Profesorowi dr hab. Andrzejowi L. Zachariaszowi Dyrektorowi Międzywydziałowego Instytutu Filozofii studenci

Transkrypt

1 Profesorowi dr hab. Andrzejowi L. Zachariaszowi Dyrektorowi Międzywydziałowego Instytutu Filozofii studenci

2

3 FORUM FILOZOFICZNE PISMO STUDENTÓW MIĘDZYWYDZIAŁOWEGO INSTYTUTU FILOZOFII UNIWERSYTETU RZESZOWSKIEGO ZESZYT 5, CZERWIEC 2010 S A P E R E A U D E! M I E J O D W A G Ę P O S Ł U G I W A Ć S IĘ R O Z U M E M! I. Kant, Co to jest Oświecenie? Rzeszów 2010

4 4 Forum Filozoficzne Pod redakcją: Natalia Miklaszewska Projekt okładki: Piotr Różycki Opracowanie techniczne: Łukasz Kleska Grafika: Ewelina Lewicka Zespół redakcyjny: Tomasz Błaszkiewicz, Sabina Lewicka, Marcin Andrzej Mołoń, Marcin Panek Opiekun naukowy: dr hab. prof. UR. Grażyna Żurkowska Numer sfinansowany ze środków Międzywydziałowego Instytutu Filozofii oraz Rektora Uniwersytetu Rzeszowskiego

5 Forum Filozoficzne 5 Spis treści Od Redakcji... 9 Oblicza człowieka ROBERT BORKOWSKI Piękna i bestia: Ewa Braun i Adolf Hitler BEATA MAZUREK O fotografii Człowiek w obliczu śmierci SABINA KRUPA O transplantologii AGNIESZKA PIECHOWSKA Problem śmierci i cierpienia w perspektywie analizy filozoficzno-antropologicznej JAKUB ADAMCZYK Seppuku Szkice z historii filozofii JAKUB GRZEGORZEK Wartość metody Kartezjusza BOŻENA MACHOWSKA Naturalizm eklektyczny Denisa Diderota TOMASZ ZAŃKO Życie i wybrane elementy filozofii S. Kierkegaarda MICHALINA KIECA Socjalizm utopijny Studia z filozofii polskiej PIOTR SZYSZKOWSKI Bronisław Ferdynand Trentowski: dążenie do syntezy - antagonizmy doświadczenia i rozumu PIOTR SZYSZKOWSKI Twórcy polskiej filozofii mesjanistycznej: Józef Maria Hoene-Wroński MARCIN ANDRZEJ MOŁOŃ Specyfika katastrofizmu kulturowego w myśli historiozoficznej Stanisława Ignacego Witkiewicza MARCIN ANDRZEJ MOŁOŃ Rezonans filozofii H. Bergsona w pismach metafizycznych S. I. Witkiewicza

6 6 Forum Filozoficzne Problemy współczesnej filozofii NATALIA MIKLASZEWSKA Nowożytne próby sformułowania linqua universalis i ich źródła DAMIAN LISZKA Wpływ filozofii J. F. Herbarta we wczesnych pismach Z. Freuda MATEUSZ SZAL Ideologia a przekład ŁUKASZ KLESKA Pamięć ludzka w kontekście filozofii dziejów JACEK ZAJĄC Kłopoty z odpowiedzialnością Różne oblicza transcendencji ŁUKASZ KLESKA Kryzys kultury europejskiej w teologii i filozofii kultury Josepha Ratzingera ŁUKASZ KLESKA Kryzys Kościoła katolickiego w teologii Josepha Ratzingera ŁUKASZ KLESKA Koncepcja polityki pokoju Benedykta XVI ARIEL KOWALCZYK Zaduma nad studnią w Sychem GRZEGORZ BAZAN Apokalipsa i jej znaczenie ANNA KOTULA-SOWA Zanim nastał Islam: tajemnicze mroki Dżahilijji ANNA KOTULA-SOWA Czego obawiali się starożytni Arabowie? Zło ukryte w mrokach Dżahilijji Medytacje transgraniczne ONDREJ MARCHEVSKÝ N. G. Černyševskij, A. I. Gercen zdroje nového uvažovania v dejinách ruskej filozofie DANIEL HANIK Filozofia a spoločnost Баглай Марія (MARIA BAHLAY) РИТУАЛЬНЕ ОБЛИВАННЯ МОЛОДІ ЯК ЛОКАЛЬНИЙ ЕЛЕМЕНТ КУПАЛЬСЬКОЇ ТРАДИЦІЇ НА ПІВДЕННО- СХІДНІЙ ВОЛИНІ Recenzje SABINA LEWICKA Sprawozdanie z IV Krakowskiej Konferencji Kognitywistycznej "W cieniu zakwitających anomalii" GRZEGORZ TERESZKIEWICZ Relacja z debaty: "Etyka i homoseksualność" - perspektywa emancypacyjna RENATA KOŁODZIEJ Recenzja spektaklu "Murzyn (może odejść)"

7 Forum Filozoficzne 7 MATEUSZ SZPYRKA "Rybacy ludzi" MARCIN ANDRZEJ MOŁOŃ John Gray, Słomiane psy: myśli o ludziach i innych zwierzętach MARCIN ANDRZEJ MOŁOŃ Recenzja filmu Kosmita w ludzkiej skórze pod nadzorem ziemskich instytucji - K-PAX Prozą i wierszem BEATA MAZUREK Palenie, czyli dramat w jednym akcie BEATA SIEŃKOWSKA Cyrk Moja muzyka Zawsze jest jakieś wyjście RÓŻA PRZEMITKOWSKA Zwątpienie Odnaleźć siebie Szczęście to Ty SABINA LEWICKA "próby stworzenia" TOMASZ BŁASZKIEWICZ Maski Program Minikonferencji z Dnia filozofii Program VII Konferencji Filozofów Krajów Słowiańskich

