RODZINA NADZIEJĄ EUROPY WARSZTATY PODCZAS VIII ZJAZDU GNIEŹNIEŃSKIEGO 2010

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "RODZINA NADZIEJĄ EUROPY WARSZTATY PODCZAS VIII ZJAZDU GNIEŹNIEŃSKIEGO 2010"

Transkrypt

1 RODZINA NADZIEJĄ EUROPY WARSZTATY PODCZAS VIII ZJAZDU GNIEŹNIEŃSKIEGO 2010 Zawartość 1.Szymon Grzelak Wielka miłość a seks Irena i Jerzy Grzybowscy - Jak pomóc osobie w kryzysie małżeńskim? Joanna Fenrych-Smolińska Być matką Dariusz Cupiał i Katarzyna Wac Być ojcem Szymon Grzelak - Dziki ojciec twórcze wychowanie dzieci odpornych na złe wpływy. 9 6.Jolanta i Jerzy Jedlińscy Bunt na pokładzie jak rozmawiać z nastolatkiem Michał i Maria Wroniszewscy - Wobec niepełnosprawności i choroby w rodzinie Barbara Smolińska i Lucyna Slup - Wychowanie religijne w rodzinie - religijna rodzina wobec kryzysu wiary dzieci Mira Jankowska i Urszula Domańska Chcemy założyć rodzinę, czyli jak sprawić, byśmy chcieli być razem nie tylko do ślubu, ale na zawsze O. Mirosław Ostrowski OP i Beata Goździak - Niesakramentalni, ale nie bez znaczenia Aleksandra i Przemysław Fenrychowie Nowoczesna wielopokoleniowość babcia i dziadek we współczesnej rodzinie Paweł Wosicki - Budowanie polityki prorodzinnej na poziomie samorządowym Iwona Ulfik-Jaworska Metody warsztatowe w przygotowaniu do sakramentu małżeństwa Anna i Janusz Wardakowie Szkoła i rodzina: sprzymierzeńcy czy wrogowie? Ewa Ślizień-Kuczapska i Dorota Kornas-Biela Jak rozmawiać o metodach naturalnego planowania rodziny?

2 W VIII Zjeździe Gnieźnieńskim zrealizowano czternaście warsztatów wszystkie odbyły się w sobotę, 13 marca 2010 między a Liczba uczestników na warsztatach była rozmaita od bardzo tłumnych, skupiających po ok. 60 osób, do kameralnych, liczących 10 lub 13 uczestników. Łącznie w warsztatach uczestniczyło ok. 440 osób. Wszystkie prowadzone były interaktywnie, wszystkie umożliwiły gorące dyskusje, we wszystkich okazało się jak ważne są rodzinne tematy i jak bardzo trzeba o nich rozmawiać. Pojawił się nawet wniosek, by w przyszłych Zjazdach przeznaczyć na warsztaty więcej czasu. I jeszcze by przynajmniej niektóre tematy warsztatowe były powtarzane, by można było uczestniczyć w przynajmniej dwóch tematach. Poniżej prezentujemy krótkie relacje ze wszystkich warsztatów najczęściej napisane przez prowadzących. W dwóch przypadkach zaznaczono to w odpowiednich miejscach relacje napisali uczestnicy warsztatu. Pf 1. Szymon Grzelak WIELKA MIŁOŚĆ A SEKS W warsztatach uczestniczyło kilkadziesiąt osób, w większości młodych. Na wstępie prowadzący poprosił o to, by uczestnicy podzieleni na małe grupy wyliczyli te problemy z dziedziny katolickiej etyki seksualnej, które najtrudniej przyjąć im samym lub bardziej ogólnie. W międzyczasie przedstawił swoją własną drogę człowieka, który do Kościoła przychodził z zewnątrz. Mimo że był studenckim działaczem, miał trudności w nawiązywaniu głębszych relacji, zwłaszcza z dziewczynami. Rosnące cierpienie związane z samotnością przymusiło go do poszukiwań duchowych, które rozpoczął od modnego wśród psychologów buddyzmu. Ostatecznie jednak odrzucił tę drogę: uznał, że niemożliwe, by Boga trzeba było odnajdywać tak daleko od własnej kultury. Widząc narkomana, śpiewającego podczas mszy odprawianej przez ks. Andrzeja Szpaka Panie Jezu, ulituj się nade mną, przeżył głębokie nawrócenie. Uznał, że on sam różni się od niego tylko tym, że jego zło pozostało ukryte. Przystąpił do spowiedzi z całego życia i bez przygotowania do Pierwszej Komunii. Mimo to uważał, że nauczanie Kościoła o seksie to jednak przesada. Przekonywał się o jego mądrości stopniowo dostrzegając dobre owoce trudnego postanowienia, by czekać ze współżyciem seksualnym do własnego ślubu. Lata doświadczeń w prowadzeniu konsultacji psychologicznych dla młodzieży i dorosłych utwierdziły go w przekonaniu, że chrześcijańskie nauczanie o seksualności jest zgodne z naturą i zbieżne z psychologiczną wiedzą o zasadach rozwijania trwałego związku. Ankieta wśród uczestników dała efekt łatwy do przewidzenia: trzy najtrudniejsze sprawy w nauczaniu Kościoła Katolickiego to stosunek do antykoncepcji, seksu przedmałżeńskiego i masturbacji. Rozmowę rozpoczęto od tego ostatniego zagadnienia. Prowadzący przedstawił wywiad z amerykańska nastolatką. Dziewczyna rozpoczęła współżycie w wieku 14 lat bo wszyscy tak robią, bo nie ma w tym nic złego, bo chciała bardziej kochać swego chłopaka. Tymczasem go znienawidziła ponieważ chciał potem tylko tego. Chłopak ją zresztą później rzucił. Dziś żałuje utraty dziewictwa. Nie wiedziała przy tym, że ma drugą szansę. 2

3 Komentując tę historię uczestnicy zauważyli m.in., że podobne historie dotyczą także ludzi znacznie starszych. Zauważono też, że pierwszy raz zamknął etap wzajemnego poznawania się pary zanim dziewczyna mogła poznać samą siebie. Piętnastoletnia uczestniczka zauważyła, że opisywana historia nie jest bynajmniej rzadkością wśród jej rówieśników, uważających, że seks jest fajny. Prowadzący zauważył, że momentem zwrotnym w przedstawionej historii było nie tylko podjęcie współżycia, ale także i to jest fakt pozytywny drugie dziewictwo : jeszcze jedna szansa. Cierpienie i ból są miejscem dla Boga i dla drugiego człowieka. Jezus daje szansę oby dali ją też ludzie. Tymczasem gdy mówimy o czystości tych, którzy nie pozostali czyści, pozostawiamy z boku, jakby Kościół był tylko dla grzecznych. Chodzi o to, by nie pozostawić grzesznika samemu. Jesteśmy posłani nie tylko do przekonanych. Następna historia, którą rozważano, dotyczyła pary ludzi dorosłych, zdecydowanych, że się pobiorą tyle że nastąpi to za dwa lata. Dlaczego właściwie mają czekać z seksem tak długo? Uczestnicy komentowali m.in., że jeśli narzeczeni zaczną współżyć skupią się na tym i zapomną, co jest naprawdę ważne w poznawaniu drugiej osoby. Zauważyli, że naturalna siła bliskości seksualnej utrudnia trzeźwą ocenę wad i zalet drugiej osoby, podczas gdy w wyborze partnera na całe życie ważniejsza jest jego hierarchia wartości, wierność zasadom w konkretnych sytuacjach próby, niż to, że jest dobry w łóżku. Jak wynika z badań, szczęście w małżeństwie w dużej mierze zależy od wspólnego systemu wartości wspólnej drogi wiary, ale też wartości świeckich, byle pochodzących z zewnątrz, transcendentnych, a nie wymyślonych (bo wymyślać można dowolnie...), i przeżywanych, a nie tylko deklarowanych. Uczestnicy warsztatu byli zdania, że podjęcie kontaktów seksualnych przed ślubem nadkrusza późniejszą zdolność do zachowania wierności. W ich opinii seks oznacza głęboką jedność a więc miejsce nań jest w małżeństwie. Prowadzący zauważył, że problemem niektórych młodych jest to, że domagają się od partnera w związku tej miłości, której nie otrzymali wcześniej od rodziców. Tymczasem niedostatek miłości rodziców nie może być w ten sposób zaspokojony. Może go zaspokoić tylko Bóg. Nadmierne oczekiwania wobec drugiej strony skutecznie zabijają małżeństwo: mąż nie może być równocześnie np. ojcem swojej żony. Niektóre braki nie mogą być uleczone w małżeństwie, lecz na osobistej drodze wiary, często uzupełnionej o stosowny rodzaj terapii. Grzelak przedstawił także psychologiczną prawidłowość, że w miarę zbliżania się do dnia ślubu gwałtownie rosną dwa przeciwstawne wektory motywacji. Rośnie pragnienie, by być już wreszcie małżeństwem, ale jednocześnie rośnie strach, że zbliża się nieodwołalna decyzja o ogromnych konsekwencjach. A jeśli jest błędna? Prowadzący przedstawił tę sytuację jako naturalną i pożyteczną ostatnią próbę, którą musi przejść para. Między jestem prawie pewien a sakramentalnym tak jest w rzeczywistości wielka przepaść. Także dlatego lepiej czekać z seksem do ślubu, a nie do momentu, gdy nam się wydaje, że będziemy zawsze razem. Jeśli w ostatniej chwili wyjdą na jaw różnice nie do 3

4 przezwyciężenia, lepiej się rozstać na etapie narzeczeństwa. Konsekwencje psychiczne rozstania będą mniejsze, a podjęcie nowego związku łatwiejsze, jeśli czekało się z seksem. Badania dr. Grzelaka przeprowadzone wśród polskich gimnazjalistów pokazują, że wbrew stereotypowi 67% spotykając się na randce woli rozmowę i bliskość psychiczną, a tylko 14% kontakt seksualny. Prowadzący przedstawił kilkanaście praktycznych zasad, jak postępować, gdy coś się zaczyna między chłopakiem i dziewczyną. Sugerują one m.in. poznawanie drugiej strony w jej naturalnym otoczeniu, w rodzinie, wśród znajomych, w codziennych zajęciach i obowiązkach a nie tylko od święta, w czasie wolnym, przeznaczonym na rozrywkę. Należy dużo rozmawiać ale nie zwierzać się zbyt łatwo z rzeczy bardzo osobistych, zwłaszcza na pierwszym etapie związku. Należy unikać nie tylko wkraczania w sferę erotyki, ale także sytuacji, które mogą sprzyjać utracie kontroli nad pobudzeniem seksualnym. Powinno się jasno przedstawić swe zasady i oczekiwania tej drugiej osobie. Przedstawiony przez prowadzącego zbiór zasad spotkał się z aprobatą uczestników, którzy rozwinęli niektóre wątki. Następnie krótko omówiono inny z trudnych tematów : masturbację. Choć nie wywołuje ona ujemnych skutków medycznych, to jednak od strony psychologicznej oznacza skupienie się na własnej przyjemności, co utrudnia przeżywanie bliskości seksualnej w relacji z drugą osobą, gdzie ważna jest umiejętność dawania. Problem z masturbacją według prowadzącego zasadza się na tym, że nie realizuje żadnego z dwóch celów seksu wskazywanych w nauczaniu Kościoła: nie buduje więzi ani nie jest nawet potencjalnie otwarta na życie. Masturbacja, zwłaszcza nałogowa, jest jedynie objawem zewnętrznym jej zwalczanie musi dotyczyć przyczyn, które często mają aseksualny charakter. Przy tym wszystkim należy być ostrożnym z osądzaniem innych: nigdy nie wiemy, co naprawdę leży u podstaw ich zachowań, nie wiemy, w jakim stopniu są ich świadomi ani w jakim stopniu mają realną wolność wewnętrzną w sferze seksualności. Na końcu pokrótce omówiono temat trzeci: antykoncepcję. Prowadzący przedstawił wyniki badań, z których wynika, że metody antykoncepcyjne nie są tak skuteczne, jak się je przedstawia. Wyniki są świadomie manipulowane, tak by zawyżyć skuteczność poszczególnych metod, a zaniżyć aż do ośmieszenia metody naturalnego planowania poczęć, w swej istocie nie mające z antykoncepcją nic wspólnego. Dla części metod antykoncepcyjnych (np. wszystkich metod hormonalnych) nie da się wykluczyć skutku wczesnoporonnego, co także bywa ukrywane przez producentów i popularne źródła wiedzy o kryptoreklamowym charakterze. Metody naturalne są ośmieszane z przyczyn merkantylnych: kobieta znająca własny cykl i stosująca się do niego wypada z rynku środków antykoncepcyjnych. Słyszymy więc zewsząd o niezwykłych postępach wiedzy o fizjologii człowieka, a nagle, z niewiadomych przyczyn, wyjątkiem ma być rzekomo nieprzewidywalny cykl płodności kobiety. Istnieją odpowiednie metody naturalne możliwe do zastosowania w każdej sytuacji. A okresowa wstrzemięźliwość zwykle przedstawiana jako zasadnicza wada metod naturalnych też ma swoje zalety, 4

