STUDIA IURIDICA XXXI/1996 TAJEMNICA LEKARSKA WSTĘP

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "STUDIA IURIDICA XXXI/1996 TAJEMNICA LEKARSKA WSTĘP"

Transkrypt

1 STUDIA IURIDICA XXXI/1996 Genowefa Rejman TAJEMNICA LEKARSKA WSTĘP W Polsce tajemnicy lekarskiej i dziennikarskiej poświęcił odrębną pracę J. Sawicki, który we wstępie swych rozważań pisał : Do niedawna stosunek lekarza do 1 pacjenta uchodził za świętą i nienaruszalną domenę, obchodzącą tylko ich obu. Z powierzonych przez pacjenta wiadomości nie wolno było lekarzowi pod żadnym pozorem komukolwiek ich ujawnić. Była to tajemnica absolutna i całkowita, od której nie mógł lekarza zwolnić nawet pacjent, ani sąd, ani żadna władza. 2 Na tym stanowisku stało przez długi czas orzecznictwo francuskie. Stosunek lekarza do pacjenta był oparty na umowie prywatno-prawnej i nadawał tej instytucji swoiste piętno. Wszelkie, nawet ważkie kwestie społeczne nie liczyły się, choć przemawiały za ujawnieniem tajemnicy. Bezpieczeństwo państwa i osób trzecich, zdrowie otoczenia, zagrożenie potomstwa żadna z przyczyn nie mogła usprawiedliwić ujawnienia komukolwiek powierzonej lekarzowi wiadomości w czasie leczenia. 3 W miarę powstawania instytucji związanych z ubezpieczeniem społecznym oraz uświadomienia sobie znaczenia higieny i profilaktyki dla życia ludzkiego zapatrywanie to musiało się zmienić. Uchwała V Międzynarodowego Kongresu Prawa Porównawczego z 1958 r. wyraziła następujące stanowisko w tej materii: Biorąc pod uwagę potrzeby medycyny społecznej i rozwój nowych możliwości technicznych w naukach medycznych, stwierdza się, że obowiązek zachowania tajemnicy 4 nałożony na lekarza i jego współpracowników ma obecnie jedynie moc względną. Tajemnica lekarska jest najczęściej traktowana jako jeden ze składników tajemnicy zawodowej. Tylko niektóre kodeksy karne poświęcają jej 5 odrębne 1 J. Sawicki, Tajemnica zawodowa lekarza i dziennikarza w prawie karnym, Warszawa 1960, s Nouveau code pénal, Dalloz (przegląd orzecznictwa i doktryny na temat tajemnicy zawodowej, w tym tajemnicy lekarskiej s ); a także L. Kornprobst, La responsabilité pénale des medicins, referat opracowany na IV Dni Polsko-Francuskie, 24 maja 1 czerwca 1963 r.; ponadto L. Kornprobst, Du secret professionel médical, w: Le médicin face aux risques et B la responsabilité, Paris J. Sawicki, Tajemnica..., s Uchwała V Kongresu Międzynarodowego Prawa Porównawczego opublikowana została w Revue de science criminelle et de droit pénal comparé 1958, No 4, s Przykładowo można zacytować treść art. 321 szwajcarskiego kodeksu karnego:...duchowni, adwokaci, obrońcy sądowi, notariusze, kontrolerzy zobowiązani do tajemnicy zawodowej na mocy

2 148 GENOWEFA REJMAN 6 przepisy. Na kontynencie europejskim poświęcono wiele uwagi definicji tajemnicy; nie można ich pominąć przy analizowaniu treści, istoty i zakresu tajemnicy. W nauce polskiej, obok cytowanego już Sawickiego, teorie te zebrała i przed- 7 stawiła B. Kunicka-Michalska. Z rozważań Kunickiej wynika, że w teoriach tych akcentuje się bądź to interes zawodu, który może doznać uszczerbku wtedy, gdy informacje o pacjencie będą przenikały na zewnątrz, bądź też interes pacjenta, który jest w zasadzie dysponentem informacji jego dotyczących. Zakres i treść tajemnicy jest jednak uzależniony przede wszystkim od konstrukcji przepisu prawa, który wprowadza jej ochronę prawną. Niektóre kodeksy uzależniały karalność ujawnienia tajemnicy od skutku w postaci zniesławienia lub znieważenia osoby, której informacja dotyczy. W wielu wypadkach karalność ta jest związana z samym 8 ujaw- kodeksu zobowiązań, lekarze dentyści, farmaceuci, położne, jak również ich pomocnicy, którzy ujawnią tajemnicę im powierzoną z racji ich zawodu, podlegają na podstawie skargi karze więzienia lub grzywny. Podobnie regulował to zagadnienie art. 378 francuskiego kodeksu karnego, który dalej obowiązuje po zmianie kodeksu karnego w 1993 r austriackiej ustawy związkowej, z 23 stycznia 1974 r. o czynach zagrożonych karą sądową postanawia: ust. 1 Kto ujawnia lub wykorzystuje tajemnicę, która dotyczy stanu zdrowia osoby... do której uzyskał dostęp wyłącznie z racji swego zawodu,... podlega karze pozbawienia wolności do roku lub grzywny do 360 stawek dziennych. ust. 2. Kto dopuszcza się czynu w celu przysporzenia sobie lub innej osobie korzyści majątkowej albo wyrządzenia innej osobie szkody podlega karze pozbawienia wolności do roku lub karze grzywny do 360 stawek dziennych. ust. 3. Takiej samej karze podlega biegły powołany przez sąd lub inną władzę... ust. 4. Z osobami wykonującymi czynności określone w ust. 1, 2 i 3 zrównane są siły pomocnicze, chociażby nie pracowały zawodowo... ust. 5. Sprawca nie podlega karze, jeżeli ujawnienie lub wykorzystanie tajemnicy w swej treści i formie usprawiedliwione jest interesem publicznym lub uprawnionym interesem prywatnym. ust. 6. Sprawca podlega ściganiu tylko na żądanie osoby, której interes w dochowaniu tajemnicy został naruszony. 7 B. Kunicka-Michalska, Ochrona tajemnicy zawodowej w polskim prawie karnym, Warszawa 1972, s. 21 i n. Najbardziej charakterystyczna dla teoretycznego uzasadnienia zawodowego obowiązku dyskrecji jest teoria wolności, w myśl której pacjent ma prawo do rozporządzania danymi dotyczącymi jego życia osobistego ujawnionymi w toku postępowania lekarskiego. Bliska tej koncepcji jest teoria zgody. Uwypukla ona jednak bardziej dwie strony stosunku prawnego, jaki powstaje między pacjentem a lekarzem, i na tym tle prawa pacjenta do tajemnicy oraz zobowiązanie lekarza do przestrzegania jej. Te ostatnie elementy stały się podstawą koncepcji zwanej teorią kontraktu, która uprawnienia obu tych stron ujmuje w kontrakt między nimi. Wreszcie teoria zaufania wiążąca pacjenta i lekarza z podkreśleniem strony etycznej, zobowiązującej lekarza do takiego postępowania, które nie może przynieść ujmy pacjentowi. Natomiast teorie uwzględniające interes publiczny w koncepcji tajemnicy zawodowej lekarza wykraczają w swym uzasadnieniu poza układ wiążący tylko pacjenta i lekarza. Zachowaniem tajemnicy, jak i ujawnieniem informacji w niej zawartej, może być zainteresowane społeczeństwo lub pewne grupy społeczne. Stąd też wola pacjenta może być ograniczona zarówno co do ujawnienia tych informacji, jak i sposobu ich wykorzystania. 8 Artykuł 451 rosyjskiego kodeksu karnego z 1903 r. obowiązujący do 1932 r. na ziemiach byłego zaboru rosyjskiego, stanowił:...kto mając obowiązek... do zachowania tajemnicy powierzonej osobie wiadomości, umyślnie ujawni ją... jeżeli przy tym ujawniona wiadomość mogła zrządzić szkodę materialną lub zniesławić osobę, której dotyczyła, a winny nie podlega za takie ujawnienie karze, jak za zniewagę, wtedy należy zastosować karę aresztu lub grzywny do dwudziestu tysięcy marek polskich. Jeżeli ujawnienia takiego dokonano w celu zrządzenia szkody materialnej, otrzymania korzyści materialnej lub zniesławienia osoby, której wiadomość dotyczyła, winny ulegnie karze więzienia na czas do 6 miesięcy.

3 TAJEMNICA LEKARSKA 149 nieniem informacji objętych tajemnicą, bez względu na szkodę, która mogła stąd wyniknąć. Takie rozwiązanie przewidywał w art. 254 polski kk z 1932 r., którego formuła w opisie czynu była bardzo krótka i sprowadzała się do następujących słów:...kto wbrew swemu obowiązkowi wyjawia prywatną tajemnicę, z którą zapoznał się w związku z wykonywaniem zawodu lub funkcji publicznej. Skazanie z tego przepisu nie dawało jeszcze podstaw do odpowiedzialności odszkodowawczej, która 9 opiera się na wykazaniu naruszenia dóbr osobistych (art. 23 kc). Było to więc przestępstwo formalne (bezskuteczne), o cechach przestępstwa ściganego na wniosek pokrzywdzonego, które nabierało charakteru przestępstwa z oskarżenia publicznego po złożeniu przez niego skargi. J. Kański omawiając zagadnienie związane z ochroną prywatności, poświęca wiele uwagi regulacjom prawnym związanym z ochroną tajemnicy prywatnej i zawodowej. Autor rozpoczyna swe rozważania od kształtowania się w tej materii 10 ustawodawstwa Stanów Zjednoczonych, w którym ochrona prawna informacji opiera się na prawie własności. W tym ujęciu wolność rozporządzania informacjami wyrasta z prawa własności do nich i jako taka jest ona wtórna wobec tego prawa. Granice ochrony informacji są określane granicami własności tak przed ingerencją prywatną, jak i urzędową. Prawo to współgra z prawem do ochrony miru domowego, które włącza do swego zakresu wszystkie elementy związane z siedliskiem człowieka, a więc listy, dokumenty i inne nośniki informacji o prywatnym życiu człowieka w nich zgromadzone. Warto zauważyć, że tego rodzaju wykładnię tajemnicy prywatnej można stwierdzić w nauce polskiej. W. Makowski w komentarzu do art. 254 kk z 1932 r. głosił:...tak jak ściany chronią obywatela od natręctwa innych, i osoba, która wkracza wbrew woli uprawnionego do mieszkania popełnia przestępstwo przeciwko wolności, naruszając mir domowy, tak też podobne przestępstwo popełnia ten, kto wkracza w sferę osobistego życia, ujawniając Na ziemiach b. zaboru niemieckiego 300 kodeksu niemieckiego z 1871 r. stanowił: Rzecznicy, adwokaci, notariusze, obrońcy w sprawach karnych, lekarze chirurdzy, położne, aptekarze oraz pomocnicy tych osób, gdy samowolnie wyjawią tajemnice prywatne... ulegną karze grzywny do 1500 marek albo karze więzienia do 3 miesięcy. Na ziemiach b. zaboru austriackiego 498 kodeksu stanowił:...lekarz, chirurg, akuszer, akuszerka, którzy wyjawiają tajemnicę osoby swej pieczy powierzonej komu innemu aniżeli władzy urzędowo zapytującej, mają być za to przekroczenie ukarani za pierwszym razem zakazaniem wykonywania praktyki przez trzy miesiące, za drugim razem przez rok, za trzecim razem na zawsze. 9 M. Sosniak (Cywilna odpowiedzialność lekarza, Warszawa 1989, s. 164 i 165) podnosi to zagadnienie nie na gruncie prawa cywilnego. Autor twierdzi, że odpowiedzialność cywilna za naruszenie tajemnicy prywatnej czy zawodowej wiąże się przede wszystkim ze szkodą. Szkoda ta może wyrazić się zarówno w zniesławieniu, jak i w innych skutkach. Artykuł 23 kc nie wskazuje jednak na konkretne dobro osobiste, które byłoby przedmiotem ochrony cywilnej. Dlatego katalog czynów uzależniony jest nie od dobra naruszonego zachowaniem sprawcy, ale od szkody, która jest następstwem ujawnienia informacji stanowiących tajemnicę prywatną lub zawodową. Tego samego zdania jest także M. Cieślak (recenzja pracy B. Kunickiej-Michalskiej Państwo i Prawo 1973, nr 12). 10 J. Kański, Prawo do prywatności, nienaruszalności mieszkania i tajemnicy korespondencji, w: Prawa człowieka. Model prawny, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991, s. 347 i dalsze.

4 150 GENOWEFA REJMAN tajemnicę. Prawo to wymienia się w wielu konstytucjach, w tym także w konstytucji 11 polskiej. Pojęcie tajemnicy lekarskiej ma swą warstwę etyczną, zawodową i prawną. WARSTWA ETYCZNA Pierwsze sformułowania na ten temat znajdują się w przysiędze Hipokratesa, w która zawiera zobowiązania lekarza dotyczące przestrzegania tajemnicy lekarskiej. Tę ciągłość historyczną przypomina się po dzień dzisiejszy w wielu opracowaniach na ten temat. W treści przyrzeczenia studenckiego odnajdujemy także wiele wątków pochodzących z tej epoki. Również dokumenty o charakterze międzynarodowym włączają tajemnicę lekarską do podstawowych powinności lekarza, począwszy od pierwszych dni nauki tego 12 zawodu. Tak też traktują to zagadnienie zasady deontologiczne opracowane w Polsce. Świadzy o tym treść Zbioru zasad deontologicznych polskiego lekarza, przyjętych na walnym zebraniu Naczelnej Izby Lekarskiej 16 czerwca 1935 r. W dokumencie tym znajdujemy bardzo wyraźne nawiązanie do etyki lekarza, która rozstrzyga o jego powinnościach zawodowych, w tym także w odniesieniu do tajemnicy lekarskiej. Zachowanie w tajemnicy wszystkiego, cokolwiek lekarz podczas leczenia lub w związku z nim ujrzał, usłyszał lub przeniknął, wchodzi w tym rozumieniu do podstawowych kanonów zawodu lekarskiego i dlatego lekarz powinien uważać przestrzeganie tajemnicy za regułę, od której są dopuszczalne wyjątki tylko wtedy, gdy jest do nich zmuszony wyraźnym nakazem ustaw państwowych lub zostanie z niej zwolniony przez chorego. W przypadkach wątpliwych sumienie lekarza lub opinia wydana przez właściwą Izbę Lekarską rozstrzygają o jego postępowaniu. W sytuacjach wyjątkowych lekarz powinien postępować z najwyższą ostrożnością, aby nie wyrządzić krzywdy choremu lub innym ludziom albo też nie narazić siebie samego na skutki przekroczenia nakazu ustawowego. Zbiór zasad deontologicznych z 1935 r. wskazuje czy i kiedy można ujawniać treści objęte tajemnicą lekarską. Lekarz sam oceniał sytuację pacjenta na podstawie 11 W. Makowski, Komentarz do kodeksu karnego z 1932 r., Warszawa 1932, teza do art Deklaracja Genewska z 1949 r. (opublikowana w biuletynie Głównej Biblioteki Lekarskiej, Rok VIII, 1959, nr 2, s , w tłumaczeniu T. Kielanowskiego) zawiera następującą treść ślubowania studenckiego W chwili przyjęcia mnie do grona członków zawodu lekarskiego ślubuję uroczyście, że będę otaczał moich nauczycieli należną im wdzięcznością i czcią; będę wykonywał swój zawód sumiennie i z godnością; zdrowie chorego będzie główną troską; będę szanował powierzone mi tajemnice; wedle wszelkich możliwości będę dbał o honor i szlachetne tradycje zawodu lekarskiego; moi koledzy będą moimi braćmi; nie dopuszczę do tego, by argumenty religijne, narodowościowe, rasowe, partyjne lub klasowe mogły wpłynąć na mnie w wykonywaniu mojego obowiązku wobec chorego; zachowam najwyższy respekt dla życia ludzkiego od chwili jego poczęcia; nawet pod wpływem groźby nie użyję mojej wiedzy lekarskiej przeciwko prawom ludzkości.

