Franciszek i Bartłomiej spotkanie w Jerozolimie. 16 Ingresy bp. Kazimierza Gurdy i bp. Tadeusza Pikusa. 8 Co Franciszek mówił w Ziemi Świętej

Transkrypt

1 8 Co Franciszek mówił w Ziemi Świętej 16 Ingresy bp. Kazimierza Gurdy i bp. Tadeusza Pikusa 31 Kard. Pietro Parolin dyplomacja w służbie duszpasterstwa ISSN (1155) niedziela, 1 czerwca BIULETYN KATOLICKIEJ AGENCJI INFORMACYJNEJ Fot. Abir Sultan/pap Franciszek i Bartłomiej spotkanie w Jerozolimie

2 WYDARZENIA 2 EDITORIAL Modlitwa o pokój Wspólna pielgrzymka papieża Franciszka i patriarchy Konstantynopola Bartłomieja do Jerozolimy nie doprowadzi do jedności chrześcijan. Jednak ich modlitwa przy pustym grobie Chrystusa była potężnym świadectwem wspólnoty wiary i znakiem mocnych więzów już łączących katolików i prawosławnych, niezależnie od wciąż dzielących ich różnic teologicznych. Papieska podróż do Ziemi Świętej nie rozwiąże też gordyjskiego węzła konfliktu izraelsko-palestyńskiego. Stanowiła ona jednak okazję do ponownego przedstawienia stanowiska Stolicy Apostolskiej, która opowiada się za prawem obu państw do istnienia oraz cieszenia się pokojem i bezpieczeństwem w ramach granic uznanych przez wspólnotę międzynarodową, a także nieustannie domaga się uznania międzynarodowego charakteru miasta Jerozolimy jako miejsca świętego dla wyznawców trzech religii monoteistycznych. Rolą Kościoła nie jest jednak prowadzenie politycznych rokowań. Dlatego papież chciał po prostu modlić się o pokój w ojczyźnie Zbawiciela. W Betlejem złożył prezydentom Izraela i Palestyny niespodziewaną propozycję, by przyjechali do Watykanu, aby wspólnie z nim błagać Boga o dar pokoju w Ziemi Świętej. Może właśnie takie modlitewne spotkanie żyda, muzułmanina i katolika zdoła poruszyć niebo i ziemię? Owocem pobytu papieża w Jordanii, Palestynie i Izraelu z pewnością będzie umocnienie wiary tamtejszych katolików, które może skutkować decyzją o pozostaniu w Ziemi Świętej, wbrew pokusie emigracji. Słowa i gesty pokornego papieża są bowiem w stanie zmienić tylko ludzkie serca. Lecz czy to właśnie nie tam zaczyna się pojednanie, braterstwo i pokój? Zbiórka dla Bałkanów Do pomocy poszkodowanym przez powódź na Bałkanach zachęca przewodniczący Episkopatu Polski abp Stanisław Gądecki. Akcję pomocy koordynuje Caritas Polska. Ogólnopolska zbiórka odbędzie się 8 czerwca. Wyrażam wdzięczność za każdy gest miłosierdzia wobec poszkodowanych w powodzi i za wsparcie w duchu chrześcijańskiej solidarności napisał abp Stanisław Gądecki. Przewodniczący KEP zwrócił się do biskupów diecezjalnych, aby wyrazili zgodę na przeprowadzenie zbiórki do puszek w kościołach w niedzielę 8 czerwca. W tym dniu polscy katolicy będą się modlić w intencji poszkodowanych na Bałkanach. Dijana Muzicka z Caritas Bośniackiej poinformowała: Mamy ponad 2000 wolontariuszy, którzy pomagają nam oczyszczać domy, przenoszą dary na ciężarówki, pracują razem z naszym personelem. Mimo że nasze biuro jest małe, pracuje z nami 20 wolontariuszy, którzy przez cały dzień pomagają we współpracy z Caritas diecezjalnymi i Caritas parafialnymi. Posiadamy wiele magazynów, do których przesyłanych jest mnóstwo artykułów. Wolontariusze z Caritas parafialnych pomagają dostarczać pomoc do pokrzywdzonych osób. Raporty z Caritas Serbia i Caritas Bośnia i Hercegowina szacują liczbę poszkodowanych na ponad 1 mln 500 tys. osób. Z powodu wysokich temperatur rośnie zagrożenie epidemiologiczne. Groźne są także występujące masowo osuwiska ziemi. Caritas Polska, w imieniu Kościoła w naszej Ojczyźnie, już przeznaczyła na pomoc 20 tys. euro. Nadal można wysyłać charytatywne SMS-y z hasłem FALA na numer 72052, a także przekazać środki na konto Caritas PL z dopiskiem POWÓDŹ NA BAŁKANACH. Do pomocy ofiarom powodzi wezwał wiernych podczas audiencji 21 maja papież Franciszek: Zachęcam was do przyłączenia się do mojej modlitwy za ofiary i za wszystkie osoby dotknięte tym kataklizmem. ( ) Niech naszym braciom nie zabraknie naszej solidarności i konkretnego wsparcia ze strony wspólnoty międzynarodowej. BP KEP, tk Deklaracja Wiary Lekarzy Uczestnicy 90. Ogólnopolskiej Pielgrzymki Służby Zdrowia złożyli 25 maja na Jasnej Górze kamienne tablice z Deklaracją Wiary Lekarzy. Głosi ona m. in., że ludzkie ciało i życie, będące darem Boga, są święte i nietykalne od poczęcia do naturalnej śmierci. Podpisując ją, lekarze i studenci medycyny zobowiązują się do wierności Bogu i chrześcijańskiemu sumieniu. Inicjatorką deklaracji jest dr Wanda Półtawska. Pod dokumentem podpisało się ponad 3 tys. osób. Stanowi on wotum wdzięczności służby zdrowia za niedawną kanonizację Jana Pawła II. Chodzi też o to, byśmy się przyznawali do tego, że mamy jakąś hierarchię wartości, że ta hierarchia się nie zmienia niezależnie od tego, jaki zawód wykonujemy powiedział bp Stefan Regmunt, przewodniczący Zespołu ds. Służby Zdrowia przy Konferencji Episkopatu Polski. dk