8

9 Od Redakcji Oddajemy w Państwa ręce czwarty numer pisma studenckiego Międzywydziałowego Instytutu Filozofii Uniwersytetu Rzeszowskiego, Forum Filozoficzne. Pismo to jest jedną z form działalności Koła Naukowego Filozofów. Stanowi ono otwartą, wciąż budowaną i rozszerzaną płaszczyznę wymiany poglądów, przemyśleń i punktów widzenia. Tematyka Forum Filozoficznego obejmuje problematykę z zakresu szeroko rozumianej ontologii, antropologii, epistemologii, aksjologii, logiki, historii filozofii, filozofii religii, filozofii współczesnej, itp. Stałym elementem pisma są również recenzje, wywiady i poezja. Poczynając od tego numeru, wprowadzamy również dział studentów zagranicznych, zwłaszcza z ośrodków akademickich Wschodniej Europy. Forum skierowane jest do wszystkich, dla których świat jawi się jako wciąż domagające się odpowiedzi wyzwanie. Zachęcamy do współpracy także sceptyków, ludzi wątpiących i poszukujących swojej prawdy o świecie i własnym życiu. Jesteśmy bowiem przekonani, że wątpienie zawsze było źródłem krytycznego myślenia i tu kierujemy się wskazaniem Nietzschego: Prawda nie ma żadnych bogów nad sobą. Wiara w prawdę zaczyna się od zwątpienia we wszystkie prawdy, w które się uprzednio wierzyło. Zapraszamy do współpracy nie tylko studentów studiów filozoficznych. Liczymy na Państwa pomysły, zainteresowania, pasje, odwagę i gotowość dzielenia się swoimi przemyśleniami. Najlepsze prace będą publikowane w Piśmie Krajów Słowiańskich Sofia Najciekawsze i najbardziej kontrowersyjne teksty będą przedmiotem dyskusji w ramach Koła Filozoficznego. Dla każdego znajdzie się miejsce w naszej Redakcji. Czekamy na autorów tekstów, grafików, poetów, recenzentów. Zachęcamy również do prowadzenia polemik z autorami tekstów. Powodzenie tej inicjatywy zależy od nas wszystkich. Adres kontaktowy: natalimikl@o2.pl Mogą się Państwo kontaktować z nami również bezpośrednio. Natalia Miklaszewska

10

11

12

13 Forum Filozoficzne Zeszyt 5, 2010 Robert Borkowski Historia Uniwersytet Rzeszowski Piękna i bestia: Ewa Braun i Adolf Hitler Wstęp 29 kwietnia 1945 roku w Berlinie, kilkanaście metrów pod ziemią, między grubymi, betonowymi murami bunkra znajdującego się przy kancelarii Führera Rzeszy, doszło do niezwykłej uroczystości. Były to ostatnie dni II wojny światowej, w przeciągu ostatnich sześciu lat poległo ponad czterdzieści milionów ludzi, a wśród nich wielu walczących na frontach żołnierzy, ale i również ofiar represji i masowego ludobójstwa. Na ulicach Berlina, dogorywająca Trzecia Rzesza, toczyła swój ostatni bój rękami młodych chłopców oraz starców, ponieważ wszystkie rezerwy zdolnych do noszenia broni mężczyzn już się wyczerpały. W gruzy została przemieniona większość substancji miejskiej stolicy Trzeciej Rzeszy, w ruinę została obrócona niemal cała Europa, a sprawca wszystkich tych nieszczęść, Adolf Hitler, postanowił tego dnia dokonać aktu, który dla wielu ludzi na świecie jest najszczęśliwszym wydarzeniem w życiu. Do bunkra Führera został wezwany 38 letni radny miejski ds. szkolnictwa i wywozu śmieci Walter Wagner 1. Kazano mu stawić się zaraz po północy. Niezwykła godzina wezwania nie zrobiła na nim wrażenia. W końcu regularne bombardowania zarówno z powietrza, jak i ziemi, i tak nie pozwalały na spokojny sen. Gdy już jednak pojawił się w podziemnych pomieszczeniach, ze zdenerwowania zaczęły się mu trząść dłonie 2. Sprawcą jego nerwów był fakt, że stanął przed samym kanclerzem Rzeszy. Wprowadzony przez dwóch ludzi z ochrony do sali konferencyjnej, zasiadł przy stole, po którego bokach ustawiono cztery krzesła 3. Na dwóch z nich siedzieli Adolf Hitler oraz Ewa Braun, kobieta która w Trzeciej Rzeszy znana była tylko nielicznym. Zdumionemu urzędnikowi oświadczono, że ma oto dokonać aktu zawarcia małżeństwa pomiędzy przywódcą Niemiec oraz siedzącą obok kobietą. Świadkami ślubu mieli być dwaj nazistowscy prominenci, siedzący na pozostałych krzesłach: Joseph Goebbels i Martin Bormann 4. Jego zdumienie było tym większe, że nie posiadał uprawnień urzędnika stanu cywilnego, a więc w świetle prawa udzielony przez niego ślub nie będzie obowiązujący. Nie było to jednakże przeszkodą dla Goebbelsa, który od ręki, mocą 1 M. Frank, Śmierć w bunkrze Hitlera. Ostatnie dni Führera, Wrocław 2006, s Tamże, s R. Misch, Byłem z Hitlerem do końca, , Warszawa 2006, s Teczka Hitlera, red. Henryk Eberle i Matthias Uhl, Warszawa 2005, s. 295.

