Żywienie w ciąży. Wprowadzenie

Transkrypt

1 Żywieniewciąży Wprowadzenie Ciąża to magiczny czas, kiedy worganizmie dorosłej kobiety powstaje nowe życie. Jego rozwój wdużej mierzezależyodtego,jaksięczujeijaksięodżywiaprzyszłamama.niedasięukryć,żewczasie ciąży najważniejsze jest zdrowie Twoje itwojego dziecka, dlatego warto uważnie przyglądaćsiętemu, co jemy. Czy na pewno wybieramy zdrowe produkty? Czy dostarczamy sobie wszystkich składników odżywczych niezbędnych wciąży iczy dieta zaspokaja zwiększone wtym okresie zapotrzebowanie kaloryczne? Jakprzygotowaćsiędociąży? PlanującdzieckopostarajsięSTOSOWAĆPRAWIDŁOWEZASADYŻYWIENIA: StosujUROZMAICONĄDIETĘ DbajospożywaniePIĘCIUPOSIŁKÓWDZIENNIE JedzPEŁNOZIARNISTEPRODUKTYZBOŻOWE PamiętajospożywaniucodziennieMLEKAIPRODUKTÓWMLECZNYCH Wykorzystuj różne źródła białka (NASIONA ROŚLIN STRĄCZKOWYCH, RYBY, MIĘSO, JAJA) Stosujtłuszczeroślinne(OLEJRZEPAKOWY,OLIWĘZOLIWEK,RÓŻNEOLEJE) Jedz500gWARZYWi300gOWOCÓWdziennie Pij około 2 2,5 LITRA płynów dziennie, główne źródło płynów powinna stanowić WODA (przynajmniej 1 1,5 litra dziennie), pozostałymi płynami mogą być zalecane w ciąży herbaty np.

2 czerwona, wybrane naturalne herbaty owocowe lub ziołowe (dozwolone dla ciężarnych), jak również soki warzywne i owocowe bez dodatku cukru, wyciskane ze świeżych produktów. OGRANICZAJ spożywanie słodyczy WYELIMINUJ z diety produkty typu FAST FOOD OGRANICZAJ DODAWANIE SOLI do potraw oraz spożywanie produktów zawierających znaczne jej ilości PICIE KAWY OGRANICZ do jednej filiżanki dziennie lub wyeliminuj ZREZYGNUJ ZE SPOŻYWANIA ALKOHOLU Pamiętaj o suplementacji KWASEM FOLIOWYM I WITAMINĄ D JEŚLI JESTEŚ OSOBĄ Z NADWAGĄ LUB OTYŁOŚCIĄ, postaraj się z pomocą lekarza i dietetyka zmniejszyć przynajmniej częściowo masę ciała, ucząc się przy tym wybierania zdrowych produktów żywnościowych Żywienie w czasie ciąży Prawidłowe żywienie w ciąży, niepalenie papierosów i niepicie alkoholu ma wpływ na rozwój Twojego dziecka, a także na jego zdrowie w przyszłości. Od tego bowiem ile wynosiła Twoja masa ciała przed ciążą, zależy o ile powinna ona wzrosnąć w czasie ciąży. W ciąży zwiększa się zapotrzebowanie na energię i niektóre składniki pokarmowe, dlatego Twoja codzienna dieta wymaga zmian. Dzienna podaż energii w diecie powinna wzrosnąć o 360 kcal w II trymestrze i 475 kcal w III trymestrze ciąży. To, o ile powinna wzrosnąć Twoja masa ciała zależy od tego, ile wynosiła ona przed ciążą. Przykład posiłku o wartości 475 kcal: 2 kromki pieczywa pełnoziarnistego z masłem 2 liście sałaty 2 plastry szynki wołowej lub drobiowej 1 plaster półtłustego sera białego pomidor lub ogórek natka pietruszki sałatka: 3 różyczki gotowanych brokułów, łyżka blanszowanej drobno poszatkowanej cebuli, łyżka pestek słonecznika, łyżeczka oliwy Posiłek ten zawiera pełnowartościowe białko, węglowodany złożone, tłuszcze oraz witaminy i składniki mineralne. W tabeli znajdziesz zalecane wartości przyrostu masy ciała w ciąży w zależności od wskaźnika masy ciała (BMI) przed ciążą. Co to jest BMI i jak go obliczyć? BMI określa prawidłowość masy ciała. Aby obliczyć swoje BMI, należy masę ciała w kilogramach podzielić przez wzrost w metrach podniesiony do kwadratu. Jeżeli np. ważysz 65 kg, a Twój wzrost to 1,76 m liczysz swoje BMI w następujący sposób: 65 : (1,76)2 = 20,9

