I KONFERENCJĘ NAUKOWĄ PEDAGOGIKA W SZKOLE LWOWSKO-WARSZAWSKIEJ. Źródła kontynuacje - uczeni

Transkrypt

1 UNIWERSYTET KAZIMIERZA WIELKIEGO WYDZIAŁ PEDAGOGIKI I PSYCHOLOGII Instytut Pedagogiki Zakład Filozofii Edukacji Bydgoszcz, ul. Chodkiewicza 30, tel. (0-52) zaprasza na I KONFERENCJĘ NAUKOWĄ PEDAGOGIKA W SZKOLE LWOWSKO-WARSZAWSKIEJ. Źródła kontynuacje - uczeni która odbędzie się października 2013 roku Komitet Naukowy Konferencji Prof. zw. dr hab. Teresa Hejnicka-Bezwińska Prof. zw. dr hab. Urszula Ostrowska Prof. zw. dr hab. Władysława Szulakiewicz Dr hab. Piotr Kostyło, prof. UKW Niniejsza konferencja sytuuje się w obszarze filozofii edukacji. To znaczy, że z jednej strony jej zadaniem jest podjęcie klasycznych pytań filozoficznych, mieszczących się w nurcie rozważań ontologicznych, epistemologicznych i aksjologicznych, z drugiej natomiast namysł nad praktyką edukacyjną, jej faktycznym stanem, mocnymi i słabymi stronami, a także możliwymi lub koniecznymi zmianami, zarówno w wymiarze historycznym, jak i współczesnym. Z problematyką filozofii edukacji łączy się problematyka pedagogiki ogólnej, a zwłaszcza centralne dla niej pytanie o przedmiot pedagogiki jako dyscypliny naukowej. Wreszcie, w związku z podjętymi rozważaniami pojawia się kwestii związanych z historią wychowania. Po pierwsze dlatego, że koncepcje wychowawcze tworzone w okresie istnienia szkoły mają z dzisiejszego punktu widzenia głównie walor historyczny, a po drugie zaś dlatego, że wśród bliskich i dalszych uczniów Kazimierza Twardowskiego znajdowali się wybitni polscy historycy wychowania.

2 Podtytuł niniejszej konferencji brzmi: Źródła kontynuacje - uczeni Źródła Chodzi tu przede wszystkim o filozoficzne źródła koncepcji pedagogicznych tworzonych w szkole lwowsko-warszawskiej. Pedagogika wyłoniła się z filozofii - jest to jedno z oczywistych stwierdzeń, prawdziwych w odniesieniu nie tylko do szkoły lwowskowarszawskiej, ale także do innych szkół filozoficznych. Istotne poznawczo jest natomiast inne pytanie: z jakiej konkretnie filozofii wyłoniła się pedagogika w tej szkole, a także rozwinięcie tego pytania: w jakim stopniu założenia filozoficzne tej szkoły znalazły odzwierciedlenie w tworzonych i rozwijanych koncepcjach pedagogicznych? Charakteryzując szkołę lwowskowarszawską, Jan Woleński wskazuje na następujące cechy rozwijanego w niej myślenia: antysceptycyzm, antynaturalizm w naukach humanistycznych i aksjologii, realizm w epistemologii i filozofii nauki, absolutyzm w epistemologii i aksjologii, oraz empiryzm. Natomiast Ryszard Jadczak opisując nastawienie filozoficzne Kazimierza Twardowskiego zauważa, że cechowały je: realizm, antyirracjonalizm, obiektywistyczna teoria prawdy, metoda analityczna, minimalizm poznawczy, intelektualizm, jasność i ścisłość językowa oraz przekonanie o znaczeniu kształcenia filozoficznego dla kultury umysłowej narodu. Uogólniając, można powiedzieć, że te postawy składają się na model analitycznego uprawiania filozofii, zaś samego filozofa definiują jako osobę zaangażowaną społecznie. Należy również pamiętać, że preferencje dla wymienionych tu postaw oznaczały nieufność czy wręcz wyraźne odrzucenie postaw im przeciwnych. Źródła odnoszą się także do przedmiotu pedagogiki jako dyscypliny naukowej. Teresa Hejnicka-Bezwińska zauważa, że polska pedagogika u swoich początków zwróciła się w stronę dwóch istotnych dla rozwoju kraju obszarów problemowych: kształcenia nauczycieli oraz kwestii społecznych. Wydaje się, że w szkole lwowsko-warszawskiej dominowała problematyka pedeutologiczna. Kazimierz Twardowski w swoich tekstach pedagogicznych uwypukla trzy rodzaje kompetencji wymaganych od nauczycieli: dydaktyczne, psychologiczne i logiczne. Analiza każdej z nich, zgodnie z ich ówczesnym rozumieniem, będzie znaczącym wkładem do adekwatnej rekonstrukcji przedmiotu polskiej pedagogiki u jej początków. Wreszcie, źródła wskazują na określoną sytuację historyczną przełomu XIX i XX wieku. Ten okres charakteryzował się wzmagającym się napięciem między państwami zaborczymi, a także towarzyszyła mu coraz wyraźniejsza wizja odzyskania niepodległości i odbudowy suwerennego państwa przez Polaków. Przygotowując się do nadchodzących zmian szczególną rolę wyznaczano nauce i edukacji. Jednym z kluczowych wyzwań pedagogicznych stała się wówczas należyta formacja nauczycieli, a następnie dzięki ich zaangażowaniu wdrożenie programów kształcenia i wychowania narodowego. Zarówno Kazimierz Twardowski, jak i jego uczniowie mieli głęboką świadomość potrzeb związanych z tymi sprawami. W tym punkcie interesującą kwestią będzie także zbadanie stosunku przedstawicieli szkoły lwowsko-warszawskiej do polskiej tradycji pedagogicznej XIX wieku, zarówno w jej nurcie romantycznym, jak i pozytywistycznym. Kontynuacje