14 14 Robert Borkowski wyrażonego rozkazu nadał mu wymagane uprawnienia 5. Cała formalność nie trwała długo. Zaledwie kilka minut 6. Ubrany w partyjny, brunatny mundur Wagner, drżącym głosem odczytał napisaną na maszynie formułkę: Wymienieni w punkcie 1 i 2 oświadczają, że są czysto aryjskiego pochodzenia i nie są dotknięci żadną z wykluczających zawarcie związku małżeńskiego chorób dziedzicznych. Z powodu nadzwyczajnych okoliczności, jakimi są wydarzenia wojenne, wnoszą o ślub wojenny, przyjęcie ustnych zapowiedzi i odstąpienie od wszelkich terminów. Wnioski zostają przyjęte. Przyjęte ustne zapowiedzi zostały sprawdzone i uznane za przepisowe. Niniejszym przechodzę do uroczystego aktu zaślubin. W obecności wymienionych wyżej w punktach 3 i 4 świadków, pytam pana, mein Führer Adolfie Hitlerze, czy chce pan wstąpić w związek małżeński z panną Ewą Braun. W tym wypadku proszę odpowiedzieć»tak«. Teraz pytam panią, panno Ewo Braun, czy che pani wstąpić w związek małżeński z Führerem Adolfem Hitlerem. W tym wypadku proszę odpowiedzieć»tak«. Po tym jak teraz oboje narzeczeni oświadczyli chęć zawarcia związku małżeńskiego, zgodnie z prawem ogłaszam małżeństwo za zawarte 7. Akt formalny dobiegł końca. Walter Wagner opuścił bunkier, a młoda para zaczęła przyjmować gratulacje od świadków oraz innych osób obecnych w bunkrze. Kilku z nich dostąpiło zaszczytu zaproszenia do prywatnego pokoju Führera. Tam zostali poczęstowani szampanem, herbatą i kanapkami. Wówczas to Hitler oznajmił głośno, że biorąc za żonę Ewę Braun, pragnął zrekompensować jej lata wyrzeczeń, podczas których, gdy on poświęcał się służbie narodu, ona cierpliwie znosiła rozłąkę 8. Kim była kobieta, która od tego momentu stała się żoną Adolfa Hitlera, człowieka, który pchnął świat ku brutalnej wojnie i który był sprawcą wszystkich związanych z nią nieszczęść? Dlaczego pragnęła go poślubić? Czy nie zdawała sobie sprawy z odpowiedzialności, jaka ciążyła na kanclerzu Trzeciej Rzeszy za zbrodnie, których dopuścili się naziści? Czy związek z Führerem był dla niej spełnieniem marzeń, czy przeciwnie, zawarła go zmuszona sytuacją? Czy można było kochać kogoś takiego jak Adolf Hitler? Od czasów powojennych nie mówi się o nim inaczej jak o potworze mającym na swoich rękach krew milionów ofiar. Nie łatwo znaleźć kobietę, która patrząc na zdjęcie Hitlera, powiedziałaby że jest przystojny i wygląda na miłego człowieka. Czy ten wizerunek wypływa ze sposobu myślenia o nim, czy też rzeczywiście Hitler był wyjątkowo szpetny? Sądzę, że raczej to pierwsze powoduje, iż twarz Führera od razu wydaje nam się twarzą Antychrysta. Ale czy tak postrzegali go ludzie z jego bezpośredniego otoczenia? Hitler osobiście nikogo nie rozstrzeliwał, nie głodził na śmierć, nie wysyłał do gazu, nie bombardował miast, nie palił wsi, nie gwałcił kobiet, nie wieszał mężczyzn. Znamy Hitlera z jego publicznych wystąpień, gdy krzyczy, grozi i wali pięścią w blat, ale trzeba pamiętać, że były to starannie wyreżyserowane spektakle. Prywatnie Hitler był kulturalnym, grzecznym panem, szarmancko całującym panie w dłoń oraz z troskliwością traktujący swoich podwładnych 9. Czas zatem postawić pytanie, na które postaram się znaleźć odpowiedź w niniejszej pracy. Czy ślub Adolfa Hitlera i Ewy Braun zawarty tuż po północy 29 kwietnia 1945 roku był zwykłą farsą, dokonującą się w niezbyt pasującej do takich chwil scenerii bombardowań i szalejącej wokół śmierci, czy też był aktem spełnienia trwającej od lat miłości? Aby móc odpowiedzieć na to pytanie, musimy przyjrzeć się bliżej obojgu oraz zrozumieć wiążące ich relacje. 5 M. Frank, Śmierć w bunkrze, cyt. wyd., s R. Misch, Byłem z Hitlerem, cyt. wyd., s Za: M. Frank, Śmierć w bunkrze, cyt. wyd., s J. Wieliczka-Szarek, III Rzesza. Narodziny i zmierzch szaleństwa, Kraków 2005, s R. Misch, Byłem z Hitlerem, cyt. wyd., s. 50.