3 BMI mniejsze od 18,5 oznacza niedowagę. BMI 18,5 24,9 to prawidłowa masa ciała. BMI 25 29,9 to nadwaga. BMI powyżej 30 to otyłość. Jak widać, im więcej ważyłaś przed ciążą (wyższy wskaźnik BMI), tym mniej powinnaś przytyć. BMI(kg/m2) przed ciążą Zalecany całkowity przyrost masy ciała w czasie ciąży (kg) < 18,5 12,5 18 0,5 (0,5 0,6) 18,5 24,9 11,5 16 0,5 (0,4 0,5) 25,0 29,9 7 11,5 0,3 (0,2 0,3) > ,2 (0,2 0,3) Zalecany przyrost masy ciała na tydzień (kg) w II i III trymestrze ciąży W ciąży nie jemy za dwoje W dzisiejszych czasach to mit. Prawdą jest, że rozwijające się maleństwo w łonie matki potrzebuje odpowiedniej ilości kalorii, jednak nie obliguje kobiety do spożywania dużo większej liczby potraw. Energetyczne potrzeby w ciąży wzrastają zaledwie o około kcal na dobę, a to odpowiednik tylko jednego, niewielkiego posiłku. Zbyt kaloryczna dieta może w przyszłości spowodować sporą nadwagę, która może być przeszkodą w prawidłowym przebiegu ciąży, a nawet utrudnić poród. Pamiętaj o mądrym powiedzeniu:,,jedz dla dwojga, a nie za dwoje. Zapotrzebowanie energetyczne oraz prawidłowy przyrost masy ciała w ciąży i w okresie karmienia Okres ciąży Okres karmienia piersią I trymestr II trymestr III trymestr Energia (kcal dziennie) Bez zmian, ok kcal Więcej o 360 kcal, czyli ok kcal Więcej o 475 kcal czyli ok kcal Więcej o 505 kcal, czyli ok kcal Prawidłowy przyrost masy ciała Od 0,5 do 2 kg w zależności od masy ciała przed ciążą Nie więcej niż 0,3 0,5 kg na tydzień, czyli ok. 4 5 kg 0,5 kg na tydzień, czyli ok. 6 7 kg; w sumie od początku ciąży powinnaś przytyć kg Stopniowa utrata wagi do stanu sprzed ciąży

4 Zdrowa dieta oparta jest na ogólnych zasadach racjonalnego żywienia zilustrowanych Piramidą Zdrowego Żywienia. Przedstawia ona porcje produktówspożywczych należących do poszczególnych grup produkty zbożowe,warzywa i owoce, produkty mleczne, mięso, tłuszcze. Produkty umieszczone w Piramidzie, spożywane w odpowiednich ilościach, zapewniają pokrycie zapotrzebowania organizmu na wszystkie niezbędne składniki pożywienia. Codzienne żywienie powinno być oparte głównie na żywności pochodzenia roślinnego (produkty zbożowe najlepiej pełnoziarniste) oraz na warzywach i owocach. Widać to na Piramidzie żywność pochodzenia roślinnego zajmuje całą jej podstawę. Żywność pochodzenia zwierzęcego jest równie ważna, jej udział jednak w codziennej diecie jest mniejszy niż żywności roślinnej. Zasady żywienia w ciąży W okresie ciąży zapotrzebowanie na budulcowe i regulujące procesy życiowe składniki odżywcze jest zróżnicowane w zależności od okresu ciąży. Poniżej przedstawiono główne zalecenia żywienia kobiety ciężarnej. 1. Dbaj o różnorodność spożywanych produktów

5 Szczególnie ważne jest to, aby Twoja dieta była różnorodna. Dzięki temu łatwiej unikniesz niedoborów składników odżywczych, które podczas ciąży zdarzają się częściej. Potrzebne są Tobie składniki odżywcze, takie jak białko, witaminy, składniki mineralne; energii jednak tylko trochę więcej. Dlatego z poszczególnych grup produktów powinnaś wybierać przede wszystkim te, które mają największą wartość odżywczą i jednocześnie stosunkowo mało kalorii, tzn. zawierają mało tłuszczu i cukru. Należy też pamiętać, że podczas ciąży trzeba w sposób szczególny chronić się przed infekcjami pokarmowymi, które mogą zakłócić przebieg ciąży i utrudnić rozwój płodu. Dlatego zrezygnuj z surowych potraw mięsnych (np. tatar), niestarannie odgrzanych dań z drobiu, surowych jaj i produktów z ich dodatkiem (desery, domowy majonez), jaj ugotowanych na miękko, sadzonych, jajecznicy, niepasteryzowanego mleka i jego przetworów, niepasteryzowanych serów (np. feta), serów dojrzewających (brie, camembert) i pleśniowych, pasztetów mięsnych, rybnych lub warzywnych, rozmrożonych potraw spożywanych na zimno, surowych lub niedogotowanych ryb, a także mięczaków i skorupiaków. 