Educare - nauczać w wartościach ludzkich

Transkrypt

1 Educare - nauczać w wartościach ludzkich Dyskurs Bhagawana Śri Sathya Sai Baby wygłoszony 26 września 2000 r. Prawdziwe nauczanie rozwija czyste uczucia. Prawdziwym sensem i celem uczenia się jest nabywanie cnót. Tylko wtedy gdy człowiek rozwinie w sobie miłość, zapanuje jedność. Właściwe postępowanie jest znakiem szczególnym prawdziwego człowieczeństwa. (poemat śpiewany) Jumsai wspomniał o nauczaniu opartym na wartościach ludzkich. Musicie zrozumieć prawdziwe znaczenie tych dwóch pojęć: nauczanie i wartości ludzkie. Nauczanie ma dwa aspekty. Pierwszy odnosi się do powszechnie stosowanego na świecie systemu nauczania i sprowadza się do przyswajania wiedzy książkowej. W dzisiejszym świecie możemy spotkać wiele wykształconych osób, które zdobyły taką wiedzę w szerokim zakresie. Drugi aspekt nauczania, który możemy nazwać oświecaniem - Educare odnosi się do wartości ludzkich i oznacza wydobywanie na światło dzienne tego, co ukryte wewnątrz. Wartości ludzkie, czyli prawda, prawość, pokój, miłość i zasada niekrzywdzenia, są ukryte w każdej ludzkiej istocie. Nie można ich zdobyć w świecie zewnętrznym, trzeba je wyłowić z własnego wnętrza. Niestety, człowiek zapomniał o wrodzonych mu wartościach i nie potrafi przejawiać ich w swoim zachowaniu. Oświecanie oznacza wydobywanie wartości ludzkich na światło dzienne, a to z kolei oznacza wprowadzanie ich w czyn. Wedy nazywają źródło ludzkiego życia satjam, czyli prawdą. Bez siły prawdy człowiek nie mógłby żyć. Nasi przodkowie potrafili postrzegać prawdę dzięki właściwemu badaniu i dociekaniu. Prawda to bezpośrednia manifestacja Boga w każdej istocie ludzkiej. Rozumieli to starożytni mędrcy i prorocy. Posiadali oni zdolność widzenia prawdy i byli świadomi jej obecności w każdym człowieku. Jedna i ta sama prawda ukryta jest w każdej istocie ludzkiej, ta prawda to Bóg. Człowiek wyposażony został w pięć energii życiowych (pańczaprana), które w sanskrycie nazywamy: prana, apana, widżniana, udana i samana. Są to boskie siły ukryte w człowieku. Wartości ludzkie - prawda, prawość pokój, miłość i niekrzywdzenie stanowią przejaw tych pięciu sił. Człowiek marnuje szansę, jaką dają mu narodziny w ludzkim ciele, jeśli nie rozpoznaje w sobie tych subtelnych elementów. Prawda przejawiająca się w działaniu to dharma, prawość. Prawdę można wyrazić słowami, natomiast dharma znajduje wyraz w działaniu. Zgodnie z tym Wedy nauczają: Satjam wada, dharmam czara mów prawdę i postępuj w sposób prawy. Prawość opiera się na prawdzie - bez prawdy nie ma prawości. Dlatego Wedy głoszą: Satjannasthi paro dharmaha najwyższą dharmą jest trzymanie się prawdy. Gmach prawości można zbudować tylko na fundamencie prawdy. Prawdziwą dharmą jest więc satjaczarana działanie w oparciu o prawdę. Taka dharma jest wspólna wszystkim ludzkim istotom. Spokój jest odbiciem dharmy. Człowiek modli się o spokój i angażuje się w różne duchowe praktyki, aby go osiągnąć. Ale dopóki posiada pragnienia, nie zaznaje spokoju, nawet jeśli odprawia różne święte rytuały. Źródłem pragnień jest umysł. Zatem, aby osiągnąć spokój, należy nauczyć się go kontrolować. Kiedy umysł jest pod kontrolą pozostaje milczący. Stan milczenia umysłu, czyli taki, w którym nie pojawiają się myśli, jest prawdziwym spokojem. Czwartą wartością jest miłość. Jej źródłem jest atma. Miłość stanowi manifestację prawdy. Miłość jest czysta, stała i promienna, nie można jej opisać słowami, jest bezpostaciowa, prastara, odwieczna, nieśmiertelna i słodka jak nektar - oto dziewięć cech miłości. Miłość nie zna nienawiści, wszystkich jednoczy. Ekatma darszanam prema miłość to doświadczanie niedwoistości. Zasada niekrzywdzenia to wspólny mianownik czterech wartości, ich blask. To, co prowadzi do przemocy, nie może być prawdą, prawością, miłością ani pokojem. Te wartości stanowią pięć tchnień ludzkiego życia. Tylko ten, kto je tak postrzega, w pełni zasługuje na to, by nazywać się człowiekiem. Wartości te są podstawowymi siłami podtrzymującymi ludzkie życie. Zapominając o nich, człowiek polega jedynie na siłach fizycznych. Nasi przodkowie zdawali sobie sprawę z tego, że pięć wartości ludzkich to środki służące osiągnięciu pokoju i dobrobytu na tym świecie. Bez zrozumienia znaczenia tych wartości nie może być mowy o zrozumieniu człowieczeństwa.

