Podstawy Informatyki i Technologii Informacyjnej

Transkrypt

1 Automatyka i Robotyka, Rok I Bezpiecze«stwo komputera podstawy PWSZ Gªogów, 2009

2 Bezpiecze«stwo komputera - na dobry pocz tek

3 W jakim celu korzystamy z komputera? 1 edycja dokumentów (edytory tekstu + drukarki), 2 komunikacja z innymi osobami (poczta elektroniczna, komunikatory sieciowe, telefonia VoIP), 3 informacje ze ±wiata (www), 4 przechowywanie danych (bazy danych), 5 analiza danych (raportowanie, statystyki, symulacje itd.), 6 rozrywka (gry, lmy, muzyka itd.), 7 inne zastosowania (rejestracja do lekarza, zakupy w sklepach internetowych, dost p do konta bankowego, skªadanie zezna«podatkowych, deklaracji ZUS itd.)

11 Coraz wi cej dziedzin»ycia (równie» pracy zawodowej) jest ±ci±le zwi zanych z wykorzystaniem komputerów. W niektórych przypadkach u»ycie komputerów jest obligatoryjne.

12 A po co kto± chciaªby zaatakowa akurat mój komputer? z czystej zªo±liwo±ci, w celu zawªadni cia zasobami komputera, w celu uzyskania dost pu do danych, aby ukra± to»samo± lub dowolna kombincja powy»szych powodów

13 Skutek ataku - zawªadni cie zasobami komputera w celu przeprowadzenia ataku na serwer

14 Skutek ataku - zdobycie dost pu do konta bankowego oary

15 Skutek ataku - podszycie si pod oar

16 Zagro»enia - kto nam grozi

17 Hakerzy i caªa reszta towarzystwa Haker (ang. hacker) osoba, która szuka i ewentualnie wykorzystuje dziury bezpiecze«stwa w oprogramowaniu komputerowym. Mo»e te» dzi ki nim uzyskiwa dost p do zabezpieczonych zasobów. Kraker (ang. cracker, dosª. ªamacz) osoba zajmuj ca si ªamaniem zabezpiecze«komputerowych (crackingiem). Lamer (z ang. lame kulawy) potoczne i pejoratywne okre±lenie osoby niekompetentnej w okre±lonej dziedzinie lub maªo inteligentnej. W kontek±cie zabezpiecze«systemów komuterowych lamer jest osob, która nie ma dostarczaj cej wiedzy i umiej tno±ci,»eby w sposób oryginalny zaplanowa i przeprowadzi atak. Korzysta z gotowych narz dzi, programów i skryptów napisanych przez innych. Spamer - osoba rozsyªaj ca spam czyli niechciane elektroniczne wiadomo±ci niezgodne z omawianym tematem lub o tre±ci reklamowej. Najbardziej rozpowszechniony jest spam za po±rednictwem poczty elektronicznej. Zwykle jest wysyªany masowo.

18 Zagro»enia - co nam grozi

19 Wirusy, robaki, trojany... - zªo±liwe oprogramowanie (ang. malicious software, malware Wirusy Wirusy rozprzestrzeniaj si w±ród komputerów poprzez doª czanie swojego kodu do aplikacji-nosiciela. Replikacja jest wykonywana w momencie, gdy jest uruchomiona aplikacja nosiciela. Wirusy mog niszczy dane, sprz t i oprogramowanie. Robaki Robaki u»ywaj wªasnych mechanizmów do samoreplikacji, dzi ki czemu s w stanie w sposób caªkowicie niezale»ny rozprzestrzenia si w sieci (np. Internecie). Efektem samoreplikacji robaków jest najcz ±ciej wzmo»ony ruch w sieci (utrudnienia w komunikacji) oraz konsumpcja zasobów systemowych zainfekowanych komputerów. Wi kszo± robaków jest w stanie samoczynnie uruchomi si i rozprzestrzenia, s równie» takie, ktore wymagaj akcji u»ytkownika. Robaki, oprócz konsumpcji zasobów sieciowych i systemowych, mog tak»e zawiera zªo±liwy kod uruchamiany na zainfekowanym systemie.