2. Strzeż się zbyt małego lub nadmiernego przyrostu masy ciała. ZBYT DUŻY PRZYROST MASY CIAŁA W CIĄŻY: Dowiedziono, że nadmierny przyrost masy ciała podczas ciąży zwiększa ryzyko długoterminowej otyłości zarówno u matki, jak i u dziecka, narażając tym samym oboje na ryzyko chorób z nią związanych. Ponadto przyczynia się do bólów kręgosłupa, obrzęków nóg, powstawania żylaków i hemoroidów. Zbyt duży przyrost masy ciała w ciąży, a także nadwaga i otyłość przed ciążą mogą być przyczyną powikłań ciążowych, takich jak cukrzyca ciężarnych, nadciśnienie, makrosomia noworodków, poród przedwczesny czy konieczność ukończenia ciąży cięciem cesarskim. Zbyt niski przyrost masy ciała w ciąży jest związany z niską masą urodzeniową noworodków, która zwiększa umieralność i chorobowość okołoporodową, może być przyczyną problemów rozwojowych okresu dziecięcego, a także należy do czynników ryzyka chorób układu krążenia, cukrzycy i nadciśnienia w późniejszym wieku. Odchudzanie się w ciąży jest zabronione, gdyż grozi poważnymi następstwami. Zwiększa się wówczas ryzyko niedożywienia płodu, co może powodować wady rozwojowe, w tym wady układu nerwowego. 3. Produkty zbożowe powinny być głównym źródłem kalorii Produkty zbożowe, zwłaszcza z pełnego przemiału, są ważnym źródłem węglowodanów złożonych (zapewniających energię), a także witaminy B1, niacyny, magnezu, żelaza, cynku, błonnika pokarmowego i pewnej ilości białka. Podczas ciąży spożywaj dużo błonnika, ponieważ przeciwdziała zaparciom częstej dolegliwości ciężarnych. Zawartość witamin, składników mineralnych i błonnika w produktach zbożowych z pełnego przemiału (razowe pieczywo, płatki owsiane i grube kasze zwłaszcza kasza gryczana) jest nawet 2 3 krotnie wyższa niż w produktach wysoko oczyszczonych, czyli w jasnym pieczywie, zwłaszcza w białych bułeczkach, i drobnych kaszach. Powinnaś jeść 8 11 porcji produktów zbożowych dziennie (jedna porcja to: 40 g pieczywa lub 30 g produktów zbożowych suchych, np. kaszy, płatków, ryżu, makaronu lub mąki), w zależności od zalecanej dla Ciebie kaloryczności diety. 4. Pij codziennie 4 szklanki chudego mleka (szklanka = 250 ml) Mleko jest dobrym źrodłem wysokowartościowego białka, wapnia oraz witaminy B2 i B12. Białko jest niezbędne do budowy i rozwoju wszystkich tkanek i narządów szybko rosnącego płodu, wapń natomiast jest jednym z najważniejszych podczas ciąży składników mineralnych. Spożywając ten pierwiastek w odpowiedniej ilości, zapewnisz swojemu dziecku prawidłowy rozwój kości, łatwiej unikniesz nadciśnienia, które czasami pojawia się podczas ciąży,

6 i przedwczesnego porodu. Ma to również ogromny wpływ na Twoje zdrowie w przyszłości. Przede wszystkim zapobiega odwapnieniu kości, zmniejszając ryzyko osteoporozy. Ciąża i karmienie piersią są okresem dużego zapotrzebowania na wapń. W przypadku zbyt małego spożycia tego pierwiastka uwalnia się on z Twoich kości, które tym samym stają się słabe i łamliwe. Wypijaj zatem w ciągu dnia 4 szklanki mleka lub fermentowanych napojów mlecznych (jogurtu, kefiru). Wybieraj chude produkty mleczne, gdyż tłuszcz zawarty w tłustym mleku i jego przetworach (tłuste jogurty, tłuste sery) dostarcza dużej ilości kalorii i sprzyja rozwojowi miażdżycy tętnic. Część mleka możesz zastąpić serem. Sery twarogowe są jednak uboższe w wapń niż mleko, z którego zostały zrobione. Żółte sery natomiast zawierają dużo tłuszczu i mogą być spożywane tylko w ograniczonych ilościach. 