15 Piękna i bestia: Ewa Braun i Adolf Hitler 15 Ewa Ewa Braun urodziła się 6 lutego 1912 roku w Monachium. Jej ojciec, Friedrich Wilhelm Otton Braun uczył stolarstwa w liceum technicznym, był luteraninem, człowiekiem prostolinijnym, surowym, nieugiętym na punkcie honoru rodziny. Matka Ewy, Franziska Katherina z domu Kronbürger była katoliczką, lecz pozostawała pod dużym wpływem męża. Ewa była ich drugim dzieckiem. W 1909 roku urodziła się jej starsza siostra Ilse, a trzy lata po przyjściu na świat Ewy, w 1915 Braunowie doczekali się trzeciej córki, Gretl. Narodziny kolejnej córki wpłynęły na nich trzeźwiąco, bo od tej pory zrezygnowali z pragnienia posiadania syna. Ewa od dziecka była krnąbrna, kapryśna i nieposłuszna. Mimo częstych kar wymierzanych jej przez ojca, próbowała zawsze postawić na swoim. Chociaż regularnie chodziła do kościoła, religia nigdy nie odgrywała w jej życiu większej roli 10. Była bardzo zdolną, lecz leniwą uczennicą. Często wagarowała, a lekcje nudziły ją do tego stopnia, że pisząc jedną ręką, drugą rozczesywała włosy. W wieku szesnastu lat rodzice umieścili ją w szkole klasztornej w Simbach nad rzeką Inn, w pobliżu granicy austriackiej. Tam miała nauczyć się dobrych manier i księgowości, zawodu popularnego wśród kobiet w owym czasie. Klasztorna dyscyplina nie spodobała się jej. W surowych murach nudziła się i czuła bardzo nieszczęśliwa 11. Wytrzymała tam zaledwie rok. Jej charakter oraz świat marzeń, który zaczął odgrywać w jej życiu coraz większe znaczenie, nie pozwalały pogodzić się z regułami życia obowiązującymi w klasztornym pensjonacie. Chciała wyjechać do Hollywood i zostać gwiazdą filmową. Uwielbiała amerykańskiego aktora Johna Gilberta. Chcąc wyrwać się z uwięzi poszła w ślady swojej starszej siostry. Ilse znalazła pracę jako recepcjonistka u lekarza, doktora Marxa, w którym się zakochała. Ewa, przeglądając ogłoszenia również znalazła pracę w tym typie. Została asystentką medyczną. Jednak szybko przekonała się, że nie była to dobra dla niej praca. Nie znosiła widoku krwi, krzyków bólu i czuła wstręt do białych kitlów. Poszukała innej pracy, tym razem w zawodzie sekretarki, ale i ona nie spełniła jej oczekiwań. Jako osoba żywa i energiczna, Ewa nudziła się potwornie siedząc przy maszynie do pisania. Zaczęła więc rozglądać się za kolejną pracą i we wrześniu 1929 roku odpowiedziała na ogłoszenie fotografa Heinricha Hoffmana, znajdując zatrudnienie w jego zakładzie 12. Hoffman był jowialnym mężczyzną lubiącym dobrze zjeść, a zwłaszcza wypić. W relacjach towarzyskich był bardzo sympatyczny. Nie brakowało mu talentu. Fotografował cesarza Wilhelma II i króla Edwarda VII, a także słynnego tenora Eurico Caruso. Obecnie najsłynniejszym klientem zakładu Hoffmana był pewien mężczyzna w wieku około czterdziestu lat z małym wąsem pod nosem i z fryzurą zawsze równo zaczesaną na bok. Przez duże, witrynowe szyby zakładu, można było podziwiać wystawę kilku zdjęć portretowych owego mężczyzny. Był nim przywódca niemieckiej partii narodowosocjalistycznej Adolf Hitler, przyszły kanclerz i Führer Trzeciej Rzeszy. Heinrich Hoffman odegrał bardzo ważną rolę w karierze Hitlera. Poznał go, gdy przyszły wódz był jeszcze zbolałym weteranem, zgorzkniałym wskutek niepowodzeń w malarstwie, potraktowanym gazem na froncie i pokonanym na wojnie, nie wiedzącym jak i za co przeżyć kolejny dzień. Hoffman był jednym z tych, którzy go uratowali. Fotograf, specjalista od wizerunku, zaczął robić zdjęcia Hitlerowi, tak jakby fotografował dzieło sztuki. To przed jego obiektywem i idąc za jego radami, były kapral przeistoczył się w Führera. Heinrich Hoffman wykonał swoją pracę w sposób godny podziwu. Jego fotografie przedstawiają Hitlera jako twardego, pewnego siebie mężczyznę, jakże odbiegającego swym wyglądem od wizerunków ówczesnych polityków, rozdętych od piwa i nadmiaru jedzenia, z nalanymi, tłustymi twarzami. W przeciwieństwie do nich, Hitler nie pił 10 L. Z. Niekrasz, Dwaj Jeźdźcy Apokalipsy. Stalin i Hitler: biografia porównawcza, Warszawa 2000, s Tamże, s F. Delpla, Kusicielki Diabła. Hitler i kobiety, Wrocław 2006, s. 84.