5 TAJEMNICA LEKARSKA 151 swej wiedzy medycznej i wrażliwości etycznej, a gdy to nie było w stanie rozwiać wszelkich jego wątpliwości, miał prawo zwrócenia się do Izby Lekarskiej. A więc nie nakaz ustawy czy władzy miał rozstrzygające znaczenie dla konfliktu: czy zachować w tajemnicy informacje o pacjencie, czy też należy je ujawnić wobec osób trzecich lub wobec żądającej informacji od lekarza władzy lecz sumienie i jego etyka. Warto zaznaczyć, że ta droga rozstrzygania konfliktów znalazła uznanie także we współczesnych kodeksach etycznych (art. 4 kodeksu etycznego lekarza). W miejsce izb lekarskich wprowadza się obecnie możliwość konsultacji lub dyskusji w komisjach etycznych powoływanych w szpitalach, akademiach, a także innych jednostkach organizacyjnych służby zdrowia. WARSTWA ZAWODOWA Rozwiązania przyjęte w zbiorach zasad deontologicznych czy też kodeksach etycznych lekarza powinny być brane pod uwagę w rozwiązaniach prawnych dotyczących ochrony tajemnicy zawodowej. Nie powinno być konfliktu w postanowieniach o charakterze deontologicznym i ustawie o zawodzie lekarza. Taka spójność występowała między treścią Zbioru zasad deontologicznych z 1935 r. a regulacją przewidzianą w rozporządzeniu Prezydenta RP z 25 września 1932 r. Przepis 13 art. 15 ust. 1 rozporządzenia, po ogólnym sformułowaniu stwierdzającym, że lekarz jest zobowiązany do zachowania w tajemnicy wszystkiego, o czym dowiedział się podczas i wskutek wykonywania zawodu, formułuje szereg dalszych wskazań dotyczących możliwości ujawnienia tych wiadomości. Do nich należy np. obowiązek doniesienia odpowiednim władzom sanitarnym o pojawieniu się choroby zakaźnej. Sposób przekazywania tych wiadomości był ściśle określony w odrębnych ustawach, tak aby można było ująć chorobę jako zjawisko, bez potrzeby wskazywania chorego, który z samego faktu zakażenia chorobą nie przestaje być chroniony przepisami prawa o tajemnicy zawodowej. Następny punkt dotyczył ujawnienia informacji za zgodą pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego. Jeśli pacjentem był nieletni, ubezwłasnowolniony, to wtedy kwestia skorzystania z prawa do ujawnienia informacji na podstawie zgody przedstawiciela ustawowego powinna być dodatkowo rozważona przez lekarza pod kątem widzenia krzywdy pacjenta, który sam nie może o sobie decydować. Odrębny punkt rozporządzenia dotyczył prawa do ujawnienia informacji o chorobie pacjenta, gdyby zachowanie mogło narazić na istotne niebezpieczeństwo jego samego lub najbliższe otoczenie. Sposób przekazywania tych informacji i wybór osoby, którą należy zapoznać z ich treścią był uzależniony od decyzji lekarza, podjętej po głębokim przemyśleniu sytuacji pacjenta 13 Dz.U. RP z 1932 r., nr 81, poz. 712.

6 152 GENOWEFA REJMAN i konsekwencji wynikających dla niego. Wreszcie ostatnie punkty przepisu art. 15 rozporządzenia wskazywały na podmioty, którym należy przekazać informacje, jeżeli zwróciły się o to do lekarza o sporządzenie opinii lub ekspertyzy albo o objęcie funkcji biegłego. Zupełnie odmiennie sformułowano przepisy o zawodzie lekarza w ustawie 14 z 1950 r. Ustawa ta w trybie nakazującym rozwiązuje kwestie wiążące się z koniecznością ujawnienia wiadomości o pacjencie. Niezgodność ujawniła się zaraz po uchwaleniu kodeksu etycznego lekarza, do którego bardziej zbliżone były rozwiązania przewidziane w okresie międzywojennym aniżeli w aktualnie obowiązującym 15 prawie o zawodzie lekarza. Problem ten stanął przed Trybunałem Konstytucyjnym 16 w wyniku złożenia wniosku przez Rzecznika Praw Obywatelskich. Zdaniem Rzecznika sytuacja prawna związana z ujawnieniem treści objętej tajemnicą zawodową uległa skomplikowaniu po uchwaleniu kodeksu etycznego lekarza. Konflikt ten może doprowadzić do tego, że lekarz będzie odpowiadał z kodeksu etycznego, gdy ujawni informacje, które w myśl tego kodeksu powinien zachować w tajemnicy, bądź też z przepisów prawa, które naruszy, nie ujawniając tych informacji przed odpowiednią władzą, zgodnie ze wskazaniami ustawy. Taki konflikt może mieć miejsce w sytuacji przewidzianej w art. 254 kk, który nakłada na każdego, w tym także na lekarza, prawny obowiązek zawiadamiana o przestępstwie, zaś kodeks etyczny wymaga od lekarza dyskrecji, gdy dowiedział się o tym w czasie udzielania porady leczniczej. Zgodnie z art. 254 kk obowiązek ten istnieje w przypadku zdrady ojczyzny (art. 122 kk), zamachu stanu (123), szpiegostwa (124), zamachu terrorystycznego (art. 126), sabotażu (art. 127) oraz zabójstwa (art. 148). Większość tych przypadków nie będzie dotyczyć łamania praw 17 człowieka (art. 28 kodeksu etycznego), ani też nie będzie spełniać klauzuli zobo- 14 Treść art. 14 ustawy o zawodzie lekarza jest następująca: Lekarz obowiązany jest do zachowania tajemnicy wszystkiego, o czym poweźmie wiadomość w związku z wykonywaniem zawodu. Od obowiązku zachowania tajemnicy lekarz jest zwolniony w wypadkach: a) gdy z mocy szczególnych przepisów jest obowiązany donieść władzom o określonych okolicznościach, b) gdy osoba korzystająca z pomocy lekarza lub jej prawny zastępca zezwolą na ujawnienie tajemnicy, c) gdy zachowanie tajemnicy może spowodować istotne niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia osoby leczonej lub jej otoczenia, d) gdy jest zobowiązany donieść uprawnionej władzy, urzędowi, lub instytucji prawa publicznego o wyniku badania lekarskiego, przeprowadzonego na ich żądanie. 15 Kodeks etyki lekarskiej z 1991 r. w art. 4 postanawia, że dla wypełnienia swoich zadań lekarz powinien zachować swobodę działań zawodowych zgodnie ze swym sumieniem i współczesną wiedzą medyczną. W art. 25 i 26 kodeksu stwierdza się ponadto, że lekarz ma obowiązek zachowania tajemnicy lekarskiej. Tajemnicą lekarską są objęte wiadomości o pacjencie i jego otoczeniu uzyskane przez lekarza w związku z wykonywanymi czynnościami zawodowymi. Śmierć chorego nie zwalnia od dochowania tajemnicy lekarskiej. Nie jest naruszeniem tajemnicy lekarskiej przekazanie informacji o stanie zdrowia pacjenta innemu lekarzowi, jeżeli jest to niezbędne dla dalszego leczenia lub wydania orzeczenia o jego stanie zdrowia. Zwolnienie z zachowania tajemnicy lekarskiej może nastąpić, gdy pacjent wyrazi na to zgodę lub wtedy, gdy zachowanie tajemnicy w sposób istotny zagraża zdrowiu lub życiu pacjenta lub innych osób. 16 Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich z 7 stycznia 1992 r. RSO/92640/91/I/AR. 17 Artykuł 28 kodeksu etycznego stwierdza, że lekarz ma prawo ujawnienia zauważonych faktów zagrożenia zdrowia lub życia w wyniku łamania praw człowieka. Dlatego wtedy np. gdyby lekarz

7 TAJEMNICA LEKARSKA 153 wiązującej do ujawniania wiadomości wtedy, gdy zachowanie ich w tajemnicy zgraża w istotny sposób życiu lub zdrowiu innych osób. Wtedy lekarz stanie przed dylematem, czy ma się narazić na odpowiedzialność zawodową, wyjawiając wiadomość, którą uzyskał w związku z czynnościami zawodowymi, czy na odpowiedzialność karną za niedoniesienie o przestępstwie. W razie konfliktu tych dwóch obowiązków: ustawowego, nakazującego ujawnić tajemnicę, i etycznego, który wymaga milczenia, niezależnie od tego jakby się lekarz zachował, zawsze ryzykuje tym, że będzie pociągnięty do odpowiedzialności w tej czy innej formie. Stworzenie przez kodeks etyczny stanu faktycznego, w którym istnieje daleko idąca niepewność konsekwencji prawnych, zdaniem Rzecznika kłóci się z poczuciem sprawiedliwości i zasadami państwa prawa. Z tej konfrontacji przepisów z dawnej epoki z przepisami nowoczesnymi nie wyciągnięto jednak odpowiednich wniosków, nie usunięto sprzeczności, nie zmieniono regulacji prawnych związanych z ochroną tajemnicy, w tym tajemnicy zawodowej. Rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego przechyla się w kierunku podporządkowania kodeksu etycznego przepisom prawa, które odnoszą się do wszystkich obywateli, a nie tylko pewnych grup zawodowych. W dalszym więc ciągu lekarz jest obowiązany przekazywać wiadomości o pacjencie określonym władzom, nawet ze szkodą dla niego. Dopiero projekt ustawy o zawodzie lekarza z 1994 r., wniesiony pod obrady Sejmu, w art. 38 rozwiązuje prawidłowo to zagadnienie, nie czyniąc z lekarza automatycznego narzędzia przekazującego wiadomości na temat pacjenta, z którymi się zapoznał w związku z czynnością leczniczą. Przepisy te w każdym przypadku zezwalają lekarzowi rozważyć te kwestie zarówno z punktu widzenia interesów pacjenta, jak i interesu bardziej ogólnego. W tym ostatnim przypadku lekarz powinien to uczynić z jak najmniejszą szkodą dla pacjenta. Tym samym ustawodawstwo polskie zmierza do uchylenia sprzeczności z przepisami o charakterze etycznym i deontologicznym. 18 Naruszenie przepisów ustawy o zawodzie lekarza traktujących o tajemnicy lekarskiej może prowadzić także do odpowiedzialności karno-administracyjnej na za- udzielał pomocy skazańcowi, który uciekał z więzienia z uwagi na niewłaściwe wobec niego postępowanie władz więziennych, lekarz nie ujawniając, gdzie się znajduje skazaniec, mógłby interweniować w związku z łamaniem praw człowieka w więziennictwie. 18 Treść art. 38 proponowanej ustawy jest następująca: 1. Lekarz jest zobowiązany do zachowania w tajemnicy wszelkich informacji uzyskanych o pacjencie w związku z wykonywaniem zawodu. 2. Przepis ust. 1 nie obowiązuje lekarza: 1) gdy z mocy ustawy jest obowiązany zawiadomić o chorobie... 2) gdy badanie lekarskie zostało przeprowadzone na żądanie uprawnionych na mocy odrębnych ustaw organów i instytucji... 3) gdy zachowanie tajemnicy może sprawdzić niebezpieczeństwo dla życia pacjenta lub innych osób... 4) gdy pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy... wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy po uprzednim poinformowaniu o... niekorzystnych dla pacjenta skutkach.

8 154 GENOWEFA REJMAN sadzie art Nie musi ono natomiast prowadzić do odpowiedzialności zawodowej, zwłaszcza wtedy, gdy obowiązek doniesienia określonej władzy nie mieścił się w etyczno-deontologicznych założeniach lekarskiego kodeksu etycznego. WARSTWA PRAWNA Tajemnica lekarska może być także chroniona za pośrednictwem prawa cywilnego lub karnego i prawa karnego administracyjnego. Jest zatem możliwy zbieg odpowiedzialności cywilnej, karno-administracyjnej (z art. 26 ust. 5 ustawy o zawodzie lekarza), zawodowej oraz karnej. Inny jest cel odpowiedzialności w każdym z wymienionych przypadków. Jednakże hierarchia wartości chronionych za pośrednictwem wymienionych przepisów, jak i celów leżących u podstaw każdej z wymienionych form odpowiedzialności, powinna być brana pod uwagę w każdym poszczególnym przypadku. Odpowiedzialność karną jest w polskim prawie zagadnieniem złożonym. Artykuł 254 kk z 1932 r. został uchylony kodeksem z 1969 r., z tym uzasadnieniem, że w miarę rozwoju socjalizmu czynności zawodowe będą wykonywane przez instytucje uspołecznione. Wtedy tajemnica zawodowa zostanie podniesiona do rangi 19 tajemnicy służbowej. Rozwiązanie to doprowadziło do tego, że interes pacjenta przestał się liczyć, był bowiem pochłonięty przez interes instytucji, w której czynność lekarska była przeprowadzana. Stwierdzenie to znajduje pokrycie w wielu badaniach. Po uchyleniu przepisu o tajemnicy zawodowej nie było procesów 20 o ochronę dóbr osobistych, zarówno w trybie postępowania cywilnego, jak i kar- 21 nego. Praktycznie więc konflikt jaki zachodził między interesem jednostkowym a ogólniejszym był zawsze rozstrzygany na korzyść ochrony tego drugiego dobra. Zagadnienie to można zilustrować na dowolnym przykładzie. Jeżeli np. kierow- 19 Uzasadnienie do projektu kodeksu karnego z 1969 r., Warszawa Zdaniem Kańskiego (Prawo do..., s. 371), sąd w nielicznych wypadkach daje prawo do ochrony prywatności. Autor powołuje się m.in. na orzeczenie w sprawie I C 217/79, w której Sąd Wojewódzki w Olsztynie oddalił powództwo domagające się nakazania usunięcia z książeczki zdrowia wpisów o rozpoznaniu schizofrenii, które okazały się nieuzasadnione, gdyż specjalista ustalił zespół paranoistyczny. Zarówno Sąd Wojewódzki, jak i Sąd Najwyższy uznały, że nie ma w działaniu lekarza elementu bezprawności przez wpisanie diagnozy, która następnie się nie potwierdza. Postępowanie to nie stanowi zdaniem SN naruszenia dobra osobistego. Do takich należała również sprawa, w której powódka domagała się ustalenia, kto spowodował wezwanie jej do przychodni dermatologicznej jako podejrzaną o chorobę weneryczną (I C 8/79) SW w Warszawie. Odmowa przychodni była oparta na przepisach art dekretu z dnia 16 września 1946 r. i rozporządzeniu wykonawczym wydanym przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 20 lutego 1971 r., które nie zezwalały na ujawnienie osób udzielających informacji o zakażeniu chorobą weneryczną. 21 A. Sandomierski, Błąd sztuki lekarskiej w orzecznictwie Komisji Kontroli Zawodowej, Nowe Prawo 1979, nr 10. Autor badał orzecznictwo Komisji przez okres kilku lat i nie stwierdził ani jednej sprawy o naruszenie tajemnicy zawodowej.