3 Franciszek w Ziemi Świętej Spotkanie z królem Abdullahem II i władzami Jordanii, Msza św. na stadionie w Ammanie i wizyta w miejscu chrztu Jezusa nad Jordanem to główne punkty pierwszego dnia pielgrzymki papieża Franciszka do Ziemi Świętej, 24 maja. Drugi dzień 25 maja Franciszek rozpoczął od pożegnania Jordanii, po czym udał się do Betlejem, gdzie przebywał do godz. 15 czasu polskiego, a stamtąd przybył do Jerozolimy. W Betlejem odprawił Mszę św. na placu Żłóbka, spożył obiad z rodzinami palestyńskimi, odwiedził Grotę Narodzenia, spotkał się z dziećmi uchodźcami i zaprosił do Watykanu na modlitwy o pokój prezydentów Mahmuda Abbasa z Palestyny i Szymona Peresa z Izraela. W Jerozolimie spotkał się dwukrotnie z patriarchą Konstantynopola Bartłomiejem, podpisał wraz z nim wspólną deklarację i wziął udział w spotkaniu ekumenicznym w Bazylice Grobu Pańskiego. Relacja z trzeciego i ostatniego dnia papieskiej pielgrzymki w następnym numerze Wiadomości KAI. Samolot z Franciszkiem na pokładzie wylądował 24 maja o godz czasu lokalnego (a czasu polskiego) na międzynarodowym lotnisku im. Królowej Alii w Ammanie. Na pokład weszli nuncjusz apostolski abp Giorgio Lingua i jordański szef protokołu dyplomatycznego. U stóp schodów samolotowych Ojca Świętego powitali przedstawiciel króla Abdullaha II książę Ghazi bin Muhammad bin Talal, łaciński patriarcha Jerozolimy abp Fouad Twal i kustosz Ziemi Świętej o. Pierbattista Pizzaballa. Papieża powitało również dwoje dzieci, które ofiarowały mu czarną orchideę kwiat będący symbolem Królestwa Jordanii. Następnie w pawilonie królewskim Franciszek odbył (przy pomocy tłumacza, włoskiego franciszkanina z Kustodii Ziemi Świętej) krótką rozmowę z księciem Ghazim. Sumienie świata Z lotniska papieski orszak udał się do pałacu królewskiego, gdzie nastąpiła oficjalna uroczystość powitania przez Abdullaha II wraz z małżonką, królową Ranią. Po prywatnej rozmowie z monarchą Ojciec Święty spotkał się z rodziną królewską, a następnie z władzami królestwa, korpusem dyplomatycznym i przedstawicielami religii tego państwa. Witając Franciszka, król przypomniał, że 50 lat temu jego ojciec Husajn powitał tu Pawła VI, który jako pierwszy papież odwiedził oficjalnie kraj muzułmański. On sam zaś 14 lat temu miał zaszczyt witać św. Jana Pawła II i przed pięciu laty Benedykta XVI. Monarcha podkreślił, że na tej ziemi muzułmanie i chrześcijanie budują wspólną przyszłość na gruncie wzajemnego szacunku, pokoju i oddania Bogu. Wyraził przekonanie, że ludzie dobrej woli: chrześcijanie i muzułmanie mogą przynieść nadzieję światu naznaczonemu konfliktami i nieufnością. Zwrócił uwagę na przewodnią rolę Ojca Świętego w obronie ludzkiej godności i na jego zaangażowanie w dialog, zwłaszcza z islamem. Muzułmanie na całym świecie doceniają orędzie przyjaźni Waszej Świątobliwości. Jesteś nie tylko następcą św. Piotra, lecz także stałeś się sumieniem dla całego świata stwierdził jordański monarcha. W tym kontekście wskazał, że Franciszek jest budowniczym mostów, dodając, że rolę tę pragnie pełnić także jego ojczyzna. Przypomniał jordańskie inicjatywy na rzecz dialogu międzyreligijnego i międzykulturowego. Podkreślił, że jako 41. potomek proroka Mahometa stara się podtrzymywać prawdziwego ducha islamu jako religii pokoju, dbając o miejsca święte chrześcijan i muzułmanów w Jordanii i Jerozolimie. Zabiega też o to, by Jerozolima Miasto Święte była miejscem kultu i bezpiecznym domem dla wszystkich wspólnot i wszystkich pokoleń. Abdullah zaapelował również o pokój w Syrii i o rozwiązanie konfliktu izraelsko-palestyńskiego. Status quo odmawiania sprawiedliwości Palestyńczykom, lęk przed drugim, strach przed zmianami to drogi do wzajemnego zniszczenia, a nie wzajemnego szacunku. Razem możemy pomóc przywódcom obu stron w podjęciu niezbędnych odważnych kroków na rzecz pokoju, sprawiedliwości i współistnienia stwierdził król, życząc, aby pontyfikat papieża Franciszka przyczynił się do pokoju, bo błogosławieni są pokój czyniący. Pomóżcie Jordanii! W odpowiedzi papież wyraził nadzieję na to, że jego wizyta przyczyni się do pokoju na Bliskim Wschodzie i rozwoju dialogu między wyznawcami judaizmu, chrześcijaństwa i islamu. Wyraził uznanie dla gościnności Jordanii wobec uchodźców palestyńskich, irackich oraz przybyłych z innych obszarów kryzysowych, zwłaszcza z sąsiedniej Syrii. Wezwał wspólnotę międzynarodową, by wsparła działania władz jordańskich w tej dziedzinie. Jednocześnie zaapelował o podejmowanie wysiłków na rzecz trwałego pokoju na Bliskim Wschodzie. Dla osiągnięcia tego celu konieczne i pilniejsze niż kiedykolwiek jest pokojowe rozwiązanie kryzysu syryjskiego, a także sprawiedliwe rozwiązanie konfliktu izraelsko-palestyńskiego stwierdził Franciszek. Wyraził uznanie dla podejmowanych przez króla Abdullaha i władze Jordanii inicjatyw na rzecz dialogu wyznawców judaizmu, chrześcijaństwa i islamu. Podkreślił znaczenie, jakie dla całego Bliskiego Wschodu ma obecność chrześcijan, którzy mimo iż są mniejszością, wnoszą istotny wkład w dobro wspólne. Zaapelował o respektowanie na całym Bliskim Wschodzie i na całym świecie wolności religijnej, która obejmuje nie tylko wolność sumienia oraz swobodę kultu, lecz także swobodę wyboru religii i publiczne wyrażanie swojej wiary. Na zakończenie Ojciec Święty raz jeszcze wyraził ufność, że jego wizyta w Jordanii przyczyni się do zintensyfikowania i krzewienia dobrych i przyjaznych stosunków między chrześcijanami a muzułmanami. WYDARZENIA 3