5 choćby takie, że sprzyja nauce innych sposobów okazywania czułości oraz właśnie dzięki decyzji o czekaniu w okresie płodnym cyklu zapobiega znudzeniu seksem. Niezwykle szeroki temat etyki seksualnej i problemów z nią związanych nie został oczywiście bo też i nie mógł być omówiony wyczerpująco. Żywość dyskusji, w którą angażowali się zachęcani przez prowadzącego zwłaszcza ludzie młodzi, pokazuje, że warsztat stanowił trafne ukierunkowanie dla dalszej refleksji i oby także działania. Na zakończenie prowadzący zachęcił uczestników do współpracy w ramach realizacji programu profilaktycznego Archipelag Skarbów, przeznaczonego dla młodzieży gimnazjalnej i ze szkół średnich, który jak pokazują przeprowadzone badania skutecznie zachęca młodzież do przyjęcia dojrzałych i odpowiedzialnych postaw w sferze miłości i seksualności. Zainteresowanych odesłano także do strony internetowej programu: Zrelacjonował Tomasz Wiścicki Szymon Grzelak doktor psychologii, Wiceprezes Zarządu Fundacji Homo Homini im. Karola de Foucauld. Od ponad 20 lat zajmuje się zagadnieniami wychowania i profilaktyki problemów dzieci i młodzieży. Praca z młodzieżą jest jego pasją. Jest autorem modelu profilaktyki zintegrowanej, a także autorem i realizatorem programów profilaktycznych (np. Archipelag Skarbów ). Prowadzi warsztaty dla rodziców i nauczycieli, a także konsultacje indywidualne. Autor poradnika dla rodziców Dziki ojciec. Jak wykorzystać moc inicjacji w wychowaniu. (wyd. W drodze, Poznań 2009). Od strony naukowej zajmuje się badaniami naukowymi z zakresu profilaktyki młodzieżowej, a szczególnie uwarunkowań jej skuteczności (patrz książka: Profilaktyka ryzykownych zachowań seksualnych młodzieży. Aktualny stan badań na świecie i w Polsce (wyd. II rozszerzone, Rubikon, Kraków 2009). Promuje chrześcijańskie podejście do spraw miłości i seksualności. Jest żonaty od lat 16. Ma cztery córki. 2. Irena i Jerzy Grzybowscy - JAK POMÓC OSOBIE W KRYZYSIE MAŁŻEŃSKIM? Warsztat przeznaczony był dla osób nie będących terapeutami, ale stykających się z osobami w rodzinie, w pracy, wśród znajomych, we wspólnocie, przeżywającymi kryzys małżeński. Celem warsztatu było wypracowanie prawidłowego sposobu reagowania w sytuacji, gdy sami zauważamy, że ktoś przeżywa kryzys w swoim małżeństwie lub dzieli się takim problemem, pisze o nim list itp. W warsztacie uczestniczyło 30 osób w różnym wieku. Wśród nich były dwie siostry zakonne i dwóch kleryków. Pięć osób narodowości ukraińskiej przyjechało z Tarnopola. Uczestnicy z Polski pochodzili z Poznania, Gniezna, Bydgoszczy, Mogilna, Białej Podlaskiej i Warszawy. Po przedstawieniu się uczestników omówiliśmy metodę pracy i przedstawiliśmy wprowadzenie do warsztatu. Zauważyliśmy, że warto być przygotowanym na 5

6 dzielenie się trudnościami małżeńskimi i prośby o radę przez osoby wśród których żyjemy i pracujemy. Zwróciliśmy uwagę na to, że pojawiają się w nas wtedy różne uczucia: lęk, bezradność, ale i pobudzenie do działania. Czasem chcemy jak najszybciej pozbyć się problemu i spławić rozmówcę, ale przeżywmy także pokusy doradzania. Zdarza się, że mamy dla naszych rozmówców najlepsze rady i gotowe recepty na ich problem. Są to najczęściej nieprawidłowe sposoby reagowania, gdyż nie znamy szczegółów ich sytuacji życiowych, mamy tendencje do interpretowania ich sytuacji według własnych kryteriów; ponadto rozmówca sam nie potrafi często nazwać swoich problemów i przedstawić ich w sposób bezstronny, obiektywny. Nie jesteśmy zawodowymi terapeutami. To, co najlepsze możemy zrobić, to przede wszystkim wysłuchać naszego rozmówcę tak, aby poczuł się zrozumiany i zaakceptowany jako osoba. Nie powinniśmy brać niczyjej strony, ani nie próbować rozwiązywać problemów za uczestników. Zwracaliśmy uwagę na sytuacje szczególne takie jak depresja, syndrom DDA, syndrom opuszczonego gniazda, nie odciętej pępowiny i inne. Następnie podzieliliśmy uczestników na cztery grupy. Każdej grupie rozdaliśmy opis małżeńskiej sytuacji kryzysowej w formie listu o przeżywanej trudności, napisanego przez jedno z małżonków. Dwa listy dotyczyły zdrady małżeńskiej (jeden - widziany od strony zdradzonego męża, drugi widziany od strony zdradzonej żony). Trzeci list dotyczył sytuacji alkoholizmu rodziców współmałżonka i wpływu tej sytuacji na relacje w małżeństwie, a czwarty - kryzysu po urodzeniu się pierwszego dziecka. W poszczególnych grupach każdy uczestnik otrzymał taki sam tekst. Uczestnikom postawiliśmy pytania: 1. Jakie uczucia wywołuje we mnie ten list? 2. Jakie pokusy reakcji przeżywam? Jak chcę zareagować spontanicznie? Jakie opinie, oceny i poglądy budzą się we mnie wobec osoby piszącej i jej współmałżonka? 3. Jaka powinna być moja reakcja, aby przyniosła naprawdę korzyść tej osobie? 4. Co w związku z tym powinienem/powinnam przepracować w sobie, żeby nie ulec pokusie nieprawidłowej reakcji? 5. Jakie pomocnicze pytania postawiłbym autorowi listu? 6. Co bym mu odpowiedział, odpisał? Uczestnicy mieli za zadanie odpowiedzieć na powyższe pytania, podzielić się odpowiedziami na nie w swojej grupie, a następnie przedstawiciel grupy miał zdać relację na forum wszystkich uczestniczących w warsztacie. Uczestnicy warsztatu wyraźnie skorzystali z wprowadzenia, być może zresztą mieli wcześniejszą wiedzę na temat prawidłowego reagowania w takich sytuacjach lub osobiste doświadczenie, gdyż odpowiadali na ogół zgodnie ze standardami przedstawionymi na wstępie. Zauważali jednostronność przedstawionych wypowiedzi, nierzadko ton oskarżycielski pod adresem współmałżonka, odczytywali brak wzajemnej życzliwości i niezaspokojoną potrzebę bycia kochanym emanującą z części listów. Mówili o swojej jako odbiorców listu bezradności i lęku, empatycznie 6

7 wczuwali się w sytuację emocjonalną osoby piszącej, mówili o pokusach analizowania ich sytuacji, doradzania i rozwiązywania za kogoś jego problemów, a także krytykowania i wypowiadania pretensji w rodzaju dlaczego do tego dopuściłeś?, dlaczego mówisz o tym tak późno, dlaczego nie prosiłaś o pomoc wcześniej?. Zauważali współwinę osoby zdradzonej. Podkreślali potrzebę wypracowywania w sobie postawy słuchania oraz stawiania pytań pomocniczych pomagających rozmówcom poszerzenie ich własnego obrazu sytuacji (np. czy rozmawiałaś o tym ze swoim mężem?, co możesz zrobić lepiej, by pomóc mężowi odnaleźć się w tej sytuacji?, co dobrego możesz powiedzieć o swojej żonie? ). Wśród proponowanych odpowiedzi na listy, jednoznacznie wybrzmiała intencja dodawania nadziei i odwagi do podejmowania dialogu ze współmałżonkiem, zachęta do nie rezygnowania z małżeństwa, ale zauważania własnej odpowiedzialności za zaistniały kryzys. Pojawiły się również głosy o potrzebie porozmawiania z autorem listu bardziej szczegółowo i zapytania o szczegóły, pozwalające np. na zaproponowanie pójścia do właściwego specjalisty. Z wszystkich wypowiedzi jednoznacznie odczytać można było chęć udzielenia wsparcia rozmówcy w celu ocalenia jego małżeństwa, pomimo, że w grupie 3 osoby ujawniły w czasie przedstawiania się, że są rozwiedzione. Jak wynikało z wypowiedzi końcowych, warsztat pomógł uczestnikom odpowiedzieć na pytanie postawione w tytule. Irena i Jerzy Grzybowscy. Współzałożyciele ruchu rekolekcyjnego Spotkania Małżeńskie, mającego na celu pogłębianie i odnawianie więzi małżeńskiej w oparciu o dialog jako drogę duchowości chrześcijańskiej. Promotorzy warsztatowych programów dla przygotowujących się do małżeństwa (Wieczory dla Zakochanych), rekolekcji dla małżeństw, a także dla powtórnych związków po rozwodzie. Autorzy artykułów poświęconych tematyce małżeńskiej. Jerzy Grzybowski jest autorem książek Małżeńskie drogowskazy, Małżeński nieporadnik, Romans, zdrada i co dalej?, Wasze małżeństwo nie może być przegraną i innych. Jest członkiem Rady Programowej Ogólnopolskiej Rady Ruchów Katolickich. Założone w Polsce Spotkania Małżeńskie zostały przeniesione do kilku innych krajów Europy Wschodniej oraz Azji i zostały zatwierdzone przez Papieską Radę ds. Świeckich jako międzynarodowe katolickie stowarzyszenie wiernych (Encounters of Married Couples). 3. Joanna Fenrych-Smolińska BYĆ MATKĄ Jak pogodzić bycie mamą z pracą zawodową? Jak sensownie łączyć zaangażowanie społeczne z wychowywaniem dzieci? Jak nie dać się zwariować w tym wszystkim? Jak być szczęśliwą mamą szczęśliwych dzieci? Takie pytania stawiałyśmy sobie z grupą kobiet (22 osoby), które zdecydowały się uczestniczyć w warsztacie. Uczestniczkami były zarówno mamy (od 1 dziecka do 11 ), jak i dziewczyny, które dopiero o macierzyństwie myślą czasem nawet w dość odległej perspektywie. Zajęcia rozpoczęłyśmy od poznania się z rozmaitości pism kobiecych wydzierałyśmy i wycinałyśmy zdjęcia i podpisy, które w aktualnym momencie nas w jakiś sposób charakteryzowały. Każda z nas opowiadała krótko o sobie, udało nam się przy tej okazji wymienić krótko doświadczeniami mamowymi. 7

8 Kolejnym etapem pracy była refleksja nad najważniejszymi wartościami związanymi z macierzyństwem, również tym łączonym z zaangażowaniem poza domem (zawodowym i społecznym). Pracowałyśmy metodą rybiego szkieletu : uczestniczki na kręgosłupie zapisywały wartość hasło nadrzędne w byciu mamą (te które mamami nie są odnosiły się do swoich matek, bądź do własnych marzeń/wyobrażeń). Główne, najgrubsze ości reprezentowały najważniejsze zadania matki, te drobniejsze konkretne czynności i podejmowane działania (tych pojawiło się najmniej, uczestniczki skupiły się na ościach głównych). Wśród haseł najistotniejszych pojawiły się stwierdzania: lubić być z dziećmi, akceptacja, wprowadzam dzieci w życie, szczęście, miłość, mama kochająca swoje dzieci i wychodząca do innych ludzi, mama kocha tu i teraz, szukać harmonii, nie zwariować, towarzyszyć, wychować dziecko na szczęśliwego człowieka, starać się być z a nie obok, to przede wszystkim radość a nie obowiązek!, wprowadzanie nowego życia w świat, Bóg. Z kolei na osiach głównych uczestniczki zapisywały: wychowanie, poczucie bezpieczeństwa, ciepły dom, wiara w naszym domu, czas dla rodziny, działania społeczne, przekaz wiary, kobieta pomoc mężczyzny, być żoną ojca, być kobietą, bycie w świecie, z bliskimi, z rodziną, czułość, towarzyszenie, opieka, porządek w domu, realizacja zawodowa, przykład własny dla dzieci, stawianie wyzwań, relacja z mężem, rozwój samej siebie, dobrze wychować dzieci, dać córkom wzorzec kobiecości, nie uzależniać od siebie, wypuścić w świat, rozwój talentów własnych wskazywać Pana Boga, pokazać świat, dzielenie się miłością, radością i wiarą. Spektrum zadań i wartości (również tych, które chcemy przekazać dzieciom) jest ogromne w toku dyskusji starałyśmy się nie tyle określić, co jest najważniejsze (choć padło stwierdzenie, że jeżeli Bóg jest na pierwszym miejscu, to wszystko jest na swoim miejscu), a raczej zastanowić się, jak to pogodzić. Pojawiła nam się teza, czy w ogóle możliwe jest pogodzenie sfery życia domowego/rodzinnego z pracą zawodową, która coraz częściej jest dla młodych mam koniecznością. Aby to rozważyć zastosowałyśmy metodę myślących kapeluszy : podzieliłyśmy się na 4 grupy i każda rozważała temat odpowiednio pod kątem koloru i właściwości przydzielonego kapelusza. Otrzymałyśmy zatem analizę plusów (szans) i minusów (trudności) z perspektyw neutralnych, bezstronnych (kapelusz biały), rejestr emocji, które pojawiać się będą, gdy staniemy przed koniecznością łączenia ról (kapelusz czerwony), zapis negatywów i problemów jakie się mogą pojawić (kapelusz czarny) oraz dla równowagi optymistyczne spojrzenie na całą sytuację (kapelusz żółty). Ogólne nastawienie uczestniczek było zdecydowanie optymistyczne wyszłyśmy z założenia, że skoro innym matkom udaje się to godzić, to jest to możliwe. Wymaga to rzecz jasna mistrzostwa w organizacji czasu własnego i rodzinnego, ale jest możliwe. Mamy podawały konkretne usprawnienia, które ułatwić mogą łączenie pracy zawodowej z prowadzeniem domu: od włączania w domowe obowiązki męża i dzieci, po mrożenie i pasteryzację przygotowywanych na zapas 8

9 posiłków. Wychowywanie całkiem małych dzieci wymagać może rezygnacji z pracy w pełnym wymiarze: matki chętnie pracowałyby w formach bardziej elastycznych (część etatu, telepraca, rotacyjność etc.), choć w tym kontekście poruszony został problem wysokości wynagrodzeń mało sensownym wydał się fakt zarabiania na opiekunkę, czyli konieczność przeznaczenia prawie całej wypracowanej kwoty na to, żeby ktoś zajął się dzieckiem podczas pracy. Formą pozwalającą łatwiej godzić role rodzinne i realizację zawodową jest własna działalność gospodarcza. Emocjonalnie kobiety szarpią się między frustracją a zadowoleniem, między poczuciem spełnienia zawodowego a przeciekającym przez palce czasem przeżywanym z dziećmi. Dodatkowo może pojawić się zazdrość o osoby, które więcej czasu spędzają z dzieckiem zwłaszcza, gdy płaczący maluch biegnie przytulić się do niani, a nie do mamy. Kobieta musi wybrać i jej rozbudowana emocjonalność tego nie ułatwia. Również presja społeczna, akcentująca konieczność rozwoju zawodowego, nie ułatwia wyboru gdy intuicyjnie czujemy, że zamiast w pracy chcemy być z dzieckiem, ale nie chcemy być postrzegane jako kury domowe. Wniosek z naszego warsztatu był następujący: Pozwólmy każdemu być sobą. Niech to kobiety decydują o tym, czy iść do pracy, czy zająć się domem i dziećmi. Niech nikt nie daje sobie prawa do krytykowania ich wyborów. Taka postawa w sposób zasadniczy ułatwi bycie matką. Joanna Fenrych-Smolińska mama przedszkolaków: Janka i Hani, wicenaczelniczka harcerek Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej, z wykształcenia polonistka i menedżer projektów, z zamiłowania i praktyki trener i animatorka. Pracuje przy projekcie Szczecin Europejską Stolicą Kultury Dariusz Cupiał i Katarzyna Wac BYĆ OJCEM Być ojcem - temat warsztatów podczas VIII Zjazdu Gnieźnieńskiego, które 13 marca 2010 roku prowadził Dariusz Cupiał sugerował dyskusję o tożsamości, o problemach egzystencjalnych i to mnie właśnie skłoniło do wyboru, choć obok toczyły się spotkania na 13 innych tematów. Miałem tez w zanadrzu swoje treści, które przy okazji chciałem zaprezentować. A jednak spotkanie otwarło drzwi do o wiele ciekawszego doświadczenia. Dyskusja, to najczęściej standard dla mężczyzny urodzonego teoretyka który chce mówić o tym, co już wie. Tymczasem warsztaty prowadzone przez lidera Tato.Net skłoniły do autentycznych poszukiwań z pokornym założeniem, że może jest inaczej niż ja myślę. Domyślam się, że wielu z uczestników przełamywało się w tym kierunku. Zasada 3 razy 1 - tzn. w jednym czasie, jedna osoba na jeden temat - dyscyplinowała gadułów. Zapoznanie było sprawne i skuteczne. Wyczuwało się otwartość i zainteresowanie. 9