5. Mięso jedz codziennie, ale z umiarem Mięso jest ważnym źródłem wartościowego białka, witaminy B6 i PP, cynku, a także dobrze przyswajalnego żelaza, podczas ciąży zaś zapotrzebowanie na ten pierwiastek jest prawie o połowę większe niż przed ciążą. Odpowiednia jego ilość zapobiega niedokrwistości, infekcji dróg moczowych, przedwczesnemu urodzeniu dziecka i ułatwia prawidłowy rozwój płodu. Podczas ciąży nie jedz wątróbki. Nie tylko ze względu na dużą zawartość cholesterolu, lecz także szczególnie dużą ilość witaminy A występującej w postaci retinolu, której nadmiar może zaburzyć rozwój płodu. Należy codziennie jeść chude mięso lub drób w ilości g. Część mięsa możesz zastąpić chudą wędliną. Dwa razy w tygodniu jedną porcję produktów mięsnych zastąp porcją tłustej morskiej ryby, takiej jak np. śledź, makrela czy łosoś (unikaj ryb wędzonych). Jest to konieczne, aby zapewnić sobie i swojemu dziecku odpowiednią dawkę wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega 3, gdyż odgrywają one ważną rolę w rozwoju mózgu i siatkówki oka płodu. Zapobiegają również przedwczesnemu urodzeniu dziecka i sprzyjają osiągnięciu optymalnej urodzeniowej masy ciała. Ryby morskie zawierają także duże ilości witaminy D, która poprawia przyswajanie wapnia. Należy też przypomnieć, że witamina D jest wytwarzana w skórze pod wpływem światła słonecznego. Spaceruj więc często w godzinach południowych w słoneczne dni. W miesiącach zimowych może być potrzebne dodatkowe przyjmowanie tej witaminy w suplementach. W ostatnim czasie wiele mówi się o skażeniu ryb związkami rtęci. Jednakże jest grupa ryb o niskiej zawartości związków rtęci (m.in. śledź, łosoś, makrela, sardynka, dorsz, pstrąg, rębacz, łupacz i tuńczyk z puszki), których spożycie 2 porcji w tygodniu jest bezpieczna dla kobiet w ciąży. Wobec coraz częstszych doniesień o chemicznym skażeniu ryb bałtyckich zaleca się kobietom ciężarnym unikanie ryb pochodzących z Bałtyku. W niektórych przypadkach uzasadnione może być rozważenie uzupełniania kwasów omega 3 przez stosowanie suplementów. 6. Jedz codziennie dużo warzyw i owoców Znaczenie warzyw i owoców w żywieniu podczas ciąży jest ogromne. Dostarczają one dużej ilości przeciwutleniaczy (witaminy C, karotenoidów, witaminy E, flawonoidów), folianów, potasu i błonnika. Przeciwutleniacze pochodzące z warzyw i owoców oraz potas pomagają podczas ciąży uniknąć zwyżek ciśnienia tętniczego. Foliany zaś (naturalnie występujący w żywności kwas foliowy) odgrywają ważną rolę w zapewnieniu prawidłowego rozwoju układu nerwowego u dziecka. Większość karotenoidów (np. β karoten) ulega w organizmie przemianie w witaminę A i jest jej ważnym źródłem. Warzywa i owoce najlepiej spożywaj w postaci surowej, gdyż podczas gotowania tracą duże ilości witamin, zwłaszcza witaminy C, folianów i potasu. Jeśli wolisz je ugotować, to tylko krótko i w małej ilości wody lub na parze. W I trymestrze ciąży spożywaj warzywa w ilości 400 g dziennie, a w II i III trymestrze około 500 g dziennie. Szczególnie wartościowe warzywa to: boćwina, brokuły, brukselka, kapusta, marchew, papryka, natka pietruszki, pomidory, dynia, sałata i szparagi. Szczaw i szpinak, ze względu na dużą zawartość szczawianów, nie powinny być spożywane zbyt często. Pomidory i przetwory pomidorowe są szczególnie polecane ze względu na dużą zawartość likopenu, który jest silnym przeciwutleniaczem.