4 WYDARZENIA 4 Msza na stadionie Około 1400 dzieci przyjęło Komunię św. podczas Mszy św., którą papież Franciszek odprawił po południu na stadionie międzynarodowym w Ammanie. W liturgii uczestniczyło około 30 tys. wiernych, w tym liczni uchodźcy z Palestyny, Syrii i Iraku. Papa Francis, Papa Francis! wołali zgromadzeni, gdy papieski papamobile wjechał na stadion. Msza święta była odprawiana po włosku, zaś śpiewy rozbrzmiewały po arabsku. Tłem ołtarza ustawionego pod żółtym zadaszeniem były wielkie zdjęcia kanonizowanych w kwietniu bieżącego roku papieży: Jana Pawła II i Jana XXIII. Z Franciszkiem koncelebrowali m.in. abp Twal i sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej kardynał Pietro Parolin. Po Ewangelii papież wyszedł spod zadaszenia i wygłosił homilię w prażącym słońcu i silnym wietrze. Franciszek zaznaczył, że misją Ducha Świętego jest tworzenie harmonii, budowanie pokoju w różnych kontekstach i między różnymi podmiotami. Wskazał, że różnorodność ludzi i myśli nie powinna powodować odrzucenia i stawać się przeszkodą, bo różnorodność jest zawsze ubogaceniem. Dlatego przyzywamy dziś żarliwie Ducha Świętego, prosząc Go, aby przygotował drogę pokoju i jedności powiedział papież. Zaznaczył, że Duch Święty wewnętrznie namaścił Jezusa i namaszcza uczniów, aby ożywiały ich te same uczucia co Jezusa i aby mogli w ten sposób przyjąć w swoim życiu postawy sprzyjające pokojowi i jedności. Prośmy Ojca, aby nas namaścił, abyśmy stali się w pełni Jego dziećmi, coraz bardziej podobnymi do Chrystusa, abyśmy wszyscy czuli się braćmi i tak oddalili od siebie urazy i podziały oraz miłowali się po bratersku zachęcił Franciszek. Zauważył ponadto, że Duch Święty posyła nas, byśmy byli posłańcami i świadkami pokoju. Podkreślił, że droga pokoju umacnia się, jeśli uznajemy, że wszyscy mamy taką samą krew i stanowimy część rodzaju ludzkiego; jeśli nie zapominamy, że mamy jednego Ojca w niebie i wszyscy jesteśmy Jego dziećmi, uczynionymi na Jego obraz i podobieństwo. Papież głosił homilię po włosku, następnie została ona odczytana przez jednego z biskupów po arabsku. W modlitwie wiernych proszono Boga m.in. o to, by wzbudził w mieszkańcach Jordanii, całego Bliskiego Wschodu i wszystkich narodach Ziemi prawdziwe pragnienie pokoju, a także by moc Jego Ducha przemieniała nienawiść w miłość, a zemstę w przebaczenie. Abp Twal: potrzebujemy Twojego uśmiechu Przed papieskim błogosławieństwem głos zabrał abp Twal. Wyraził wielką radość ze spotkania w osobie Franciszka Jezusa Chrystusa. Przedstawiając życie łacińskiego patriarchatu Jerozolimy, który obejmuje także terytorium Jordanii, hierarcha podkreślił, że w Ziemi Świętej naznaczonej wieloma podziałami Kościół katolicki chce być czynnikiem jedności między chrześcijanami i między narodami. Wskazał, że Jordania, choć niewielka i uboga, jest bogata w powołania kapłańskie i zakonne. Patriarcha zaznaczył, że wielkim problemem Jordanii jest migracja. Nie ma tu rodziny, której jedno z dzieci nie pracowałoby za granicą. Papieża Franciszka nazwał Janem Chrzcicielem obecnego wieku, który przygotowuje ludzi na przyjście Jezusa Chrystusa, sprzeciwia się niesprawiedliwościom i troszczy o ubogich. Potrzebujemy Twego słowa, uśmiechu i dobrego zdrowia, o które się modlimy powiedział abp Twal. Wizyta nad Jordanem Wieczorem Franciszek odwiedził miejsce chrztu Jezusa w Betanii Zajordańskiej, odległej o około 50 km od Ammanu. Ojcu Świętemu towarzyszyła para królewska. Monarcha sam prowadził specjalny pojazd zadaszoną platformę bez drzwi, przypominającą meleks którym Franciszek zwiedzał teren starożytnej Betanii. W miejscu chrztu Jezusa papież wysłuchał opowieści przewodnika, którą na włoski tłumaczył franciszkanin z Kustodii Ziemi Świętej, który także podtrzymywał Franciszka, gdy schodził po kamiennych schodach nad rzekę. Następnie Ojciec Święty schylił się i dotknął palcami wód Jordanu, po czym pogrążył się na kilka minut w modlitwie. Znad Jordanu odjechał do kościoła łacińskiego na spotkanie z uchodźcami, chorymi dziećmi i niepełnosprawną młodzieżą. W pobliżu świątyni pożegnał się z parą królewską, ponownie zszedł nad Jordan w miejscu, gdzie rzeka jest nieco szersza niż w miejscu chrztu Jezusa, wpisał się także do księgi pamiątkowej. W prezencie otrzymał mozaikę przedstawiającą