20 Zªo±liwe oprogramowanie cd. Trojany Program na pierwszy rzut oka wygl daj cy na u»yteczny b d¹ nieszkodliwy, który posiada jednak ukryty kod zaprojektowany w celu eksploatacji luki w zabezpieczeniach systemu b d¹ udzielenia peªnej kontroli swojemu twórcy. Trojany najcz ±ciej dostarczane s za po±rednictwem poczty elektronicznej i podszywaj si pod jaki± znany program, próbuj c oszuka w ten sposób u»ytkowników. Backdoor Backdoor (tylne drzwi) przejmuje kontrol nad zainfekowanym komputerem umo»liwiaj c wykonanie na nim czynno±ci administracyjnych ª cznie z usuwaniem i zapisem danych. Podobnie jak trojan, backdoor podszywa si pod pliki i programy, z których cz sto korzysta u»ytkownik. Umo»liwia intruzom administrowanie systemem operacyjnym poprzez Internet. Wykonuje wtedy zadania wbrew wiedzy i woli oary.

21 Zªo±liwe oprogramowanie cd. Spyware Oprogramowanie zbieraj ce informacje o osobie zycznej lub prawnej bez jej zgody. Wyst puje cz sto jako dodatkowe i ukryte komponenty wi kszego programu, odporne na usuwanie i ingerencj u»ytkownika. Spyware zmienia wpisy do rejestru systemu operacyjnego i ustawienia u»ytkownika. Potra pobiera i uruchamia pliki pobrane z sieci. Exploit Kod umo»liwiaj cy zdalne przej cie kontroli nad komputerem poprzez sie, wykorzystuj c do tego celu dziury w programach i systemach operacyjnych. Rootkit Jedno z najniebezpieczniejszych narz dzi hakerskich. Potra zagnie¹dzi si nawet w pami ci ash BIOS-u pªyty gªównej. Podstawowym zadaniem rootkita jest ukrywanie procesów okre±lonych przez hakera, a zmierzaj cych do przej cia kontroli nad komputerem u»ytkownika.

22 Zªo±liwe oprogramowanie cd. Keylogger Zagro»enie wyst puj ce w dwóch postaciach: programowej i sprz towej. Odczytuje i zapisuje wszystkie naci±ni cia klawiszy u»ytkownika. Dzi ki temu adresy, kody, cenne informacje mog dosta si w niepowoªane r ce. Pierwsze programowe keyloggery byªy widoczne w ±rodowisku operacyjnym u»ytkownika. Teraz coraz cz ±ciej s procesami niewidocznymi dla administratora. Dialery Programy ª cz ce si z sieci przez inny numer dost powy ni» wybrany przez u»ytkownika, najcz ±ciej s to numery o pocz tku lub numery zagraniczne. Dialery szkodz tylko posiadaczom modemów telefonicznych analogowych i cyfrowych ISDN, wyst puj gªównie na stronach o tematyce erotycznej. Inne Np.: Scumware, Stealware/Parasiteware, Session Hijacking, SQL/URL injection, CSS, Wabbity

23 Zªo±liwe oprogramowanie Podstawowe grupy zªo±liwego oprogramowania i wzajemne ich powi zania. [¹ródªo: Wikipedia]

24 A sk d u mnie si TO wzi ªo? kto± wªamaª si do mojego systemu, w dobrej wierze udost pniªem komu± mój system (socjotechnika), uruchomiªem program, który otworzyª mój komputer dla intruza, zaª cznik przesªany w poczcie elektronicznej, ±ci gni ta piracka aplikacja z zainfekowan zawarto±ci, pozornie legalna aplikacja nieznanego pochodzenia, itd.

25 rodki zaradcze - zabezpieczenia dost pu

26 Zabezpieczenia dost pu Najlepsza ochrona dost pu to: co±, co wiesz nazwa u»ytkownika, hasªo, numer PIN co±, co masz co±, czym jeste±

27 Zabezpieczenia dost pu Najlepsza ochrona dost pu to: co±, co wiesz co±, co masz karta dost powa, token, klucz co±, czym jeste±

28 Zabezpieczenia dost pu Najlepsza ochrona dost pu to: co±, co wiesz co±, co masz co±, czym jeste± podpis, odciski palców, twarz, t czówka oka

29 Zabezpieczenia dost pu Najlepsza ochrona dost pu to: co±, co wiesz nazwa u»ytkownika, hasªo, numer PIN co±, co masz karta dost powa, token, klucz co±, czym jeste± podpis, odciski palców, twarz, t czówka oka W praktyce cz sto zabezpieczenia dost pu s ograniczane do pkt. 1. Dlatego bardzo wa»ne jest stosowanie si do kilku prostych zasad chroni cych bepiecze«stwo dost pu.