10 Katarzyna Wac z zespołu Tato.Net prowadziła jedno z ćwiczeń, polegające na przeprowadzaniu przez tor przeszkód bezradnego dziecka (partner z zawiązanymi oczyma) pomagało zauważyć różnicę w sposobie prowadzenia przez krzyk, przez gest i przez słowo. Zdecydowanie zdemaskowany został krzyk a dowartościowane gesty. Bycie ojcem to szczyt męskości postulat i zadanie jednocześnie. Wnioski z warsztatów, mimo że odsłaniały wiele dotychczasowych braków i słabości inspirowały do działania, do korekty w myśleniu. Małe chwile mają długotrwały wpływ na życie dziecka to konkretna wskazówka. Uświadomienie sobie, że najlepsza matka nie jest w stanie sama wychować syna na dojrzałego mężczyznę prowadziło do wniosku, że ojciec powinien tak zorganizować swoje życie, by mieć dość czasu na realizację ojcowskiego powołania. By dziecko miało poczucie wartości, trzeba mu zaspokoić potrzebę przynależności i unikalności, siłę i wzory życia. Gdy jasne są zasady łatwiej demaskują się błędy. Kolejne warsztatowe ćwiczenie właśnie temu służyło. Pożytecznie spędzone godziny inspirowały jakoś każdego, choć pewnie inaczej to spotkanie przeżywał ojciec jedenaściorga dzieci, inaczej młody narzeczony, którego dziewczyna w tym samym czasie była na warsztatach Być matką, jeszcze inaczej ksiądz, którego ojcostwo - wierzę, że w niczym nie mniejsze realizuje się duchowo. W imieniu uczestników dziękuję! Zrelacjonował ks. dr Andrzej Panasiuk Dariusz Cupiał teolog, autor książki "Na drodze ewangelizacji i ekumenii". Współzałożyciel i prezes Fundacji im. św. Cyryla i Metodego, pomysłodawca i koordynator programu Inicjatywa Tato.Net. Należy do Stowarzyszenia Innowatorów społecznych ASHOKA i Stowarzyszenia Diakonia Światło-Życie. Wśród Bożych stworzeń najbardziej lubi podziwiać konie, które wnoszą w jego życie dobrą energię. Katarzyna Wac w zespole tato.net odpowiada za przygotowanie i trening dziewcząt w warsztacie Tato & Córka nowe spojrzenie; uczestniczy też w projekcie FOR (Forum Ojców Rosji); jej hobby to psychologia i pedagogika zabawy; chętnie prowadzi zajęcia z terapii śmiechu. 5. Szymon Grzelak - DZIKI OJCIEC TWÓRCZE WYCHOWANIE DZIECI ODPORNYCH NA ZŁE WPŁYWY Podobnie jak sama książka Dziki ojciec, tak i warsztat nie był przeznaczony tylko dla ojców. W bardzo licznej grupie uczestników znaleźli się rodzice, małżeństwa, narzeczeni oraz profesjonaliści zajmujący się wychowaniem. Na początku warsztatu przedstawione zostały krótko podstawy dobrego chrześcijańskiego wychowania dzieci: własna droga wiary małżonków, dążenie do jedności małżeńskiej, miłość do dzieci, świadomość zasad dobrej komunikacji, korzystanie z pomocy w sytuacjach kryzysu małżeńskiego lub rodzinnego. Żaden z 10

11 tych podstawowych tematów nie stanowił jednak głównej tematyki warsztatu. Celem i osią wokół której warsztat był prowadzony jest autorski pomysł na twórcze wykorzystanie przez rodziców łaski stanu (niepowtarzalnego daru rodziców do wychowania tych konkretnych dzieci, które są im powierzone) nazwanego przez autora strategią pozytywnych inicjacji. Uczestnicy warsztatu zostali poproszeni o przypomnienie sobie własnych doświadczeń inicjacyjnych z dzieciństwa oraz podzielenie się nimi w małych grupach. Chodziło o sytuacje, które dały im poczucie przekroczenia jakiegoś inicjacyjnego progu, awansowania do grona starszych, wtajemniczonych. Dzielono się zarówno doświadczeniami pozytywnymi (jak ta, kiedy ojciec po raz pierwszy pozwolił synowi prowadzić traktor), jak i negatywnymi. Następnie na konkretnych przykładach zawartych w okraszonej zdjęciami prezentacji pokazana została moc tkwiąca w wykorzystaniu istniejących i tworzeniu nowych progów i rytuałów inicjacyjnych. Przedstawione zostały przykłady lepszego i pełniejszego wykorzystania ważnego doświadczenia Pierwszej Komunii dziecka, pomysły na inicjację wprowadzającą małe (5-6-letnie dziecko) w obowiązki domowe, pomysły na postrzyżyny, a także na inicjację nastolatka w symbolicznym wieku 12 lat. Omówione zostały szczegółowe zasady dobrego rodzinnego systemu inicjacyjnego, w którym rodzice wprowadzają dziecko w swoje wartości poprzez kolejne progi i etapy w sposób piękny, pomysłowy, obudowany specjalnymi zdarzeniami inicjacyjnymi (np. wspólne wyprawy, uroczyste wizyty w Operze, nocne ogniska) oraz co ważne sprawiający, że dziecko przejdzie w rodzinie dany próg inicjacyjny wcześniej niż taką inicjację proponuje zewnętrzny świat (stąd np. rodzinna inicjacja nastolatka w wieku lat 12, czyli zanim dziecko pójdzie do gimnazjum wtedy bowiem samo poczuje się nastolatkiem). Osobnym wątkiem warsztatu były tzw. rytuały cykliczne, których zadaniem jest pomysłowe wykorzystanie okresów roku liturgicznego (adwent, wielki post) oraz innych cyklicznych okazji (zarówno corocznych np. urodziny, jak i codziennych pomysłowe zwyczaje dotyczące codziennej modlitwy rodzinnej) do wychowania dzieci ku wartościom wyznawanym przez ich rodziców. Podkreślone zostało znaczenie wprowadzania pomysłów inicjacyjnych i innych rytuałów na zasadzie stałego rodzinnego obyczaju. Dzięki temu piękna wyprawa inicjacyjna najstarszego dziecka w rodzinie nie jest zarazem ostatnią (bo na następne dzieci rodzice nie mieli już czasu). Obyczaj to coś, co daje dzieciom poczucie bezpieczeństwa, powoduje, że czekają na nowe wtajemniczenia czy też na kolejny rodzinny adwent, zaś rodzicom zakłada słodkie jarzmo czyli krótko mówiąc przymusza do tego, by nie uchylać się od wysiłku i objąć wszystkie kolejne dzieci równie pięknym układem rodzinnych obyczajów inicjacyjnych i cyklicznych. 11

12 W ostatnim aktywnym ćwiczeniu uczestnicy wymyślali swoje własne pomysły inicjacyjne, dostosowane do własnej wrażliwości i własnej rodziny. Pomimo późnej pory praca małych grup była bardzo żywa, a jej owoce interesujące. Konkludując treści warsztatu Moc inicjacji można wykorzystać, by skutecznie wychować dzieci w duchu wiary, w duchu wyznawanych wartości. Dzieci potrzebują, by stawiać im wyzwania, wtajemniczać w nowe obszary życia. Jeśli ze strony rodziców i wychowawców zabraknie świadomej, pozytywnej strategii inicjacyjnej dla dzieci, jest bardzo prawdopodobne, że postawy dzieci ukształtuje popkultura i rówieśnicy. Ale wtedy przeżycia inicjacyjne takie jak pierwszy papieros, pierwsze piwo w tajemnicy przed rodzicami, pierwsze kontakty seksualne - poprowadzą je w zupełnie inną stronę. Dlatego właśnie podejście zawarte zarówno w warsztacie, jak i w książce Dziki ojciec. Jak wykorzystać moc inicjacji w wychowaniu ogromnie ułatwia wychowanie dziecka w pełni identyfikującego się z rodzinnymi, chrześcijańskimi zasadami a zarazem odpornego na złe wpływy z zewnątrz. Proponowane na warsztatach podejście do wychowania stanowiło syntezę chrześcijańskiego fundamentu ze współczesną wiedzą psychologiczną. Szymon Grzelak notka zob. s Jolanta i Jerzy Jedlińscy BUNT NA POKŁADZIE JAK ROZMAWIAĆ Z NASTOLATKIEM W trakcie warsztatu przyglądaliśmy się, jakie uczucia pojawiają się najczęściej po stronie rodziców w kontakcie z nastolatkiem. Grupowały się one głównie wokół tematu bezradnosci, złości i niepokoju wobec nowych, trudnych zachowań, w lepszych momentach występowały też radość, duma i przypływy nadziei. Następnie spróbowaliśmy zajrzeć, co się może dziać po drugiej stronie, przypominając sobie swoje uczucia i zachowania jako nastolatków przed laty. Część wykładowa uzupełniła wiedzę "doświadczeniową" dotyczącą okresu dojrzewania o wiedzę naukową z biologicznego i psychologicznego punktu widzenia. Poszerzywszy rozumienie procesów zachodzących po obu stronach, zajęliśmy się formułowaniem wskazówek, które wspomagałyby mądre towarzyszenie rodziców w przeobrażaniu się ich dzieci w kierunku dorosłości. Oto one: Odraczaj reakcję (daj sobie czas na ochłonięcie z emocji i przemyślenie sprawy) Bądź empatyczny - spróbuj wejść w położenie drugiej strony i zrozumieć jej uczucia i zachowania Staraj się więcej słuchać niż mówić, dbaj o przekaz w obie strony 12

13 Doceniaj wszelkie pozytywne gesty, odruchy, zachowania, osiągnięcia nie przegap żadnej okazji wyrażenia ciepłych uczuć Polecenia zamieniaj na prośby daj czas na wykonanie (konieczność natychmiastowej realizacji może kojarzyć się z wykonywaniem rozkazu i wywołać zrozumiały opór) Negocjuj wspólne ustalenia zwiększają obszar dobrowolnie podejmowanej odpowiedzialności Bądź wiarygodny twoje dziecko uczy się z tego, co widzi i słyszy Wywiązuj się z obietnic Wprowadzaj i powiększaj obszary współdecydowania Nie podważaj autorytetu współmałżonka (to zaproszenie do manipulacji) Równo traktuj wszystkie swoje dzieci (niesprawiedliwość boli i rodzi bunt lub poczucie krzywdy) Bądź konsekwentny, ale i elastyczny (miej na względzie, aby nie utracić kontaktu z dzieckiem - choćby najcieńsza nić jest warunkiem możliwości przepływu i wymiany) Przepraszaj (to wzmacnia poczucie partnerstwa) Wybaczaj (to wyraz twojej miłości, dziecko jest na to wyczulone szczególnie) Poznaj i staraj się akceptować przyjaciół swoich dzieci Pamiętając, że stan wzmożonego niepokoju, złości czy bezradności ujemnie wpływa na nasze zdrowie, a także stwarza możliwość nieracjonalnych zachowań i w odpowiedzi, zwiększenia pola konfliktu, sformułowaliśmy wskazania dla samych siebie: Nie nakręcaj się w złych emocjach Podziel się swoim kłopotem (emocjami) z zaufaną osobą konieczność opisania sytuacji pozwoli ci ją lepiej obejrzeć i "złapać" dystans Szukaj świeżego spojrzenia na sprawę, np. potencjalnych pozytywów Oddzielaj to na co masz wpływ od tego, na co wpływu nie masz i koncentruj się na tym pierwszym Pójdź do kina lub na koncert Wykorzystuj czas wolny, pielęgnuj swoje hobby Pamiętaj, że dorastanie to okres przejściowy, ktory ma swoj kres Nie trać nadziei nic w przyrodzie nie ginie i wszystko co włożyłeś w wychowanie i rozwój twego dziecka, w swoim czasie zaprocentuje Jolanta Sokół-Jedlińska polonista i trener psychologiczny. Pracuje w Ośrodku Pomocy i Edukacji Psychologicznej INTRA w Warszawie. Prowadzi warsztaty i treningi psychoedukacyjne (komunikacji, asertywności, interpersonalne), kształci trenerów (zajęcia w szkołach trenerskich, superwizje i konsultacje). Autorka książki Duchowość na co dzień 13

14 Krzysztof Jedliński psychiatra, psychoterapeuta i trener psychologiczny. Pracuje tam gdzie żona. Prowadzi psychoterapię, treningi psychologiczne, szkoli psychoterapeutów i trenerów. Autor książek Jak rozmawiać z tymi co stracili nadzieję i Nie dać się upokorzyć. Oboje są rodzicami dwóch córek: w wieku 26 i 23 lat i syna w wieku 16 lat. 7. Michał i Maria Wroniszewscy - WOBEC NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI I CHOROBY W RODZINIE W warsztatach wzięło udział 10 osób, co zdecydowało o tym, że warsztat miał charakter intensywnej dyskusji w jednej grupie. Na jej przebieg korzystnie wpłynął fakt, że grupa była bardzo zróżnicowana, gdyż wśród uczestników były zarówno osoby niepełnosprawne, osoby opiekujące się chorymi lub niepełnosprawnymi, wolontariusze, profesjonaliści, a także ksiądz o dużym doświadczeniu duszpasterskim. W pierwszej części warsztatu skupiliśmy się na omówieniu tego, co jest najtrudniejsze dla rodzin lub osób opiekujących się chorymi lub niepełnosprawnymi. Dokonaliśmy identyfikacji potrzeb rodzin, a dyskusja przebiegała bardzo emocjonalnie i przede wszystkim odwoływała się do indywidualnych doświadczeń. Odpowiadaliśmy na pytania: Czego najbardziej się boimy? Jakie są problemy, pragnienia rodzin? W drugiej części warsztatu zastanawialiśmy się, co zrobić, by rodziny i same te osoby uzyskały potrzebną pomoc. Rozważania objęły kilka obszarów tematycznych: 1. relacja z Bogiem: jak pogłębiać, ożywiać wiarę, by zaufanie do Boga pomagało w wytrwaniu w pomaganiu, opiece nad chorymi i osobami niepełnosprawnymi? Czego potrzeba, by trudne doświadczenie nie odgradzało od Boga, ale zbliżało do Niego? 2. relacja z Kościołem: Jaka może być rola wspólnoty parafialnej i innych wspólnot? Co wspólnota powinna robić dla cierpiących? 3. relacja z otoczeniem społecznym: Jak można pomagać rodzinom w ramach wolontariatu lub zawodowo, jak przez organizacje pozarządowe? Przyjaciele? Sąsiedzi? 4. relacja z bliskimi: Jak sobie nawzajem pomagać w rodzinie? Małżonkowie, rodzeństwo, dziadkowie? Co zrobić, by nie rozpadały się dotychczasowe więzi? 5. Jakie cechy należy kształtować wśród profesjonalistów pomagających osobom niepełnosprawnym, chorym? Jakie relacje byłyby najbardziej pomocne rodzinie? Wśród postulowanych działań wymieniano następujące inicjatywy: 14