Jordan. Spotkanie z uchodźcami i niepełnosprawnymi W kościele obrządku łacińskiego zgromadziło się około 600 osób chrześcijan i muzułmanów. Wchodzącego do niewykończonej jeszcze świątyni Franciszka powitały radosne okrzyki zgromadzonych, którzy następnie odśpiewali na jego cześć piosenkę, powiewając przy tym małymi chorągiewkami w barwach watykańskich i jordańskich. Obok Ojca Świętego zasiedli abp Twal i książę Ghazi. Zebranych przedstawił papieżowi łaciński patriarcha Jerozolimy. Zaprosił świat chrześcijański do odwiedzania tego miejsca. Po odśpiewaniu po arabsku fragmentu Ewangelii o działalności św. Jana Chrzciciela i chrzcie Jezusa, głos zabrał papież. Podkreślił, że bardzo mu zależało, by podczas obecnej pielgrzymki spotkać się z uchodźcami i młodymi osobami niepełnosprawnymi. Nawiązując do miejsca, w którym ma ono miejsce, podkreślił pokorę Chrystusa, który zniża się do nas, a swoją miłością przywraca nam godność i daje zbawienie. Ojciec Święty wyznał, że także on jest głęboko poruszony tragediami i ranami naszych czasów, zwłaszcza spowodowanymi konfliktami na Bliskim Wschodzie. Myślę w pierwszej kolejności o Syrii, rozdartej bratobójczą, trwającą od trzech lat walką, która zebrała już niezliczone ofiary, zmuszając miliony ludzi, by stali się uchodźcami i wygnańcami powiedział papież. Podziękował władzom i mieszkańcom Jordanii za wielkoduszne przyjęcie dużej liczby uchodźców z Syrii i Iraku. Wezwał społeczność międzynarodową, aby wspierała działania Jordanii w obliczu kryzysu humani-

5 tarnego, spowodowanego przybyciem na jej terytorium tak dużej liczby uchodźców. Ponowił apel o pokój w Syrii i podjęcie negocjacji, a także przestrzeganie prawa humanitarnego, by zapewnić niezbędną pomoc dla cierpiącej ludności tego kraju. Rozwiązanie może bowiem nadejść jedynie przez dialog i ograniczenie roszczeń, przez współczucie dla cierpiących, poszukiwanie rozwiązania politycznego i poczucie odpowiedzialności za braci zaznaczył Franciszek. Poprosił młodych o włączenie się w jego modlitwę o pokój, przez ofiarowanie Bogu swoich codziennych trudów oraz współpracę w budowie społeczeństwa, które szanuje najsłabszych, chorych, dzieci, osoby starsze. Pomimo trudności życia bądźcie znakiem nadziei prosił papież. Niech Bóg nawróci ludzi odwołujących się do przemocy i tych, którzy mają plany wojny, oraz umocni serca i umysły budujących pokój oraz odpłaci im wszelkim błogosławieństwem zakończył swoje przemówienie Ojciec Święty. Zostało ono następnie streszczone w języku arabskim przez jednego z biskupów. Po błogosławieństwie papież idąc przez kościół, pokropił zebranych wodą święconą pochodzącą z Jordanu. Podarował patriarsze ozdobiony rzeźbioną gałązką oliwną kielich i patenę mszalną. Dzieci zaśpiewały po hiszpańsku w języku ojczystym papieża pieśń maryjną i zapewniły: Ojcze Święty, bardzo Cię kochamy. Głos zabrały potem przedstawicielki irackich i palestyńskich uchodźców, opowiadając o swojej trudnej sytuacji i wyrażając nadzieję na lepszą przyszłość. O chorobie i wierze opowiedzieli: 11-letni chłopiec i inny niepełnosprawny nastolatek, a także kobieta na wózku inwalidzkim. Wychodząc ze świątyni, papież rozmawiał z obecnymi i ich błogosławił. Miał na szyi podarowaną przez przedstawicielkę uchodźców szarfę w typowym dla krajów arabskich wzorze. Żegnały go okrzyki: Viva il Papa! ( Niech żyje papież ). Noc Franciszek spędził w nuncjaturze apostolskiej w Ammanie, a 25 maja rano odleciał helikopterem do Betlejem w Palestynie. Na lotnisku międzynarodowym im. Królowej Alii w Ammanie odbyło się krótkie pożegnanie z Jordanią, która obchodziła tego dnia święto narodowe. Ojciec Święty wszedł na pokład śmigłowca, który zawiózł go do Autonomii Palestyńskiej. Po raz pierwszy udał się tam bezpośrednio, bez przelotu nad Izraelem. Obserwatorzy spraw bliskowschodnich podkreślili nie tylko symboliczny, lecz także rzeczywisty wymiar tego gestu. Betlejem Oficjalne powitanie odbyło się przed pałacem prezydenckim. Po odegraniu hymnów Watykanu i Palestyny papież i prezydent Abbas przeszli przed frontem kompanii honorowej i pokłonili się fladze Palestyny. Prezydent nazwał gościa obrońcą uciśnionych i zepchniętych na margines. Wspomniał o szykanach, jakich doświadczają Palestyńczycy ze strony Izraela, w tym o ograniczeniach w dostępie do miejsc kultu we wschodniej części Jerozolimy. Chcemy, by Jerozolima Wschodnia była otwarta dla wszystkich oświadczył Abbas. Podziękował papieżowi za wysiłki podejmowane w obronie praw narodu palestyńskiego. W odpowiedzi Ojciec Święty podkreślił, że Betlejem jest miejscem narodzin Jezusa, Księcia Pokoju, ale niestety cały Bliski Wschód od dziesięcioleci doświadcza dramatycznych skutków przedłużającego się konfliktu zbrojnego. Wyrażając solidarność z cierpiącymi z tego powodu, stwierdził, że nadeszła chwila, aby wszyscy mieli odwagę wielkoduszności i kreatywności w służeniu dobru, odwagę