7 Poszczególne warzywa różnią się znacznie pod względem zawartości witaminy C, karotenoidów, folianów i flawonoidów. Te bogate w karotenoidy, mogą mieć mało witaminy C i folianów, jak na przykład marchew. Warzywa będące dobrym źródłem folianów mogą zawierać stosunkowo nieduże ilości witaminy C, jak na przykład sałata. Z kolei te bogate w witaminę C mogą mieć nieduże ilości innych witamin, jak na przykład czerwona kapusta. Tak więc trzeba wybierać różne warzywa, wtedy najłatwiej unikniesz niedoboru poszczególnych witamin. W I i II trymestrze ciąży spożywaj owoce w ilości 300 g dziennie, a w III trymestrze około 400 g dziennie. Są one przede wszystkim dobrym źródłem witaminy C (porzeczki, zwłaszcza czarne, owoce cytrusowe, truskawki, kiwi, maliny). Morele zawierają znaczną ilość karotenoidów, a pomarańcze, kiwi i maliny folianów. Aronia, czarna porzeczka, truskawki, winogrona i jabłka zawierają dość znaczną ilość flawonoidów. Witamina C ułatwia wchłanianie żelaza. Warzywa lub owoce bogate w tę witaminę powinny być spożywane przy okazji każdego posiłku. Część warzyw i owoców możesz zastąpić sokami. Szczególnie polecany jest sok pomidorowy, marchwiowy, soki typu karotka, wielowarzywny, pomarańczowy, grejpfrutowy, z aronii, czarnej porzeczki i malin. Pamiętaj, że soki owocowe mogą zawierać dużą ilość cukru i dlatego zazwyczaj są kaloryczne. Należy wybierać soki niesłodzone. Soki jednak nie w pełni zastępują owoce i warzywa, zawierają bowiem tylko minimalną ilość błonnika, a soki oferowane w sklepach często pozbawione są witaminy C. 7. Ograniczaj tłuszcze zwierzęce, cholesterol i produkty zawierające tzw. izomery trans Przede wszystkim spożywaj odpowiednią ilość tłuszczów roślinnych. Codziennie powinny to być 3 łyżki oleju roślinnego lub miękkiej margaryny (sprzedawanej w plastikowych opakowaniach). Jednocześnie unikaj produktów zawierających niezdrowe tłuszcze, tzw. izomery trans kwasów tłuszczowych. Znajdują się one w takich produktach, jak twarde margaryny, produkty typu fast food, chipsy, zupy i sosy w proszku oraz wyroby cukiernicze, także wytwarzane przemysłowo ciasteczka, czekolady i batoniki. Powinnaś ich unikać, ponieważ nadmierne spożycie izomerów trans może zaburzyć rozwój płodu, a u Ciebie zwiększyć oporność na insulinę, sprzyjając ujawnieniu się cukrzycy podczas ciąży, a ponadto może powodować podwyższenie stężenia cholesterolu we krwi. Unikaj też takich tłuszczów, jak smalec, masło, twarde margaryny (pakowane w papier), śmietana oraz produktów i potraw smażonych w dużej ilości tłuszczów, wybieraj natomiast gotowane, pieczone lub gotowane na parze. Staraj się używać przede wszystkim tłuszczów roślinnych i z ryb morskich. Te ostatnie są niezbędne dla prawidłowego rozwoju mózgu i narządu wzroku u płodu. Powinnaś też pamiętać, że tłuszcze umożliwiają wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (witamina A, D, E, K). 8. Ograniczaj słodycze Cukier, słodycze i wszelkiego rodzaju wypieki są bardzo kaloryczne, a jednocześnie ubogie w wartościowe składniki odżywcze. Wykluczając te produkty z diety, łatwiej unikniesz nadmiernego przyrostu masy ciała. Większość gotowych wyrobów cukierniczych (ciast, ciasteczek, krakersów, czekolad, batoników) zawiera spore ilości izomerów trans kwasów tłuszczowych. Najbezpieczniej jest w ogóle ich nie jeść. Trudno jednak w czasie ciąży całkowicie zrezygnować ze słodyczy. Jeśli zatem decydujesz się na deser, wybierz taki, który ma mało niezdrowego tłuszczu. Możesz sięgnąć po budyń, kisiel, galaretkę, sałatkę owocową lub orzechy. Te ostatnie zawierają dużą ilość białka, witaminy E i B1, nienasyconych kwasów tłuszczowych, potasu, wapnia, żelaza, magnezu i błonnika. Zwracaj też uwagę na zawartość cukru w spożywanych napojach. Spróbuj zrezygnować, lub chociaż ograniczyć, słodzenie herbaty, słodkie soki pij tylko w umiarkowanych ilościach. 