2 W okresie zwanym treta-jugą przybył na ziemię Rama, aby umocnić prawdę i prawość. Spędził czternaście lat na wygnaniu, dotrzymując słowa danego swemu ojcu. Poświęcił swe życie ustanowieniu dharmy. W owych czasach żyło niewielu złych ludzi. Rama zgładził ich, żeby ochronić dharmę. W epoce zwanej dwapara-jugą przybył na ziemię Kriszna, by umocnić pokój i miłość. Ochraniał on i pomagał wzrastać w miłości wszystkim, którzy w Nim szukali oparcia. Tak więc awatar Rama umacniał prawdę i dharmę, a awatar Kriszna pokój i miłość. W obecnej erze kali Bóg obdarzył wszystkie istoty ludzkie siłą niezbędną do rozwijania pięciu wartości. Zgodnie z przykazaniem Boga człowiek sam powinien pielęgnować je i dbać o bezpieczeństwo świata. Na tym polega duchowe znaczenie szerzenia ludzkich wartości. Nie musicie czekać, aż Bóg zacznie je umacniać. Sami dysponujecie wystarczającą mocą, by to uczynić. Wartości te są waszym majątkiem, ale też jesteście odpowiedzialni za to, by je chronić. Nie spodziewajcie się, że ktoś inny będzie strzegł waszej własności. W czasach Ramy czy Kriszny źli, demoniczni ludzie byli rzadkością. Zatem Bóg, przybrawszy ludzkie ciało, przybył na ziemię, aby ich zgładzić. Jednak dzisiaj w każdym człowieku czai się demon. Aby go pokonać, należy pielęgnować czystość. Lecz czystości nie można osiągnąć bez jedności. Jedność prowadzi do czystości, która z kolei umożliwia zamanifestowanie się boskości. Jednak dzisiaj nie ma ani jedności, ani czystości, ani boskości. Społeczeństwo, w którym dominuje nienawiść, wydaje się jedynie ludzkim dziełem. Kiedy wypełnicie swe serca boskością, nie będzie w nich miejsca na nienawiść, gdyż serce jest jak jednoosobowy fotel. Aby serca wypełniły się boskością, musicie żyć zgodnie z wartościami ludzkimi. Wydobywanie ich na zewnątrz można nazwać prawdziwym nauczaniem. Obecnie nauczamy jedynie wiedzy doczesnej, a to nie jest prawdziwe nauczanie. Jeśli zadacie komuś pytanie: Co to jest edukacja?, otrzymacie odpowiedź, że jest to zdobywanie wiedzy. Jednak proces ten nie sprowadza się wyłącznie do zdobywania wiedzy, trzeba nauczyć się stosować ją w praktyce. Co jest uwieńczeniem edukacji? Uwieńczeniem edukacji jest charakter. Co jest istotą edukacji? Istotą edukacji jest koncentracja. Co jest celem edukacji? Jej celem jest nie tylko zdobywanie wiedzy, nie tylko pielęgnowanie wartości ludzkich, ale przede wszystkim osiągnięcie boskości. Edukacja powinna służyć budzeniu do prawdziwego życia, nie zaś zdobywaniu środków do przeżycia. Powinniście zrozumieć tę prawdę. Gdyby zadaniem edukacji było jedynie zdobywanie środków do przeżycia, to po co wam ona, skoro ptaki i zwierzęta żyją bez niej? Słowo edukacja ma ukryte znaczenie duchowe. Tego, co powinna wydobywać z człowieka edukacja, nie można zobaczyć oczami, usłyszeć za pomocą uszu, ani doświadczyć umysłem, lecz efekt praktykowania tych wartości może być widziany, słyszany i doświadczany. Doczesne kształcenie pomnaża pragnienia i prowadzi do ponownych narodzin, zaś nauczanie duchowe pozwala sięgnąć nieśmiertelności nie rodzić