16 16 Robert Borkowski alkoholu, za to organizował wiece i mityngi, na których dwoił się i troił wykrzykując, kto jest winny całemu złu, w jakim pogrążyły się Niemcy. Zaledwie miesiąc po tym, jak Ewa znalazła pracę u Hoffmana, świat ogarnie chaos kryzysu gospodarczego, który bardzo boleśnie dotknie wielu Niemców. Stanie się to ogromną szansą dla Hitlera, któremu rozczarowani dotychczasową władzą ludzie, zaczną wierzyć i w kolejnych wyborach coraz liczniej oddawać na niego głosy. Ewa i Hitler 7 października 1929 roku w życiu Ewy Braun wydarzyło się coś, co w sposób trwały wpłynęło na jej dalsze losy. Początkowo nic nie wskazywało, że ów dzień będzie przełomowy. Jak zwykle zajmowała się swoimi obowiązkami w zakładzie Hoffmana. Odbierała telefony, przygotowywała nowożeńców do sesji zdjęciowych, sprzedawała błony filmowe. W pewnym momencie wszedł jej szef i wskazując na najwyższą półkę regału poprosił, aby przyniosła leżącą tam teczkę. Ewa niezwłocznie przystawiła do regału drabinkę i wspięła się na szczyt. Nieoczekiwanie otworzyły się drzwi i do zakładu wszedł mężczyzna w ciemnym, skórzanym płaszczu i filcowym kapeluszu 13. Zgrabne, nagie łydki Ewy znalazły się na wysokości oczu mężczyzny. Młoda, siedemnastoletnia dziewczyna zeszła z drabiny i uśmiechnęła się. Mężczyzna nie omieszkał pochwalić urody Ewy, a następnie przedstawił się nazwiskiem Wolf 14. Nazwisko to, nic jej nie mówiło, lecz natychmiast rozpoznała w tajemniczym panu Wolf, mężczyznę z licznych zdjęć umieszczonych w szybie wystawowej zakładu. Pan Wolf wyszedł, ale wrócił po minucie i ponownie stanął przed Ewą. Z niedowierzaniem wysłuchała jego prośby o pocałunek. Oczywiście kategorycznie odmówiła 15. Jednak przeznaczenia nie dało się już odwrócić. Ten wieczór Ewa Braun, pan Wolf oraz Heinrich Hoffman spędzili jedząc wspólną kolację. Wówczas też Ewa poznała prawdziwe imię tajemniczego mężczyzny w skórzanym płaszczu. Adolf Hitler, bo nim był ów pan Wolf zaczął coraz bardziej imponować młodziutkiej dziewczynie. Od tego czasu Ewa uczestniczyła w sesjach fotograficznych z udziałem Hitlera. Zachowało się zdjęcie zrobione w atelier Hoffmana, na którym Ewa ściska dłoń przywódcy NSDAP 16. Marząca o zdobyciu sławy filmowej dziewczyna otarła się o znajomość z człowiekiem, który był bogaty i znany. Pisano o nim w gazetach. Był autorem najlepiej sprzedającej się książki w Niemczech. Pierwsze wydanie Mein Kampf z 1925 roku rozeszło się w nakładzie 287 tysięcy egzemplarzy, po 12 marek za sztukę, co odpowiada dzisiejszym 20 euro. Hitler z tytułu praw autorskich zainkasował 10 procent, wzbogacając się w dzisiejszej walucie licząc o ponad 570 tysięcy euro. Stać go było na mercedesa i prywatnego szofera. Z biegiem czasu, kolejne wznowienia Mein Kampf pozwoliły mu zarobić fortunę. Jeszcze zanim w 1933 roku został kanclerzem i mógł bez ograniczeń korzystać z państwowych funduszy, otaczał się orszakiem niby udzielny władca. W podróży obok kierowcy towarzyszył mu adiutant i służący spełniający wszystkie życzenia. Za wozem Hitlera jechała jego przyboczna gwardia początkowo z SA, a później z SS. Zatrzymywał się tylko w najdroższych apartamentach i w najbardziej luksusowych hotelach 17. I ten oto człowiek, otoczony sławą i uznaniem wielu ludzi, zaczął darzyć względami młodziutką, rozmarzoną dziewczynę. 13 F. Delpla, Kusicielki Diabła cyt. wyd., s M. Steinert, Hitler, Wrocław 2001, s L. Z. Niekrasz, Dwaj Jeźdźcy, cyt. wyd., s F. Delpla, Kusicielki Diabła, cyt. wyd., s J. Wieliczka-Szarek, III Rzesza, cyt. wyd., s. 78.

17 Piękna i bestia: Ewa Braun i Adolf Hitler 17 Na Boże Narodzenie 1929 roku Hitler podarował Ewie swoje zdjęcie z dedykacją oraz żółtą orchideę 18. Z dnia na dzień niewinna dziewczyna zaczęła sobie robić coraz większe nadzieje. Jej sen o sławie i bogactwie wydawał się coraz bliższy ziszczenia. Krótkie, ale nie pozostawiające wątpliwości, co do intencji, wizyty Hitlera w zakładzie Hoffmana, pozwalały Ewie snuć śmiałe plany na przyszłość. Hitler szczerze podziwiał urodę dziewczyny. Kontemplował jej blond włosy, pełną twarz, gładką i różową szyję, jej zaokrąglone piersi, biodra i pośladki. Ewa Braun była dla niego doskonałym typem aryjskiej kobiety. Czystość rasowa w mniemaniu Hitlera była najważniejszym kryterium doboru partnerki. Ewa pod tym kątem była idealna. Przyszłemu kanclerzowi Trzeciej Rzeszy na razie nie śpieszyło się do nawiązania intymnych kontaktów z panną Braun. Czarował ją komplementami oraz drobnymi prezentami, ale na tym kończyła się ich znajomość. Powodem tego była inna miłość Hitlera, Angelika Raubal, zwana Geli. Jej matka była przyrodnią siostrą Adolfa. Hitler sprowadził je do swojej rezydencji na Obersalzbergu 19 Matka Geli miała prowadzić mu dom, a jej córka od razu podbiła serce szefa NSDAP. Hitler spędzał ze swoją siostrzenicą większość wolnego czasu, z początku zachowując pozory w postaci odgrywania roli przybranego ojca. Sugerował jej nawet, że powinna znaleźć sobie męża. Młoda, dwudziestoletnia dziewczyna szybko znalazła kandydata. Był nim kierowca Hitlera Emil Maurice. Wuj często zabierał Geli na wycieczki samochodowe nad jezioro, więc uczucie tych dwojga rozbłysło mocnym płomieniem. Geli poprosiła swojego opiekuna o zgodę na ślub. Wówczas Hitler zmienił taktykę. Wyrzucił z pracy Mauricea, a Geli zabrał do swojego luksusowego mieszkania w Monachium 20. Nie wiemy czy od razu porzucił grę dobrego wujka, czy wciąż jeszcze ją zwodził. W każdym bądź razie nie ukrywał jej obecności, zabierając ją na przedstawienia oraz do licznych sklepów odzieżowych i płacił za wszystkie jej ekstrawagancje 21. Zachowanie Hitlera, który postępował jak zakochany młodzieniec, zwróciło uwagę partyjnych dygnitarzy. Goebbels zanotował w swym dzienniku uwagę o krążących w szeregach partii niedorzecznych plotkach na temat Hitlera i Geli 22. Prawdziwe intencje szefa nazistów wyszły na jaw, gdy podczas licznych rozjazdów, stęskniony za siostrzenicą Adolf, napisał list. Wyjaśnił w nim z najdrobniejszymi detalami, jakie ogarniają go pragnienia, dla jasności ilustrując je intymnymi częściami ciała. Ów list wpadł w niepowołane ręce, a groźba skandalu, jaki wybuchłby po jego upublicznieniu, skreśliłaby na zawsze Hitlera jako polityka. Dlatego przywódca NSDAP rzucił na szale wszystkie fundusze partyjne i rękami skarbnika partii Franza Xaviera Schwarza, list odzyskał. Schwarz, który poznał treść listu był jedną z pierwszych ofiar nocy długich noży 23. W ten sposób Hitler zatarł za sobą ślady. Geli była wesołą i ładną dziewczyną, a młodość ciągnęła ją do ludzi o podobnej naturze. Jednak po wpadce z listem, Hitler ograniczył jej swobodę ruchu. Już nie afiszował się z nią przy swoim boku oraz zabronił jej wychodzenia poza mieszkanie. Temperament Geli nie pozwolił jej pogodzić się z tym domowym aresztem. Pomiędzy nią a Hitlerem dochodziło do coraz częstszych sprzeczek, aż w końcu dziewczyna zażądała zgody na wyjazd do Wiednia. Hitler początkowo uległ, ale później zgodę cofnął 24. Nie panując nad sobą Geli zrobiła wujowi awanturę. Nie wpłynęło to na zmianę decyzji. 17 września 1931 roku Hitler opuścił swoje monachijskie mieszkanie pozostawiając siostrzenicę w stanie ogromnego wzburzenia. Pilne sprawy partyjne wzywały go do Norymbergii, gdzie po przybyciu, 18 września otrzymał wiadomość o samobójstwie Geli 25. Zrozpaczony Hitler 18 L. Z. Niekrasz, Dwaj Jeźdźcy, cyt. wyd., s J. Wieliczka-Szarek, III Rzesza, cyt. wyd., s F. Delpla, Kusicielki Diabła, cyt. wyd., s Tamże, s Tamże, s L. Z. Niekrasz, Dwaj jeźdźcy, cyt. wyd., s F. Delpla, Kusicielki Diabła, cyt. wyd., s M. Steinert, Hitler, cyt. wyd., s. 194.