9. Ograniczaj spożycie soli Duże spożycie soli może sprzyjać podwyższeniu ciśnienia tętniczego oraz obrzękom, które bywają problemem kobiet w ciąży. Dlatego, szczególnie jeśli masz takie tendencje, powinnaś unikać dosalania potraw, a spośród gotowych produktów wybieraj te o niższej zawartości soli. Nie zapominaj jednak, że

8 biała sól, którą kupujesz w sklepie, jest podstawowym źródłem jodu ważnego pierwiastka potrzebnego do rozwoju dziecka. Do przyrządzania potraw używaj zatem sól jodowaną, zrezygnuj natomiast ze słonych mieszanek przyprawowych. 10. Zrezygnuj z alkoholu. Ogranicz picie kawy i mocnej herbaty Alkohol Całkowicie zrezygnuj z picia napojów alkoholowych, nawet słabych (wino, piwo) oraz nalewek własnego wyrobu. Nawet sporadyczne picie alkoholu podczas ciąży sprzyja wadom rozwojowym płodu i komplikacjom podczas ciąży i porodu. Pamiętaj, że tzw. piwo bezalkoholowe nie jest całkowicie wolne od alkoholu. Miej na uwadze to, że jeśli będziesz piła alkohol, to razem z Tobą pije Twoje dziecko. Wystrzegaj się zatem alkoholu w każdej postaci, po prostu go nie nie pij. Kawa Duże spożycie kofeiny również może zaburzyć prawidłowy przebieg ciąży, gdyż potęguje niekorzystne działanie innych substancji, między innymi alkoholu. Dlatego też powinnaś unikać picia kawy. Możesz sobie pozwolić najwyżej na jedną filiżankę słabej kawy dziennie. Inne napoje Odpowiednie spożycie płynów (około 2 litrów dziennie) jest ważnym elementem racjonalnego żywienia. Znaczenie ma jednak nie tyko ilość, lecz także rodzaj wypijanych napojów. Wartościowym napojem jest herbata, ponieważ dostarcza dużej ilości flawonoidów. Powinnaś jednak unikać picia mocnej herbaty z powodu wysokiej zawartości kofeiny. Ze względu na konieczność zmniejszenia spożycia cukru, ogranicz również słodzenie. Pragnienie możesz gasić wodą zwykłą lub mineralną niskosodową, sokiem warzywnym lub owocowym, a także chudym mlekiem. Powinnaś unikać słodkich napojów zawierających tylko niewielkie ilości wartościowych składników odżywczych. Pamiętaj też, że kofeina jest m.in. w napojach zawierających colę. Jeśli zatem nie musisz, to ich nie pij. Co zmieniać w diecie w zależności od dolegliwości w poszczególnych trymestrach W pierwszym trymestrze ciąży często odczuwa się mdłości, dlatego warto ograniczyć jedzenie potraw smażonych oraz picie kawy. Przygotowując posiłki, unikaj stosowania pikantnych i intensywnie pachnących przypraw. Nie pij w trakcie posiłku, ani bezpośrednio po nim, postaraj się odczekać około minut lub pij wyłącznie pomiędzy posiłkami. Jedz mniej, ale częściej. Niewskazane są posiłki duże objętościowo, za to ich ilość może dochodzić nawet do 7 8 niewielkich posiłków dziennie. Rano możesz jeść sucharki czy chleb chrupki. Wyeliminuj z diety produkty zawierające znaczne ilości tłuszczu i cukru. Możesz pić herbatki imbirowe lub łykać kapsułki z imbirem. W przypadku wystąpienia wymiotów uzupełniaj płyny, przede wszystkim wodą i sokami warzywnymi bez cukru. Należy zwrócić