30 Zasady zabezpieczenia dost pu nie udost pniaj osobom trzecim swojego loginu i hasªa relatywnie cz sto i regularnie zmieniaj hasªa u»ywaj silnych haseª nie stosuj tego samego hasªa w kilku miejscach nie przechowuj (zarówno w komputerze jak i poza nim) haseª zapisanych w postaci jawnej

31 Hasªa Silne hasªa: zªo»one z liter, cyfr i znaków specjalnych, o odpowiedniej dªugo±ci. Sk d takie wzi? generatory haseª, przykªad Wjs4TA:3ayPv akronim zdania, które u»ytkownik z ªatwo±ci zapami ta, a dla osób postronnych b dzie nie do odgadni cia, np: Daj a ja pobrusz, a Ty poczywaj - Dajp,aTp Urodziªem si w Zgierzu, 16 Listopada 75 roku - UswZ1L7r Moim marzeniem jest kupi Porsche 911 albo Ferrari, ale je»d» maluchem ;( - MmjkP911aF,ajm;( charakterystyczne wyrazy czytane od tyªu uzupeªnione cyframi i znakami specjalnymi, np. Emerytura - aru2tyre8me inne

32 Hasªa Silne hasªa: zªo»one z liter, cyfr i znaków specjalnych, o odpowiedniej dªugo±ci. Sk d takie wzi? generatory haseª, przykªad Wjs4TA:3ayPv akronim zdania, które u»ytkownik z ªatwo±ci zapami ta, a dla osób postronnych b dzie nie do odgadni cia, np: Daj a ja pobrusz, a Ty poczywaj - Dajp,aTp Urodziªem si w Zgierzu, 16 Listopada 75 roku - UswZ1L7r Moim marzeniem jest kupi Porsche 911 albo Ferrari, ale je»d» maluchem ;( - MmjkP911aF,ajm;( charakterystyczne wyrazy czytane od tyªu uzupeªnione cyframi i znakami specjalnymi, np. Emerytura - aru2tyre8me inne

33 rodki zaradcze - aktualizacje oprogramowania

34 Bie» ce aktualizacje systemu operacyjnego Poziom skomplikowania oprogramowania jest tak wysoki,»e programi±ci nie s w stanie przewidzie, czy ich cz ± programu umieszczona w systemie operacyjnym lub aplikacji, nie spowoduje zagro»enia. Z drugiej strony, z zewn trz czuwa armia hakerów, chc cych si wªama do systemu. Ka»da wykryta luka w oprogramowaniu jest naprawiana za pomoc tzw. ªaty (ang. patch) dost pnej na stronie producenta oprogramowania w formie aktualizacji. Czasami zdarza si,»e ªataj c jedn luk otwieramy inn. Trzeba by ±wiadomym,»e ªaty s publikowane dopiero po odkryciu luki w oprogramowaniu.

35 Aktualizacja systemu MS Windows XP

36 Automatyczne aktualizacje systemu MS Windows XP

37 Aktualizacja systemu MS Windows Vista

38 Automatyczne aktualizacje systemu MS Windows Vista

39 Automatyczne aktualizacje systemu MS Windows Vista

40 Aktualizacja j dra systemu Linux

41 rodki zaradcze - oprogramowanie antywirusowe

42 Programy antywirusowe 3 cele: zablokowa uruchomienie zainfekowanego programu, powstrzyma malware od zniszczenia systemu operacyjnego, usun intruza (zyczne skasowanie szkodliwego kodu, b d¹ przeniesienie podejrzanego pliku do tzw. kwarantanny). Dziaªanie: uruchomione w tle monitoruj ka»dy uruchamiany program, dodatkowo, na»yczenie u»ytkownika, przeszuka wskazany zbiór danych w celu sprawdzenia, czy pliki nie s zainfekowane.

43 Programy antywirusowe cd. Programy antywirusowe korzystaj z tzw. sygnatur wirusów, tj. wzorców ich kodu, które s doª czane do aplikacji przy infekowaniu. Sygnatury wirusów musz by na bie» co uaktualniane - jest to najcz ±ciej proces w peªni automatyczny, realizowany przez program antywirusowy. Pytanie: A co z sytuacj, kiedy na moim komputerze zagnie¹dziªo si malware, do którego nie ma jeszcze dost pnych sygnatur? Odpowied¹: To jest tzw. problem dnia zerowego. Trzeba sobie radzi innymi ±rodkami, np. monitoruj c ruch danych wchodz cych i wychodz cych z komputera. Dodatkowo, wi kszo± programów antywirusowych oferuje funkcj wykrywania heurystycznego, czyli nie sprawdza sygnatur, ale monitoruje zachowania programów. Je±li zachodzi co± podejrzanego, informuje o tym u»ytkownika/administratora.