3 Mówiąc o kontynuacjach pedagogiki w szkole lwowsko-warszawskiej należy wspomnieć po pierwsze o powstawaniu i rozwijaniu się instytucji, w których pedagogika była nauczana, a także o krystalizowaniu się przedmiotu dyscypliny. Ten etap rozwoju pedagogiki za Teresą Hejnicką-Bezwińską można nazwać z jednej strony instytucjonalizacją, z drugiej zaś dyscyplinaryzacją. Pierwsze instytucje tego rodzaju, powstające zarówno w uczelniach publicznych, jak i niepublicznych, były ukierunkowane na kształcenie nauczycieli. Prześledzenie udziału przedstawicieli szkoły lwowsko-warszawskiej w tworzeniu i prowadzeniu tych instytucji, ze szczególnym uwzględnieniem tworzenia programów nauczania w nich obowiązujących, będzie ważnym przyczynkiem do badań nad rozwojem nurtu pedagogicznego w szkole lwowsko-warszawskiej. Równie interesującą kwestią byłoby zbadanie związków przedstawicieli szkoły z państwowymi instytucjami oświatowymi, a zwłaszcza podejmowania przez nich pracy w tych instytucjach. W nurcie zinstytucjonalizowanej i zdyscyplinaryzowanej pedagogiki sytuują się pedagodzy - bezpośredni uczniowie Kazimierza Twardowskiego, Kazimierz Sośnicki i Bogdan Nawroczyński. Zbadanie kierunków, jakie w ich tekstach i działalności akademickiej przyjęły dociekania pedagogiczne, oraz odpowiedź na pytanie, co wyróżniało ich myślenie jako przedstawicieli szkoły lwowsko-warszawskiej na tle innych ówczesnych polskich pedagogów, będzie ważne poznawczo, zarówno z punktu widzenia filozofii edukacji, pedagogiki ogólnej, jak i historii wychowania. Podobne pytania warto by zadać odnośnie do tekstów i działalności akademickiej kolejnych pokoleń pedagogów wywodzących się z tradycji szkoły lwowskowarszawskiej. Sądzę, że bardzo korzystną rzeczą byłoby skonstruowanie czegoś w rodzaju drzewa genealogicznego pedagogów wywodzących się ze szkoły lwowsko-warszawskiej Mówiąc o kontynuacjach tradycji szkoły lwowsko-warszawskiej w pedagogice należy zwrócić się także do licznych tekstów nie-pedagogów (w sensie instytucjonalnym), którzy podejmowali kwestie kształcenia i wychowania. Przykładem są Logiczne podstawy nauczania Kazimierza Ajdukiewicza z 1934 r., ze wstępem zatytułowanym Stosunek logiki do dydaktyki. Innym przykładem jest książka Tadeusza Kotarbińskiego Sprawność i błąd z 1956 r., nosząca podtytuł Z myślą o dobrej robocie nauczyciela. Teksty Kotarbińskiego są pod tym względem szczególnie bogate. Jedną z ważnych kwestii przez niego poruszanych była nieodzowność nauczania logiki na studiach pedagogicznych. W związku z tym pouczające byłoby prześledzenie procesu odchodzenia przez pedagogów od problematyki logicznej oraz postawienie pytania, jakie skutki miało to dla pedagogiki. W tym punkcie warto zauważyć, że również w tekstach wielu psychologów wywodzących się ze szkoły lwowsko-warszawskiej, np. Stefana Błachowskiego czy Tadeusza Tomaszewskiego, pojawiały się wątki pedagogiczne, przede wszystkim w kontekście dydaktycznym. Mówiąc o kontynuacjach należałoby także wnikliwie przeanalizować spotkanie w polskiej pedagogice tradycji szkoły lwowsko-warszawskiej z myślą marksistowską. Jan Woleński omawiając relacje szkoły lwowsko-warszawskiej do innych szkół filozoficznych przywołuje dwie szkoły - neopozytywistyczną oraz marksistowską. Z punktu widzenia polskiej pedagogiki nieporównanie ważniejszą kwestią była relacja szkoły lwowsko-warszawskiej do marksizmu. Interesująca byłaby np. kwestia oceny marksizmu przez pedagogów lwowskowarszawskich. Podobnie warto byłoby się zastanowić, w jakiej mierze, o ile w ogóle, pojawienie się tzw. pedagogiki socjalistycznej w latach 70-tych ubiegłego wieku było związane z definitywną utratą wpływów w dyscyplinie przez pedagogów przedwojennych, w tym lwowsko-warszawskich.