9 TAJEMNICA LEKARSKA 155 nictwo kliniki weszło w kontakt z firmą farmaceutyczną w sprawie przeprowadzenia eksperymentu typu placebo (kliniczne badanie leków), a lekarz włączony w ten eksperyment zdawał sobie sprawę, że pacjent może być narażony na rozwój zdrowia lub pogłębienie się choroby, to ujawniając tę informację pacjentowi naruszał tajemnicę służbową. Interes kliniki zaangażowanej w przeprowadzenie eksperymentu (lub nawet uzyskanie korzyści materialnej), wynikający z dopuszczenia do niego w klinice, mógł być potraktowany jako wyższy aniżeli zdrowie pacjenta. Przechylenie tajemnicy zawodowej w kierunku tajemnicy służbowej niewątpliwie utrudniło lekarzowi dbanie o interes pacjenta, gdy naruszenie jego leżało w interesie służbowym instytucji, w której wykonywał swój zawód. W nauce prawa 22 karnego poza B. Kunicką-Michalską oraz A. Gajewską-Kraczkowską można było 23 odnotować uzasadnienie dla takiego właśnie rozwiązania zagadnienia. Odrzucenie rozwiązań przewidzianych w obowiązującym kodeksie autorki argumentowały tym, że pojęcia tajemnicy zawodowej nie da się pogodzić z definicją tajemnicy służbowej. Konstytutywnym elementem tajemnicy służbowej jest pozostawanie osoby związanej z tajemnicą zawodową w stosunku pracy, w jednostce organizacyjnej oraz wykonywanie określonych funkcji, w ramach których otrzymała ona poufne informacje. Tajemnica zawodowa nie jest zaś połączona ze stanowiskiem pracy, lecz profesją. Odnosi się do osób wykonujących zawód, którego treścią jest dyskrecja i zaufanie. Dlatego też tajemnicą zawodową objęte są w zasadzie tzw. wolne zawody, których wykonywanie nie musi się łączyć z etatowym zatrudnieniem. Stąd też ustawa o ochronie tajemnicy państwowej i służbowej nie może mieć zastosowania do osób wykonujących wolne zawody, jak: lekarze czy dziennikarze. Każda strona kontraktu ma swój własny interes w pozostawieniu w tajności informacji. Pacjent jest zaintersowany w nierozpowszechnianiu danych, o których lekarz się dowiedział w związku z podjęciem czynności lekarskich, natomiast lekarz, a także instytucja, w której wykonuje on swe czynności zawodowe lub funkcje, ma zupełnie inny interes, jeśli chodzi o objęcie tajnością lub też ujawnienie informacji związanych z zawodem. Na takim stanowisku był zbudowany przepis art. 254 kk z 1932 r., uznający, że ujawnienie informacji zebranych o człowieku w ramach wykonywania zawodu lub funkcji jest zawsze naruszeniem tajemnicy prywatnej bez względu na to, w jakim systemie organizacyjnym czynności zawodowe były wykonywane, w gabinecie prywatnym czy też uspołecznionych jednostkach służby zdrowia. Przedmiot ochrony prawnej nie ulega zmianie tylko dlatego, że czynność zawodowa została w różny sposób zorganizowana od strony jej wykonywania. 22 B. Kunicka-Michalska, Tajemnica...;. H. Gajewska-Kraczkowska, Prawne i etyczne gwarancje wykonywania zawodu biegłego psychiatry w procesie karnym, Studia Prawnicze 1983, z. 4(78). 23 W. Wantałowska, W. Kulesza, Odpowiedzialność prawna lekarza, Warszawa 1988, s. 49.

10 156 GENOWEFA REJMAN PRZEDMIOT OCHRONY PRAWNEJ 24 Według Glasera przedmiotem ochrony prawnej jest tajność jako ogół stosunków życia osobistego lub zawodowego, które nie podlegają rozpowszechnieniu. Określając tę sferę bardziej konkretnie stwierdzamy, że dotyczy ona życia prywatnego pacjenta, które zostaje odsłonięte przed lekarzem w związku z wykonywaną przez niego czynnością leczniczą. Powstaje pytanie, czy w równym stopniu pacjent jest zobowiązany do zachowania w tajemnicy wszystkich wiadomości dotyczących lekarza, z którymi się zapoznał w tym czasie. Takiej równowagi ochrony nie ma. Lekarz dotknięty rozpowszechnianiem wiadomości przez pacjenta, z którymi się on zapoznał w czasie swych wizyt, może szukać ochrony prawnej tylko wtedy, gdy odniósł z tego powodu szkodę lub poczuł się zniesławiony (zelżony). W pierwszym wypadku miałby drogę postępowania cywilnego (art. 23 kc), w drugim karnego. Jako oskarżyciel prywatny mógłby dochodzić zadośćuczynienia za krzywdy w ten sposób wyrządzone. Nie mają w tym przypadku zastosowania przepisy o tajemnicy zawodowej. Ujawnione przez pacjenta życie prywatne lekarza nie podlega takiej ochronie. Powstaje dalsze pytanie, czy za pośrednictwem tajemnicy zawodowej chronione są także dobra dotyczące lekarza. W literaturze naukowej nie podejmowano głębszych rozważań na ten temat. Uważa się jednak, że krytyka przeprowadzana przez pacjenta, a dotycząca sposobu postępowania zawodowego lekarza, na podstawie informacji uzyskanych przez niego w toku leczenia, sama przez się nie jest sprzeczna z prawem. Ta strona zagadnienia jest rozwiązywana na ogólnych zasadach dotyczących krytyki funkcjonowania instytucji, które podejmują się określonych czynności i które z tego powodu podlegają kontroli. Jeżeli krytyka przeradza się w zniesłanienia lub obrazę albo jest nierzetelna, podlega regulacji prawnej, ale na innych zasadach, a nie na podstawie przepisów związanych z tajemnicą zawodową. Wykonywanie zawodu lekarskiego od tej strony powinno być jawne. PRYWATNOŚĆ ŻYCIA PACJENTA W KONSTRUKCJI TAJEMNICY Prywatność życia człowieka jako przedmiot ochrony prawnej łączy tajemnicę prywatną z tajemnicą zawodową. Z tym jednak, że w pierwszym wypadku ustawodawca kładzie nacisk na ochronę sposoby komunikowania się jednostki ze światem zewnętrznym. Wtargnięcie w środki i sposoby komunikacji wymienione w art. 172 kk, a więc przesyłki, korespondencję, łącza telefoniczne lub elektroniczne kontaktujące człowieka ze światem zewnętrznym, jest zakazane przez prawo. Przedmiotem 24 S. Glaser, Polskie prawo karne w zarysie, Warszawa 1933.

11 TAJEMNICA LEKARSKA 157 ochrony nie jest treść informacji, ale sposoby dojścia do niej. Natomiast w przypadku tajemnicy zawodowej kładzie się nacisk na dopuszczenie do ujawnienia informacji zebranych w postępowaniu leczniczym, a nie na sposób ich uzyskania. W tym rozumieniu tajność życia prywatnego człowieka zgłaszającego się do lekarza o wykonanie czynności leczniczej nie sprowadza się do przełamania strony zewnętrznej, osłaniającej treść informacji przed innymi (otwarcie, zniszczenie pisma, podłączenie się do technicznych środków komunikacji). Lekarz uzyskuje wiadomości z życia prywatnego człowieka w sposób legalny, nie musi uciekać się do obalenia barier ukrywających przed nim te informacje. Punkt ciężkości przesuwa się na ich ujawnianie lub przekazanie osobom nieuprawnionym. Choć w jednym i drugim przypadku przedmiot ochrony prawnej jest ten sam (sfera życia prywatnego człowieka), to jednak sposób ujawnienia tajemnicy jest odmienny. Wpuszczenie dziennikarza do szpitala, który fotografuje twarz cierpiącego człowieka, zmagającego się z chorobą, jest przykładem wkraczania w prywatne życie, bowiem utrwala lub nawet przekazuje do publicznej wiadomości wizerunek cierpiącego pacjenta, choć człowiek ten nie chciałby pozostać takim w pamięci innych osób. Treść art. 172 kk nie jest jednak bez znaczenia, jeżli chodzi o sposoby przekazania przez lekarza informacji innym osobom lub instytucjom w sposób naruszający tajemnicę zawodową. Wezwanie pacjenta na czynności kontrolne w związku z jego chorobą weneryczną w taki sposób, że każdy kto zetknie się z pismem, może zapoznać się z jego treścią, stanowi ujawnienie przez lekarza tajemnicy zawodowej. Przekazanie informacji przez środki telekomunikacyjne tak, że doprowadziło to do odebrania przez inną osobę wiadomości objętej tajemnicą, stanowi także jeden ze sposobów naruszenia tajemnicy. Ze względu na brak przepisu o ochronie tajemnicy zawodowej zachowanie to może być zakwalifikowane jako naruszenie tajemnicy prywatnej (art. 172 kk). Sposobów ujawnienia informacji objętych tajemnicą może być dużo. Można je wyjawić ustnie bądź pisemnie, wobec jednej osoby lub kilku, w środkach masowego przekazu, poufnie w rozmowach, w dokumencie lub w sposób publicznie dostępny. Nie trzeba także ujawnić wszystkich informacji, wystarczy podać tylko ich część zezwalającą na zidentyfikowanie osoby w połączeniu z informacją. Zastrzeżenie poufności jest także bez znaczenia. Wiadomości te nie muszą być całkowicie nieznane osobom, wobec których treść się ujawnia. Potwierdzenie pewnych faktów, np. przez wysłanie pisma do osoby dotkniętej wirusem HIV w sposób ujawniający tę treść, jest naruszeniem tajemnicy godzącym w życie prywatne pacjenta, nawet wtedy, gdyby wiadomość ta była powszechnie znana w miejscu zamieszkania pacjenta. Ujawnienia można się dopuścić nie tylko przez działanie, ale zaniechanie. Pozostawienie danych o pacjencie w miejscu dostępnym dla lekarzy, którzy nie zajmują się pacjentem, a także dla personelu pomocniczego lub wykonującego usługowe czynności, albo też dla osób odwiedzających chorych (wywieszone karty temperatury na łóżku chorego) godzi w jego prywatne życie. Określenie prywatności życia człowieka jest trudne. Składa się na to pojęcie wiele elementów dotyczących różnych stron życia osobistego i prywatnego.

12 158 GENOWEFA REJMAN Ilustrując to zagadnienie, Kański wskazuje, że w NRF uważa się, iż przekazywanie przez bank informacji o kliencie jest poważnym naruszeniem prywatności człowieka, który zdeponował w nim swój kapitał. Natomiast nie ma się tam nic przeciwko temu, aby informować każdorazowo policję o zmianie miejsca pobytu człowieka, co kłóci się np. z zapatrywaniem na prywatność w Stanach Zjednoczonych. Holendrzy są przeciwni numerycznemu systemowi identyfikowania obywateli dla celów ubezpieczeniowych, co w Stanach Zjednoczonych zostało już wprowadzone w latach trzydziestych naszego wieku i jest praktykowane bez przeszkód. W Wielkiej Brytanii ujawnienie danych o wysokości płatności podatków jest naruszeniem prywatności, a w Szwecji dane te są jawne i dostępne w każdym przypadku. Wynika stąd, że pod pojęcie prywatności wprowadza się różne wartości 25 i nie ma jednolitych kryteriów dla jego określenia. 26 Zdaniem Kańskiego pojęcie prywatności, right to privacy, jako przedmiotu ochrony prawnej wyrosło w angielskiej nauce prawa. Jest ono tłumaczone w polskiej nauce jako prawo do pozostawienia w spokoju. Chodzi w tym przypadku o ochronę jednostki i jej osobowości, o decydowanie w sprawach osobistych bez obawy o negatywną reakcję środowiska. Choć kwestia, jakie wartości mają być chronione w ramach prywatności, przedstawia się różnie w różnych krajach, to w każdym razie dane o zdrowiu i chorobie człowieka są zasadniczym elementem tego pojęcia. Ujawnienie ich przez lekarza wypełniać może znamiona przestępstwa polegającego na naruszeniu tajemnicy zawodowej. W językach europejskich nie używa się jednak pojęcia prywatności, mówi się natomiast o życiu prywatnym (private life, vie privée, Privatleben). Dlatego też w konwencjach używane jest coraz częściej życie prywatne, a nie prywatność na określenie przedmiotu 27 ochrony prawnej dóbr osobistych człowieka. Kański wskazuje nadto na odrębność dorobku germańskiej myśli prawniczej, w której osobno kształtowały się poglądy na temat prawa do osobowości i do osobistości (Personlichkeitrechte lub Individualrechte). Koncepcja ta pozwoliła na wypracowanie katalogu dóbr wchodzących w zakres dóbr osobistych chronionych w ramach prawa deliktowego, jak i karnego. W prawie francuskim koncepcja ta występuje pod nazwą droit de la personalité. W Polsce poglądy na ten temat formułowały się sukcesywnie na gruncie prawa cywilnego. Zasadniczą rolę odegrało tu orzecznictwo sądowe, przeprowadzając na podstawie rozpatrywanych spraw konkretyzację dóbr chronionych przepisami prawa cywilnego (art. 23 kc). Rozważania te mogą mieć swe odniesienie także do prawa karnego. 28 Zagadnieniami tymi zajmowała się także Rada Europy. Znajdujemy w niej próby określenia życia prywatnego człowieka w odróżnieniu od życia publicznego, nie chronionego już tajemnicą prywatną ani zawodową. Sfera życia prywatnego 25 J. Kański, Prawo do..., s. 325, Tamże, s Tamże, s Rezolucja z 23 stycznia 1978 r.