15 Potrzebę prowadzenia ośrodków duszpasterskich dla rodzin i opiekunów chorych i niepełnosprawnych, by znaleźli tam wsparcie duchowe; Budowanie społeczeństwa obywatelskiego przez wspieranie działania organizacji pozarządowych ogólnokrajowych, regionalnych a także lokalnych w parafiach; podejmowanie w parafiach takich inicjatyw jak grupy wsparcia; tworzenie domów dziennego pobytu lub całodobowych dla chorych, starych lub niepełnosprawnych (oczekiwanie przestrzegania wartości chrześcijańskich przez personel); Ożywianie w parafiach pomocy sąsiedzkiej oraz wzmocnienie i rozszerzenie działań świeckich w Kościele; Wzmocnienie działań świeckich w ramach wspólnot; tworzenie poradni wspierających rodziny w najtrudniejszym emocjonalnie okresie, tuż po otrzymaniu diagnozy. Wsparcie psychologiczne, prawne, duszpasterskie; Potrzebę kształtowania postaw otwartości, solidarności wobec słabszych i wrażliwości poprzez edukację, począwszy od małych dzieci, rozwijanie takich programów MEN dla szkół; Konieczność zwalczania stereotypów poprzez kampanie społeczne w mediach ciągle jeszcze panuje strach i przeświadczenie, że choroba lub niepełnosprawność to kara za grzechy ( duże pole do działania dla Kościoła); Upowszechnianie informacji o poszczególnych niepełnosprawnościach, o możliwościach otrzymania pomocy ze strony różnych instytucji; Organizowanie działań przeciwdziałających wypaleniu opiekunów; Kształtowanie wśród profesjonalistów: lekarzy, pielęgniarek, pracowników pomocy społecznej postawy wrażliwości i szacunku dla samych niepełnosprawnych i chorych oraz dla ich opiekunów. Inicjatywy na rzecz podwyższenia rangi działań społecznych dla słabszych; idei wolontariatu w pomocy rodzinom w domach przy sprawowaniu opieki lub prowadzeniu terapii lub rehabilitacji; Tworzenie odpowiedniego klimatu dla integracji, dla proszenia o pomoc i udzielania jej w sposób nie naruszający godności ludzkiej; Oprócz tych zagadnień wymieniano szereg szczegółowych trudności i barier utrudniających życie opiekunom i samym niepełnosprawnym. Dotyczy to nadmiernej biurokracji w systemie pomocy społecznej, dyskryminowania niepełnosprawnych w miejscach pracy, lekceważenia pacjentów niepełnosprawnych w służbie zdrowia, słabego funkcjonowania państwowego systemu wsparcia zarówno dla dzieci jak i dla dorosłych, brak opieki pielęgniarskiej w szkołach. Za kluczowe zagadnienie grupa uznała stymulowanie działań pomocowych w ramach parafii i wspólnoty sąsiedzkiej Maria i Michał Wroniszewscy rodzice trzech dorosłych synów, z których najmłodszy jest niepełnosprawny z powodu autyzmu dziecięcego. Oboje od końca lat sześćdziesiątych związani z KIK-iem w Warszawie. 15

16 Michał jest współzałożycielem i prezesem Zarządu Fundacji SYNAPSIS, prowadzącej od 20 lat profesjonalną pomoc osobom z autyzmem i ich rodzinom. Zaangażowani w działania na rzecz rodzin, które przeżywają kryzys z powodu urodzenia i trudów wychowywania dziecka z niepełnosprawnością. Inicjatorzy wielu spotkań, szkoleń dla rodziców i dla rodzeństwa oraz dla osób pomagających zawodowo lub jako wolontariusze w tym środowisku. Współorganizatorzy szkoły społecznej dla dzieci niepełnosprawnych. W Ośrodku Fundacji SYNAPSIS Michał jako lekarz psychiatra i certyfikowany psychoterapeuta PTP prowadzi wraz z zespołem diagnostykę i terapię dzieci z autyzmem, Maria w ramach SYNAPSIS rozwija pomoc systemową dla dzieci z autyzmem i ich rodzin a także ośrodek pod Warszawą dający zatrudnienie oraz miejsce zamieszkania młodym dorosłym w celu ich większego usamodzielnienia i odciążenia rodziców w sprawowaniu wieloletniej opieki. 8. Barbara Smolińska i Lucyna Slup - WYCHOWANIE RELIGIJNE W RODZINIE - RELIGIJNA RODZINA WOBEC KRYZYSU WIARY DZIECI Na warsztatach zgromadziło się 30 osób, kobiet i mężczyzn w różnym wieku, ze zdecydowaną przewagą osób mających już dorosłe dzieci, choć nie brakowało także rodziców dzieci nastoletnich i młodszych. Oprócz rodziców obecni byli także nauczyciele, katecheci i osoby w inny sposób pracujące z młodzieżą. Spotkanie rozpoczęło się od postawienia przez prowadzących pytania Co to jest życie religijne w rodzinie?. Odpowiedź na nie uczestnicy wypracowywali wspólnie - najpierw w sześcioosobowych grupach, a następnie zdając sprawozdania z pracy grup na forum. Z pracy wyłonił się obraz życia religijnego rodziny jako życia skoncentrowanego na obecności Boga, zachowującego wartości chrześcijańskie, włączonej w Kościół i pielęgnującego nie tylko różne formy modlitwy i obyczaje chrześcijańskie ale także dbającego o dobry wzajemny kontakt, o wspólny czas itp. Drugim pytaniem inspirującym zgromadzonych do wspólnej pracy (tym razem w formie burzy mózgów ) było Na czym polega wychowanie religijne?. Tutaj także wypracowano bogate i wielowymiarowe odpowiedzi, mówiące nie tylko o modlitwie czy o życiu sakramentalnym rodziny, ale także o umiejętności słuchania swoich dzieci oraz wzajemnym szacunku. Po zaproszeniu do podzielenia się w parach jedną rzeczą, która jest moim sukcesem w wychowaniu religijnym i jedną, która jest moją porażką, prowadzące zadały nieco prowokacyjne pytanie Jeżeli jesteśmy tak dobrze teoretycznie przygotowani do wychowania religijnego, to skąd biorą się nasze problemy?, poprzedzając je krótkimi ustnymi prezentacjami dotyczącymi kryzysu jako etapu wzrostu oraz nastoletniego buntu jako wyrazu poszukiwania przez dziecko własnej tożsamości. To pytanie stanowiło początek niezwykle ożywionej wymiany zdań, podczas której uczestnicy często dzielili się swoim osobistym doświadczeniem dotyczącym rozwiązywania trudnych sytuacji wychowawczych, dotyczących zwłaszcza kontaktu z nastoletnimi dziećmi. Pod koniec dyskusji prowadzące zebrały niektóre z wniosków końcowych będących owocami pracy na tym warsztacie. Były one następujące: 16

17 Wychowanie religijne nie jest tylko wychowaniem do zachowywania określonych norm, obyczajów, form kultu itp. Wychowanie religijne w rodzinie chrześcijańskiej polega na tym, by przygotować dziecko do osobistego spotkania z Chrystusem. Chociaż spotkanie to jest darem Boga i nie możemy go spreparować, jednak przez naszą pracę i modlitwę za dziecko możemy je przygotować. Oczywiste jest, że tak rozumiane wychowanie religijne wymaga od rodziców i wychowawców także wkroczenia na drogę osobistego kontaktu z Bogiem. Trudności jakie przeżywają nasze dzieci są dla nas wyzwaniem (dla naszego rozwoju, także rozwoju wiary) Nie należy mylić kryzysu wiary z nastoletnim buntem. Bunt, który dotyczy rzeczy mało istotnych (np. fryzury, ubrania ) a został stłumiony, niechybnie ujawni się w buncie przeciwko wartościom, jakim żyje rodzina. W wychowaniu religijnym ważna jest jedność małżeńska rodziców. Na zakończenie prowadzące poprosiły uczestników o wyrażenie stopnia zadowolenia z warsztatu (w skali 0-5) oraz o podzielenie się tym, co warsztat im dał. Wysoki poziom zadowolenia oraz konkretne owoce tak krótkiego spotkania ukazały jak ważne jest dla rodziców i wychowawców chrześcijańskich stwarzać sobie przestrzeń rozmowy, dzielenia się doświadczeniem i wspólnego uczenia się. Uczestnicy nie mający do tej pory kontaktu z pomocą psychologiczną przyjęli w otwarty sposób sugestie prowadzących iż w razie większych trudności pojawiających się w rodzinie (także wychowawczych) warto skorzystać z profesjonalnej pomocy psychologicznej. Barbara Smolińska dr nauk humanistyczznych, psychoterapeuta i superwizor, wieloletni członek zespołu Laboratorium Psychoedukacji, aktualnie szef Pracowni Dialogu. Specjalistycznej Poradni Psychologicznej na Freta w Warszawie. Mężatka, matka 4 dorosłych dzieci, zaangażowana we wspólnocie Chemin Neuf. Lucyna Slup - mgr filologii polskiej i teologii, trener warsztatów, psycholog., członek Wspólnoty Chemin Neuf 9. Mira Jankowska i Urszula Domańska CHCEMY ZAŁOŻYĆ RODZINĘ, CZYLI JAK SPRAWIĆ, BYŚMY CHCIELI BYĆ RAZEM NIE TYLKO DO ŚLUBU, ALE NA ZAWSZE Najpierw jest kobieta i mężczyzna. Single. Szukają się. Myślą, czy są do pary, czy też nie. Jeśli się znajdą, ślubują sobie i stają się małżeństwem. Dopiero wtedy zaczynają tworzyć rodzinę. Czy będą razem szczęśliwi? Czy da się to zaplanować? Czy ci dwoje wiedzą, kim są? Kogo i dlaczego szukają? Gdzie? Po co chcą być razem? Czego pragną od siebie i dla siebie? Czym chcą się obdarować? Co jest dla każdego z nich ważne? Jaki mają stosunek do seksu, pieniądza, pracy, dzieci, Boga? Czego się boją? A może wolą pozostać sami? Jak sprawić, byśmy chcieli być razem nie tylko do ślubu, ale na zawsze? 17

18 Warsztat zgromadził ponad 60 osób, pośród których dość dużą grupę stanowiła młodzież zza wschodniej granicy Polski. Pomimo tak wysokiej frekwencji i potrzeby tłumaczenia na język obcy prowadzącym Mirze Jankowskiej i Urszuli Domańskiej z Mistrzowskiej Akademii Miłości udało się zachować interaktywną formułę spotkania. Warsztatowi przyświecało założenie, iż tylko pełna, scalona osoba, czyli jedynka może stworzyć szczęśliwą relację z drugą jedynką. Do lamusa warto więc przenieść przekonanie, że mamy w życiu szukać swojej połówki. Jedynka to osoba scalona wewnętrznie, która pracuje nad sobą, odkrywa, kim jest i nie będzie tworzyć związku uzależniającego, np. poprzez zawieszanie się na małżonku. Pierwsza część wspólnej pracy poświęcona została zatem ustaleniu, jakie obszary życia tworzą nas jako osobę (np. świat emocji, doświadczenia z przeszłości, wyznawane wartości, upodobania, obowiązki zawodowe i rodzinne, sfera fizyczna i duchowa oraz inne). Uczestnicy w podgrupach przygotowywali plakaty oparte na własnych pomysłach i przemyśleniach. Następnie owoce burzy mózgów prezentowano i omawiano. Plakaty okazały się bardzo pomysłowe. Jeden z nich przedstawiał osobę jako słońce, a sfery życia człowieka jako promienie, gdyż skojarzyły się one z energią, która w nas jest i którą przekazujemy otoczeniu. Druga część spotkania przybrała formę ożywionej dyskusji na temat tego, co na owe sfery życia osoby wpływa i je determinuje oraz co możemy zrobić, by razem je kształtować, a w konsekwencji móc być ze sobą twórczo przez całe życie, bez poczucia, że to one nas determinują i że życie wymyka nam się z rąk. Odkrycie własnych emocji, potrzeb, uwarunkowań może być dla nas wskazówką w poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie dlaczego szukamy drugiej osoby oraz po co. Dla chrześcijan jest to też zaproszenie do poznania i akceptacji siebie. Przykazanie miłowania bliźniego jak siebie samego wskazuje na konieczność miłości wobec samego siebie. Ta jest dla nas jakby matrycą. Poznanie kim jestem jako osoba, jednostka, zaakceptowanie, pokochanie, przyjęcie siebie jest warunkiem pełnego przyjęcia ukochanej/ukochanego. Na koniec dwoje uczestników żyjących w małżeństwie podzieliło się swoimi doświadczeniami kształtowania związku i rozwoju ich relacji oraz poszukiwania drogi do bycia szczęśliwym nie tylko u początków związku, ale także po latach. Spotkanie przeplatane było filmowymi reportażami z widowisk edukacyjnych Mistrzowskiej Akademii Miłości. Mira Jankowska polonistka (UMK) i teolog (ATK), ma za sobą studia MBA w Mediolanie. Publicystka, autorka audycji radiowych i telewizyjnych poświęconych problematyce pracy w teorii i praktyce. Kiedyś inicjatorka i prezes Stowarzyszenia Integracji Świata Pracy LABOR. Dziś twórca i producent widowisk edukacyjnych Mistrzowskiej Akademii Miłości MAM ( które w nowoczesny sposób poruszają kwestie kobiecości i męskości, 18