pokoju, opierającego się na uznaniu przez wszystkich prawa obu państw do istnienia i cieszenia się pokojem i bezpieczeństwem w ramach międzynarodowo uznanych granic. Papież zachęcił strony konfliktu do unikania działań mogących zagrozić pokojowi, nawet za cenę wzajemnych ustępstw. Zapewnił również, że chrześcijanie w Ziemi Świętej pragną być pełnoprawnymi obywatelami wraz z innymi, których uważają za braci. Podkreślił też znaczenie wolności religijnej. W drodze na Mszę św. Franciszek zatrzymał się przy wysokim murze oddzielającym Betlejem od Izraela. Opuścił papamobile, podszedł do muru i izraelskiej wieży strażniczej. Pobiegła tam za nim grupa Palestyńczyków z chorągiewkami watykańskimi i wielką flagą Palestyny. Msza święta w obronie dzieci Wjeżdżającego na plac Żłóbka Ojca Świętego powitał radosny śpiew. Papieża powitała burmistrz Betlejem, chrześcijanka Vera Baboun, z którą Franciszek serdecznie się ucałował. W prezencie otrzymał świecznik otoczony kamienną rzeźbą przypominającą bryłę kościoła. Umieszczone w nim świece symbolizowały pokój i pojednanie. Wraz z papieżem Mszę koncelebrowali po łacinie m.in. łaciński patriarcha Jerozolimy abp Fuad Twal i sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej kard. Pietro Parolin. Tło ołtarza przedstawiało scenę adoracji Dzieciątka Jezus. Wśród adorujących byli trzej papieże, którzy w przeszłości odwiedzili Betlejem: Paweł VI (w 1964), św. Jan Paweł II (2000) i Benedykt XVI (2009). W kazaniu Ojciec Święty wezwał do budowania relacji braterstwa, przebaczenia i pojednania, wzajemnego dzielenia się i miłości. Zauważył, że narodzone w Betlejem Dzieciątko Jezus jest znakiem danym przez Boga dla tych, którzy czekali na zbawienie. Również dziś dzieci są znakiem: nadziei, życia, ale także znakiem diagnostycznym, pozwalającym zrozumieć stan zdrowia rodziny, społeczeństwa, całego świata. Gdy dzieci są przyjmowane, kochane, strzeżone, chronione, rodzina jest zdrowa, społeczeństwo staje się lepsze, świat jest bardziej ludzki podkreślił kaznodzieja. Zaznaczył, że i dziś dzieci potrzebują przyjęcia i obrony, gdyż nadal wiele w nich żyje w nieludzkich warunkach, na marginesie społeczeństwa. Wciąż są wykorzystywane, molestowane, zniewolone, padają ofiarami przemocy i handlu ludźmi, są uchodźcami. Wskazując na dzieci jako znak diagnostyczny współczesnego społeczeństwa, Ojciec Święty zachęcił do WYDARZENIA 5

6 WYDARZENIA 6 budowania nowego stylu życia, w którym relacje byłyby naznaczone nie konfliktem, uciskiem czy konsumpcjonizmem, ale braterstwem, przebaczeniem i pojednaniem. W modlitwie wiernych, odmówionej po arabsku, włosku, angielsku, francusku i tagalsku (filipińsku), proszono Boga m.in. o pokój w Ziemi Świętej. Modlitwę Ojcze nasz odśpiewano po syryjsku. Przed komunią św. do papieża podszedł prezydent Mahmud Abbas, aby przekazać mu znak pokoju. Na zakończenie abp Twal podziękował Franciszkowi za obecność i zapewnił o modlitwie w jego intencji. Wskazał na całkowitą harmonię między osobą a słowami papieża. Wyraził nadzieję, że jego wizyta ożywi serca ludzi. Mówił o losie dzieci bez domów i rodziców, dla których jak kiedyś dla Jezusa nie ma miejsca w gospodzie, żyjących w obozach dla uchodźców. W rozważaniu przed modlitwą Regina caeli papież zawierzył Matce Bożej, która w Betlejem urodziła swojego Syna, całą Palestynę i jej mieszkańców oraz przybywających tam pielgrzymów. Zapewnił, że chciałby też odwiedzić Nazaret, gdzie żyła Święta Rodzina. Zaprosił do Watykanu prezydentów Mahmuda Abbasa z Palestyny i Szymona Peresa z Izraela na modlitewne spotkanie w sprawie pokoju w Ziemi Świętej. Obiad z rodzinami palestyńskimi Po Mszy św. Franciszek udał się do franciszkańskiego ośrodka dla pielgrzymów Casa Nova, gdzie zjadł obiad z ośmioma palestyńskimi rodzinami. Nie chciał jeść z kardynałami, biskupami czy politykami, lecz z ubogimi rodzinami. Tak jak Jezus chciał być bliski ubogim skomentował ten fakt biskup pomocniczy łacińskiego patriarchatu Jerozolimy William Shomali. Wyjaśnił, że każda rodzina reprezentowała jedną kategorię ubóstwa: o podłożu humanitarnym, politycznym lub społecznym. Każda mogła też przedstawić papieżowi swoją sytuację i z nim porozmawiać. W obozie uchodźców Ojciec Święty pojechał następnie do Groty Narodzenia w Betlejem, którą nawiedził prywatnie, bez udziału przedstawicieli mediów. Po kilkunastu minutach modlitwy udał się do Ośrodka Phoenix na terenie obozu dla uchodźców w Dhajszy na spotkanie z dziećmi zarówno z tego obozu, jak i z kilku innych w Aidzie i Beit Dżibrinie. Przybywającego papieża witały transparenty w różnych językach, głoszące: Chrześcijanie i muzułmanie żyją pod okupacją. Towarzyszyli mu m.in. kardynałowie: Jean-Louis Tauran, Kurt Koch, Leonardo Sandri i Pietro Parolin. O cierpieniach narodu palestyńskiego opowiedział mu jeden z młodych uchodźców. Przypomniał o bolesnych dziejach swych rodaków i życiu w ONZ-owskich