13 TAJEMNICA LEKARSKA 159 objęta ochroną prawną przed jej ujawnieniem związana jest z prawem człowieka do anonimowości, do życia w samotności i wedle własnego uznania. Katalogując te prawa, Rada Europy wskazuje na prawo do ochrony prawnej tożsamości człowieka, łącznie z prawem do ochrony podobizny, nazwiska, pseudonimu, do życia w rodzinie wedle własnego stylu, prowadzenia życia seksualnego w stanie wolnym i w rodzinie, wychowywania potomstwa, prawa do zdrowia i sposobu zabezpieczenia kondycji fizycznej, do wyznania. Dobra te są tylko przykładowo wymienione. W ramach tych kategorii może powstać jeszcze wiele innych przykładów, składających się na prawo do osobistości człowieka, do jego odrębności nie wkraczającej w życie publiczne. Ujawnienie tych danych przez lekarza byłoby równoznaczne z ujawnieniem tajemnicy. Jeżeli np. lekarz w czasie leczenia dowiedział się, że pacjent jest homoseksualistą, to rozpowszechnienie tej wiadomości byłoby jednoznaczne z naruszeniem jego prywatności. Im bardziej człowiek wkracza w sferę życia publicznego, w tym większym stopniu musi odsłonić swą prywatność. Gdyby fakt bycia homoseksualistą człowiek wykorzystał w związku z pełnieniem funkcji wychowawczych w szkole, wtedy ujawnienie takiej informacji przez lekarza szkolnego nie byłoby naruszeniem tajemnicy zawodowej. Co więcej, niepowiadomienie o tym fakcie kierownictwa szkoły byłoby równoznaczne z dopuszczeniem przez lekarza do czynów homoseksualnych nauczyciela z wychowankami szkoły. 29 Zdaniem B. Michalskiego wejście w sferę publiczną stanowi konkludentną zgodę na uchylenie ochrony określonego fragmentu sfery prywatnej. Odnosi się to także do ochrony zdrowia. Stan zdrowia, trapiące człowieka dolegliwości należą do sfery życia prywatnego, ale wejście np. do stowarzyszenia chorych na cukrzycę jest dobrowolnym wejściem w sferę publiczną, która poddaje się krytyce. Ograniczenie sfery prywatnej pacjenta z punktu widzenia interesu publicznego lub zagrożenia osób trzecich jest trudne. Dlatego w nauce pojawił się pogląd, aby wzorem niemieckiego ustawodawstwa karnego zamiast ochrony życia prywatnego jako przedmiotu ochrony prawnej proponuje się wprowadzenie pojęcia obcej tajemnicy, z którą zapoznał się człowiek w związku z wykonywaniem zawodu. Propozycje te znalazły nawet swe odzwierciedlenie w projektach kodeksu karnego z 1980 r. Są to propozycje niesłuszne. Po pierwsze dlatego, że nie każda 30 informacja, z którą zapoznał się lekarz w czasie wykonywania zawodu, zasługuje na ochronę w ramach tajemnicy zawodowej. Drugi argument jest jednak bardziej zasadniczy. Obecnie prywatność życia człowieka wchodzi w zakres funkcjonowania 29 B. Michalski, Prasa a AIDS problematyka prawna, w: Prawne problemy AIDS, red.: J. Szwarc, Warszawa 1990, s W projektach tych brak jeszcze koncepcji na temat ochrony tajemnicy zawodowej. Ostatni projekt (z 1993 r., wkładka do Państwa i Prawa 1994, nr 2, w art. 269) w następujący sposób reguluje to zagadnienie: Kto wbrew przepisom lub przyjętemu na siebie zobowiązaniu ujawnia lub wykorzystuje informację, z którą zapoznał się w związku z wykonywaniem pracy, działalnością publiczną, społeczną, gospodarczą lub naukową, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

14 160 GENOWEFA REJMAN wielu instytucji nie tylko o charakterze prawa prywatnego, ale publicznego i państwowego. Nie może ona zostać wykreślona z języka prawniczego przez zastąpienie jej takimi określeniami jak cudza informacja. Dlatego istotne jest, aby w przepisie dotyczącym tajemnicy zawodowej lub prywatnej była uwidoczniona prywatność życia. Zezwoli to na ochronę pod tym względem każdego człowieka, który się znalazł w zasięgu oddziaływania władzy lub instytucji spełniających funkcje zawodowe. Nie można doprowadzić do tego, aby człowiek wystawiał swe prywatne życie na niebezpieczeństwo, tylko dlatego, że został włączony w zasięg oddziaływania tych instytucji. Zagadnienie to można zilustrować na wielu przykładach. Sięgnijmy do skrajnych przypadków, bo związanych z sytuacją skazanego i odbywającego karę pozbawienia wolności. Powstają pytania: czy z tej racji traci on całkowicie prywatność życia? jak daleko osoby nadzorujące wykonanie tej kary mają prawo wnikać w osobowość takiego człowieka? czy w każdym przypadku jego korespondencja, wizyta prywatna, rozmowa telefoniczna ma być kontrolowana? Czy ten fakt, że odbywa on karę pozbawienia wolności, uzasadnia pozbawienie go w sposób całkowity prywatności? Takie pytania należy stawiać w każdym przypadku oddziaływania na człowieka tych osób, które poprzez swe wykształcenie, zawód, funkcje publiczne lub władzę mają prawo, zapoznać się z życiem prywatnym takiego człowieka i wnikają niekiedy głęboko w jego osobowość (lekarz), mogąc nią manipulować i zmieniać. Bez postawienia takiego pytania nie będziemy w stanie w pełni zagwarantować praw podmiotowych człowieka do ochrony jego prywatności, która coraz częściej jest wciągana w ogólniejsze interesy instytucji o charakterze władczym czy zawodowym. Zastąpienie przeto prywatności życia cudzą tajemnicą zaciemni cały obraz tego zagadnienia. KONFLIKT MIĘDZY INTERESEM JEDNOSTKOWYM A OGÓLNYM Konflikt, który mógł powstać na tym tle, był rozstrzygany w wielu wypadkach przez ustawy. Wskazują one na te sytuacje, które uzasadniają uchylenie tajności informacji o pacjencie, i te, które zezwalają na ich utajnienie w taki sposób, aby nie mogły być przed nikim ujawnione. Jednakże tylko w nielicznych wypadkach ustawy zezwalają na utajnianie informacji o pacjencie, czyniąc z tajemnicy lekarskiej tajemnicę absolutną. Dotyczy to 31 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, która w art. 54 nie zezwala nawet na wpisywanie w dokumentach dotyczących badań i przebiegu leczenia osoby z zaburzeniami psychicznymi oświadczenia badanego, że przyznaje się do popełnienia czynu zabronionego przez ustawę karną. Przepis ten ma zastosowanie także do 31 Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z 19 sierpnia 1994 r.

15 TAJEMNICA LEKARSKA 161 lekarzy przeprowadzających badania osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa, której poczytalność jest przez sąd zakwestionowana. Artykuł ten zasługuje na szczególną uwagę dlatego, że orzecznictwo sądowe rozciąga przepisy o uchyleniu tajemnic zawodowych na adwokatów i dziennikarzy. Nie jest to wykluczone w przyszłości także w stosunku do lekarzy psychiatrów, którzy jako biegli badają poczytalność podejrzanego. Zwłaszcza w nauce prawa nie ma jednolitości poglądów, czy lekarz taki powinien ujawnić w swej opinii fakt 32 przyznania się badanego do popełnienia przestępstwa. Rozstrzygnięcie to wydaje się słuszne. W nauce wskazywano na próby docierania do podświadomości człowieka za pośrednictwem hipnozy i narkoanalizy, które usuwały psychiczne zahamowania człowieka. Rozwinęła się nawet specjalna technika prowadzenia badań i analizy osoby znajdującej się w stanie subnarkotycznym. W takim stanie człowiek nie traci jeszcze przytomności, jest jednak oszołomiony i pozbawiony hamulców oraz sprawności intelektualnej; staje się wielomówny i skłonny do zwierzeń. W stanie ponarkotycznym następuje druga faza wylewności i potrzeba podzielenia się najbardziej utajnionymi przez człowieka myślami, które często wkraczają nawet w urojenia. Na tle tej dyskusji i rozwiązań przyjętych w art. 54 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego w sposób szczególny zaznaczyło się stanowisko Z. Wielakowskiego, przedłożone Senatowi w ekspertyzie z dnia 31 sierpnia 1994 r. Autor broniąc odmiennego zdania dowodził, że przyjęte stanowisko w ustawie jest sprzeczne z aktualnie obowiązującymi przepisami prawa karnego, a zwłaszcza art kpk. Przepis ten stanowi, że instytucje państwowe i społeczne, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są zobowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub policję oraz przedsięwziąć takie czynności, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa. Obowiązek taki spoczywa na każdym obywatelu. Pytania biegłych psychiatrów przy sporządzaniu opinii sądowo-psychiatrycznej, a dotyczące przebiegu zdarzenia stanowiącego przedmiot sprawy, są integralną, a wręcz przeważającą częścią tej opinii. Niemożność umieszczenia w niej wypowiedzi oskarżonego dotyczących okoliczności popełnienia przestępstwa stawiałaby pod znakiem zapytania zasadność korzystania przez sądy i prokuratury z takich opinii. Dalej Wielakowski stwierdza, że jeśliby przyjąć takie rozwiązanie należałoby je rozciągnąć na wszystkich lekarzy. Dla wykrycia niektórych przestępstw angażowany jest często cały sztab ludzi na bardzo długi czas, którzy mozolnie i ciężko pracują. Nie godzi się, aby w majestacie prawa dopuścić do sytuacji, w której lekarz de facto paraliżowałby te działania. Ostatecznie autor ekspertyzy wypowiada się przeciwko przepisowi rozszerzającemu katalog zakazów dowodowych przez stwierdzenie, że w doku- 32 S. Dąbrowski, Uwagi polemiczne w sprawie artykułu pt. Liberum veto wobec ustawy o ochronie życia psychicznego, Postępy Psychiatrii i Neurologii 1993, nr 2, s ; autor uważa, że przepis ten należy także rozszerzyć na biegłych. Podobnie L. Paprzycki, Ochrona praw człowieka w świetle ustawy o ochronie życia psychicznego, cz. II, Palestra 1993, nr 9.

16 162 GENOWEFA REJMAN mentacji chorego psychicznie pomija się te fragmenty, które stanowią przyznanie się do czynu zakazanego przez prawo karne. OBOWIĄZEK DONOSZENIA WŁADZY O PRZESTĘPSTWIE WG KODEKSU KARNEGO (OBECNY STAN PRAWNY) Ewolucja przepisów była wyraźna. Kodeks karny z 1969 r. w art. 254 określa 33 taki obowiązek w stosunku do wszystkich osób, które posiadają wiadomości na temat popełnienia przestępstw w nim wymienionych. Przepis ten nie wprowadza żadnych wyjątków, dlatego odnosi się także do lekarza. Na tym tle powstało zagadnienie, czy i w jakim wypadku ustawa o zawodzie lekarza, zobowiązująca go do zachowania tajemnicy zawodowej, nie stanowi ustawowego kontratypu w stosunku do ogólnej reguły przewidzianej w art. 254 kk. Ostatecznie zagadnienie to zostało rozwiązane na zasadzie lex specialis derogat legi generalis. W tym ujęciu ustawa o zawodzie lekarza jako szczególna w stosunku do przepisów kodeksu karnego uzyskała pierwszeństwo, uchylając obowiązek lekarza dotyczący doniesienia o przestępstwie, o którym dowiedział się w związku z udzieleniem pomocy lekarskiej. Obowiązek donoszenia o przestępstwie pozostał tylko w takim zakresie, w jakim jest przewidziany w art. 13 ustawy o zawodzie lekarza. Według tego przepisu lekarz zobowiązany jest w ciągu 24 godzin powiadomić władze powołane do ścigania przestępstw lub odpowiedni terenowy organ administracji państwowej o każdym przypadku zabójstwa, ciężkiego uszkodzenia ciała, samobójstwa lub zatrucia oraz pozostającego w związku z przestępstwem lekkiego uszkodzenia ciała, gdy powziął o tych przypadkach wiadomość przy wykonywaniu zawodu. Jest to daleko idące zobowiązanie lekarza do współpracy z wymiarem sprawiedliwości. Należy jednak zaznaczyć, że lekarz taki spełnia swój obowiązek przez ujawnienie swych podejrzeń i nie powinien być z tego powodu powoływany na świadka w procesie. Przepis ten został skomentowany w okólniku z dnia 10 marca 1954 r. w sprawie wypadków podlegających zgłoszeniu przez szpitale do prokuratury i organów milicji. W okólniku zobowiązano dyrektora szpitala do zawiadomienia prokuratora 33 Prawo karne w Polsce nie przewidywało obowiązku doniesienia o przestępstwie. Dopiero dekret z dnia 13 czerwca 1946 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa (Dz.U. RP 1946, nr 30, poz. 192) w art. 18 wprowadzał taki obowiązek: 1. Kto, otrzymawszy wiarygodną wiadomość o przestępstwie, określonym w art. 1 (gwałtowny zamach na funkcjonariusza publicznego, 3 (sabotaż) 4 (nielegalne posiadanie broni) 7 (szpiegostwo), 13 i 14 (przygotowanie lub branie udziału w związku mającym na celu popełnienie w/w przestępstw) albo art kodeksu karnego Wojska Polskiego (zbrodni stanu), nie zawiadomi natychmiast o tym władzy, powołanej do ścigania przestępstw, podlega karze więzienia do lat 5. 2) Kto, sprawując władzę w zakresie administracji rządowej lub samorządowej, otrzymawszy wiarygodną wiadomość o popełnieniu na podległym mu obszarze przestępstw, wymienionych w 1, bądź o przebywaniu na tym obszarze członków porozumienia (art. 13) lub związku (art. 14), nie zawiadomi o tym natychmiast władzy powołanej do ścigania przestępstw podlega karze do lat 10.