19 a także relacji między obiema płciami. W radiu Plus Warszawa prowadzi autorski cykl audycji pod nazwą Mistrzowska Akademia Miłości. Mieszka w Warszawie. Urszula Domańska z wykształcenia psycholog, z zamiłowania społecznik. Pracuje z osobami poszukującymi pracy. Od 2 lat związana z Mistrzowską Akademią Miłości. Interesuje się problematyką więzi międzyludzkich i duchowością chrześcijańską. Lubi poznawać nowe miejsca i zjawiska społeczne. 10.O. Mirosław Ostrowski OP i Beata Goździak - NIESAKRAMENTALNI, ALE NIE BEZ ZNACZENIA Niesakramentalni ale nie bez znaczenia. Jak i w czym Kościół może pomóc sobie i osobom, żyjącym po rozwodzie w nowych cywilnych związkach? Warsztat jak pisaliśmy w zaproszeniu był skierowany do księży i osób pracujących w poradnictwie rodzinnym. Uczestniczyło w nim 18 osób. Pierwsza jego cześć była wprowadzeniem do wspólnej pracy, której celem było poszukiwanie odpowiedzi na obecne w tytule warsztatu pytanie: Jak i w czym Kościół może pomóc sobie i osobom, żyjącym po rozwodzie w nowych cywilnych związkach? I tak, w tej pierwszej części spotkania uczestnicy zapoznali się z sytuacją duszpasterstwa osób żyjących w powtórnych związkach cywilnych po rozwodzie w naszym kraju, od zakończenia synodu poświęconego rodzinie, który miał miejsce w roku 1980 do chwili obecnej. Wprowadzenie pani Beaty Goździak pozwoliło uczestnikom warsztatu zapoznać się z głównymi problemami z jakimi borykają się wspomniane osoby i ich związki. Do głównych wskazanych przez Goździak należą banalizacja sytuacji, w której znalazły się wspomniane osoby, lęk przed zmianą i ucieczka w tematy zastępcze. Druga cześć warsztatu stawiała sobie za cel odpowiedzieć na postawione w temacie pytanie. Mając na uwadze, że osoby, które weszły w cywilne związki po rozwodzie, nie przestały być członkami wspólnoty Kościoła zasadnym było podzielenie pytania: Jak i w czym Kościół może pomóc sobie i osobom, żyjącym po rozwodzie w nowych cywilnych związkach? na dwa pytania pomocnicze. Pierwsze brzmiało Co wspólnota wiernych może zrobić, by wspomniane osoby nie czuły się na jej marginesie? A drugie co osoby żyjące w powtórnych związkach winny uczynić by wejść na drogę uzdrawiania swojej sytuacji w Kościele? Ważną i istotną rzeczą jest podkreślenie, że uczestnicy warsztatu na pierwsze z zadanych pytań odpowiedzieli, że pierwszym takim zachowaniem jest przypomnienie sobie istoty powołania Kościoła. Że jest nim posługa na rzecz zbawienia człowieka, a nie jak również wskazali na to uczestnicy warsztatu przyjmowanie roli sędziego. Wskazali także na potrzebę pełniejszej informacji na temat prawnej sytuacji tych osób i ich związków. I tworzenia nowych ośrodków duszpasterskich. Na pytanie co osoby żyjące w omawianych związkach winny zrobić by przybliżyć się do życia wspólnoty Kościoła uczestnicy wskazali: potrzebę większej otwartości i odwagi, by wejść w różnego typu duszpasterstwa czy grupy modlitewne. By sami inicjowali powstawanie duszpasterstwa, w którym mogliby przybliżać się do Boga. I co najważniejsze, by 19

20 starali się żyć w prawdzie, tym samym, by nie uciekali w swoim życiu w tematy zastępcze, w retorykę oskarżeń i zrzucania winy na innych. Podsumowując warsztat na temat obecności osób żyjących w powtórnych związkach małżeńskich możne powiedzieć, że dwie kwestie wydają się być pierwszorzędne. Pierwsza, by wypracować ofertę pomoc tym osobom na poziomie strukturalnym, czego wynikiem mogłaby być dedykowana im struktura powołanych w tym celu ośrodków duszpasterskich. I druga to konieczność przygotowania do tej pracy duszpasterzy czy zespołów duszpasterskich. Beata Goździak lekarz, od 17 lat bierze udział w pracach duszpasterstwa osób żyjących w powtórnych związkach przy klasztorze oo. Dominikanów w Szczecinie. Mirosław Ostrowski dominikanin doktor teologii, od wielu lat pracuje w duszpasterstwie osób żyjących w powtórnych związkach małżeńskich po rozwodzie. Obecnie mieszka w Warszawie i zajmuje się w klasztorze na Freta 10 duszpasterstwem rodzin. 11.Aleksandra i Przemysław Fenrychowie NOWOCZESNA WIELOPOKOLENIOWOŚĆ BABCIA I DZIADEK WE WSPÓŁCZESNEJ RODZINIE Rodzina wielopokoleniowa w zasadzie wiemy, że to jest wartość, jednak praktycznie od wielopokoleniowości zgodnej z definicją raczej uciekamy. Coraz mniej jest rodzin wielopokoleniowych, skoro definicja powiada, że są to co najmniej trzy pokolenia mieszkające pod jednym dachem. I dziadkowie i dzieci raczej wolą mieszkać osobno, cieszyć się sobą nawzajem wtedy, kiedy tego chcą, a nie dlatego, że zmusza ich wspólne mieszkanie. To wspólne mieszkanie bywa zresztą przyczyną niezgorszych kłótni teściowa i synowa w jednej kuchni, to obrazek daleki od ideału Chcących porozmawiać o nowoczesnej wielopokoleniowości było sporo, 29 osób, wszyscy z pokolenia babć i dziadków. Grupa była radosna wszyscy prezentowali się jako bardzo zadowoleni ze swojego okresu w życiu, powiedzonko gdybym wiedział jak dobrze jest być dziadkiem, to bym od tego zaczął zyskało pełen aplauz. Na rozgrzewkę zaproponowaliśmy układankę: każdy uczestnik dostał jeden jej fragmencik, wszyscy musieli dobrać się w zespoły mające całość obrazka. Okazało się, że obrazki to pięć napisów wokół których rozgorzała dyskusja. Babcia luzaczka i dziadek ziom ten młodzieżowy slang trzeba było najpierw tłumaczyć, potem zgodnie uznano, że jednak nie o to chodzi, by babcia była luzaczką, ale by potrafiła wnuczkę luzaczkę zrozumieć, nie chodzi o to, by dziadek aprobował każdy ziomalski pomysł, ale żeby miał wystarczająco dużo empatii, by wnuka zrozumieć, pogadać, połączyć stare z nowym, naprostować w sposób możliwy do przyjęcia przez wnuka. Dziadkowie są fundamentem rodziny to sformułowanie spowodowało istotną uwagę: tak, pod warunkiem, że uznają rodziców za budowniczych domu, nie narzucają swojej wizji, ale dają oparcie. Zdanie Rodzina wielopokoleniowa źródłem konfliktów wywołało początkowo ciszę nikt z obecnych nie miał takiego doświadczenia. Z dyskusji wynikło jednak, że punktów drażliwych jest sporo, że jest to duże wyzwanie. Senior w rodzinie dar czy katorga, to zdanie sprowadziło 20

AKADEMIA DLA MŁODYCH PRZEWODNIK TRENERA. PRACA ŻYCIE UMIEJĘTNOŚCI

AKADEMIA DLA MŁODYCH PRZEWODNIK TRENERA.  PRACA ŻYCIE UMIEJĘTNOŚCI PRACA ŻYCIE UMIEJĘTNOŚCI www.akademiadlamlodych.pl PODRĘCZNIK WPROWADZENIE Akademia dla Młodych to nowa inicjatywa mająca na celu wspieranie ludzi młodych w rozwijaniu umiejętności niezbędnych w ich miejscu

Bardziej szczegółowo

10 SEKRETÓW NAJLEPSZYCH OJCÓW 1. OKAZUJ SZACUNEK MATCE SWOICH DZIECI 2. DAJ DZIECIOM SWÓJ CZAS

10 SEKRETÓW NAJLEPSZYCH OJCÓW 1. OKAZUJ SZACUNEK MATCE SWOICH DZIECI 2. DAJ DZIECIOM SWÓJ CZAS 10 SEKRETÓW NAJLEPSZYCH OJCÓW 1. OKAZUJ SZACUNEK MATCE SWOICH DZIECI Jedną z najlepszych rzeczy, jaką ojciec może zrobić dla swoich dzieci, to okazywać szacunek dla ich mamy. Jeśli jesteś żonaty, dbaj

Bardziej szczegółowo

Strefa Nadziei zaprasza na warsztaty rozwoju osobowego.

Strefa Nadziei zaprasza na warsztaty rozwoju osobowego. Strefa Nadziei zaprasza na warsztaty rozwoju osobowego. W tym sezonie proponujemy przyjrzenie się sobie, swojej duchowości a także relacjom i komunikacji z naszymi partnerami. Harmonogram warsztatów: Październik

Bardziej szczegółowo

PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE IV ETAP EDUKACYJNY

PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE IV ETAP EDUKACYJNY PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE IV ETAP EDUKACYJNY Cele ogólne programu: 1. Pogłębianie wiedzy związanej z funkcjonowaniem rodziny, miłością, przyjaźnią, pełnieniem ról małżeńskich

Bardziej szczegółowo

I. Poznanie siebie. 1. Jakie są twoje mocne strony, zalety? 2. Jakie widzisz mocne strony, zalety partnera?

I. Poznanie siebie. 1. Jakie są twoje mocne strony, zalety? 2. Jakie widzisz mocne strony, zalety partnera? Co pewien czas zdarza mi się rozmawiać z osobą żyjącą w małżeństwie (najczęściej z żoną) o trudnościach w związku. Podczas długiej rozmowy często dochodzimy do tego, że te trudności mają swe korzenie daleko

Bardziej szczegółowo

Człowiek jest wielki nie przez to, co ma, nie przez to, kim jest, lecz przez to, czym dzieli się z innymi Jan Paweł II

Człowiek jest wielki nie przez to, co ma, nie przez to, kim jest, lecz przez to, czym dzieli się z innymi Jan Paweł II Człowiek jest wielki nie przez to, co ma, nie przez to, kim jest, lecz przez to, czym dzieli się z innymi Jan Paweł II Wolontariat szkolny to bezinteresowne zaangażowanie społeczności szkoły - nauczycieli,

Bardziej szczegółowo

Edukacja filmowa. w pracy z TRUDNYM TEMATEM.

Edukacja filmowa. w pracy z TRUDNYM TEMATEM. Edukacja filmowa { w pracy z TRUDNYM TEMATEM. Film jako narzędzie w psychoedukacji i wychowaniu uczniów Film daje młodzieży możliwość konfrontacji z własnymi emocjami w odniesieniu do zastałej rzeczywistości.

Bardziej szczegółowo

Jesper Juul. Zamiast wychowania O sile relacji z dzieckiem

Jesper Juul. Zamiast wychowania O sile relacji z dzieckiem Jesper Juul Zamiast wychowania O sile relacji z dzieckiem Dzieci od najmłodszych lat należy wciągać w proces zastanawiania się nad różnymi decyzjami i zadawania sobie pytań w rodzaju: Czego chcę? Na co

Bardziej szczegółowo

PROGRAM SZKOLNEGO WOLONTARIATU

PROGRAM SZKOLNEGO WOLONTARIATU PROGRAM SZKOLNEGO WOLONTARIATU Chcemy Pomagać Ważny jest rodzaj pomocy, którą się oferuje, ale jeszcze ważniejsze od tego jest serce, z jakim tej pomocy się udziela Jan Paweł II 1 Okres nauki w szkole

Bardziej szczegółowo

KONCEPCJA PRACY W MIEJSKIM PRZEDSZKOLU NR 2 FANTAZJA W SZCZYTNIE

KONCEPCJA PRACY W MIEJSKIM PRZEDSZKOLU NR 2 FANTAZJA W SZCZYTNIE KONCEPCJA PRACY W MIEJSKIM PRZEDSZKOLU NR 2 FANTAZJA W SZCZYTNIE Koncepcja pracy przedszkola oparta jest na celach i zadaniach zawartych w aktach prawnych: ustawie o systemie oświaty oraz aktach wykonawczych

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN SZKOLNEGO WOLONTARIATU. w zespole szkól nr 59. w warszawie

REGULAMIN SZKOLNEGO WOLONTARIATU. w zespole szkól nr 59. w warszawie Człowiek jest wielki nie przez to, co ma, nie przez to, kim jest, lecz przez to, czym dzieli się z innymi". Jan Paweł II REGULAMIN SZKOLNEGO WOLONTARIATU w zespole szkól nr 59 w warszawie Wstęp Szkolny

Bardziej szczegółowo

BUDOWANIE WIĘZI W MAŁŻEŃSTWIE

BUDOWANIE WIĘZI W MAŁŻEŃSTWIE BUDOWANIE WIĘZI W MAŁŻEŃSTWIE WIĘŹ MAŁŻONKÓW WSPÓŁODCZUWANIE WSPÓŁROZUMIENIE WSPÓŁDZIAŁANIE Więź małżeńska jest podstawowym elementem scalającym małżeństwo, warunkiem zdrowia psychicznego małżonków i ich

Bardziej szczegółowo

Józef Augustyn SJ INTEGRACJA SEKSUALNA PRZEWODNIK. w poznawaniu i kształtowaniu własnej seksualności

Józef Augustyn SJ INTEGRACJA SEKSUALNA PRZEWODNIK. w poznawaniu i kształtowaniu własnej seksualności Józef Augustyn SJ INTEGRACJA SEKSUALNA PRZEWODNIK w poznawaniu i kształtowaniu własnej seksualności Wydawnictwo WAM Kraków 2009 SPIS TREŚCI Wprowadzenie... 5 ROZDZIAŁ I ROZWÓJ SEKSUALNY W OKRESIE DZIECIŃSTWA

Bardziej szczegółowo

WZAJEMNY SZACUNEK DLA WSZYSTKICH CZŁONKÓW RODZINY JAKO FUNDAMENT TOLERANCJI WOBEC INNYCH

WZAJEMNY SZACUNEK DLA WSZYSTKICH CZŁONKÓW RODZINY JAKO FUNDAMENT TOLERANCJI WOBEC INNYCH WZAJEMNY SZACUNEK DLA WSZYSTKICH CZŁONKÓW RODZINY JAKO FUNDAMENT TOLERANCJI WOBEC INNYCH Dla każdego z nas nasza rodzina to jedna z najważniejszych grup, wśród których i dla których żyjemy. Nie zawsze

Bardziej szczegółowo

Program Coachingu dla młodych osób

Program Coachingu dla młodych osób Program Coachingu dla młodych osób "Dziecku nie wlewaj wiedzy, ale zainspiruj je do działania " Przed rozpoczęciem modułu I wysyłamy do uczestników zajęć kwestionariusz 360 Moduł 1: Samoznanie jako część

Bardziej szczegółowo

PROGRAM SZKOLNEGO KOŁA WOLONTARIATU DZIAŁAJĄCEGO W GIMNAZJUM NR 10 IM.TADEUSZA KOŚCIUSZKI W RZESZOWIE

PROGRAM SZKOLNEGO KOŁA WOLONTARIATU DZIAŁAJĄCEGO W GIMNAZJUM NR 10 IM.TADEUSZA KOŚCIUSZKI W RZESZOWIE PROGRAM SZKOLNEGO KOŁA WOLONTARIATU DZIAŁAJĄCEGO W GIMNAZJUM NR 10 IM.TADEUSZA KOŚCIUSZKI W RZESZOWIE Podstawa prawna Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie

Bardziej szczegółowo

Wspólnota Trudnych Małżeństw SYCHAR Każde trudne sakramentalne małżeństwo jest do uratowania!