kontenerach. Potem chór dziecięcy wykonał kilka pieśni po włosku i arabsku. Po koncercie Ojciec Święty otrzymał obraz z krajobrazem Ziemi Świętej. Po hiszpańsku podziękował wszystkim młodym uczestnikom spotkania za koncert, a jego słowa tłumaczył na arabski jeden z franciszkanów z Kustodii Ziemi Świętej. Papież wręczył również chórzystom drobny upominek. Pamiętajcie powiedział młodym że przemoc zwalcza się nie przemocą, ale wyłącznie pokojem. I dodał, że tylko pokój i praca mogą zapewnić spokojną przyszłość. Potępienie antysemityzmu Około godz czasu polskiego śmigłowiec z Ojcem Świętym na pokładzie wylądował w Tel Awiwie. Papieża powitali prezydent Szymon Peres i premier Benjamin Netanjahu. Szef państwa zapewnił, że jego ojczyzna jest krajem miłującym pokój i potępił zamach na muzeum żydowskie w Brukseli jako okrutny akt antysemicki. Podkreślił znaczenie i autorytet Ojca Świętego na arenie międzynarodowej i wyraził uznanie dla jego głosu potępiającego wszelkie akty nienawiści i przemocy na tle rasowym lub religijnym. Zaznaczył wierność narodu żydowskiego wobec swojego Boga i tradycji ojców, a także jego rolę kulturową. Z kolei premier Netanjahu wskazał, że Franciszek przybywa do Izraela jako posłaniec pokoju. Odwołał się do Biblii jako źródła obydwu religii i kształtowania stosunków międzyludzkich. Podkreślił, że papież ma złożyć kwiaty na grobie twórcy państwa izraelskiego Teodora Herzla i odwiedzi Muzeum Holokaustu Yad Vashem. Ojciec Święty ze swojej strony podkreślił, że głównym motywem jego pielgrzymki jest 50. rocznica historycznej wizyty Pawła VI i jego spotkania z patriarchą Konstantynopola Atenagorasem. Zaznaczył, że od tamtego czasu nawiązano stosunki dyplomatyczne między Stolicą Apostolską a państwem Izrael, które przyczyniły się do umocnienia dobrych i serdecznych więzi dwustronnych. Życzył narodowi żydowskiemu, by mógł żyć w pokoju i pomyślności. Podkreślił również znaczenie Ziemi Świętej dla znacznej części ludzkości. Pragnę zatem, aby ta błogosławiona ziemia była miejscem, w którym nie byłoby jakiejkolwiek przestrzeni dla tych, którzy instrumentalizując i radykalizując wartość swojej przynależności religijnej, stają się nietolerancyjni i stosują przemoc wobec innych powiedział Franciszek. Zachęcił do odważnego i niestrudzonego kroczenia drogą dialogu, pojednania i pokoju. Ponowił apel, by wszyscy uznali, że państwo Izrael ma prawo do istnienia i cieszenia się pokojem i bezpieczeństwem w obrębie uznanych międzynarodowo granic. Dodał, że również naród palestyński ma prawo do suwerennej ojczyzny, do życia w godności i swobodnego podróżowania. Potępił zamach na muzeum żydowskie w Brukseli oraz jeszcze raz zaprosił prezydentów Abbasa i Peresa na wspólną modlitwę do Watykanu. Papież pozdrowił również chrześcijan w tym kraju. Zachęcił ich, by nadal działali na rzecz pojednania i przebaczenia. Wiedzcie, że zawsze jesteście obecni w moich modlitwach zapewnił Ojciec Święty. Deklaracja ekumeniczna Papież odleciał następnie izraelskim śmigłowcem wojskowym do Jerozolimy, gdzie na lądowisku powitał go burmistrz miasta Nir Barkat. Potem Ojciec Święty udał się do siedziby delegatury apostolskiej, gdzie spotkał

7 się z patriarchą Bartłomiejem. Tam podpisali wspólną deklarację. Głosi ona, że chrześcijanie składając wspólnie świadectwo o Ewangelii, mogą pomóc współczesnym ludziom w ponownym odkryciu drogi ku prawdzie, sprawiedliwości i pokoju. Obaj hierarchowie wezwali wyznawców wszystkich tradycji religijnych i ludzi dobrej woli do uznania pilnej potrzeby naszych czasów, zmuszającej do szukania pojednania i jedności rodziny ludzkiej z pełnym poszanowaniem słusznych różnic. Przypomniawszy o historycznych rozmowach Pawła VI i Atenagorasa 50 lat temu w Jerozolimie wspomnieli o drodze do jedności, którą przemierzyły już oba Kościoły drodze komunii i uprawnionej różnorodności. Wymienili w tym kontekście: odwołanie ekskomunik z 1054 r., wzajemne odwiedziny stolic kościelnych przez kolejnych papieży i patriarchów Konstantynopola, stałą obecność oficjalnych delegacji obu Kościołów na ich świętach patronalnych w Rzymie i Stambule. Istotny wkład w dążeniu do jedności wnosi dialog teologiczny katolicko- -prawosławny. Zdaniem sygnatariuszy dokumentu już teraz oba Kościoły mają obowiązek dawania wspólnego świadectwa miłości Boga wobec wszystkich ludzi, pracując razem w służbie ludzkości, zwłaszcza w obronie godności osoby ludzkiej na każdym etapie jej życia oraz świętości rodziny, opartej na małżeństwie, krzewiąc pokój i dobro wspólne i reagując na cierpienia, nękające nadal nasz świat. Ciągle trzeba jednak podejmować problemy głodu, ubóstwa, analfabetyzmu i niesprawiedliwego podziału dóbr głosi dalej wspólny dokument. Za swój obowiązek oba wyznania uważają dążenie do wspólnego budowania społeczeństwa sprawiedliwego i humanitarnego, w którym nikt nie czuje się wykluczony ani zepchnięty na