18 18 Robert Borkowski wrócił do Monachium i na kilka dni wyłączył się z życia publicznego odwołując wszystkie spotkania i zebrania. Przyczyny samobójstwa Geli wydają się jasne. Nie mogąc wydostać się spod kurateli wuja, nie znalazła innej ucieczki jak poprzez śmierć. To oczywiste rozwiązanie wydaje się najprostsze. Lecz czy młoda, pełna życia i energii dziewczyna, wybrałaby tą ostateczną drogę? Gazeta München Post pisała o znalezieniu na ciele denatki krwawych wylewów, zadrapań, a nawet o stwierdzeniu złamanego nosa. Być może po awanturze z wujem, Geli próbowała samowolnie opuścić mieszkanie, w czym przeszkodziła jej straż złożona z SSmanów. Francuski historyk Dawid Lewis wysuwa przypuszczenie, że Geli została zamordowana na polecenie Himmlera. Szef SS obawiał się, że dziewczyna uciekając zacznie szerzyć pogłoski o skłonnościach do perwersji seksualnych Adolfa Hitlera 26. Śmierć Geli okazała się dla Ewy uśmiechem losu. Hitler odnalazł w Ewie pewne podobieństwo fizyczne do swojej siostrzenicy. Zresztą Ewa świadoma sytuacji, celowo zaczęła naśladować fryzurę i styl ubierania Geli. Obecność Ewy stała się lekarstwem na zbolałe serce Hitlera. Dotychczasowa, dwuletnia ich znajomość oparta na relacjach towarzyskich zaczęła zmieniać swój charakter. W albumie Ewy znajduje się zdjęcie zrobione na początku 1932 roku przedstawiające ją w uścisku z Hitlerem. Pod spodem znajduje się własnoręczny podpis Ewy: Gdyby ludzie wiedzieli, jak on dobrze mnie zna 27. Ten jednoznaczny komentarz wyraźnie wskazuje, że oboje w tym czasie prowadzili wspólne intymne życie. Wielkie marzenia Ewy zaczęły się spełniać. lecz najbliższe dni wbrew oczekiwaniom nie przyniosą jej samego szczęścia. Tak naprawdę nadchodzący czas obfitować będzie w same smutki i troski. Troski Ewy Od marca 1932 roku Ewa Braun regularnie, co sobota, zjawiała się w monachijskim mieszkaniu Hitlera przy Prinzregentenstrasse 6. Przyszły kanclerz Trzeciej Rzeszy spędzał z nią miłe chwile. Ale nie był to dobry czas na miłość. Właśnie trwała ostra walka wyborcza, a Adolf Hitler był w nią głęboko zaangażowany. Po nieudanym puczu, który miał miejsce w 1923 roku, przywódca NSDAP zdecydował się zdobyć władzę w sposób legalny. Jego partia od 1924 roku regularnie stawała do wyborów parlamentarnych. W 1928 NSDAP uzyskało 2,6% poparcia uzyskując 12 z 661 mandatów. Tak nikłe poparcie społeczeństwa rozczarowywało nazistów. Sytuacja zmieniła się wraz z nastaniem światowego kryzysu gospodarczego. Rozgoryczeni bezrobociem i ubóstwem Niemcy, zaczęli coraz uważniej słuchać nazistowskiej propagandy. W wyborach z 1930 roku Hitler otrzymał już 18,3% poparcia oraz 107 miejsc w Reichstagu 28. Rok 1932 niósł z sobą kolejne wybory i Adolf Hitler wraz ze swoim sztabem robił wszystko, aby wypaść jeszcze lepiej. Wybory wyznaczono na dzień 31 lipca. Naziści organizowali wiece i mityngi wyborcze, a przywódca partii dosłownie chciał być wszędzie. W celu szybszego i sprawniejszego przenoszenia się z miejsca na miejsce, Adolf Hitler jako jedyny niemiecki polityk tamtych czasów, używał samolotu 29. Tego samego dnia potrafił uczestniczyć w spotkaniach z wyborcami na Śląsku oraz w Bawarii. Walka wyborcza pochłaniała niemal całą energię Hitlera. Nie zostawało mu wiele czasu na życie prywatne. Wykradzione polityce sobotnie wieczory, Ewie nie wystarczały. Nie tak wyobrażała sobie swoje życie u boku ukochanego. Pragnęła sławy, popularności i towarzystwa. Chciała być nieustannie przy Hitlerze i lśnić w blasku 26 L. Z. Niekrasz, Dwaj jeźdźcy, cyt. wyd., s F. Delpla, Kusicielki Diabła, cyt. wyd., s A. Bullock, Hitler i Stalin. Żywoty równoległe, Warszawa 1994, tom II, s M. Steinert, Hitler, cyt. wyd., s. 195.