Wspólnota Trudnych Małżeństw SYCHAR Każde trudne sakramentalne małżeństwo jest do uratowania! Wspólnota Trudnych Małżeństw SYCHAR Każde trudne sakramentalne małżeństwo jest do uratowania! Propozycje duszpasterskiego wsparcia i towarzyszenia małżonkom sakramentalnym po rozwodzie we wzroście w miłości

Bardziej szczegółowo

Program autorski Poznaję uczucia

Program autorski Poznaję uczucia Dziecko chce być dobre, Jeśli nie umie naucz, Jeśli nie wie wytłumacz, Jeśli nie może pomóż. Janusz Korczak Program autorski Poznaję uczucia 1 Anna Major Program Poznaję uczucia jest skierowany do dzieci

Bardziej szczegółowo

mnw.org.pl/orientujsie

mnw.org.pl/orientujsie mnw.org.pl/orientujsie Jesteśmy razem, kochamy się. Oczywiście, że o tym mówimy! Ale nie zawsze jest to łatwe. agata i marianna Określenie bycie w szafie nie brzmi specjalnie groźnie, ale potrafi być naprawdę

Bardziej szczegółowo

PROGRAM WYCHOWAWCZY PRZEDSZKOLA W MANIECZKACH

PROGRAM WYCHOWAWCZY PRZEDSZKOLA W MANIECZKACH Załącznik nr 1/2016 Koncepcji pracy przedszkola PROGRAM WYCHOWAWCZY PRZEDSZKOLA W MANIECZKACH CELE NADRZĘDNE: Tworzenie więzi z rodziną i środowiskiem w którym dziecko wzrasta; Rozwijanie umiejętności

Bardziej szczegółowo

b) grozi im rutyna, codzienność odwraca ich od istotnych pytań: kim jesteśmy dla siebie, co jest najważniejsze w naszym małżeństwie,

b) grozi im rutyna, codzienność odwraca ich od istotnych pytań: kim jesteśmy dla siebie, co jest najważniejsze w naszym małżeństwie, Wiem, że na pytanie, jakie znaczenie ma dialog w małżeństwie, najlepiej by odpowiedzieli sami małżonkowie. Choć nie żyję w małżeństwie, to na co dzień doświadczam, jak ważny jest dialog między ludźmi,

Bardziej szczegółowo

GRAŻYNA KOWALCZYK. Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata

GRAŻYNA KOWALCZYK. Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata GRAŻYNA KOWALCZYK SĄ TYLKO DWA SPOSOBY NA ŻYCIE. JEDEN TO ŻYCIE TAK, JAKBY NIC NIE BYŁO CUDEM. DRUGI TO ŻYCIE TAK, JAKBY WSZYSTKO BYŁO CUDEM (Albert Einstein) Wykaz rzeczy niszczących i zagrażających życiu

Bardziej szczegółowo

Bez rodziców, którzy dodają skrzydła jest to niemożliwe.

Bez rodziców, którzy dodają skrzydła jest to niemożliwe. Wszystkim nam dorosłym zależy by młodzi ludzie byli szczęśliwi, realizowali swoje marzenia, pomagali innym, ufnie spoglądali w przyszłość i ją zmieniali tak by żyło nam się lepiej. Bez rodziców, którzy

Bardziej szczegółowo

Tytuł jednostki Treści Wymagania uczeń potrafi Nabywane postawy Uwagi

Tytuł jednostki Treści Wymagania uczeń potrafi Nabywane postawy Uwagi Rozkład materiału do podręcznika W rodzinie dla 3 klasy liceum oraz 4 technikum zgodnego z Programem nauczania religii nr AZ-4-01/10 (liceum) oraz AZ-6-01/10 (technikum) Grupa tematyczna Tytuł jednostki

Bardziej szczegółowo

Jak zapobiegać przemocy domowej wobec dzieci i młodzieży.

Jak zapobiegać przemocy domowej wobec dzieci i młodzieży. Jak zapobiegać przemocy domowej wobec dzieci i młodzieży. (Terapia Krótkoterminowa Skoncentrowana na Rozwiązaniu) Kontakt tel.: +48 600779294 e-mail: iwona@gabinetterapeutyczny.eu Iwona Czerwoniuk psychoterapeuta

Bardziej szczegółowo

Podsumowanie ankiet rekolekcyjnych. (w sumie ankietę wypełniło 110 oso b)

Podsumowanie ankiet rekolekcyjnych. (w sumie ankietę wypełniło 110 oso b) Podsumowanie ankiet rekolekcyjnych. (w sumie ankietę wypełniło 0 oso b) Czy sposób przeprowadzenia rekolekcji (cztery niedziele, zamiast czterech kolejnych dni) był lepszy od dotychczasowego? (=tak; =nie)

Bardziej szczegółowo

Grupy psychoedukacyjno-wsparciowe oraz indywidualne wsparcie psychologiczno-terapeutyczne dla rozwodzących się rodziców

Grupy psychoedukacyjno-wsparciowe oraz indywidualne wsparcie psychologiczno-terapeutyczne dla rozwodzących się rodziców Grupy psychoedukacyjno-wsparciowe oraz indywidualne wsparcie psychologiczno-terapeutyczne dla rozwodzących się rodziców Karolina Budzik psycholog, psychoterapeuta, seksuolog kliniczny ul. Oleandrów 6,

Bardziej szczegółowo

Scenariusz zajęć wychowania do życia w rodzinie dla klasy III gimnazjum:

Scenariusz zajęć wychowania do życia w rodzinie dla klasy III gimnazjum: Scenariusz zajęć wychowania do życia w rodzinie dla klasy III gimnazjum: Opracowała: mgr Anna Wojtkowiak Gimnazjum Gorzyce Wielkie. Temat : Odpowiedzialne rodzicielstwo. Rola matki i ojca w rodzinie. Treść

Bardziej szczegółowo

Anna Stalmach-Tkacz, Karina Mucha,

Anna Stalmach-Tkacz, Karina Mucha, Anna Stalmach-Tkacz, Karina Mucha, 02.03.2018 Wychowanie kształtujące, czyli jak wychować mądre i szczęśliwe dzieci Wychowanie i edukacja małego dziecka z roku na rok stają się coraz większym wyzwaniem

Bardziej szczegółowo

Sprawozdanie merytoryczne z realizacji Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na 2017r.

Sprawozdanie merytoryczne z realizacji Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na 2017r. Sprawozdanie merytoryczne z realizacji Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na 2017r. W 2017 roku działając na podstawie ustawy z dnia 11 września 2015 r. o zdrowiu publicznym Burmistrz Głuchołaz

Bardziej szczegółowo

FORMACJA PODSTAWOWA I PERMANENTNA W DOMOWYM KOŚCIELE

FORMACJA PODSTAWOWA I PERMANENTNA W DOMOWYM KOŚCIELE FORMACJA PODSTAWOWA I PERMANENTNA W DOMOWYM KOŚCIELE łączy w sobie charyzmaty Ruchu Światło-Życie i międzynarodowego ruchu małżeństw katolickich Equipes Notre-Dame (END), tworząc właściwą dla siebie drogę.

Bardziej szczegółowo

Metoda Opcji Metoda Son-Rise

Metoda Opcji Metoda Son-Rise Metoda Opcji Metoda Son-Rise autorzy: Barry Kaufman oraz Samahria Kaufman syn diagnoza- głęboki autyzm i opóźnienie umysłowe, IQ poniżej 30; opracowali własną metodę-> obserwując zachowania syna stwierdzili,

Bardziej szczegółowo

ROLA RODZICÓW W NOWYM MODELU WSPOMAGANIA SZKÓŁ

ROLA RODZICÓW W NOWYM MODELU WSPOMAGANIA SZKÓŁ ROLA RODZICÓW W NOWYM MODELU WSPOMAGANIA SZKÓŁ 28 września 2015 r. Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach środków Europejskiego Funduszu Społecznego PROGRAM SZKOŁA DLA RODZICÓW I

Bardziej szczegółowo

POROZMAWIAJMY JAK DOROSŁY Z DZIECKIEM

POROZMAWIAJMY JAK DOROSŁY Z DZIECKIEM POROZMAWIAJMY JAK DOROSŁY Z DZIECKIEM Warsztaty dla Rodziców, którzy chcą się nauczyć, jak skutecznie rozmawiać ze swoim dzieckiem, lepiej je rozumieć i unikać konfliktów, jakie niesie nieprawidłowa komunikacja.

Bardziej szczegółowo

Człowiek jest wielki nie przez to, co ma, nie przez to, kim jest, lecz przez to, czym dzieli się z innymi". Jan Paweł II REGULAMIN

Człowiek jest wielki nie przez to, co ma, nie przez to, kim jest, lecz przez to, czym dzieli się z innymi. Jan Paweł II REGULAMIN Człowiek jest wielki nie przez to, co ma, nie przez to, kim jest, lecz przez to, czym dzieli się z innymi". Jan Paweł II REGULAMIN klubu wolontariusza 1 Wstęp Wolontariat szkolny to bezinteresowne zaangażowanie

Bardziej szczegółowo

I. Okazywanie szacunku innym ludziom, docenianie ich wysiłku i pracy, przyjęcie. postawy szacunku wobec siebie. Wnoszenie pozytywnego wkładu w Ŝycie

I. Okazywanie szacunku innym ludziom, docenianie ich wysiłku i pracy, przyjęcie. postawy szacunku wobec siebie. Wnoszenie pozytywnego wkładu w Ŝycie Podstawa programowa obowiązująca od roku szkolnego 2009/2010 III etap edukacyjny (klasy I III gimnazjum) Cele kształcenia wymagania ogólne I. Okazywanie szacunku innym ludziom, docenianie ich wysiłku i

Bardziej szczegółowo

WIELE JEST SERC, KTÓRE CZEKAJĄ NA EWANGELIĘ. Kolęda 2013/2014 Materiały dla koordynatorów

WIELE JEST SERC, KTÓRE CZEKAJĄ NA EWANGELIĘ. Kolęda 2013/2014 Materiały dla koordynatorów WIELE JEST SERC, KTÓRE CZEKAJĄ NA EWANGELIĘ Kolęda 2013/2014 Materiały dla koordynatorów ale, to już było W roku wiary, idąc za Matką Bożą Loretańską peregrynującą po Diecezji Warszawsko-Praskiej byliśmy

Bardziej szczegółowo

1 Ojcostwo na co dzień. Czyli czego dziecko potrzebuje od ojca Krzysztof Pilch

1 Ojcostwo na co dzień. Czyli czego dziecko potrzebuje od ojca Krzysztof Pilch 1 2 Spis treści Wstęp......6 Rozdział I: Co wpływa na to, jakim jesteś ojcem?...... 8 Twoje korzenie......8 Stereotypy.... 10 1. Dziecku do prawidłowego rozwoju wystarczy matka.... 11 2. Wychowanie to

Bardziej szczegółowo

www.filmotekaszkolna.pl

www.filmotekaszkolna.pl Temat: Jak zbudować dobre relacje z rodzicami? Rozważania na podstawie filmu Ojciec Jerzego Hoffmana Opracowanie: Lidia Banaszek Etap edukacyjny: ponadgimnazjalny Przedmiot: godzina wychowawcza Czas: 2

Bardziej szczegółowo

Przygotuj kredki lub flamastry, długopis lub ołówek oraz kilka kartek.

Przygotuj kredki lub flamastry, długopis lub ołówek oraz kilka kartek. Pamiętaj! Ø Poniższa praca jest do wykonania przez Ciebie, nie przez dziecko/dzieci. Ø Jej wykonanie nie jest warunkiem czytania, rozmowy z dzieckiem, ale wydaje nam się, że to może Ci pomóc. Ø Znajdź

Bardziej szczegółowo

XVI WARMIŃSKO-MAZURSKIE DNI RODZINY Rodzina fundamentem życia społecznego. Tematy pomocnicze

XVI WARMIŃSKO-MAZURSKIE DNI RODZINY Rodzina fundamentem życia społecznego. Tematy pomocnicze XVI WARMIŃSKO-MAZURSKIE DNI RODZINY Rodzina fundamentem życia społecznego (hasło wybrane dn. 7 listopada 2013) Tematy pomocnicze I. Rodzina fundamentem życia społecznego 1. Rodzina fundamentem życia społecznego

Bardziej szczegółowo

PROGRAM SOCJOTERAPEUTYCZNY - ZAJĘCIA ROZWIJAJĄCE KOMPETENCJE EMOCJONALNO - SPOŁECZNE

PROGRAM SOCJOTERAPEUTYCZNY - ZAJĘCIA ROZWIJAJĄCE KOMPETENCJE EMOCJONALNO - SPOŁECZNE PROGRAM SOCJOTERAPEUTYCZNY - ZAJĘCIA ROZWIJAJĄCE KOMPETENCJE EMOCJONALNO - SPOŁECZNE 1. Założenia programu: Program zajęć socjoterapeutycznych rozwijających kompetencje emocjonalno - społeczne jest jedną

Bardziej szczegółowo

Danuta Sterna: Strategie dobrego nauczania

Danuta Sterna: Strategie dobrego nauczania : Strategie dobrego nauczania Strategie dobrego nauczania Strategie oceniania kształtującego I. Określanie i wyjaśnianie uczniom celów uczenia się i kryteriów sukcesu. II. Organizowanie w klasie dyskusji,

Bardziej szczegółowo

ANKIETA WSTĘPNA DLA UCZESTNIKÓW PROJEKTU pt. Recepta na uśmiech

ANKIETA WSTĘPNA DLA UCZESTNIKÓW PROJEKTU pt. Recepta na uśmiech Załącznik nr 7a do Regulaminu rekrutacji i uczestnictwa w Projekcie ANKIETA WSTĘPNA DLA UCZESTNIKÓW PROJEKTU pt. Recepta na uśmiech Strona 1 Szanowna Pani / Szanowny Panie, Stowarzyszenie Promocja Przedsiębiorczości

Bardziej szczegółowo

Towarzystwo Rozwijania Aktywności Dzieci Szansa Oddział Terenowy Warszawa-Ochota ul. Grójecka 79 Warszawa 02-094 www.szansa.warszawa.