44 Programy antywirusowe G Data avast! antivirus AVG Anti-Virus AntiVir Personal Edition ClamWin Norton Antivirus Kaspersky Anti-Virus MKS inne Przykªadowy ranking Licencje: przy zastosowaniach domowych najcz ±ciej darmowe, przy zastosowaniach komercyjnych (w rmach) opªaty rz du PLN rocznie/za jeden komputer (ceny zale» od konkretnego programu, typu prowadzonej dziaªalno±ci, liczby wykupionych licencji, okresu na jaki wykupuje si licencje itd.).

45 Przykªadowy program antywirusowy

46 Pliki z wirusami przeniesione do kwarantanny

47 rodki zaradcze - programowe rewalle

48 Firewalle programowe (dosª. z ang. ciany ogniowe) Cel: uniemo»liwi wªamanie do komputera z zewn trz, zablokowa niepo» dan transmisj danych z komputera. Dziaªanie: programy uruchomione w tle na komputerze chronionym sprawdzaj transmisj danych do i z tej jednostki, transmisja jest sprawdzana pod k tem adresów z których jest kierowana, aplikacji ¹ródªowej/docelowej, otwartych portów itd., je±li przesyªane dane pasuj do scenariusza znanego ataku zablokowanie takiej transmisji, maj mo»liwo± uczenia si reguª co dozwolone, co zabronione.

49 Firewalle programowe Agnitum Outpost Look'n'Stop Lite Zone Alarm PC Tools Firewall Plus Kerio Personal Firewall rewall wbudowany w systemy MS Windows XP i Vista inne Przykªadowy ranking Przykªadowy ranking 2 z opisem testów i wynikami Licencje: analogicznie jak dla antywirusów.

50 Dziaªanie rewalla programowego

51 Centrum zabezpiecze«w systemie MS Windows XP

52 rodki zaradcze - oprogramowanie do wykrywania i usuwania zagro»e«

53 Oprogramowanie do wykrywania i usuwania zagro»e«3 cele: uzupeªni luki pozostawione przez programy antywirusowe, powstrzyma malware od zainfekowania b d¹ udost pnienia dost pu do systemu operacyjnego lub danych, usun zagro»enie. Dziaªanie: uruchamiane na»yczenie u»ytkownika przeszuka wskazany zbiór danych w celu sprawdzenia, czy nie ma zagro»e«.

54 Oprogramowanie do wykrywania i usuwania zagro»e«ad Aware Spyware Terminator Rootkit Revealer Look2Me-Destroyer a-squared Anti-Malware narz dzie wbudowane w system Windows inne Licencje: analogicznie jak przy antywirusach.

55 Przykªadowe oprogramowanie do wykrywania i usuwania zagro»e«

56 Dziaªanie przykªadowej aplikacji do wykrywania i usuwania zagro»e«

57 Centrum zabezpiecze«ms Windows Vista

58 Windows Defender - Vista

59 Kopie zapasowe danych

60 Kopie zapasowe Kopia zapasowa lub kopia bezpiecze«stwa (ang. Backup copy) lub po prostu Backup dane, które maj sªu»y do odtworzenia oryginalnych danych w przypadku ich utraty lub uszkodzenia. Proces wykonywania kopii bezpiecze«stwa, w odniesieniu do kopii dªugotrwaªych, jest nazywany archiwizacj.

61 Kopie zapasowe Maj na celu zabezpieczy u»ytkownika przed utrat /zniszczeniem danych w wyniku: dziaªania osób trzecich (hakerzy, wirusy, trojany itd.), uszkodzenia sprz tu. Dziaªanie: uruchamiane automatycznie lub na»yczenie u»ytkownika - wykonuj kopi wra»liwych danych lub caªego systemu i umieszczaj j w bezpiecznym miejscu.