się więcej. Wrodzone boskie jakości, takie jak prawda, dharma, spokój, cierpliwość, wyrozumiałość i miłość nie są widzialne gołym okiem, ale wyzwalają z kolejnych narodzin. Współczesne kształcenie przyczynia się do wzrostu pragnień, a te z kolei prowadzą do następnych narodzin. Żeby ograniczyć pragnienia, musicie rozwinąć w sobie umiejętność nieprzywiązywania się. Przywiązanie prowadzi do zniewolenia i niepokoju. Jedynie wrodzone człowiekowi wartości ludzkie mogą przyczynić się do ograniczania pragnień. Musicie zrozumieć różnicę pomiędzy przywiązywaniem a nieprzywiązywaniem się. Aby osiągnąć umiejętność nieprzywiązywania, musicie przestać być niewolnikami tego świata. Oto dobry przykład: kiedy wkładacie klucz do zamka i przekręcacie go w prawo zamek otwiera się, a kiedy przekręcacie w lewo zamyka się. Takim zamkiem jest serce, a kluczem - umysł. Kiedy umysł zwraca się w stronę zewnętrznego świata powstaje przywiązanie, kiedy zwraca się ku Bogu następuje uwolnienie. Ten sam klucz i ten sam zamek decydują o zniewoleniu lub wyzwoleniu. Tylko kierunek określa skutek. Wyzwolenie nie wiąże się z jakimś szczególnym miejscem, z żadnym klimatyzowanym rajem. Wolność to stan najwyższego spokoju. Gdzie można zdobyć taki doskonały spokój? Spokoju doznaje się w królestwie czystego serca, serca stałego, świętego i całkowicie bezinteresownego. Aby cieszyć się najwyższym spokojem trzeba osiągnąć doskonałość serca. Wszyscy znacie historię Ramy i Lakszmany. Lakszmana był całkowicie oddany i posłuszny rozkazom swego starszego brata, dzięki czemu osiągnął ten ideał. A jak rzecz się ma z dzisiejszymi Ramami i Lakszmanami? Zamiast żyć w jedności i cieszyć się pokojem, idą oni do

3 najwyższego sądu, aby rozstrzygać spory majątkowe. Kiedy nie ma pragnień i waśni, nie potrzeba najwyższego sądu, jest za to najwyższy spokój. Czego naprawdę potrzebujemy w dzisiejszych czasach? Nie tylko doczesnego wykształcenia, które zwykle sprowadza się do przyswojenia wiedzy. Wiedzę możemy podzielić na cztery kategorie. Pierwsza z nich jest wiedzą książkową, czyli wiedzą powierzchowną. Drugi rodzaj to wiedza ogólna, trzeci wiedza oparta na rozróżnianiu, zaś czwarty rodzaj to wiedza praktyczna, czyli umiejętności. Musicie dojść do poziomu umiejętności. Ale ludzie najczęściej popełniają błędy na poziomie rozróżniania. Istnieją dwa rodzaje rozróżniania: indywidualne i nadrzędne. Rozróżnianie nadrzędne przebiega w oparciu o dobro ogólnoludzkie. Oceny, które uzyskują studenci, nie są tak naprawdę istotne. Te istotne oceny wystawiane są w sercu. Tak więc wasze sumienie powinno stale i wciąż oceniać, czy to, co robicie, jest właściwe. Zajmijmy się teraz trzema następującymi pojęciami: sumienie, świadomość w sensie przytomności oraz świadomość. Świadomość to boska wszechświadomość. Z tej wszechobecnej świadomości wyłania się sumienie, które przemawia przez ciało. Sumienie to iskra atmy w waszym ciele. Bycie świadomym, czyli przytomność, to zdolność postrzegania albo uważność odnosząca się do ciała i zmysłów. Zilustrujmy to przykładem. Dzieci często