Towarzystwo Rozwijania Aktywności Dzieci Szansa Oddział Terenowy Warszawa-Ochota ul. Grójecka 79 Warszawa 02-094 www.szansa.warszawa. Kilka słów o Towarzystwo Rozwijania Aktywności Dzieci Szansa Oddział Terenowy Warszawa-Ochota ul. Grójecka 79 Warszawa 02-094 www.szansa.warszawa.pl Towarzystwo Rozwijania Aktywności Dzieci Szansa Oddział

Bardziej szczegółowo

Serdecznie zapraszamy na warsztaty rozwojowe dla Kobiet

Serdecznie zapraszamy na warsztaty rozwojowe dla Kobiet Serdecznie zapraszamy na warsztaty rozwojowe dla Kobiet z cyklu: Czas tylko dla Mnie D r o g a K O B I E T O! Czas pomyśleć trochę o Sobie! Praca, dom, obowiązki ciągle coś, ciągle w biegu Umysł na wysokich

Bardziej szczegółowo

ASERTYWNOŚĆ W RODZINIE JAK ODMAWIAĆ RODZICOM?

ASERTYWNOŚĆ W RODZINIE JAK ODMAWIAĆ RODZICOM? 3 ASERTYWNOŚĆ W RODZINIE JAK ODMAWIAĆ RODZICOM? Czy potrzeby Twoich rodziców są ważniejsze niż Twoje? Czy kłócisz się z mężem o wizyty u mamy i taty? A może masz wrażenie, że Twoi rodzice nie zauważyli,

Bardziej szczegółowo

Grupa docelowa - rodzice

Grupa docelowa - rodzice Wyniki badań ankietowych badania przeprowadzone przed wdrożeniem projektu Z seksem za pan brat problematyka okresu dojrzewania i dorastania" Grupa docelowa - rodzice Na 37 osób uczestniczących w spotkaniu

Bardziej szczegółowo

Dzień 2: Czy można przygotować dziecko do przedszkola?

Dzień 2: Czy można przygotować dziecko do przedszkola? Kurs online: Adaptacja do przedszkola Dzień 2: Czy można przygotować dziecko do przedszkola? Zanim zaczniemy przygotowywać dziecko, skoncentrujmy się na przygotowaniu samych siebie. Z mojego doświadczenia

Bardziej szczegółowo

ZESPÓŁ SZKÓŁ INTEGRACYJNYCH IM. POWSTAŃCÓW WIELKOPOLSKICH W INOWROCŁAWIU

ZESPÓŁ SZKÓŁ INTEGRACYJNYCH IM. POWSTAŃCÓW WIELKOPOLSKICH W INOWROCŁAWIU ZESPÓŁ SZKÓŁ INTEGRACYJNYCH IM. POWSTAŃCÓW WIELKOPOLSKICH W INOWROCŁAWIU JAN PAWEŁ II ORĘDOWNIK RODZINY NASZA SPOŁECZNOŚĆ SZKOLNA ŁĄCZY SIĘ Z TYMI SŁOWAMI PAMIĘTAMY 27 kwietnia 2015 roku odbył się w naszej

Bardziej szczegółowo

Szkolny Klub Wolontariusza Promyk w SP nr 1 w Dobrym Mieście. Regulamin

Szkolny Klub Wolontariusza Promyk w SP nr 1 w Dobrym Mieście. Regulamin Szkolny Klub Wolontariusza Promyk w SP nr 1 w Dobrym Mieście Regulamin I. Postanowienia ogólne Wolontariat to bezpłatne, świadome i dobrowolne działanie na rzecz innych. Wolontariusz osoba pracująca na

Bardziej szczegółowo

Wychowanie do życia w rodzinie - klasa 5 szkoły podstawowej

Wychowanie do życia w rodzinie - klasa 5 szkoły podstawowej Wychowanie do życia w rodzinie - klasa 5 szkoły podstawowej nauczyciel mgr Joanna Brodowy Przygotowane na podstawie programu nauczania Wędrując ku dorosłości Teresy Król NR / TEMAT PODSTAWA PROGRAMOWA

Bardziej szczegółowo

Udział rodziców w życiu szkoły w świetle badań własnych

Udział rodziców w życiu szkoły w świetle badań własnych Udział rodziców w życiu szkoły w świetle badań własnych Konieczność współpracy rodziców ze szkołą jest sprawą oczywistą i nikt już nie dyskutuje nad tym czy jest taka potrzeba czy też nie. Problemem jest

Bardziej szczegółowo

Program adaptacyjny. dla klasy I. Jestem pierwszakiem. w Szkole Podstawowej nr 28

Program adaptacyjny. dla klasy I. Jestem pierwszakiem. w Szkole Podstawowej nr 28 Szkoła Podstawowa nr 28 im. K. I. Gałczyńskiego w Białymstoku Program adaptacyjny dla klasy I Jestem pierwszakiem w Szkole Podstawowej nr 28 im. K. I. Gałczyńskiego w Białymstoku ,,Dzieci różnią się od

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN SZKOLNEGO KOŁA WOLONTARIATU 20 VOLT w Szkole Podstawowej nr 20 w Poznaniu.

REGULAMIN SZKOLNEGO KOŁA WOLONTARIATU 20 VOLT w Szkole Podstawowej nr 20 w Poznaniu. REGULAMIN SZKOLNEGO KOŁA WOLONTARIATU 20 VOLT w Szkole Podstawowej nr 20 w Poznaniu. Motto: Ważny jest rodzaj pomocy, którą się oferuje, ale jeszcze ważniejsze od tego jest serce, z jakim tej pomocy się

Bardziej szczegółowo

Pedagogizacja rodziców jako niezbędny element w budowaniu dobrej współpracy.

Pedagogizacja rodziców jako niezbędny element w budowaniu dobrej współpracy. Pedagogizacja rodziców jako niezbędny element w budowaniu dobrej współpracy. Pedagogizacja rodziców jest to działalność zmierzająca do stałego wzbogacania posiadanej przez rodziców potocznej wiedzy pedagogicznej

Bardziej szczegółowo

JAK POMÓC DZIECKU KORZYSTAĆ Z KSIĄŻKI

JAK POMÓC DZIECKU KORZYSTAĆ Z KSIĄŻKI JAK POMÓC DZIECKU KORZYSTAĆ Z KSIĄŻKI ŻEBY WYNIOSŁO Z NIEJ JAK NAJWIĘCEJ KORZYŚCI www.sportowywojownik.pl KORZYŚCI - DLA DZIECI: Korzyści, jakie książka Sportowy Wojownik zapewnia dzieciom, można zawrzeć

Bardziej szczegółowo

XVI WARMIŃSKO-MAZURSKIE DNI RODZINY

XVI WARMIŃSKO-MAZURSKIE DNI RODZINY XVI WARMIŃSKO-MAZURSKIE DNI RODZINY Rodzina fundamentem życia społecznego (hasło wybrane 7 listopada 2013) Wykaz tematów zgłoszonych 7.11.2013 r. na spotkaniu przygotowawczym do XVI Warmińsko-Mazurskich

Bardziej szczegółowo

ŻYWIOŁ WODY - ĆWICZENIA

ŻYWIOŁ WODY - ĆWICZENIA Strona1 ŻYWIOŁ WODY - ĆWICZENIA Cz. III Aby uzyskać namacalny efekt oddziaływania energii Żywiołu Wody w Twoim życiu - jednocześnie korzystaj i z przygotowanych tu ćwiczeń i z opisu procesów nagranych

Bardziej szczegółowo

Nie mów dziecku, jak bardzo je kochasz, pokaż to, poświęcając mu czas.

Nie mów dziecku, jak bardzo je kochasz, pokaż to, poświęcając mu czas. Nie mów dziecku, jak bardzo je kochasz, pokaż to, poświęcając mu czas. Ulrich Schaffer WSZYSCY CHCEMY, ABY NASZE DZIECI WYROSŁY NA MĄDRYCH, DOBRYCH I SZCZĘŚLIWYCH LUDZI. JEST NA TO SPOSÓB - CZYTAJMY DZIECIOM!

Bardziej szczegółowo

JAK ZAŁOŻYĆ. Szkolny Klub Wolontariatu PROSTYCH KROKÓW

JAK ZAŁOŻYĆ. Szkolny Klub Wolontariatu PROSTYCH KROKÓW JAK ZAŁOŻYĆ Szkolny Klub Wolontariatu 8 PROSTYCH KROKÓW WOLONTARIAT sprawdza się w szkole! Przygotowanie młodego człowieka do dobrego funkcjonowania w społeczeństwie to podstawowe zadanie nauczycieli i

Bardziej szczegółowo

STANOWISKO RADY NACZELNEJ W SPRAWIE PRZESTRZEGANIA 10 PUNKTU PRAWA HARCERSKIEGO (WYCHOWANIE DO CZYSTOŚCI I ABSTYNENCJI)

STANOWISKO RADY NACZELNEJ W SPRAWIE PRZESTRZEGANIA 10 PUNKTU PRAWA HARCERSKIEGO (WYCHOWANIE DO CZYSTOŚCI I ABSTYNENCJI) STANOWISKO RADY NACZELNEJ W SPRAWIE PRZESTRZEGANIA 10 PUNKTU PRAWA HARCERSKIEGO (WYCHOWANIE DO CZYSTOŚCI I ABSTYNENCJI) Uwzględniając realia, w których obecnie żyjemy w kontekście naszych statutowych celów

Bardziej szczegółowo

KONCEPCJA PRACY PRZEDSZKOLA NIEPUBLICZNEGO Nr 1 Pod Topolą w Szczytnie. Kochać dziecko, to służyć mu, jak daleko jest to tylko możliwe. M.

KONCEPCJA PRACY PRZEDSZKOLA NIEPUBLICZNEGO Nr 1 Pod Topolą w Szczytnie. Kochać dziecko, to służyć mu, jak daleko jest to tylko możliwe. M. KONCEPCJA PRACY PRZEDSZKOLA NIEPUBLICZNEGO Nr 1 Pod Topolą w Szczytnie Kochać dziecko, to służyć mu, jak daleko jest to tylko możliwe. M. Montessori MISJA PRZEDSZKOLA Nasze przedszkole jest drogowskazem

Bardziej szczegółowo

WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE

WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE Szanowni Rodzice! W związku z realizacją podstawy programowej dotyczącej przedmiotu WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE informuję, że w bieżącym roku szkolnym zajęcia te zostały wyłączone z tygodniowej siatki

Bardziej szczegółowo

Warunki techniczne: wiek uczestników szkoła ponadpodstawowa, szkoła ponadgimnazjalna, miejsce zajęć szkoła, czas trwania zajęć 90 minut.

Warunki techniczne: wiek uczestników szkoła ponadpodstawowa, szkoła ponadgimnazjalna, miejsce zajęć szkoła, czas trwania zajęć 90 minut. Scenariusz zajęć Temat: Spotkanie z Innym. Tolerancja Cele: uświadomienie uczniom obecności w społeczeństwie osób z problemami komunikacyjnymi, nabycie umiejętności posługiwania się metodami komunikacji

Bardziej szczegółowo

Grupa docelowa: rodzice

Grupa docelowa: rodzice Wyniki badań ankietowych badania przeprowadzone przed wdrożeniem projektu Grupa docelowa: rodzice Na 37 osób uczestniczących w spotkaniu ankietę wypełniło 27 rodziców. Ankieta zawierała 9 pytań. Na pytanie

Bardziej szczegółowo

Sprawozdanie z prac grupy B

Sprawozdanie z prac grupy B B/1 Sprawozdanie z prac grupy B W dniu 11 lipca 2015 roku w godzinach 10:00 14:00 obyło się pierwsze spotkanie grupy roboczej B w ramach projektu Nowy Wymiar Konsultacji. Projekt został dofinansowany ze

Bardziej szczegółowo

Kto to zrobi? Co jest do tego potrzebne?

Kto to zrobi? Co jest do tego potrzebne? USTALANIE ZASAD PRACY W ZESPOLE 1. Kto będzie naszym liderem/przewodniczącym zespołu?... 2. Jak podzielimy odpowiedzialność za realizację zadań?... 3. jak będziemy podejmować decyzje?... 4. W jaki sposób

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN SZKOLNEGO KLUBU WOLONTARIUSZA. przy III LO im. Gen. Sowińskiego w Warszawie. Jan Paweł II.

REGULAMIN SZKOLNEGO KLUBU WOLONTARIUSZA. przy III LO im. Gen. Sowińskiego w Warszawie. Jan Paweł II. REGULAMIN SZKOLNEGO KLUBU WOLONTARIUSZA przy III LO im. Gen. Sowińskiego w Warszawie Motto: Człowiek jest wielkim nie przez to co posiada lecz przez to kim jest, nie przez to, co ma lecz przez to, czym

Bardziej szczegółowo

Wolskiej Akademii Rodzica dla Rodziców Małych Dzieci

Wolskiej Akademii Rodzica dla Rodziców Małych Dzieci Stowarzyszenie Niebieska Linia zaprasza na bezpłatne zajęcia Wolskiej Akademii Rodzica dla Rodziców Małych Dzieci Wolska Akademia Rodzica to cykl warsztatów, spotkań edukacyjnych i konsultacji, adresowany

Bardziej szczegółowo

I Konferencja z cyklu "Praktyczne aspekty pomocy dziecku i rodzinie w sytuacjach kryzysowych Rodzina w trakcie rozwodu i rozstania

I Konferencja z cyklu Praktyczne aspekty pomocy dziecku i rodzinie w sytuacjach kryzysowych Rodzina w trakcie rozwodu i rozstania I Konferencja z cyklu "Praktyczne aspekty pomocy dziecku i rodzinie w sytuacjach kryzysowych Rodzina w trakcie rozwodu i rozstania Warszawa, dnia 24 września 2015r. Patronatem honorowym konferencję objęli

Bardziej szczegółowo

Oferta Miejskiego Centrum Profilaktyki Uzależnień w Krakowie. Kraków, 17 listopada 2016 roku

Oferta Miejskiego Centrum Profilaktyki Uzależnień w Krakowie. Kraków, 17 listopada 2016 roku Oferta Miejskiego Centrum Profilaktyki Uzależnień w Krakowie Kraków, 17 listopada 2016 roku Działalność profilaktyczna Prowadzenie warsztatów szkoleniowych dla dzieci i młodzieży, uczniów krakowskich szkół.