4 Uczeni Ten punkt konkretyzujący problematykę niniejszej konferencji jest z pewnością lepiej opracowany w polskiej pedagogice niż dwa poprzednie. Wiele ważnych tekstów, pisanych zarówno przez filozofów, jak i pedagogów, dotyczy konkretnych przedstawicieli szkoły lwowsko-warszawskiej. Takim tekstem jest np. książka Ryszarda Jadczaka z 1991 r. Kazimierz Twardowski. Twórca szkoły lwowsko-warszawskiej, w której jeden z rozdziałów jest poświęcony pedagogicznemu zaangażowaniu Kazimierza Twardowskiego. Podobny charakter ma książka Wincentego Okonia Wizerunki sławnych pedagogów polskich z 1993 r., w której autor przedstawił m.in. pięciu pedagogów wywodzących się ze szkoły lwowskowarszawskiej: Kazimierza Twardowskiego, Tadeusza Kotarbińskiego, Stefana Szumana, Kazimierza Sośnickiego oraz Bogdana Nawroczyńskiego. Postać Stanisława Łempickiego, historyka wychowania, wykształconego we Lwowie pod kierunkiem Kazimierza Twardowskiego, zaprezentowała ostatnio Władysława Szulakiewicz w książce Stanisław Łempicki ( ). Teksty, w których podejmuje się kwestię pedagogicznego zaangażowania przedstawicieli szkoły lwowsko-warszawskiej, przywołują bardzo często relację mistrz-uczeń, uwypuklając fakt, że relacja między założycielem szkoły lwowsko-warszawskiej a jego uczniami, a także między tymi uczniami i kolejnymi pokoleniami uczniów, opierała się na głębokim szacunku i wdzięczności uczniów, a zatem na określonych cnotach, i nie odnosiła się tylko do wspólnych zainteresowań merytorycznych. Problematyka relacji mistrz-uczeń należy do klasycznych zagadnień pedagogiki, zwłaszcza tej jej subdyscypliny, która zajmuje się szkołą wyższą. Zapraszam Państwa do wzięcia udziału w bydgoskiej konferencji. Miło mi poinformować, że konferencja uzyskała patronat Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN. Jestem przekonany, że wypowiedzi, które Państwo przedstawią oraz dyskusje, które w związku z nimi zostaną podjęte, przybliżą naszemu środowisku liczne i bogate wątki pedagogiczne w szkole lwowsko-warszawskiej. Informacje organizacyjne Organizatorzy przewidują na każde wystąpienie 30 minut (uczestnik może wykorzystać ten czas według własnego uznania, np. 15 minut na wypowiedź + 15 minut na dyskusję). Po konferencji jest planowana publikacja wystąpień. Przed publikacją teksty poddane zostaną recenzji zewnętrznej. O szczegółowych zasadach i miejscu publikacji organizatorzy poinformują w komunikacie nr 2. Ważny termin: do 15 kwietnia 2013 r. przyjmowanie zgłoszeń, streszczeń wypowiedzi ( znaków) wraz z kopią opłaty konferencyjnej na rachunek bankowy UKW: KREDYT BANK ODDZIAŁ KB SA W BYDGOSZCZY z dopiskiem: Pedagogika w szkole lwowsko-warszawskiej

5 Komitet Organizacyjny dr Ilona Błaszczyk tel Kierownik Naukowy Konferencji dr hab. Piotr Kostyło, prof. UKW mgr Magdalena Wędzińska tel Sekretariat konferencji (zgłoszenia): Zakład Filozofii Edukacji ul. Chodkiewicza 30, Bydgoszcz (052) Opłaty: Pełna opłata konferencyjna (dwa obiady, materiały konferencyjne, serwisy kawowe, uroczysta kolacja 16. października, publikacja) wynosi 300 zł. Minimalna opłata konferencyjna (materiały konferencyjne oraz serwisy kawowe) wynosi 100 zł. [Uczestnicy pokrywają koszt noclegów i pozostałego wyżywienia we własnym zakresie. Jako miejsce noclegowe organizatorzy proponują Hotel Zawisza. W kolejnym komunikacie znajdą Państwo szczegóły dotyczące tej propozycji.] Uczestnicy biorący udział bierny w konferencji pokrywają koszty według tych samych zasad. UWAGA: Faktura wystawiona zostanie tylko na osobę/instytucję dokonującą wpłaty!!! KOMUNIKAT nr 2, zawierający szczegółowe informacje organizacyjne, zostanie przesłany osobom deklarującym udział w konferencji