62 Rodzaje kopii zapasowych peªna Kopia peªna polega na skopiowaniu wszystkich wybranych plików i oznaczeniu ka»dego z nich jako zarchiwizowanego. Kopie peªne s najªatwiejsze w u»yciu podczas odzyskiwania plików, poniewa» wymagaj jedynie posiadania naj±wie»szej ta±my lub pliku. Wykonywanie kopii peªnych zajmuje najwi cej przestrzeni na no±nikach (i zazwyczaj czasu), poniewa» kopiowany jest ka»dy plik, niezale»nie od tego, czy zostaª zmieniony od czasu tworzenia ostatniej kopii zapasowej. rzyrostowa Kopia przyrostowa polega na kopiowaniu jedynie tych plików, które zostaªy utworzone lub zmienione od czasu utworzenia ostatniej kopii przyrostowej lub normalnej oraz na oznaczeniu ich jako zarchiwizowanych. Pozwala to na skrócenie czasu potrzebnego do uko«czenia procesu tworzenia kopii zapasowej. Przed utworzeniem pierwszej kopii przyrostowej powinno si utworzy normaln kopi systemu. Je»eli korzysta si z kombinacji kopii normalnych oraz przyrostowych, to do odtworzenia danych konieczne jest posiadanie, w chronologicznym porz dku, ostatnio utworzonej kopii normalnej oraz wszystkich kolejnych kopii przyrostowych.

63 Rodzaje kopii zapasowych cd. ró»nicowa Kopia ró»nicowa polega na kopiowaniu jedynie tych plików, które zostaªy utworzone lub zmienione od czasu utworzenia ostatniej kopii normalnej. Pozwala to skróci czas konieczny do jej utworzenia. Podczas wykonywania kopii ró»nicowej kopiowane pliki nie s oznaczane jako zarchiwizowane. Przed utworzeniem pierwszej kopii ró»nicowej zalecane jest wykonanie peªnej kopii normalnej. Je»eli korzysta si z kombinacji kopii normalnych oraz ró»nicowych, to do odtworzenia danych konieczne jest posiadanie ostatniej kopii normalnej oraz ostatniej kopii ró»nicowej. kopia Kopia typu kopia wykonuje kopi wybranych plików bez zmieniania ustawie«atrybutu archiwizacji. Podobnie, jak w przypadku codziennej kopii zapasowej, równie» ta metoda umo»liwia wykorzystanie narz dzia Kopia zapasowa do skopiowania kilku plików bez jednoczesnego naruszenia integralno±ci wykonywanych przyrostowych kopii zapasowych. codzienna Kopia codzienna robi kopi wszystkich plików, które zostaªy zmodykowane okre±lonego dnia, ale nie zmienia ustawie«atrybutu archiwizacji. Metoda ta jest przydatna do wykonywania szybkiej kopii zapasowej danych z okre±lonego dnia bez naruszania integralno±ci wykonywanych niezale»nie przyrostowych kopii zapasowych.

64 Oprogramowanie MS Windows narz dzie systemowe True Image ( Norton Ghost ( Image for Windows ( R-Drive Image ( Cobian Backup ABC Backup Genie Backup Manager Pro wiele innych UNIX / Linux AMANDA (Open Source) BackupPC Bacula rsnapshot snapshot G4L - Live CD wiele innych

65 Kopie zapasowe - MS Windows Vista

76 Kopie zapasowe - MS Windows XP

77 Kopie zapasowe - MS Windows XP

78 rodki zaradcze - Podsumowanie zabezpieczenia dost pu (silne hasªa), antywirusy, rewalle programowe i sprz towe (nie omawiane), programy do usuwania zªo±liwego oprogramowania, opcjonalnie - zewn trzne audyty bezpiecze«stwa (nie omawiane), kopie zapasowe danych, NAJWA NIEJSZE: wiadomo± i zdrowy rozs dek

79 rodki zaradcze - Podsumowanie zabezpieczenia dost pu (silne hasªa), antywirusy, rewalle programowe i sprz towe (nie omawiane), programy do usuwania zªo±liwego oprogramowania, opcjonalnie - zewn trzne audyty bezpiecze«stwa (nie omawiane), kopie zapasowe danych, NAJWA NIEJSZE: wiadomo± i zdrowy rozs dek

80 Odno±niki literaturowe i nie tylko Podstawy ochrony komputerów, R. Lehtinen i in., Helion, zabezpiecze«przed atakami w sieci komputerowej, M. Szmit i in., Helion, 2005 Polityka bezpiecze«stwa i ochrony informacji, T. Kifner, Helion, 1999 Strony internetowe inne