17 TAJEMNICA LEKARSKA 163 o każdym zgonie pacjenta, który był następstwem zaniedbania ze strony personelu służby zdrowia, zarówno w czasie leczenia w szpitalu, jak i przed przyjęciem do szpitala. Inne wypadki zgonów nie podlegają obowiązkowi zawiadomienia prokuratora, nawet gdy nastąpił on przed 24 godzinami od przyjęcia do szpitala. Obowiązkiem zawiadomienia jest obciążony dyrektor szpitala lub osoba przez niego wyznaczona. Jeżeli lekarz podjął podejrzenie o faktach wymienionych w art. 13 ustawy o zawodzie lekarza, np. udzielając pomocy rannemu człowiekowi w wyniku wypadku drogowego, to nie jest on zobowiązany do powiadomienia o nich prokuratora. Natomiast lekarz wykonujący praktykę w gabinecie prywatnym jest obciążony takim obowiązkiem. Omawiając obowiązek przekazywania informacji różnym władzom i urzędom, nie można pominąć sprawy dotyczącej gromadzenia danych osobowych w banku 34 informacji. W Polsce zagadnienie to jeszcze nie zostało rozwiązane w odpowiedni sposób od strony prawnej. Jednak od wielu lat instytucje prawa publicznego, jak i urzędy, w tym zajmujące się ochroną zdrowia, zobowiązane są do przekazywania do banku informacji danych dotyczących zarówno osobowości człowieka, jego zdrowia, jak i życia prywatnego, wedle pewnego klucza klasyfikacyjnego. Najlepiej zagadnienie to zilustruje tabela klasyfikująca informacje gromadzone w banku informacyjnym typu PESEL: dane dotyczące grupy krwi, ogólne określenie stanu zdrowia, ogólne fakty przyszłe co do zdrowia, badania medyczne, wyniki, ciśnienie krwi, wzrok, słuch, rozróżnianie barw, reakcje itp. wyniki poprzednich badań medycznych, badania dentystyczne aktualne, stan uzębienia w przeszłości, pobyty w szpitalach, kiedy, gdzie i dlaczego, zabiegi chirurgiczne, złamania, poprzednio przebyte choroby, dziedziczne skłonności do chorób, skłonności alergiczne, wrodzone ułomności fizyczne, nabyte ułomności fizyczne, wyniki testów psychologiczych, choroby psychiczne, leczenie chorób psychicznych, inteligencja poniżej normy, leczenie specjalistyczne, wyniki testów socjologicznych, trudności adaptacyjne, nałogi, nadużywanie alkoholu, nadużywanie narkotyków, leczenie przeciw nałogom, karalność lub inne postępowanie w związku z nałogami, używanie okularów, używanie aparatu słuchowego, laski, kul itp., jakich i dlaczego, zależność od mechanicznej lub fizycznej stymulacji (aparat oddechowy), obecne choroby, jakie leczenie, jaki doktor leczy lub który szpital. Dane te są gromadzone w skali resortowej, a potem krajowej, po to, aby w sytuacjach szczególnych można było po nie sięgnąć dla odpowiedniego i szybkiego roz- 34 E. Kolasińska, Regulacja prawna ochrony danych osobowościowych we Francji, Studia Prawnicze 1982, nr 122. Autorka w tym artykule wskazuje również, że w wielu krajach wydaje się obecnie akty prawne regulujące dostęp osobom postronnym do wiadomości charakteryzujących portret osobowościowy człowieka, i jego zdrowie fizyczne oraz psychiczne. Problem więc polega nie na całkowitym zakazie dostarczenia tych danych, lecz na opracowaniu technik udostępniających wgląd do nich w sposób nie narażający na szkodę człowieka, którego te dane dotyczą. Jak ważne jest to zagadnienie świadczy o tym powołanie Komisji do spraw Informatyki i Praw Człowieka, w skład której wchodzą senatorowie, deputowani, naukowcy i inne osobistości ze świata naukowego i życia publicznego, komisja ta nie podlega władzy wykonawczej.

18 164 GENOWEFA REJMAN wiązania określonego problemu. Jeżeli np. wydarzy się katastrofa, w której jest wielu rannych wymagających natychmiastowej transfuzji, to dane pochodzące z banku informacji na temat grupy krwi mogą rozwiązać natychmiast problem immunologiczny, bez odpowiedniego badania dawcy i biorcy. Problem ten jednak wywołuje wiele kwestii związanych z dokumentacją pewnych zjawisk, ich utrwaleniem, przechowywaniem w odpowiednim języku informatycznym i opracowaniem zasad przekazywania ich odpowiednim jednostkom, bez naruszenia tajemnicy prywatnej czy zawodowej. Kwestie te poruszają ustawy o zakładach leczniczych, jak i późniejsza ustawa o zakładach opieki zdrowotnej. Ustawy te dotyczą o obowiązku dokumentacji danych o pacjencie. Ustawa z 1928 r. wyróżnia wśród tej dokumentacji historię choroby, która jest zasadniczym dokumentem objętym tajemnicą szpitalną. W historii choroby lekarz jest zobowiązany odnotowywać przebieg badań prowadzących do diagnozy, postępowania leczniczego, wyniki poszczególnych badań, obserwacji i leczenia. Odpisy poszczególnych fragmentów historii choroby mogły być wydawane bezpłatnie tylko urzędom i prawo ściśle określonym władzom mającym do informacji. Wydane do tej ustawy rozporządzenie wykonawcze, z tej samej daty, regulowało w 21 bardziej szczegółowo kwestie sporządzania odpisów historii choroby i możliwości jej przekazywania, w drodze prawnej, tylko władzom nadzorczym oraz tym władzom i szpitalom, które podejmują czynności w związku z ciągłością leczenia. Szpital mógł nadto wydać odpis historii choroby leczonemu lub na jego prośbę ustawowemu przedstawicielowi, jeżeli nie miał obawy, że przyniesie to szkodę leczonemu. Poza szpitalem można było wydać odpis choroby na żądanie władz państwowych, samorządowych i instytucji publicznych dla celów urzędowych oraz na prośbę leczonego lub jego prawnego przedstawiciela. Obecnie problemy te są uregulowane w art. 18 ustawy z 1991 r. W myśl tego przepisu dane zebrane o pacjencie można przekazywać pacjentowi lub jego przedstawicielowi ustawowemu, a także jednostkom wykonującym zawód medyczny, dla zapewnienia ciągłości leczenia, oraz właściwym organom administracji państwowej lub samorządowej służby zdrowia w czasie wykonywania przez nie kontroli lub nadzoru nad postępowaniem lekarza. Wreszcie dane te można przekazywać prokuratorom lub sądom oraz innym instytucjom, na których wniosek zostało przeprowadzone badanie. Przepisy te jednak nie wykraczają poza zbieranie, przechowywanie, opracowywanie kodu informatycznego i nadzoru nad danymi osobowymi w ramach resortu zdrowia. Natomiast w dalszym ciągu otwarta jest kwestia gromadzenia danych w skali kraju. Wprawdzie są prowadzone na ten temat badania i powstały już pierwsze projekty ustaw, jednakże propozycje rządowe są oparte na rozwiązaniach podobnych do Rządowego Centrum Informatycznego PESEL, które jest podporządkowane MSW, podczas gdy na świecie, komórki te są wyodrębniane ze struk- 35 Dz.U. z 1928 r., nr 38, poz Dz.U. z 1991 r., nr 91, poz

19 TAJEMNICA LEKARSKA 165 tury rządowej, a zwłaszcza MSW. Chodzi tu przede wszystkim o złożony do Sejmu projekt, wedle którego kontrolę nad zgromadzonymi danymi osobowymi sprawowałby komisarz podporządkowany MSW lub Ministrowi Sprawiedliwości, podczas gdy w innych krajach kontrola ta jest sprawowana przez organ niezależny od rządu, w każdym razie nie od resortu MSW. W każdym razie odpowiedzialność za niewłaściwe udostępnienie danych osobowych, objętych tajemnicą zawodową jest przesuwana w kierunku tych osób, które mają obowiązek zbierania, przechowywania, przetwarzania ich w sposób uniemożliwiający identyfikację tych danych z osobą. Ustawa z 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej w art. 18 wprowadza podstawy odpowiedzialności odszkodowawczej w razie umyślnego ujawnienia danych podlegających ochronie przez osoby zatrudnione w tym zakładzie, działające na jego zlecenie lub dokonujące czynności kontrolnych; w myśl tego przepisu sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Przepis ten może wywoływać dyskusję na temat jego stosunku do art. 23 kc, który uzasadnia odpowiedzialność cywilną za doznaną szkodę. Powstaje pytanie, czy w tym w całości wyczerpuje się odpowiedzialność cywilna lekarza za szkodę wynikłą z ujawnienia tajemnicy zawodowej. Przy braku systemowego rozwiązania tego zagadnienia każda z ustaw w sposób incydentalny podchodzi do tego zagadnienia. Wywołuje to trudności interpretacyjne, dlatego że poszczególne rozwiązania nie korespondują ze sobą. W polskim ustawodawstwie ogromną lukę prawną stwierdza się w odniesieniu do danych osobowych w kartotekach prywatnych, w tym zgromadzonych przez lekarza zajmującego się prywatną praktyką lekarską. Brak rozwiązań systemowych prowadzi także do tego, że do zagadnienia ochrony danych osobowych podlegających ścisłej ochronie prawnej nie przywiązuje się większej wagi, nawet w środkach masowego przekazu. Świadczyć o tym może podawanie w prasie codziennej kategorii zdrowia przyzawanych poborowym z zaburzeniami stanu psychicznego. Gazeta Wyborcza nr 194 z 19 sierpnia 1992 r. ujawniła taką tabelę (z powołaniem się na Dziennik Ustaw z 1993 r. nr 37, poz. 3), który wskazuje, że znosi się dotychczasowe kategorie zdrowia i wprowadza inną klasyfikację poborowych. Dotychczas podobny wykaz znajdował się w księdze odrębnej i utajnionej, na jej podstawie komisje decydowały o przydatności poborowych do wojska. Obecnie wiadomość ta została przekazana prasie, a Gazeta Wyborcza w artykułe: Jawne choroby dla poborowych, zachęca do zakupu odpowiedniego Dziennika Ustaw dla zapoznania się z nimi, podając jednocześnie tabelę kategorii zdrowia psychicznego z odpowiednim ich zakodowaniem. Tym samym za pośrednictwem prasy każda decyzja komisji porobowej może być rozszyfrowana. Jeżeli ktoś zostanie zakwalifikowany np. do kategorii A = D oznaczać będzie, że jest ociążały umysłowo. Tym samym informacje, które powinny być strzeżone w formie tajemnicy zawodowej lekarzy wojskowych, zostały upowszechnione za pośrednictwem prasy. Kod jako język przestał pełnić już swoje funkcje. Każdy, kto zapoznał się z treścią przekazu Gazety Wyborczej, będzie wiedział, że

20 166 GENOWEFA REJMAN człowiek zakwalifikowany do pewnej grupy jest np. schizofrenikiem lub, że się moczy z powodu określonej choroby itd. SZCZEGÓLNE ZAGADNIENIA ZWIĄZANE Z TAJEMNICĄ (W TRANSPLANTOLOGII) W piśmiennictwie zwraca się szczególną uwagę na specyficzny charakter leczenia za pośrednictwem chirurgii transplantacyjnej. Utrzymywanie w tajemnicy pochodzenia komórek, tkanek lub narządów leży zarówno w interesie dawcy, jak i biorcy. Dlatego też w wielu ustawach transplantacyjnych zagadnienie to jest odpowiednio regulowane. Również w piśmiennictwie polskim przeważa taka ten- 37 dencja; w ślad za nią idzie projekt ustawy opracowany przez Ministerstwo Zdrowia o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów. W myśl tego projektu dane osobowe potencjalnego dawcy przeszczepu i biorcy przeszczepu są objęte tajemnicą i podlegają ochronie przewidzianej w przepisach o tajemnicy zawodowej i służbowej oraz w przepisach o dokumentacji medycznej prowadzonej przez zakłady opieki zdrowotnej. Ujawnienie danych dawcy wobec biorcy przeszczepu ma miejsce wtedy, gdy pobrane tkanki lub organ następuje na rzecz krewnego w linii 38 prostej, osoby przysposobionej, rodzeństwa lub małżonka, kiedy pozostaje z biorcą w trwałym stosunku emocjonalnym (art. 10 ust. 2 projektu). Osobie, która zdecydowała się być dawcą, przekazuje się także informacje na temat niebezpieczeństwa dla biorcy w przypadku wycofania przez niego zgody na pobranie komórek, tkanek lub organu, w związku z przeprowadzonymi u biorcy przygotowaniami do prze- 37 J. Jaroszek, Przeszczepy w świetle prawa w Polsce, Warszawa 1988, s. 84. Zdarzają się przypadki, że najbliższe osoby zmarłych, od których pobrano narządy, starają się za wszelką cenę ustalić biorcę tych narządów. Cel tych zainteresowań jest bardzo różny, często materialny. Chodzi często o przelanie uczuć po zgonie najbliższej osoby na człowieka, który był biorcą organów zmarłego. Miałoby to dla biorcy olbrzymie obciążenie psychiczne, a nawet mogłoby wywrzeć zasadniczy wpływ na jego życie. Autor opisuje także zaburzenia psychiczne, które mogą wystąpić u biorcy, prowadząc nawet do samobójstwa. O konieczności przestrzegania tajemnicy lekarskiej mówili polscy transplantolodzy Wojciech Rowiński i Janusz Wałaszewski. ( Życie Warszawy z 4 czerwca 1993 r.). Opisali oni przypadek chłopca, któremu zatrzymało się serce po wypadku. Dwadzieścia minut po zatrzymaniu serca pobrano od niego nerki do przeszczepu. Dwa miesiące później przysłała matka chłopca skargę do prokuratury, prosząc o ujawnienie nazwiska lekarza-mordercy, który ukradł narządy ze zwłok jej syna. 38 Autor artykułu z Le Point z 3 marca 1989 r., cyt. za: Świat i Medycyna 1989, nr 6 podnosi kwestie związane z dochowaniem tajemnicy nawet wtedy, gdy pomiędzy dawcą a biorcą są ścisłe więzy rodzinne. Jeżeli np. małżeństwo potrzebuje przeszczepu szpiku kostnego dla dziecka i gotowe jest drogą sztucznego zapłodnienia począć dziecko dla ratowania chorego dziecka. Trudno sobie wyobrazić jakiego szoku doznałoby dziecko nauki, dowiadując się dla jakiego celu zostało poczęte. Takiego samego szoku może doznać także człowiek po stwierdzeniu za jaką cenę uratowano mu życie.