bawią się balonami nadmuchując je. Balony pęcznieją coraz bardziej i bardziej, aż w końcu pękają. Wtedy powietrze dotychczas w nich zamknięte łączy się z powietrzem na zewnątrz. Powietrze uwięzione w balonie symbolizuje sumienie. Kiedy pokona ono ograniczenia powłoki balonu i zmiesza się z powietrzem na zewnątrz staje się świadomością. Obecnie ludzie pozostają na poziomie świadomości ciała. Ciało jest jak ten balon, jak mydlana bańka. Umysł przypomina oszalałą małpę. Nie pozwólcie, aby ciało lub umysł kierowały wami. Kierujcie się głosem sumienia. W dzisiejszych czasach ludzie są bardziej przywiązani do ciała niż do atmy, stanowiącej źródło ich życia. Brak wiary w atmiczną jaźń jest główną przyczyną wszelkich słabości. Ludzie, zamiast zawierzyć swojej prawdziwej jaźni, pokładają ufność w dobrach materialnych, pieniądzach lub władzy. Wiara w siebie jest czymś niezwykle istotnym w życiu. Jest to fundament, na którym możecie wznieść ściany satysfakcji i przykryć je dachem poświęcenia. Taka budowla zadecyduje o całym waszym życiu i jego spełnieniu. Zatem, przede wszystkim powinniście zadbać o fundament zaufanie do siebie, a na nim wznieść budowlę satysfakcji i poświęcenia dla innych. W ten sposób urzeczywistnicie Boga. Wiara w siebie jest rzeczą niezwykle ważną na drodze ku samorealizacji. Jednak ludzie nie posiadają silnej wiary we własne siły. Co jest przyczyną takiego stanu rzeczy? Przyczyną jest to, że umysł nieustannie gubi się w nieczystych i nieważnych doczesnych pragnieniach. Jak długo istnieją przedmioty tego świata? Pojawiają się i znikają jak chmury przepływające po niebie. W dzisiejszych czasach studenci otrzymują taki rodzaj wykształcenia, który podsyca pragnienia. Tymczasem edukacja powinna również krzewić wartości ludzkie. Wartości te są w was, nie musicie ich zdobywać. Urodziliście się z nimi, są one jednak ukryte w waszych wnętrzach, a wy nie jesteście ich świadomi. Jak drogocenne klejnoty leżą zamknięte w stalowym sejfie, tak w ludzkim ciele ukryty jest bezcenny skarb wartości ludzkich. Waszym zadaniem jest należycie je chronić. Możecie je znaleźć za drzwiami waszych serc. Musicie jednak zdobyć klucz, który je otwiera. Kiedy otworzycie skarbiec serca kluczem miłości, znajdziecie w nim wszystkie te wartości. Drodzy uczniowie, nauczyciele, darczyńcy i pracownicy instytucji oświatowych! Zwróćcie uwagę na to, co zostało tu powiedziane: wszyscy musicie zdobyć klucz miłości, który otwiera drzwi waszych serc. Ta miłość wypływa z czystości. Miłość jest Bogiem, żyjcie w miłości. Serca nie można otworzyć żadnym innym kluczem. Aby posiąść klucz miłości, musicie żyć w jedności. Zatem porzućcie wszelką nienawiść i niechęć do kogokolwiek. Wypełnijcie swe serca miłością i dzielcie się nią z każdym bez wyjątku. Uświadomcie sobie, że prawda jest samą istotą ludzkiego życia. Z prawdy wypływa prawość. Pierwszym dzieckiem prawości jest spokój, drugim miłość. Ale najważniejsza jest miłość. Kiedy tylko zdobędziecie siłę miłości, wszystkie inne siły pojawią się wraz z nią. Wszystko wyłania się z prawdy.