19 Piękna i bestia: Ewa Braun i Adolf Hitler 19 jego chwały. Tymczasem Adolf nie zamierzał pokazywać się z Ewą publicznie oraz zabronił jej mówić z kimkolwiek o ich znajomości. Najgorzej na jej psychikę wpływało to, że Hitler powtarzał wszystkim, iż nie ma czasu na żonę 30. Te słowa oraz całe zachowanie Adolfa zachwiały pewność Ewy. Bała się, że jej kochanek poświęci się innej miłości, niż ona, czyli polityce. Rozumiała jednak konieczność angażowania się Hitlera w kampanię wyborczą i cierpliwie czekała na jej zakończenie. Wysiłek przywódcy NSDAP nie poszedł na marne. Na partię nazistowską zagłosowało 37,4% wyborców, co dało im 230 posłów w Reichstagu. Hitler triumfował. NSDAP było najsilniejszym stronnictwem w parlamencie. Przy tym układzie Hitler zażądał kanclerstwa dla siebie oraz prestiżowych ministerstw dla swoich ludzi. Do otrzymania stanowisk potrzebna była jedynie zgoda prezydenta Niemiec marszałka Paula von Hindenburga. Tutaj spotkała Hitlera przykra niespodzianka. Hindenburg, arystokrata i nieprzejednany zwolennik ścisłej hierarchii, nie wyobrażał sobie, by mógł uczynić kanclerzem zwykłego gefrajtra. Chociaż Hitler miał za sobą poparcie ponad 13 milionów Niemców, nie potrafił przekonać prezydenta do nominacji 31. Porażka odbiła się na relacjach Hitlera z Ewą Braun. przestali się widywać. Sama Ewa miała zakaz kontaktowania się z Führerem. To on zawsze wychodził z inicjatywą. Myślała, że po lipcowych wyborach do Reichstagu, wszystko się zmieni na lepsze, tymczasem stało się jeszcze gorzej. Hitler całkowicie zaniedbał kochankę poświęcając się tylko polityce. Parł do rozwiązania parlamentu i powtórzenia wyborów. We wrześniu rząd wyznaczonego przez Hindenburga kanclerza Franza von Papena, nie uzyskał wotum zaufania, co doprowadziło do spełnienia życzeń Hitlera. Nowe wybory wyznaczono na listopad 32. Ponownie nastał czas gorączkowej kampanii wyborczej. Ewa wpadła w czarną rozpacz. Doszła do wniosku, że kochanek nią wzgardził. W nocy z 1 na 2 listopada zdecydowała się na desperacki akt. Próbując popełnić samobójstwo postrzeliła się w szyję 33. Rana okazała się powierzchowna i nie zagroziła jej życiu. Za tym czynem mogły kryć się dwie intencje. Pierwsza, to rzeczywista chęć zadania sobie śmierci spowodowana poczuciem odrzucenia. Nie zginęła tylko dlatego, że nie potrafiła umiejętnie obejść się z pistoletem. Druga intencja związana jest z celową próbą zwrócenia na siebie uwagi Hitlera. Nie mogąc dotrzeć do swojego kochanka, Ewa uciekła się do podstępu, co spowodowało, że na wieść o samobójczej próbie, on pojawił się u niej. Hitler natychmiast przerwał kampanię wyborczą, mimo iż dzień wyborów wyznaczony na 6 listopada, zbliżał się nieuchronnie. Od fatalnej śmierci Geli minęło zaledwie 12 miesięcy i Hitler nie mógł pozwolić sobie na skandal, że jest przyczyną nieszczęścia kolejnej dziewczyny. Jako polityk straciłby twarz oraz poparcie milionów Niemców 34. Hitler przekonał się, że Ewa kocha go do tego stopnia, iż gotowa jest odebrać sobie życie. Nie mógł nad tym faktem przejść do porządku dziennego. Upragnionym celem Ewy było małżeństwo. Adolf był gotowy iść na kompromis, ale nie do takiego stopnia. Zaczął jej wyjaśniać, że podjął się walki mającej na celu zbudowanie Tysiącletniej Rzeszy. To ambitne zadanie nie pozwalało mu wziąć na swoje barki dodatkowego obowiązku wynikającego z zawarcia małżeństwa. Ewa widząc, jak cały jej świat wali się w gruzy, zgodziła się na ustępstwo. Miała żyć w cieniu jako anonimowa kochanka, rezygnując z marzeń o małżeństwie. Ten akt poświęcenia Ewy dowodzi prawdziwości jej uczuć. W tym momencie skończył się jej sen o sławie. Hitler otwarcie wyłożył swoje karty na stół. Żadnego małżeństwa nie będzie. Ich związek, jeśli ma trwać, nie może zmienić dotychczasowego charakteru. Mogą spotykać się tylko 30 R. Misch, Byłem z Hitlerem, cyt. wyd., s J. Wieliczka-Szarek, III Rzesza, cyt. wyd., s Tamże, s F. Delpla, Kusicielki Diabła, cyt. wyd., s J. Wieliczka-Szarek, III Rzesza, cyt. wyd., s. 83.