APEL Nr 6/15/P-VII PREZYDIUM NACZELNEJ RADY LEKARSKIEJ z dnia 18 września 2015 r.

APEL Nr 6/15/P-VII PREZYDIUM NACZELNEJ RADY LEKARSKIEJ z dnia 18 września 2015 r. APEL Nr 6/15/P-VII PREZYDIUM NACZELNEJ RADY LEKARSKIEJ z dnia 18 września 2015 r. do Ministra Zdrowia w sprawie podjęcia działań legislacyjnych zmierzających do zapewnienia należytej ochrony tajemnicy

Bardziej szczegółowo

Prawnokarne konsekwencje naruszenia prawa do informacji oraz obowiązku zachowania tajemnicy

Prawnokarne konsekwencje naruszenia prawa do informacji oraz obowiązku zachowania tajemnicy Prawnokarne konsekwencje naruszenia prawa do informacji oraz obowiązku zachowania tajemnicy dr inż. Agnieszka Gryszczyńska Katedra Prawa Informatycznego Wydział Prawa i Administracji UKSW Konferencja naukowa

Bardziej szczegółowo

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA LEKARZA

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA LEKARZA ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA LEKARZA dr n. med. Marta Rorat Katedra Medycyny Sądowej, Zakład Prawa Medycznego UM we Wrocławiu ISTOTA ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ Art. 1. 1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko,

Bardziej szczegółowo

USTAWA z dnia 16 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw 1)

USTAWA z dnia 16 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw 1) Kancelaria Sejmu s. 1/7 USTAWA z dnia 16 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw 1) Opracowano na podstawie: Dz.U. z 2004 r. Nr 93, poz. 889. Art. 1. W ustawie z dnia

Bardziej szczegółowo

Odpowiedzialność pielęgniarki i położnej

Odpowiedzialność pielęgniarki i położnej Odpowiedzialność pielęgniarki i położnej Dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk Uniwersytet Medyczny w Lublinie Warszawa 09.04.2011 ZAWÓD System czynności czy prac, który jest wewnętrznie spójny, skierowany

Bardziej szczegółowo

Prawo w psychiatrii. Marcin Wojnar

Prawo w psychiatrii. Marcin Wojnar Prawo w psychiatrii Marcin Wojnar Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego (z dnia 19 sierpnia 1994 r.) Art. 22 1. Przyjęcie osoby z zaburzeniami psychicznymi do szpitala psychiatrycznego następuje za jej

Bardziej szczegółowo

Rozdział XIII. Środki zabezpieczające

Rozdział XIII. Środki zabezpieczające Rozdział XIII Środki zabezpieczające Art. 199a. 1. Sąd, który wydał orzeczenie w pierwszej instancji, jest właściwy do orzekania w przedmiocie środków zabezpieczających na zasadach określonych w rozdziale

Bardziej szczegółowo

Ośrodek Badań, Studiów i Legislacji

Ośrodek Badań, Studiów i Legislacji Warszawa, dnia 1 października 2015 r. Stanowisko Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji w sprawie tajemnicy zawodowej w związku z żądaniem komornika w trybie art. 761 KPC 1. Komornik wystąpił do Kancelarii

Bardziej szczegółowo

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA LEKARZA

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA LEKARZA ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA LEKARZA dr n. med., mgr prawa Marta Rorat Zakład Prawa Medycznego Katedra Medycyny Sądowej UM we Wrocławiu ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA kodeks karny pozakodeksowe prawo karne Odpowiedzialność

Bardziej szczegółowo

Zgoda pacjenta na świadczenie zdrowotne

Zgoda pacjenta na świadczenie zdrowotne Zgoda pacjenta na świadczenie zdrowotne dr nauk prawn. Małgorzata Serwach, Uniwersytet Medyczny, Uniwersytet Łódzki Zgoda pacjenta jako zasada generalna Zgodnie z postanowieniami ustawy z 5 grudnia 1996

Bardziej szczegółowo

Niebieska Karta. Rola szkoły w przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie

Niebieska Karta. Rola szkoły w przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie Niebieska Karta. Rola szkoły w przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie Aspekty prawne dotyczące ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie adw. Katarzyna Mrozicka-Bąbel Podstawa prawna Ustawa z dnia 29

Bardziej szczegółowo

NARUSZENIE DÓBR OSOBISTYCH pacjentów, lekarzy i pielęgniarek

NARUSZENIE DÓBR OSOBISTYCH pacjentów, lekarzy i pielęgniarek NARUSZENIE DÓBR OSOBISTYCH pacjentów, lekarzy i pielęgniarek Adwokat Łukasz Płaza Adwokat Krzysztof Izdebski Gdańsk, 19 września 2019r. Dobra osobiste Dobra osobiste to: w szczególności zdrowie, wolność,

Bardziej szczegółowo

Odpowiedzialność karna lekarza

Odpowiedzialność karna lekarza Sławomir Turkowski Odpowiedzialność karna lekarza Zakres i skuteczne ograniczenie odpowiedzialności karnej Warszawa 2012 2 Odpowiedzialność karna lekarza Zakres i skuteczne ograniczenie odpowiedzialności

Bardziej szczegółowo

Postępowanie karne. Cje. Postępowanie przygotowawcze II

Postępowanie karne. Cje. Postępowanie przygotowawcze II Postępowanie karne Cje I Dr Wojciech Jasiński Katedra Postępowania Karnego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski Uprawnienia stron postępowania przygotowawczego 1) uprawnienia

Bardziej szczegółowo

OPINIA PRAWNA. w przedmiocie oceny czy osoba skazana z oskarżenia. publicznego na karę grzywny może w świetle przepisów

OPINIA PRAWNA. w przedmiocie oceny czy osoba skazana z oskarżenia. publicznego na karę grzywny może w świetle przepisów OPINIA PRAWNA w przedmiocie oceny czy osoba skazana z oskarżenia publicznego na karę grzywny może w świetle przepisów prawa powszechnie obowiązującego w Polsce sprawować funkcję wójta (burmistrza, prezydenta

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Waldemar Płóciennik (przewodniczący) SSN Włodzimierz Wróbel (sprawozdawca) SSA del. do SN Piotr Mirek. Protokolant Ewa Oziębła

POSTANOWIENIE. SSN Waldemar Płóciennik (przewodniczący) SSN Włodzimierz Wróbel (sprawozdawca) SSA del. do SN Piotr Mirek. Protokolant Ewa Oziębła Sygn. akt II KK 215/14 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 29 stycznia 2015 r. SSN Waldemar Płóciennik (przewodniczący) SSN Włodzimierz Wróbel (sprawozdawca) SSA del. do SN Piotr Mirek Protokolant

Bardziej szczegółowo

ZAWIADOMIENIE POUCZENIE PODEJRZANEGO

ZAWIADOMIENIE POUCZENIE PODEJRZANEGO PROKUilATUHA OKRĘGOWA lii. Gon. Władysława Andersa 34A Koszalin, dnia ^TM.. grudnia 2016 r. 75-950 K O S Z A L I N ; tel. 094-342-86-97. fax 094-342-24-17 PO V Ds. 40.2016 ZAWIADOMIENIE Sekretariat Prokuratury

Bardziej szczegółowo

Opinia do ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz ustawy o Policji (druk nr 1009)

Opinia do ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz ustawy o Policji (druk nr 1009) Warszawa, dnia 29 października 2010 r. Opinia do ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz ustawy o Policji (druk nr 1009) I. Cel i przedmiot ustawy Przedłożona Senatowi ustawa zmierza do zrealizowania

Bardziej szczegółowo

PRAWO DO PRYWATNOŚCI I OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH PODSTAWOWE ZASADY. Szkolenie dla sekcji sądownictwa międzynarodowego Kliniki Prawa UW 14 XI 2009 r.

PRAWO DO PRYWATNOŚCI I OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH PODSTAWOWE ZASADY. Szkolenie dla sekcji sądownictwa międzynarodowego Kliniki Prawa UW 14 XI 2009 r. PRAWO DO PRYWATNOŚCI I OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH PODSTAWOWE ZASADY Szkolenie dla sekcji sądownictwa międzynarodowego Kliniki Prawa UW 14 XI 2009 r. Część I PRAWO DO PRYWATNOŚCI WPROWADZENIE Prowadzące:

Bardziej szczegółowo

POLSKA KARTA PRAW PACJENTA

POLSKA KARTA PRAW PACJENTA POLSKA KARTA PRAW PACJENTA podstawowe unormowania prawne wynikające z ustawy zasadniczej - Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483) określone w ustawach *: I. Prawa pacjenta wynikające

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Jarosław Matras (przewodniczący) SSN Małgorzata Gierszon SSN Przemysław Kalinowski (sprawozdawca)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Jarosław Matras (przewodniczący) SSN Małgorzata Gierszon SSN Przemysław Kalinowski (sprawozdawca) Sygn. akt V KK 240/13 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 22 października 2013 r. SSN Jarosław Matras (przewodniczący) SSN Małgorzata Gierszon SSN Przemysław Kalinowski

Bardziej szczegółowo

Odpowiedzialność karna w badaniach klinicznych

Odpowiedzialność karna w badaniach klinicznych Odpowiedzialność karna w badaniach klinicznych w świetle Rozporządzenia PE i Rady (UE) 536/2014 Wojciech Nowak opracowanie na potrzeby Grupy Prawnej przy Stowarzyszeniu na rzecz DPK w Polsce Stan prawny

Bardziej szczegółowo

1. Pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym jest stroną uprawnioną do. działania we własnym imieniu i zgodnie z własnym interesem (art kpk).

1. Pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym jest stroną uprawnioną do. działania we własnym imieniu i zgodnie z własnym interesem (art kpk). 1 Podstawowe prawa pokrzywdzonego: 1. Pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym jest stroną uprawnioną do działania we własnym imieniu i zgodnie z własnym interesem (art. 299 1 kpk). 2. Jeżeli pokrzywdzonym

Bardziej szczegółowo

OPINIA PRAWNA. w przedmiocie:

OPINIA PRAWNA. w przedmiocie: OPINIA PRAWNA w przedmiocie: MOŻLIWOŚCI SPRAWOWANIA MANDATU WÓJTA LUB BURMISTRZA (PREZYDENTA MIASTA) PRZEZ OSOBĘ SKAZANĄ PRAWOMOCNYM WYROKIEM SĄDU NA KARĘ GRZYWNY ZA PRZESTĘPSTWO UMYŚLNE ŚCIGANE Z OSKARŻENIA

Bardziej szczegółowo

Podstawowe unormowania prawne wynikające z ustawy zasadniczej - Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz U. Nr 78, poz 483), określone w ustawach:

Podstawowe unormowania prawne wynikające z ustawy zasadniczej - Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz U. Nr 78, poz 483), określone w ustawach: Podstawowe unormowania prawne wynikające z ustawy zasadniczej - Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz U. Nr 78, poz 483), określone w ustawach: - z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej

Bardziej szczegółowo

Procedura Niebieskie Karty -praktyczny niezbędnik i poradnik prawny. Dr n. prawn. Krzysztof Gieburowski Radca prawny

Procedura Niebieskie Karty -praktyczny niezbędnik i poradnik prawny. Dr n. prawn. Krzysztof Gieburowski Radca prawny Procedura Niebieskie Karty -praktyczny niezbędnik i poradnik prawny Dr n. prawn. Krzysztof Gieburowski Radca prawny Podstawowe pojęcia Procedura Niebieskie Karty ogół czynności podejmowanych i realizowanych

Bardziej szczegółowo

Tekst ustawy przekazany do Senatu zgodnie z art. 52 regulaminu Sejmu. USTAWA z dnia 20 maja 2005 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego

Tekst ustawy przekazany do Senatu zgodnie z art. 52 regulaminu Sejmu. USTAWA z dnia 20 maja 2005 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego Tekst ustawy przekazany do Senatu zgodnie z art. 52 regulaminu Sejmu USTAWA z dnia 20 maja 2005 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego Art. 1. W ustawie z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie

Bardziej szczegółowo

Moduł 5. Ochrona prawna funkcjonariuszy Służby Więziennej

Moduł 5. Ochrona prawna funkcjonariuszy Służby Więziennej Autorka: Magdalena Markowiak Moduł 5 Ochrona prawna funkcjonariuszy Służby Więziennej Ochrona prawna Funkcjonariusz podczas i w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych korzysta z ochrony prawnej przewidzianej

Bardziej szczegółowo

PRAWO W OCHRONIE ZDROWIA

PRAWO W OCHRONIE ZDROWIA Wyższa Szkoła Planowania Strategicznego ul. Kościelna 6 41-303 Dąbrowa Górnicza tel./fax 32 264 74 75; kancelaria@wsps.pl Studia podyplomowe PRAWO W OCHRONIE ZDROWIA Przedmiot BIOETYKA Temat EUTANAZJA

Bardziej szczegółowo

Spis treści Rozdział I. Zasady sprawowania opieki zdrowotnej w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

Spis treści Rozdział I. Zasady sprawowania opieki zdrowotnej w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Wykaz skrótów... XI Rozdział I. Zasady sprawowania opieki zdrowotnej w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej... 1 1. Wprowadzenie. Rozwój rozwiązań prawnych... 1 2. Umiejscowienie regulacji w systemie

Bardziej szczegółowo

USTAWA z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego

USTAWA z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego Kancelaria Sejmu s. 1/1 USTAWA z dnia 1 lipca 2005 r. Opracowano na podstawie: Dz.U. z 2005 r. Nr 141, poz. 1183. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego Art. 1. W ustawie z dnia 19 sierpnia 1994

Bardziej szczegółowo

Klauzula sumienia w służbie zdrowia

Klauzula sumienia w służbie zdrowia MICHAŁ BALICKI Klauzula sumienia w służbie zdrowia Podstawowym zadaniem klauzuli sumienia jest zapewnienie lekarzom, pielęgniarkom oraz położnym możliwości wykonywania zawodu w zgodzie z własnym sumieniem.

Bardziej szczegółowo

nałożone na podstawie art. 96 ust. 7 pkt

nałożone na podstawie art. 96 ust. 7 pkt Granice obowiązków, które mogą zostać nałożone na podstawie art. 96 ust. 7 pkt 3Ustawy Prawo ochrony środowiska Prof. dr hab. Krzysztof Płeszka Dr Michał Araszkiewicz Katedra Teorii Prawa WPiA UJ Źródła

Bardziej szczegółowo

Zgoda pacjenta na udzielenie świadczenia zdrowotnego

Zgoda pacjenta na udzielenie świadczenia zdrowotnego Zgoda pacjenta na udzielenie świadczenia zdrowotnego (stan prawny: 3 października 2016) Zbigniew Gąszczyk-Ożarowski Zakład Prawa Medycznego Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu PEŁNOLETNOŚĆ Art. 10 k.c. 1.