Bardziej szczegółowo

Raport z ewaluacji projektu Rodzic i Gimnazjalista bliżej siebie

Raport z ewaluacji projektu Rodzic i Gimnazjalista bliżej siebie Raport z ewaluacji projektu Rodzic i Gimnazjalista bliżej siebie 24 sierpnia 30 listopada 2012 roku Anna Radziszewska 1 Ideą projektu Rodzic i gimnazjalista Bliżej siebie było rozwijanie kompetencji wychowawczych,

Bardziej szczegółowo

Test mocny stron. 1. Lubię myśleć o tym, jak można coś zmienić, ulepszyć. Ani pasuje, ani nie pasuje

Test mocny stron. 1. Lubię myśleć o tym, jak można coś zmienić, ulepszyć. Ani pasuje, ani nie pasuje Test mocny stron Poniżej znajduje się lista 55 stwierdzeń. Prosimy, abyś na skali pod każdym z nich określił, jak bardzo ono do Ciebie. Są to określenia, które wiele osób uznaje za korzystne i atrakcyjne.

Bardziej szczegółowo

Poradnia mieści się przy kościele Św. Aleksandra, ul. E. Plater 2, Suwałki, p ; tel.

Poradnia mieści się przy kościele Św. Aleksandra, ul. E. Plater 2, Suwałki,   p ; tel. Poradnia mieści się przy kościele Św. Aleksandra, ul. E. Plater 2, 16-400 Suwałki, e-mail: p oradnia.nadzieja@onet.pl ; tel.: 087 566 20 53 czynna: poniedziałek-piątek 9.00-10.30 SPECJALISTYCZNA PORADNIA

Bardziej szczegółowo

Gimnazjum nr 34 w Katowicach

Gimnazjum nr 34 w Katowicach Gimnazjum nr 34 w Katowicach ZARZĄDZANIE KLASĄ 1.3 Proaktywność BUDOWANIE RELACJI 2.1. Posługuj się imieniem dziecka RELACJE DOM SZKOŁA 5.2 Pytaj rodziców Celem naszych działań było zmniejszenie stresu

Bardziej szczegółowo

Aktywność zawodowa i czas wolny osób z niepełnosprawnością intelektualną. Adriana Domachowska - Mandziak Stowarzyszenie Na Tak

Aktywność zawodowa i czas wolny osób z niepełnosprawnością intelektualną. Adriana Domachowska - Mandziak Stowarzyszenie Na Tak Aktywność zawodowa i czas wolny osób z niepełnosprawnością intelektualną Adriana Domachowska - Mandziak Stowarzyszenie Na Tak Produktywność rozumiana jako aktywność zawodowa i pozazawodowa - jeden z obszarów

Bardziej szczegółowo

Szczegółowy opis przedmiotu zamówienia - CZĘŚĆ NR III

Szczegółowy opis przedmiotu zamówienia - CZĘŚĆ NR III UE.43000.9.2014 Załącznik nr 9c do SIWZ Szczegółowy opis przedmiotu zamówienia - CZĘŚĆ NR III 1) Zadanie nr 1 Trening samooceny i poczucia własnej wartości 1. Liczba uczestników: 7 osób mniej niż 5 i nie

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN SZKOLNEGO KOŁA WOLONTARIATU

REGULAMIN SZKOLNEGO KOŁA WOLONTARIATU Miłość Odpowiedzialność Przyjaźń Szacunek Integracja Koleżeństwo REGULAMIN SZKOLNEGO KOŁA WOLONTARIATU Działaj zawsze na korzyść bliźniego. Czyń dobrze każdemu, jakbyś pragnął, aby tak tobie czyniono.

Bardziej szczegółowo

WPŁYW POCHWAŁY NA ROZWÓJ DZIECKA

WPŁYW POCHWAŁY NA ROZWÓJ DZIECKA WPŁYW POCHWAŁY NA ROZWÓJ DZIECKA Pochwała jest jednym z czynników decydujących o prawidłowym rozwoju psychicznym i motywacyjnym dziecka. Jest ona ogromnym bodźcem motywującym dzieci do działania oraz potężnym

Bardziej szczegółowo

Tydzień wychowania jest okazją do tego, by każdy postawił sobie pytania: Kogo chcę wychować? I jak zamierzam to czynić?. Odpowiadając na nie trzeba mieć zawsze przed oczyma pełny rozwój wychowanków. Z

Bardziej szczegółowo

Ewaluacja wewnętrzna w Gimnazjum im. Jana III Sobieskiego w Żółkiewce

Ewaluacja wewnętrzna w Gimnazjum im. Jana III Sobieskiego w Żółkiewce Ewaluacja wewnętrzna w Gimnazjum im. Jana III Sobieskiego w Żółkiewce Rok szkolny 2015/2016 Diagnoza stopnia partycypacji rodziców uczniów i ich oczekiwań we współdecydowaniu o szkole Rozporządzenie Ministra

Bardziej szczegółowo

Wychowanie do życia w rodzinie - klasa 8. szkoły podstawowej

Wychowanie do życia w rodzinie - klasa 8. szkoły podstawowej Wychowanie do życia w rodzinie - klasa 8 szkoły podstawowej nauczyciel mgr Joanna Brodowy Przygotowane na podstawie programu nauczania Wędrując ku dorosłości Teresy Król NR / TEMAT PODSTAWA PROGRAMOWA

Bardziej szczegółowo

OFERTA SKIEROWANA DO RODZICÓW GIMNAZJALISTÓW. Publicznego Gimnazjum im. Jana Pawła II w Dobrodzieniu

OFERTA SKIEROWANA DO RODZICÓW GIMNAZJALISTÓW. Publicznego Gimnazjum im. Jana Pawła II w Dobrodzieniu OFERTA SKIEROWANA DO RODZICÓW GIMNAZJALISTÓW Publicznego Gimnazjum im. Jana Pawła II w Dobrodzieniu Niniejszy program ma za zadanie pomóc rodzicom naszych uczniów w wychowaniu młodzieży. Jest przewidziany

Bardziej szczegółowo

Szkoła Podstawowa nr 1 w Lubiczu Dolnym SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI NA LATA

Szkoła Podstawowa nr 1 w Lubiczu Dolnym SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI NA LATA Szkoła Podstawowa nr 1 w Lubiczu Dolnym SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI NA LATA 2013 2014 2014 2015 2015-2016 PODSTAWY PRAWNE SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI 1. Konstytucja Rzeczypospolitej Art. 72. 2. Konwencja

Bardziej szczegółowo

kilka definicji i refleksji na temat działań wychowawczych oraz ich efektów Irena Wojciechowska

kilka definicji i refleksji na temat działań wychowawczych oraz ich efektów Irena Wojciechowska kilka definicji i refleksji na temat działań wychowawczych oraz ich efektów Irena Wojciechowska Nasza ziemia jest zdegenerowana, dzieci przestały być posłuszne rodzicom Tekst przypisywany egipskiemu kapłanowi

Bardziej szczegółowo

niektóre pytania, na które Czytelnik będzie mógł znaleźć odpowiedź w trakcie lektury książki 7 Wstęp 9

niektóre pytania, na które Czytelnik będzie mógł znaleźć odpowiedź w trakcie lektury książki 7 Wstęp 9 Spis treści niektóre pytania, na które Czytelnik będzie mógł znaleźć odpowiedź w trakcie lektury książki 7 Wstęp 9 Rozdział 1 Na czym opiera się nauczanie Kościoła o seksualności? 13 Wyjaśniać prosto jak

Bardziej szczegółowo

PROCES GRUPOWY , Łódź Iwona Kania

PROCES GRUPOWY , Łódź Iwona Kania PROCES GRUPOWY 19.0.2011, Łódź Iwona Kania Człowiek jest istotą nastawioną na bycie z innymi i jego życie w większości wiąże się z grupami. Pierwszą grupą, z jaką się styka, i w której się rozwija, jest

Bardziej szczegółowo

JWYWIAD SWOBODNY. Narzędzie do badań w działaniu

JWYWIAD SWOBODNY. Narzędzie do badań w działaniu JWYWIAD SWOBODNY Narzędzie do badań w działaniu Rozmawiając na co dzień z osobami odwiedzającymi naszą instytucję/organizację zdobywamy informacje i opinie na temat realizowanych działań. Nieformalne rozmowy

Bardziej szczegółowo

Okulary. Spotkanie 12. fundacja. Realizator projektu:

Okulary. Spotkanie 12. fundacja. Realizator projektu: T Spotkanie 12 Okulary Projekt finansowany ze środków Ministerstwa Edukacji Narodowej w ramach Narodowego Programu Zdrowia Realizator projektu: fundacja e d u k a c j i p o z y t y w n e j Grupa docelowa

Bardziej szczegółowo

Osoba, która Ci przekazała tego ebooka, lubi Cię i chce, abyś poświęcał wiele uwagi swojemu rozwojowi osobistemu.

Osoba, która Ci przekazała tego ebooka, lubi Cię i chce, abyś poświęcał wiele uwagi swojemu rozwojowi osobistemu. Osoba, która Ci przekazała tego ebooka, lubi Cię i chce, abyś poświęcał wiele uwagi swojemu rozwojowi osobistemu. Zależy jej na Twoim sukcesie, w każdej sferze życia. Im więcej szczęśliwych ludzi na świecie,

Bardziej szczegółowo

Wydział Rozwoju Szkół i Placówek. Partnerstwo we współpracy rodziców i nauczycieli w szkołach materiały z forum wymiany doświadczeń

Wydział Rozwoju Szkół i Placówek. Partnerstwo we współpracy rodziców i nauczycieli w szkołach materiały z forum wymiany doświadczeń Wydział Rozwoju Szkół i Placówek Partnerstwo we współpracy rodziców i nauczycieli w szkołach materiały z forum wymiany doświadczeń W dniach 15-16 maja 2014 r. w Centrum Szkoleniowym ORE w Sulejówku odbyło

Bardziej szczegółowo

Trzy filary motywacji wewnętrznej: jak je budować? Joanna Steinke-Kalembka

Trzy filary motywacji wewnętrznej: jak je budować? Joanna Steinke-Kalembka Trzy filary motywacji wewnętrznej: jak je budować? Joanna Steinke-Kalembka Czym jest motywacja wewnętrzna? motywacja to coś, co pobudza nas do działania i powoduje, że możemy w tym działaniu wytrwać. Motywacja

Bardziej szczegółowo

OCZEKIWANIA MŁODZIEŻY LICEALNEJ WOBEC PRZEDMIOTU WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE I OSÓB GO PROWADZĄCYCH

OCZEKIWANIA MŁODZIEŻY LICEALNEJ WOBEC PRZEDMIOTU WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE I OSÓB GO PROWADZĄCYCH OCZEKIWANIA MŁODZIEŻY LICEALNEJ WOBEC PRZEDMIOTU WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE I OSÓB GO PROWADZĄCYCH W ROKU 2001 I DWANAŚCIE LAT PÓŹNIEJ WSTĘPNE DONIESIENIE Anna Putyńska, Leszek Putyński OCZEKIWANIA

Bardziej szczegółowo

ASERTYWNOŚĆ W ZWIĄZKU JAK DBAĆ O SIEBIE BĘDĄC RAZEM

ASERTYWNOŚĆ W ZWIĄZKU JAK DBAĆ O SIEBIE BĘDĄC RAZEM 2 ASERTYWNOŚĆ W ZWIĄZKU JAK DBAĆ O SIEBIE BĘDĄC RAZEM Czy zdarza Ci się od czasu do czasu twierdzić, że Twój partner powinien się domyślić pewnych rzeczy? Czy strzelasz z tego powodu fochy? Czy pasje Twojego

Bardziej szczegółowo

DLA RODZICÓW. Zajęcia edukacyjno warsztatowe w grupie do 15 osób. Cykl 10 spotkań jeden raz w tygodniu po 3 godziny. Alina Dullek-Duda, Edyta Łuców

DLA RODZICÓW. Zajęcia edukacyjno warsztatowe w grupie do 15 osób. Cykl 10 spotkań jeden raz w tygodniu po 3 godziny. Alina Dullek-Duda, Edyta Łuców DLA RODZICÓW AKADEMIA DLA RODZICÓW Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały, jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły zy Zainteresowani rodzice. Rola uczuć rodzica i dziecka we wzajemnym kontakcie. Granice, normy

Bardziej szczegółowo

Podsumowanie projektu. Puck, r.

Podsumowanie projektu. Puck, r. Podsumowanie projektu Puck, 31.08.2018 r. Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020 Oś priorytetowa 3 Edukacja Działanie 3.1 Edukacja Przedszkolna SUKCES ZACZYNA SIĘ PRZEDSZKOLU

Bardziej szczegółowo

8.4. MODUŁ: SZKOŁA DLA RODZICÓW

8.4. MODUŁ: SZKOŁA DLA RODZICÓW 8.4. MODUŁ: SZKOŁA DLA RODZICÓW Innowacyjny program nauczania uczniów z zaburzeniami w zachowaniu 70 Adresaci: rodzice dzieci i młodzieży zakwalifikowani do Innowacyjnego programu nauczania uczniów z zaburzeniami

Bardziej szczegółowo

PROGRAM ZAJĘĆ ROZWIJAJĄCYCH UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNE DLA DZIECI W WIEKU 8-12 LAT: RAZEM LEPIEJ - realizowany w SP 209

PROGRAM ZAJĘĆ ROZWIJAJĄCYCH UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNE DLA DZIECI W WIEKU 8-12 LAT: RAZEM LEPIEJ - realizowany w SP 209 PROGRAM ZAJĘĆ ROZWIJAJĄCYCH UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNE DLA DZIECI W WIEKU 8-12 LAT: RAZEM LEPIEJ - realizowany w SP 209 Szkoła, obok rodziny, jest jednym z najważniejszych środowisk społecznych dziecka. Jej

Bardziej szczegółowo

Wewnątrzszkolne Doskonalenie Nauczycieli Nowatorskie metody nauczania

Wewnątrzszkolne Doskonalenie Nauczycieli Nowatorskie metody nauczania Wewnątrzszkolne Doskonalenie Nauczycieli Nowatorskie metody nauczania Zapraszam na szkolenie on line prezentujące dwie nowoczesne metody pracy: coaching i mentoring. Idea i definicja coachingu Coaching,

Bardziej szczegółowo