20 20 Robert Borkowski nieoficjalnie, a Ewa nie ma prawa liczyć na publiczne uznanie jej, nawet jako jego kochanka 35. Nie jest rzeczą łatwą dla kobiety pogodzić się z takimi warunkami. Decydując się na postawione przez Hitlera warunki, kierowała się tylko jedną pobudką: miłością. Ewa Braun naprawdę kochała Adolfa Hitlera i aby zasłużyć na jego miłość pozwoliła się upokorzyć. Swojego stosunku do małżeństwa Hitler nie krył przed nikim. Albert Speer, architekt któremu Hitler powierzał najbardziej prestiżowe przedsięwzięcia budowlane Trzeciej Rzeszy, a w czasie wojny minister uzbrojenia i produkcji wojennej, w swoim pamiętniku przytacza następującą wypowiedź Führera: Wysoce inteligentni ludzie powinni brać sobie głupie i prymitywne żony. Pomyślcie, gdybym tak miał żonę, która wtrącałaby się do mojej pracy ( ) Nigdy nie mógłbym się ożenić. Gdybym miał dzieci, co za problemy! Na koniec spróbowaliby zrobić mojego syna moim następcą. A zresztą! Ktoś taki jak ja nie ma szans na udanego syna ( ) Zobaczcie, syn Goethego człowiek całkiem do niczego! Wiele kobiet garnie się do mnie, ponieważ jestem nieżonaty. Było to szczególnie ważne w okresie walki. To jest tak jak z aktorem filmowym: kiedy się żeni, traci w oczach uwielbiających go kobiet, przestaje być ich bożyszczem 36. Nie mylił się. Jako wódz Trzeciej Rzeszy stał się podziwiany przez kobiety. Fakt, że pozostawał samotny, czynił go w wielu oczach płci pięknej jeszcze bardziej atrakcyjnym, wzbudzając nawet uwielbienie. Do jego kancelarii przychodziło tysiące listów od wielbicielek. Wiele z nich wyznawało mu korespondencyjnie miłość lub prosiło by został ojcem ich dziecka. Z braku możliwości fizycznego kontaktu, najbardziej oczarowane Hitlerem kobiety krzyczały jego imię w czasie porodu 37. Gdy Hitler pojawiał się w miejscach publicznych, zawsze napierało na niego mnóstwo kobiet. Przyboczna ochrona Führera miała mnóstwo pracy. Zdarzało się nie raz, że młode dziewczyny, by pocałować Hitlera na oczach tłumu, rzucały się desperacko w stronę jego limuzyny, narażając przy tym swoje życie 38. Były to szczere i spontaniczne wystąpienia manifestujące uwielbienie, jakim darzono Adolfa Hitlera w okresie jego szczytowych osiągnięć. Zatem w relacjach Ewy i Führera wszystko pozostało jak dawniej. Hitler ponownie skupił się na polityce, a Ewa pozostała w Monachium mieszkając razem z rodzicami i pracując u Hoffmana. Z utęsknieniem czekała na nieliczne chwile, które Adolf jej poświęcał. Listopadowe wybory zmniejszyły poparcie dla NSDAP z 37,4% do 33,1%, ale partia nazistowska wciąż pozostawała najsilniejsza w Reichstagu. Powtórzyła się sytuacja sprzed kilku miesięcy. Hitler żądał kanclerstwa, a Hindenburg mu odmawiał 39. Wobec takiej postawy Hitler konsekwentnie utrudniał funkcjonowanie każdego powoływanego rządu. Sytuacja ta trwała aż do 30 stycznia 1933 roku. Hindenburg zaalarmowany, jak się później okazało, fałszywymi pogłoskami o planowanym spisku, mającym na celu jego obalenie, zgodził się mianować Hitlera kanclerzem 40. Bajka się spełniła. Od tej pory miało być już tylko lepiej. Hitler sukcesywnie rozszerzał zakres swojej władzy wprowadzając w Niemczech reżim. Pochłaniało mu to nie mniej czasu niż sama walka o władzę. Osamotniona Ewa cierpliwie czekała na swojego ukochanego. Lecz on pojawiał się z rzadka. Nowy kanclerz zamieszkał na stałe w Berlinie w osiemnastowiecznej rezydencji przy Wilhelmstrasse 71, tej samej, którą niegdyś zajmował inny kanclerz, Otto von Bismarck 41. W Monachium pojawiał się z rzadka. Ewa czasami nie widywała kochanka całymi tygodniami. W tych nielicznych chwilach, gdy się pojawiał, musiała się nim dodatkowo dzielić z innymi osobami. Odwiedzał ją zazwyczaj w atelier u Hoffmana i jeśli zostawał w Monachium na noc, zabierał ją do 35 A. Bullock, Hitler i Stalin. Żywoty równoległe, Warszawa 1994, tom I, s A. Speer, Wspomnienia, wyd. II popr., Warszawa 1990, s J. Wieliczka-Szarek, III Rzesza, cyt. wyd., s L. Z. Niekrasz, Dwaj jeźdźcy, cyt. wyd., s J. Wieliczka-Szarek, III Rzesza, cyt. wyd., s Tamże, s M. Steinert, Hitler, cyt. wyd., s. 251.