4 Całe stworzenie wyłania się z prawdy i ponownie do niej powraca. Nie ma na świecie miejsca, którego nie przenikałaby prawda odwieczna i bez skazy. (poemat śpiewany) Prawda jest początkiem, trwaniem i końcem. Traktując prawdę jako istotę, zacznijcie praktykować dharmę. Tylko wówczas będzie emanować z was spokój i miłość. Boskie wartości, o których tu mówimy, nie przyjdą do was z zewnątrz. Tak jak powiedział Jumsai, wartości ludzkich nie dostaniecie wraz z klimatyzowanym pokojem w pięciogwiazdkowym hotelu - pięcio-, dziesięcio-, czy nawet w tysiącgwiazdkowym nie dostaniecie ich nigdzie. Wartości te wypływają z wnętrza świętego serca. Tylko tam znajdziecie czystość, świętość, boskość. Wartości ludzkie mogą kwitnąć jedynie w sercu. Nie dostaniecie ich na targach ani w hotelach. Hotele zapewniają wygodę jedynie ciału. Jeśli wasze uczucia nie będą święte, to nawet gdy ciało znajdzie się w klimatyzowanym pomieszczeniu, w waszych umysłach będzie wrzało jak w tyglu. Aby uczucia były czyste i święte, trzeba przebywać w świętych miejscach. Również właściwe towarzystwo jest istotne, gdyż prowadzi do nieprzywiązania. Nieprzywiązanie owocuje brakiem pragnień, a brak pragnień zapewnia spokój. Ten, kto osiąga spokój, jest prawdziwie wolny. Dlatego szukajcie sobie właściwego towarzystwa. Wówczas osiągniecie spokój i czystość serca. Dzisiaj wszystko jest zanieczyszczone. Jedynie w pobliżu tego, co boskie, można znaleźć prawdziwą czystość. Człowiek powinien przede wszystkim zadbać o czystość swego serca. Czystość jest równoznaczna z boskością. Tam, gdzie jest boskość, nie ma miejsca na nienawiść, a tam gdzie nie ma nienawiści, panuje idealny spokój. Na zewnątrz nie ma pokoju są co najwyżej różne pokoje i przedpokoje. Gdzie zatem moglibyście znaleźć spokój? Sami jesteście ucieleśnieniami pokoju, więc szukajcie go w sobie. Poznajcie siebie; gdy poznacie siebie poznacie wszystko. Taką naukę głosi Wedanta. Zamiast pytać kogoś: Kim jesteś?, pytajcie siebie: Kim jestem?, a wówczas odkryjecie prawdę. Kiedy mówię: To jest moja chusteczka, wszyscy rozumiecie, że chusteczka nie jest Mną, lecz należy do Mnie. Podobnie, kiedy mówicie: To jest moje ciało, mój umysł, czy mój intelekt, sami sugerujecie, że nie jesteście tym, o czym mówicie. Kim zatem jesteście? Jesteście ucieleśnieniami pokoju. Jesteście ucieleśnieniami prawdy. Jesteście ucieleśnieniami miłości. Jesteście ucieleśnieniami dharmy. Jesteście ucieleśnieniami zasady niekrzywdzenia. Jesteście wszystkim i wszystko jest w was. Poszerzajcie horyzonty umysłu. Pozwólcie, by wasza miłość rozprzestrzeniała się coraz bardziej i bardziej, nie powstrzymujcie jej i nie ograniczajcie. Jedność można osiągnąć tylko przez rozprzestrzenianie się miłości. Rozwijajcie w sobie miłość, porzućcie nienawiść, ograniczcie pragnienia. Pielęgnujcie w sobie ducha poświęcenia. Wedy głoszą: Na karma na pradżaja dhanena tjagenajkena amrutathwamanasuhu nieśmiertelność można osiągnąć jedynie drogą poświęcenia; nie zapewnią jej ani potomstwo, ani bogactwo, ani dobre uczynki. Szczęście można osiągnąć tylko drogą wyrzeczenia. Jeśli po spożyciu posiłku nie wydalilibyście zbędnych resztek, cierpielibyście na rozstrój żołądka. Jeśli po wciągnięciu powietrza nie wykonalibyście wydechu, wasze płuca uległyby uszkodzeniu. Podobnie jest z dobrami materialnymi: jeśli dysponujecie nimi, poświęćcie je dla dobra innych. Współczesna edukacja podkreśla wagę takich wartości jak: dobrobyt, siła i przyjaźń, ale pomija charakter. A charakter to trzy czwarte życia. Dlatego musicie pracować nad właściwym ukształtowaniem swego charakteru. Jeśli brak wam piękna charakteru, co wam po pieniądzach, sile i przyjaźniach? One przeminą jak płynące po niebie chmury. To, co zostało powiedziane do tej pory, nie wyczerpuje tematu. Istnieją różne sposoby pielęgnowania wartości ludzkich. Na tym jednak zakończę ten dyskurs, gdyż nie chciałbym was nadmiernie zmęczyć. Później wrócimy jeszcze do tych zagadnień. Tłum. Małgorzta Chołuj-Guryn

5 [Źródło: Śri Sathya Sai Books & Publications Trust, Prasanthi Nilayam, wrzesień 2000 r. - Wydanie polskie: Wzmacnianie edukacji w wartościach ludzkich (dodatek do Sai Ram nr 30, str ), Stowarzyszenie Sathya Sai w Polsce, Wrocław 2000.]