010 rok, Mazowiecki O rodek Doradztwa Rolniczego w Warszawie Oddzia Siedlce, Siedlce 2011, s. 16. ZN nr 91 Seria: Administracja i Zarz dzanie (18)2011

8 112 T. Nowogródzka, M. Niew g owski rolno rodowiskowej. Doradcy sporz dzili 446 wniosków i planów rolno rodowiskowych w ramach PROW oraz 66 zmian do planów. Te dzia ania s wymiernymi efektami dla rolników, którzy korzystaj z p atno ci rolno rodowiskowych, ale tak e jest to element efektywnej ochrony przyrody. Zachowanie tradycyjnego krajobrazu rolniczego Polski, jak i gatunków zwierz t i ro lin z nim zwi zanych, nie by oby mo liwe bez zaanga owania rolników. Dzia ania zwi zane z ochron rodowiska dotyczy y szkole i udzielania porad. Doradcy Oddzia u Siedlce przeprowadzili nast puj ce szkolenia: - 3 z zakresu ochrony rodowiska (32 osoby), - 2 z Zasad post powania wed ug Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej na obszarach szczególnie nara onych (10 osób), - 6 z zasady wzajemnej zgodno ci (cross compliance) w zakresie ochrony rodowiska, - 2 z energetyki odnawialnej (21 osób). W 2010 roku doradcy udzielili tak e konkretnych porad: z zakresu ochrony rodowiska, z zakresu ograniczania zanieczyszcze pochodzenia rolniczego, - 71 z zakresu programu dzia a, maj cych na celu ograniczenie odp ywu azotu ze róde rolniczych dla obszarów szczególnie nara onych OSN, z zakresu energetyki odnawialnej 9. Wymienione dzia ania doradców przek adaj si na wzrost wiadomo ci rolników w zakresie ochrony rodowiska i ekologii. Taka wiadomo ekologiczna prze o y si w przysz o ci na stosowne i efektywne zachowania cz owieka i spo ecze stwa w obliczu wymogów rodowiska, rozumienia mechanizmów dzia ania przyrody oraz wiadomo ci granic jej eksploatacji i ogranicze, do których trzeba si dostosowa. Podsumowanie Obecne czasy s trudne dla doradztwa rolniczego w Polsce. Od kilku lat poszukiwany jest model jego funkcjonowania, za kolejne zmiany przepisów ograniczaj subwencje przeznaczane na dzia alno o rodków doradztwa rolniczego. Jednak nale y pami ta, e efektywny i nowoczesny system doradztwa musi zaspokaja potrzeby odbiorców i uczestników systemu doradztwa. Powinno si to odbywa poprzez: cis e powi zanie doradztwa z nauk, sprawne funkcjonowanie przy ograniczonych rodkach poprzez dostosowanie systemu do istniej cych realiów organizacyjnych i ekonomicznych w rolnictwie oraz przeniesienie niektórych kosztów us ug na klientów, bycie elastycznym. czyli zdolnym do rozwoju i przeobra e w kierunku nowych potrzeb gospodarki, ze szczególnym uwzgl dnieniem wielofunkcyjnego i zrównowa onego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich. 9 Tam e, s Seria: Administracja i Zarz dzanie (18)2011 ZN nr 91

9 Znaczenie wsparcia instytucjonalnego dla zrównowa onego rozwoju obszarów wiejskich 113 Dzia ania doradców Oddzia u Siedlce Mazowieckiego O rodka Doradztwa Rolniczego w Warszawie wskazuj na du e zainteresowanie rolników tematyk zrównowa onego rozwoju rolnictwa. Potwierdza to wspó praca z 1470 gospodarstwami rolno rodowiskowymi oraz 139 gospodarstwami ekologicznymi. Wa ne s tak e dzia ania szkoleniowe i porady z zakresu ekologii i ochrony rodowiska, które wp ywaj na kszta towanie wiadomo ci ekologicznej rolników. Bibliografia Adamowicz M., 2000: Rola polityki agrarnej w zrównowa onym rozwoju obszarów wiejskich, Rocz. Nauk. SERIA 2, 1. Fotyma M., Ku J., Zrównowa ony rozwój gospodarstwa rolnego, [w:] Gospodarowanie w rolnictwie zrównowa onym u progu XXI wieku. Pami tnik Pu awski, IUNG Mizgajski A., G ówne problemy ochrony rodowiska na terenach wiejskich w województwie pozna skim, Przegl d Komunalny nr 7/1998. Nowogródzka T., Wp yw rozwoju regionalnego na zmiany organizacji doradztwa rolniczego w Polsce, Zeszyty Naukowe Akademii Podlaskiej w Siedlcach Nr 83, (2009), Seria: Administracja i Zarz dzanie. ZN nr 91 Seria: Administracja i Zarz dzanie (18)2011

10 114 T. Nowogródzka, M. Niew g owski Seria: Administracja i Zarz dzanie (18)2011 ZN nr 91