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE Z DNIA 24 SIERPNIA 2010 R. WZ 36/10

POSTANOWIENIE Z DNIA 24 SIERPNIA 2010 R. WZ 36/10 POSTANOWIENIE Z DNIA 24 SIERPNIA 2010 R. WZ 36/10 Informacje, które dziennikarz uzyskał od rzecznika prasowego organu administracji rządowej z przeznaczeniem do publikacji w artykule prasowym, nie są objęte

Bardziej szczegółowo

Wstęp... XIII. Wykaz skrótów...

Wstęp... XIII. Wykaz skrótów... Wstęp... XIII Wykaz skrótów... XV Część pierwsza. Wiadomości ogólne Rozdział 1. Pojęcie i źródła prawa medycznego... 3 1. Pojęcie prawa medycznego... 3 Rozdział 2. Wykonywanie zawodu medycznego... 6 2.

Bardziej szczegółowo

W Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich zostały przeanalizowane obowiązujące. przepisy normujące zasady porozumiewania się podejrzanego i oskarżonego

W Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich zostały przeanalizowane obowiązujące. przepisy normujące zasady porozumiewania się podejrzanego i oskarżonego RZECZPOSPOLITA POLSKA Rzecznik Praw Obywatelskich Irena LIPOWICZ RPO-662364-II-10/ST 00-090 Warszawa Tel. centr. 22 551 77 00 Al. Solidarności 77 Fax 22 827 64 53 Pan Krzysztof Kwiatkowski Minister Sprawiedliwości

Bardziej szczegółowo

Zagrożenia w Internecie z akcentem na ochronę i dochodzenie praw. Diagnoserw Dawid Stramowski, Chrząstowo 4, 89-100 Nakło Nad Notecią

Zagrożenia w Internecie z akcentem na ochronę i dochodzenie praw. Diagnoserw Dawid Stramowski, Chrząstowo 4, 89-100 Nakło Nad Notecią Zagrożenia w Internecie z akcentem na ochronę i dochodzenie praw W przypadku cyberprzemocydostępne są dwie drogi ochrony prawnej: karna i cywilna. Należy pamiętać, że: w przypadku cyberprzemocy w stosunku

Bardziej szczegółowo

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA LEKARZA

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA LEKARZA GENOWEFA REJMAN ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA LEKARZA Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego Warszawa 11 Spis treści Wstęp 7 Rozdział I Pojęcie odpowiedzialności i różne jej formy 9 1. Analiza odpowiedzialności

Bardziej szczegółowo

Spis treści. 1. Uwagi wprowadzające... 71

Spis treści. 1. Uwagi wprowadzające... 71 Wykaz skrótów... Wykaz literatury... XI XVII Wykaz orzecznictwa... XXXVII Opis założeń badawczych oraz wprowadzenie w strukturę pracy... 1 Rozdział I. Pojęcie tajemnicy przedsiębiorstwa... 10 1. Uwagi

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY PRAWA DLA PEDAGOGÓW cz. II

PODSTAWY PRAWA DLA PEDAGOGÓW cz. II PODSTAWY PRAWA DLA PEDAGOGÓW cz. II Zakres zdolności do czynności prawnych zależy od Wieku Ubezwłasnowolnienia Wiek a zdolność do czynności prawnych Brak zdolności do czynności prawnych do ukończenia 13

Bardziej szczegółowo

Klauzula sumienia lekarza W wyroku z dnia 7 października Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność art. 39: zdanie pierwsze ustawy o zawodach

Klauzula sumienia lekarza W wyroku z dnia 7 października Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność art. 39: zdanie pierwsze ustawy o zawodach Klauzula sumienia lekarza W wyroku z dnia 7 października Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność art. 39: zdanie pierwsze ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty z Konstytucją. Tym samym zauważa

Bardziej szczegółowo

z dnia 10 czerwca 2016 r.

z dnia 10 czerwca 2016 r. Kancelaria Sejmu s. 1/7 U S T AWA z dnia 10 czerwca 2016 r. Opracowano na podstawie: Dz. U. z 2016 r. poz. 1070, 2103. o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego, ustawy o zawodach lekarza i lekarza

Bardziej szczegółowo

WYROK Z DNIA 5 MARCA 2002 R. III KKN 329/99

WYROK Z DNIA 5 MARCA 2002 R. III KKN 329/99 WYROK Z DNIA 5 MARCA 2002 R. III KKN 329/99 W procesie karnym stan psychiczny oskarżonego ma znaczenie dopiero przy ustaleniu, że dopuścił się on czynu zabronionego. Żaden przepis prawa nie zwalnia sądu

Bardziej szczegółowo

2. Dobra osobiste osób fizycznych ukształtowane przez doktrynę i orzecznictwo Dobra osobiste osób prawnych I. Uwagi wprowadzające na te

2. Dobra osobiste osób fizycznych ukształtowane przez doktrynę i orzecznictwo Dobra osobiste osób prawnych I. Uwagi wprowadzające na te Wykaz skrótów... Orzecznictwo... Bibliografia... Rozdział I. Ukształtowanie dóbr osobistych i ich historyczny rozwój... 1 1. Dobra osobiste na gruncie prawa rzymskiego... 2 2. Naprawienie szkody niemajątkowej

Bardziej szczegółowo

DZIECKO ŁAMIĄCE PRAWO (NIELETNI)

DZIECKO ŁAMIĄCE PRAWO (NIELETNI) DZIECKO ŁAMIĄCE PRAWO (NIELETNI) 1. Kodeks karny Na zasadach określonych w kodeksie karnym odpowiadają osoby, które popełniły czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat. Wyjątkowo na gruncie kodeksu karnego

Bardziej szczegółowo

Materiał porównawczy do ustawy z dnia 20 stycznia 2011 r.

Materiał porównawczy do ustawy z dnia 20 stycznia 2011 r. BIURO LEGISLACYJNE/ Materiał porównawczy Materiał porównawczy do ustawy z dnia 20 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks karny, ustawy Kodeks postępowania karnego oraz ustawy Kodeks karny skarbowy (druk

Bardziej szczegółowo

TAJEMNICA ZAWODOWA I BANKOWA. Małgorzata Lewandowska Katarzyna Maciejewska

TAJEMNICA ZAWODOWA I BANKOWA. Małgorzata Lewandowska Katarzyna Maciejewska TAJEMNICA ZAWODOWA I BANKOWA Małgorzata Lewandowska Katarzyna Maciejewska KODEKS PRACY art. 100 1. Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych,

Bardziej szczegółowo

S K A R G A na bezczynność Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

S K A R G A na bezczynność Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Warszawa, 15 czerwca 2012 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie z a p o ś r e d n i c t w e m Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Skarżący: Stowarzyszenie Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich

Bardziej szczegółowo

Reżimy odpowiedzialności prawnej lekarzy za błędy medyczne

Reżimy odpowiedzialności prawnej lekarzy za błędy medyczne Reżimy odpowiedzialności prawnej lekarzy za błędy medyczne Łukasz Dyba Radca prawny Kancelaria Prawna Sokrates Janusz Kaczmarek, Łukasz Dyba i Wspólnicy Spółka Komandytowa Wprowadzenie Niniejszy artykuł

Bardziej szczegółowo

PRAKTYCZNY APSEKT FUNKCJONOWANIA BIURA PRAW PACJENTA PRZY MINISTRZE ZDROWIA

PRAKTYCZNY APSEKT FUNKCJONOWANIA BIURA PRAW PACJENTA PRZY MINISTRZE ZDROWIA PRAKTYCZNY APSEKT FUNKCJONOWANIA BIURA PRAW PACJENTA PRZY MINISTRZE ZDROWIA BIURO PRAW PACJENTA PRZY MINISTRZE ZDROWIA STATUS PRAWNY: Państwowa jednostka budżetowa podległa ministrowi właściwemu do spraw

Bardziej szczegółowo

C Y B E R P R Z E M O C. Rodzaje zagrożeń, sposoby

C Y B E R P R Z E M O C. Rodzaje zagrożeń, sposoby C Y B E R P R Z E M O C Rodzaje zagrożeń, sposoby reagowania. D E F I N I CJA CYBERPRZEMOCY Wirtualne tyranizowanie, nękanie jest wykorzystywaniem technik informacyjnych i komunikacyjnych, np. e-mail,

Bardziej szczegółowo

KARTA PRAW I OBOWIĄZKÓW PACJENTA

KARTA PRAW I OBOWIĄZKÓW PACJENTA KARTA PRAW I OBOWIĄZKÓW PACJENTA 1 Dział I Prawa Pacjenta Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. z dnia 06.11.2008r. (Dz.U.2009 nr 52, poz.417 z póź.zm.) w rozdziałach II XI określa następujące

Bardziej szczegółowo

Karta Praw Pacjenta (wyciąg)

Karta Praw Pacjenta (wyciąg) Karta Praw Pacjenta (wyciąg) Prawa pacjenta są zbiorem praw, zawartych między innymi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 25 lipca 2012 r. Poz. 854 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 13 lipca 2012 r.

Warszawa, dnia 25 lipca 2012 r. Poz. 854 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 13 lipca 2012 r. DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 25 lipca 2012 r. Poz. 854 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 13 lipca 2012 r. w sprawie szczegółowego sposobu postępowania w sprawach przyjęcia

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. Przedmowa... Wykaz skrótów...

SPIS TREŚCI. Przedmowa... Wykaz skrótów... SPIS TREŚCI Przedmowa... Wykaz skrótów... V XIII CZĘŚĆ I. WIADOMOŚCI OGÓLNE Rozdział I. Pojęcie i źródła prawa medycznego... 3 1. Pojęcie prawa medycznego... 3 Rozdział II. Wykonywanie zawodu medycznego...

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 7 kwietnia 2004 r. GI-DEC-DS-87/04 DECYZJA

Warszawa, dnia 7 kwietnia 2004 r. GI-DEC-DS-87/04 DECYZJA Decyzja Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia 7 kwietnia 2004 r. utrzymująca w mocy decyzję GIODO (nr. GI-DEC-DS-18/04/36) nakazującą Towarzystwu Ubezpieczeń na Życie przywrócenie stanu

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Roman Sądej (przewodniczący) SSN Kazimierz Klugiewicz (sprawozdawca) SSN Andrzej Stępka

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Roman Sądej (przewodniczący) SSN Kazimierz Klugiewicz (sprawozdawca) SSN Andrzej Stępka Sygn. akt V KK 305/14 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 16 grudnia 2014 r. SSN Roman Sądej (przewodniczący) SSN Kazimierz Klugiewicz (sprawozdawca) SSN Andrzej Stępka

Bardziej szczegółowo

Uchwała z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 31/11

Uchwała z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 31/11 Uchwała z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 31/11 Sędzia SN Jacek Gudowski (przewodniczący) Sędzia SN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca) Sędzia SN Krzysztof Strzelczyk Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa

Bardziej szczegółowo

Prawo do sprzeciwu sumienia farmaceuty

Prawo do sprzeciwu sumienia farmaceuty Prawo do sprzeciwu sumienia farmaceuty dr Marcin Olszówka Katedra Prawa Konstytucyjnego Uczelnia Łazarskiego Instytut na Rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris Warszawa, 1 września 2018 r. Konstytucja RP z 2

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. Sygn. akt III KO 82/13. Dnia 6 lutego 2014 r. Sąd Najwyższy w składzie:

POSTANOWIENIE. Sygn. akt III KO 82/13. Dnia 6 lutego 2014 r. Sąd Najwyższy w składzie: Sygn. akt III KO 82/13 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 6 lutego 2014 r. SSN Tomasz Grzegorczyk (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Roman Sądej SSN Eugeniusz Wildowicz w sprawie G. P., osoby

Bardziej szczegółowo

ZASADY PRACY GRUP ROBOCZYCH DS. ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW PRZEMOCY

ZASADY PRACY GRUP ROBOCZYCH DS. ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW PRZEMOCY Projekt ZASADY PRACY GRUP ROBOCZYCH DS. ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW PRZEMOCY Cele Grup Roboczych 1. Opracowanie i realizacja planu pomocy w indywidualnych przypadkach wystąpienia przemocy w rodzinie; 2. Monitorowanie

Bardziej szczegółowo

Aspekty prawne chirurgii

Aspekty prawne chirurgii Aspekty prawne chirurgii Prof. dr hab. Zbigniew Włodarczyk Wykład Propedeutyka chirurgii III rok Wydział Lekarski Kopiowanie, powielanie, udostępnianie, rozpowszechnianie całości lub fragmentów, wykorzystywanie

Bardziej szczegółowo

PROCEDURA POSTĘPOWANIA POLICJI Z OSOBĄ, KTÓRA DOŚWIADCZYŁA PRZEMOCY SEKSUALNEJ

PROCEDURA POSTĘPOWANIA POLICJI Z OSOBĄ, KTÓRA DOŚWIADCZYŁA PRZEMOCY SEKSUALNEJ 1. W przypadku, kiedy do jednostki policji zgłasza się osoba pokrzywdzona, aby zawiadomić o popełnieniu przestępstwa przeciwko wolności seksualnej (art. 197-200 Kodeksu karnego), należy: Ustalić czy pokrzywdzony

Bardziej szczegółowo

Spis treści Wykaz skrótów Bibliografia Wykaz orzecznictwa Wprowadzenie

Spis treści Wykaz skrótów Bibliografia Wykaz orzecznictwa Wprowadzenie Wykaz skrótów... Bibliografia... Wykaz orzecznictwa... Wprowadzenie... XIII XVII XXXI XXXV Rozdział I. Konstytucyjny i międzynarodowy standard ochrony prawa do wolności osobistej człowieka... 1 1. Uwagi

Bardziej szczegółowo

Prawa i obowiązki pacjenta

Prawa i obowiązki pacjenta Prawa i obowiązki pacjenta Podstawowe unormowania prawne Wynikają one z ustawy zasadniczej - Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483) oraz następujących ustaw: z dnia 27 sierpnia

Bardziej szczegółowo

Czy do znamion przestępstwa znieważenia funkcjonariusza publicznego (art k.k.) należy publiczność działania sprawcy?

Czy do znamion przestępstwa znieważenia funkcjonariusza publicznego (art k.k.) należy publiczność działania sprawcy? PIERWSZY PREZES SĄDU NAJWYŻSZEGO RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 19 kwietnia 2012 r. BSA II - 4410-3/12 Sąd Najwyższy Izba Karna Na podstawie art. 60 1 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie

Bardziej szczegółowo

WYROK Z DNIA 9 LUTEGO 2010 R. II KK 176/09

WYROK Z DNIA 9 LUTEGO 2010 R. II KK 176/09 WYROK Z DNIA 9 LUTEGO 2010 R. II KK 176/09 Przestępstwo znieważenia funkcjonariusza publicznego lub osoby przybranej mu do pomocy (art. 226 1 k.k. w brzmieniu nadanym art. 1 ustawy z dnia 9 maja 2008 r.