uwagę na zwiększenie ilości witamin i składników mineralnych w diecie. Staraj się jeść różne gatunki sałat, szpinak, kapustę pekińską czy brokuły, gdyż zawierają kwas foliowy (lecz pamiętaj, że nie zastąpią one wymaganej suplementacji). Czerwona papryka, brukselka, kapusta kiszona, natka pietruszki, cytrusy, truskawki i czarna porzeczka dostarczają również witaminy C. W drugim trymestrze ciąży dolegliwości (nudności) powoli zmniejszają się i od tej pory całodzienny jadłospis powinien zawierać 7 8 posiłków dziennie. Należy zwrócić uwagę na większe spożycie produktów białkowych, szczególnie tych, które są źródłem żelaza i wapnia, a także warzyw i owoców zawierających witaminę C, która zwiększając przyswajalność żelaza, zapobiega anemii. Przy śniadaniu lub obiedzie pij szklankę soku ze świeżych owoców, zwłaszcza bogatych w witaminę C, np. z pomarańczy, grejpfrutów, aronii czy czarnej porzeczki (pamiętaj, aby były to soki naturalne, bez dodanego cukru). Jedz owoce sezonowe, które dobrze komponują się z mlekiem i jego przetworami. Jesienią i zimą oprócz owoców oraz warzyw sezonowych korzystaj też z mrożonek (które możesz przygotować latem). Na początku trzeciego trymestru ciąży mogą nasilać się objawy takie jak: pieczenie w żołądku, czyli zgaga, zaparcia czy wzdęcia. Zmniejszenie dolegliwości wynikających ze zgagi można osiągnąć

9 poprzez ograniczenie spożycia kwaśnych owoców zawierających znaczne ilości kwasów organicznych (pomarańczy, grejpfrutów, cytryn), warzyw takich jak por czy cebula, a także octu dodawanego do sałatek czy ostrej papryki. Z diety należy wyeliminować produkty takie jak: chleb razowy, zwłaszcza na zakwasie (można zastąpić go pieczywem graham lub pieczywem mieszanym, przygotowanym na drożdżach), ogórki i kapusta kiszona, tłuste sosy, sos pomidorowy, zasmażki, słodycze, pikantne przyprawy, kawa i czekolada. Bezwzględnie unikaj smażonych i tłustych potraw oraz produktów wysokoprzetworzonych. Czasową ulgę przy zgadze mogą przynieść mleko i jego naturalne przetwory. Posiłki jedz czesto, ale w niewielkch porcjach, nie jedz przed snem. Popijaj między posiłkami wodę, może być ciepła, nie pij w trakcie posiłków. Staraj się spać z głową uniesioną wyżej niż reszta ciała. Pojawiające się zaparcia staraj się regulować dietą, nie przyjmuj żadnych środków przeczyszczających. Zwiększ spożycie różnych źródeł błonnika, jedz więcej takich produktów jak: warzywa surowe (głównie marchew, kapusta biała, pekińska, sałaty), jabłka ze skórką, kasza gryczana, pęczak. Do potraw i produktów mlecznych naturalnych dodawaj otręby i naturalne płatki owsiane, żytnie, musli bez dodatku cukru. Dobre działanie wykazują też suszone śliwki, morele, rodzynki, pestki dyni i słonecznika. Codziennie pij naturalne fermentowane napoje mleczne (jogurt, kefir, maślanka). Uczucie wzdęcia minie po wyeliminowaniu z diety: świeżego pieczywa, pieczywa pełnoziarnistego (zastąp je orkiszowym lub grahamem), warzyw strączkowych i kapustnych, cebuli, wody gazowanej. Do potraw dodawaj koper, kminek lub majeranek. W ostatnich miesiącach ciąży, kiedy mogą wystąpić obrzęki, stosuj dietę bezsolną. Znaczne ilości soli występują w: rosołach, bulionach, serach żółtych, pieczywie, mięsie, wędlinach peklowanych, solonych rybach oraz niektórych warzywach kapustnych i ogórkach kiszonych. Zamiast soli do potraw można dodawać sok z cytryny, zioła i przyprawy (zawsze sprawdź, czy nie mają dodatku soli).