Bardziej szczegółowo

SZPITAL CENTRALNEGO STANU CONNECTICUT KOMUNIKAT O ZASADACH PRYWATNOŚCI

SZPITAL CENTRALNEGO STANU CONNECTICUT KOMUNIKAT O ZASADACH PRYWATNOŚCI SZPITAL CENTRALNEGO STANU CONNECTICUT KOMUNIKAT O ZASADACH PRYWATNOŚCI Dzień wejścia w życie: 14 kwiecień 2003 Poniższy komunikat opisuje w jaki sposób informacje medyczne o tobie lub dotyczące twojego

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 2 października 2012 r. Poz. 1091

Warszawa, dnia 2 października 2012 r. Poz. 1091 Warszawa, dnia 2 października 2012 r. Poz. 1091 USTAWA z dnia 31 sierpnia 2012 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego Art. 1. W ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.

Bardziej szczegółowo

Spis treści VII. Przedmowa... Wykaz skrótów...

Spis treści VII. Przedmowa... Wykaz skrótów... Przedmowa Wykaz skrótów V XIII Rozdział 1 Pojęcie i podstawy prawne szczególnych świadczeń zdrowotnych 1 11 Uwagi wstępne 2 12 Pojęcie świadczenia zdrowotnego w rozumieniu art 2 ust 1 pkt 10 DziałLeczU

Bardziej szczegółowo

Prawa Pacjenta ze strony

Prawa Pacjenta ze strony Prawa Pacjenta ze strony www.rodzicpoludzku.pl CZY SĄD MOŻE INGEROWAĆ W LECZENIU DZIECKA, GDY RODZICE NIE GODZĄ SIĘ NA KONIECZNĄ DLA RATOWANIA JEGO ŻYCIA OPERACJĘ? Zasadą jest, że pacjent sam decyduje

Bardziej szczegółowo

Wyrok z dnia 8 lutego 2000 r. II UKN 374/99

Wyrok z dnia 8 lutego 2000 r. II UKN 374/99 Wyrok z dnia 8 lutego 2000 r. II UKN 374/99 Konwencja Generalna pomiędzy Polską a Francją o zabezpieczeniu społecznym, Układ dodatkowy dotyczący systemu zabezpieczenia społecznego stosowanego do pracowników

Bardziej szczegółowo

Kryminologiczna i prawna problematyka środków odurzających. Temat XVII Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii, Część 3

Kryminologiczna i prawna problematyka środków odurzających. Temat XVII Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii, Część 3 Kryminologiczna i prawna problematyka środków odurzających Temat XVII Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii, Część 3 Alternatywy lecznicze alternatywy lecznicze pozostające w dyspozycji sądu: w fazie wyrokowania;

Bardziej szczegółowo

OPINIA KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA. z dnia 28 lipca 2015 r.

OPINIA KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA. z dnia 28 lipca 2015 r. OPINIA KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA z dnia 28 lipca 2015 r. w przedmiocie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o diagnostyce laboratoryjnej oraz ustawy o działalności leczniczej Krajowa Rada Sądownictwa

Bardziej szczegółowo

Spis treści VII. Rozdział 1. Wprowadzenie do etyki. Rozdział 2. Zarys dziejów etyki lekarskiej. Rozdział 3. Prawa pacjenta

Spis treści VII. Rozdział 1. Wprowadzenie do etyki. Rozdział 2. Zarys dziejów etyki lekarskiej. Rozdział 3. Prawa pacjenta Spis treści Rozdział 1. Wprowadzenie do etyki 1.1. Podstawowe pojęcia etyki ogólnej, niezbędne do zrozumienia zasad etyki lekarskiej i bioetyki..................................... 1 1.2. Pojęcia dobra

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący) SSN Agnieszka Piotrowska SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący) SSN Agnieszka Piotrowska SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca) Sygn. akt V CZ 89/14 Sąd Najwyższy w składzie: POSTANOWIENIE Dnia 9 stycznia 2015 r.. SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący) SSN Agnieszka Piotrowska SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca) w sprawie skargi

Bardziej szczegółowo

Wejście w życie: 26 sierpnia 2012 r. Uchylony z dniem: 31 grudnia 2018 r.

Wejście w życie: 26 sierpnia 2012 r. Uchylony z dniem: 31 grudnia 2018 r. Szczegółowy sposób postępowania w sprawach przyjęcia oraz wypisania ze szpitala psychiatrycznego. Dz.U.2012.854 z dnia 2012.07.25 Status: Akt obowiązujący Wersja od: 25 lipca 2012 r. Wejście w życie: 26

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA. Sygn. akt III CZP 8/12. Dnia 20 kwietnia 2012 r. Sąd Najwyższy w składzie :

UCHWAŁA. Sygn. akt III CZP 8/12. Dnia 20 kwietnia 2012 r. Sąd Najwyższy w składzie : Sygn. akt III CZP 8/12 UCHWAŁA Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 20 kwietnia 2012 r. SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Barbara Myszka SSN Maria Szulc w sprawie z powództwa małoletniego

Bardziej szczegółowo

- o zmianie ustawy o Trybunale Stanu (druk nr 2213).

- o zmianie ustawy o Trybunale Stanu (druk nr 2213). SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VI kadencja Prezes Rady Ministrów DSPA-140-141(5)/09 Warszawa, 28 września 2009 r. Pan Bronisław Komorowski Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Przekazuję przyjęte

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN ODDZIAŁU PSYCHIATRYCZNEGO PSYCHOSOMATYCZNEGO

REGULAMIN ODDZIAŁU PSYCHIATRYCZNEGO PSYCHOSOMATYCZNEGO REGULAMIN ODDZIAŁU PSYCHIATRYCZNEGO PSYCHOSOMATYCZNEGO 1.Oddział psychiatryczny psychosomatyczny stanowi jednostkę organizacyjną Wojewódzkiego Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych Dziekanka. W oddziale

Bardziej szczegółowo

K O M U N I K A T MINISTRA ZDROWIA I OPIEKI SPOŁECZNEJ z dnia 11 grudnia 1998r. w sprawie przekazania do publicznej informacji Karty Praw Pacjenta

K O M U N I K A T MINISTRA ZDROWIA I OPIEKI SPOŁECZNEJ z dnia 11 grudnia 1998r. w sprawie przekazania do publicznej informacji Karty Praw Pacjenta K O M U N I K A T MINISTRA ZDROWIA I OPIEKI SPOŁECZNEJ z dnia 11 grudnia 1998r w sprawie przekazania do publicznej informacji Karty Praw Pacjenta Przekazuję do publicznej informacji Kartę Praw Pacjenta

Bardziej szczegółowo

Wybrane przestępstwa komputerowe w kodeksie karnym z dnia 2 sierpnia 1997r. (na podstawie komentarza dr Andrzeja Adamskiego)

Wybrane przestępstwa komputerowe w kodeksie karnym z dnia 2 sierpnia 1997r. (na podstawie komentarza dr Andrzeja Adamskiego) Wybrane przestępstwa komputerowe w kodeksie karnym z dnia 2 sierpnia 1997r. (na podstawie komentarza dr Andrzeja Adamskiego) Informacja: - środek do służący do gromadzenia dóbr materialnych i zarządzania

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE Z DNIA 17 CZERWCA 2003 R. II KK 90/03

POSTANOWIENIE Z DNIA 17 CZERWCA 2003 R. II KK 90/03 POSTANOWIENIE Z DNIA 17 CZERWCA 2003 R. II KK 90/03 Przewidziana w polskim porządku prawnym ustawie z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (jedn. tekst: Dz. U. z 2002 r. Nr

Bardziej szczegółowo

USTAWA z dnia 24 kwietnia 2009 r.

USTAWA z dnia 24 kwietnia 2009 r. Kancelaria Sejmu s. 1/1 USTAWA z dnia 24 kwietnia 2009 r. Opracowano na podstawie: Dz.U. z 2009 r. Nr 76, poz. 641. Przepisy wprowadzające ustawę o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, ustawę o

Bardziej szczegółowo

Prawo do prywatności w postępowaniach wewnętrznych. Dr Arkadiusz Lach Adwokat UMK w Toruniu

Prawo do prywatności w postępowaniach wewnętrznych. Dr Arkadiusz Lach Adwokat UMK w Toruniu Prawo do prywatności w postępowaniach wewnętrznych Dr Arkadiusz Lach Adwokat UMK w Toruniu Agenda Pojęcie postępowania wewnętrznego Prawo do prywatności Możliwość gromadzenia dowodów przez pracodawcę Poszczególne

Bardziej szczegółowo

dotyczący działalności Specjalistycznego Centrum Medycznego Gastromedica Postanowienia ogólne

dotyczący działalności Specjalistycznego Centrum Medycznego Gastromedica Postanowienia ogólne REGULAMIN ORGANIZACYJNY Nutricare Sp. z o.o. dotyczący działalności Specjalistycznego Centrum Medycznego Gastromedica Postanowienia ogólne 1 1. Podmiot leczniczy działa pod firmą Nutricare Sp. z o.o.(dalej:

Bardziej szczegółowo

Prawo karne intertemporalne obowiązywanie ustawy karnej w aspekcie czasowym. Pojęcie prawa intertemporalnego Obowiązywanie ustawy karnej

Prawo karne intertemporalne obowiązywanie ustawy karnej w aspekcie czasowym. Pojęcie prawa intertemporalnego Obowiązywanie ustawy karnej Prawo karne intertemporalne obowiązywanie ustawy karnej w aspekcie czasowym Pojęcie prawa intertemporalnego Obowiązywanie ustawy karnej Formy zmiany ustawy karnej Penalizacja Depenalizacja Depenalizacja

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Anna Kuras

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Anna Kuras Sygn. akt SDI 65/16 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 1 grudnia 2016 r. SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Piotr Mirek SSN Eugeniusz Wildowicz

Bardziej szczegółowo

Samorząd zawodowy: reprezentacja interesu grupy czy interesu publicznego?

Samorząd zawodowy: reprezentacja interesu grupy czy interesu publicznego? Samorząd zawodowy: reprezentacja interesu grupy czy interesu publicznego? Konstanty Radziwiłł Sekretarz Naczelnej Rady Lekarskiej VIII Konferencja Krakowska Świat współpracy świat konfrontacji Wybory strategiczne

Bardziej szczegółowo

Podstawy prawne zaniechania i wycofania się z uporczywego leczenia podtrzymującego życie

Podstawy prawne zaniechania i wycofania się z uporczywego leczenia podtrzymującego życie Podstawy prawne zaniechania i wycofania się z uporczywego leczenia podtrzymującego życie dr Małgorzata Szeroczyńska 24 listopada 2015 r. Legalność czynności leczniczych czynność ma być wykonana przez osobę

Bardziej szczegółowo

Uchwała z dnia 20 kwietnia 2012 r., III CZP 8/12. Sędzia SN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący, sprawozdawca)

Uchwała z dnia 20 kwietnia 2012 r., III CZP 8/12. Sędzia SN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący, sprawozdawca) 126 Uchwała z dnia 20 kwietnia 2012 r., III CZP 8/12 Sędzia SN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący, sprawozdawca) Sędzia SN Barbara Myszka Sędzia SN Maria Szulc Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa

Bardziej szczegółowo

KODEKS ETYKI APTEKARZA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Część ogólna

KODEKS ETYKI APTEKARZA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Część ogólna KODEKS ETYKI APTEKARZA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Część ogólna Art. 1. 1. Aptekarza obowiązują, wypracowane przez pokolenia, zasady etyki ogólnoludzkiej. 2. Zasady etyki ogólnoludzkiej zobowiązują Aptekarza

Bardziej szczegółowo

W toku analizy przepisów prawa dotyczących autonomii pacjentów w zakresie leczenia

W toku analizy przepisów prawa dotyczących autonomii pacjentów w zakresie leczenia RZECZPOSPOLITA POLSKA Rzecznik Praw Obywatelskich RPO-634333-X-09/ST 00-090 Warszawa Tel. centr. 0-22 551 77 00 Al. Solidarności 77 Fax 0-22 827 64 53 Pani Ewa Kopacz Minister Zdrowia W toku analizy przepisów

Bardziej szczegółowo

Karta Praw Pacjenta w oparciu o Deklarację Praw Pacjenta Światowej Organizacji Zdrowia (WHO)

Karta Praw Pacjenta w oparciu o Deklarację Praw Pacjenta Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) Deklaracja Praw Pacjenta WHO Karta Praw Pacjenta w oparciu o Deklarację Praw Pacjenta Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) PRAWA OGÓLNE * Każdy ma prawo do poszanowania swojej osoby jako osoby ludzkiej.

Bardziej szczegółowo

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 9 lutego 2001 r.

OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 9 lutego 2001 r. Kancelaria Sejmu s. 1/1 Dz.U. 1987 Nr 21 poz. 123 Opracowano na podstawie: tj. Dz.U. 2001 Nr 14 poz. 147 OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 9 lutego 2001 r. w sprawie ogłoszenia

Bardziej szczegółowo

Rozdział XI Przedawnienie

Rozdział XI Przedawnienie Część ogólna 60 Rozdział XI Przedawnienie Art. 101. [Przedawnienie karalności] 1. Karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat: 1) 30 gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa,

Bardziej szczegółowo

Założenia projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw, w związku z pozyskiwaniem i wykorzystywaniem danych telekomunikacyjnych. Warszawa, maj 2012 r.

Założenia projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw, w związku z pozyskiwaniem i wykorzystywaniem danych telekomunikacyjnych. Warszawa, maj 2012 r. Projekt z dnia 28 maja 2012 r. Założenia projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw, w związku z pozyskiwaniem i wykorzystywaniem danych telekomunikacyjnych. Warszawa, maj 2012 r. 1. Cel projektowanej

Bardziej szczegółowo

Rodzaje danych (informacji) m.in.: Podmioty przetwarzające dane: podmioty publiczne, podmioty prywatne.

Rodzaje danych (informacji) m.in.: Podmioty przetwarzające dane: podmioty publiczne, podmioty prywatne. Rodzaje danych (informacji) m.in.: Dane finansowe Dane handlowe Dane osobowe Dane technologiczne Podmioty przetwarzające dane: podmioty publiczne, podmioty prywatne. Przetwarzane dane mogą być zebrane

Bardziej szczegółowo