margines. Obaj hierarchowie wezwali do roztropnej, sprawiedliwej i uczciwej ochrony daru stworzenia powierzonego nam przez Stwórcę. Przyznali ze skruchą, że złe traktowanie naszej planety jest grzechem w oczach Boga. Podkreślili też pilną potrzebę współpracy chrześcijan, zmierzającej do zapewnienia im prawa do publicznego wyrażania swojej wiary, sprawiedliwego ich traktowania oraz krzewienia tego, co chrześcijaństwo nieustannie wnosi do współczesnego społeczeństwa i kultury. Zachęcili chrześcijan do popierania prawdziwego dialogu z judaizmem, islamem i innymi tradycjami religijnymi. Obaj hierarchowie wyrazili wielkie zaniepokojenie sytuacją chrześcijan na Bliskim Wschodzie i poparli ich prawo do bycia pełnoprawnymi obywatelami swoich ojczyzn. Zapewnili, że modlą się do Boga o pokój w Ziemi Świętej i na całym Bliskim Wschodzie, zwłaszcza za Kościoły w Egipcie, Syrii i Iraku. Nabożeństwo ekumeniczne Z kolei w Bazylice Grobu Pańskiego odbyło się nabożeństwo ekumeniczne z udziałem obok papieża i patriarchy zwierzchników i przedstawicieli wielu innych Kościołów i wyznań chrześcijańskich. Na początku wszystkich obecnych powitał prawosławny patriarcha Jerozolimy Teofil III. Po odśpiewaniu po grecku i łacinie fragmentów Ewangelii o zmartwychwstaniu Jezusa i Jego pustym grobie głos zabrał Bartłomiej I. Zwrócił uwagę, że gdy patrzymy na pusty grób, dostrzegamy, że historii nie można programować, a ostatnie słowo zawsze należy do Boga. Mówca przestrzegł przed fanatyzmem religijnym, dyskryminacją rasową i na każdym innym tle. Zaznaczył, że nie ma innej drogi prowadzącej do życia niż droga miłości, pojednania, prawdziwego pokoju i wierności prawdzie. Do pójścia nią wezwani są chrześcijanie w stosunkach między sobą, niezależnie od tego, do jakiego Kościoła czy wyznania należą. Po wygłoszeniu przemówienia podszedł do Ojca Świętego i obaj kilkakrotnie serdecznie się ucałowali. Papież z kolei podkreślił, że wiara w zmartwychwstanie Pańskie jednoczy wszystkich chrześcijan. Zachęcił do przeżywania swojego życia, udręk Kościołów i całego świata w świetle poranka wielkanocnego. Nie pozbawiajmy świata radosnej nowiny Zmartwychwstania! I nie bądźmy głusi na potężne wezwanie do jedności rozbrzmiewające z tego miejsca, w słowach Tego, który jako Zmartwychwstały nazywa wszystkich swoimi braćmi (por. Mt 28, 10; J 20, 17) stwierdził Franciszek. Zauważył też, że właśnie Bazylika Grobu Pańskiego uzmysławia dramat podziału chrześcijan. Jednocześnie jednak droga przebyta w ciągu minionego półwiecza uświadamia, że dzięki impulsowi Ducha Świętego stało się możliwe podjęcie naprawdę ważnych kroków na drodze ku jedności. Istniejące różnice nie powinny nas przerażać i paraliżować. Musimy wierzyć, że tak jak został usunięty kamień z grobu, tak samo mogą zostać usunięte wszelkie przeszkody, które jeszcze uniemożliwiają między nami pełną komunię podkreślił papież. Zwrócił też uwagę na znaczenie wspólnego wspierania się w wierze pośród prześladowań. W takich chwilach urzeczywistnia się ekumenizm cierpienia i krwi, posiadający szczególną skuteczność nie tylko ze względu na kontekst, w którym się dokonuje, lecz także z racji komunii świętych dla całego Kościoła powiedział Ojciec Święty. Spotkanie w bazylice zakończyła modlitwa Ojcze nasz oraz wspólne nawiedzenie Kaplicy Grobu i Kalwarii. Przed odpoczynkiem Franciszek zjadł kolację z patriarchami i biskupami z Ziemi Świętej w siedzibie Łacińskiego Patriarchatu Jerozolimy. pb, kg, st, tom Krótko 23 maja rano papież Franciszek udał się prywatnie do bazyliki Santa Maria Maggiore, by modlić się i zawierzyć Matce Bożej swoją rozpoczynającą się następnego dnia pielgrzymkę do Ziemi Świętej podało Radio Watykańskie. Modlitwa Ojca Świętego trwała około 15 minut, a na jej zakończenie papież złożył Matce Bożej bukiet róż. Była to ósma wizyta papieża Franciszka w bazylice Santa Maria Maggiore od chwili wyboru 13 marca ub.r. na Stolicę Piotrową. st WYDARZENIA 7

8 Przemówienia i homilie papieża Franciszka wygłoszone w Ziemi Świętej Duch Święty przygotowuje drogę jedności i pokoju Homilia papieża wygłoszona podczas Mszy św. na Stadionie Międzynarodowym w Ammanie, 24 maja 2014 DOKUMENT 8 W Ewangelii usłyszeliśmy obietnicę Jezusa złożoną uczniom: Ja zaś będę prosił Ojca, a innego Pocieszyciela da wam, aby z wami był na zawsze (J 14, 16). Pierwszym Pocieszycielem jest sam Jezus; innym jest Duch Święty. Jesteśmy tutaj niedaleko od miejsca, w którym Duch Święty zstąpił z mocą na Jezusa z Nazaretu, gdy Jan ochrzcił go w Jordanie (por. Mt 3, 16). Tak więc Ewangelia tej niedzieli, a także to miejsce, w którym dzięki Bogu jestem jako pielgrzym, zapraszają nas do refleksji nad Duchem Świętym, nad tym, czego dokonuje On w Chrystusie i w nas, a co możemy podsumować w ten sposób: Duch Święty dokonuje w nas trzech działań: przygotowuje, namaszcza i posyła. W momencie chrztu Duch spoczywa na Jezusie, aby Go przygotować do Jego misji zbawienia; misji charakteryzującej się stylem sługi pokornego i łagodnego, gotowego do dzielenia się i całkowitego daru z siebie. Ale Duch Święty, obecny od samego początku historii zbawienia, działał już w Jezusie w chwili Jego poczęcia w dziewiczym łonie Maryi z Nazaretu, dokonując cudownego wydarzenia Wcielenia: Duch Święty zstąpi na Ciebie i moc Najwyższego osłoni Cię. Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym (Łk 1, 35). Później Duch Święty działał w Symeonie i Annie w dniu ofiarowania Jezusa w świątyni (por. Łk 2, 22). Obydwoje oczekiwali na Mesjasza; obydwoje natchnieni przez Ducha Świętego, Symeon i Anna widząc Dzieciątko, wyczuli, że jest to właśnie Oczekiwany przez cały lud. W prorockiej postawie dwojga starców wyraża się radość spotkania z Odkupicielem i dokonuje się w pewien sposób przygotowanie spotkania między Mesjaszem a ludem. Różne działania Ducha Świętego są częścią harmonijnego działania, jednego Bożego planu miłości. Misją Ducha Świętego jest w istocie tworzenie harmonii On sam jest harmonią budowanie pokoju w różnych kontekstach i między różnymi podmiotami. Różnorodność ludzi i myśli nie powinny powodować odrzucenia i przeszkód, bo różnorodność jest zawsze ubogaceniem. Dlatego przyzywamy dziś żarliwie Ducha Świętego, prosząc Go, aby przygotował drogę pokoju i jedności. Po drugie, Duch Święty namaszcza. Wewnętrznie namaścił Jezusa i namaszcza uczniów, aby ożywiały ich te same uczucia co Jezusa i aby mogli w ten sposób przyjąć w swoim życiu postawy sprzyjające pokojowi i jedności. Wraz z namaszczeniem Ducha Świętego nasze człowieczeństwo staje się naznaczone świętością Jezusa Chrystusa i uzdalnia nas do miłowania braci tą samą miłością, jaką miłuje nas Bóg. Dlatego konieczne jest dokonywanie gestów pokory, braterstwa, przebaczenia i pojednania. Te gesty są przesłanką i warunkiem prawdziwego pokoju, solidnego i trwałego. Prośmy Ojca, aby nas namaścił, abyśmy stali się w pełni Jego dziećmi, coraz bardziej podobnymi do Chrystusa, abyśmy wszyscy czuli się braćmi i tak oddalili od nas urazy i podziały oraz miłowali się po bratersku. O to właśnie prosił Jezus w Ewangelii: Jeżeli Mnie miłujecie, będziecie zachowywać moje przykazania. Ja zaś będę prosił Ojca, a innego Pocieszyciela da wam, aby z wami był na zawsze (J 14, 15 16). I wreszcie Duch Święty posyła. Jezus jest Posłanym, napełniony Duchem Ojca. Namaszczeni tym samym Duchem Świętym jesteśmy posłani jako posłańcy i świadkowie pokoju. Świat tego potrzebuje, wręcz świat nas prosi, byśmy to czynili: nieśli pokój, świadczyli o pokoju. Pokoju nie można kupić: jest on darem, który trzeba cierpliwie poszukiwać i budować własnoręcznie, za pomocą małych i dużych gestów angażujących nasze codzienne życie. Droga pokoju umacnia się, jeśli uznajemy, że wszyscy mamy taką samą krew i stanowimy część rodzaju ludzkiego; jeśli nie zapominamy, że mamy jednego Ojca Niebieskiego i wszyscy jesteśmy Jego dziećmi, uczynionymi na Jego obraz i podobieństwo. W tym duchu obejmuję was wszystkich: patriarchę, braci biskupów, kapłanów, osoby konsekrowane i wiernych świeckich, liczne dzieci, które dzisiaj otrzymują Pierwszą Komunię św. I ich rodziny. Moje serce zwraca się także ku wielu chrześcijańskim uchodźcom z Palestyny, Syrii i Iraku: zanieście waszym rodzinom i wspólnotom moje pozdrowienia i moją solidarność. Drodzy przyjaciele! Drodzy bracia! Duch Święty zstąpił na Jezusa nad Jordanem i dał początek Jego dziełu zbawienia, aby uwolnić świat od grzechu i śmierci. Prośmy Go, aby przygotował nasze serca na spotkanie z braćmi niezależnie od różnic idei, języka, kultury, religii; by namaścił całą naszą istotę olejem swego miłosierdzia, leczącym rany błędów, nieporozumień i sporów; aby nas posłał z pokorą i łagodnością na trudne, ale owocne drogi poszukiwania pokoju. Amen! tł. st

9 Nadszedł czas, by wszyscy mieli odwagę dążyć do pokoju Wystąpienie papieża podczas spotkania z przedstawicielami Palestyńskich Władz Narodowych. Pałac prezydencki w Betlejem, 25 maja 2014 Panie Prezydencie, Drodzy przyjaciele, Dziękuję panu prezydentowi Mahmudowi Abbasowi za jego słowa powitania i kieruję moje serdeczne pozdrowienie do przedstawicieli rządu i całego narodu palestyńskiego. Jestem wdzięczny Bogu, że mogę być dziś z wami w miejscu, gdzie urodził się Jezus, Książę Pokoju i dziękuję wam za serdeczne przyjęcie. Bliski Wschód od dziesięcioleci przeżywa dramatyczne konsekwencje przedłużającego się konfliktu, który spowodował wiele trudno gojących się ran, a nawet kiedy szczęśliwie nie wybucha przemoc, to niepewność sytuacji i brak zrozumienia między stronami wytwarzają niepewność, zaprzeczenie praw, izolację i exodus całych wspólnot, podziały, wszelkiego rodzaju braki i cierpienia. Wyrażając moją solidarność z osobami, które najbardziej cierpią z powodu konsekwencji tego konfliktu, chciałbym z głębi serca powiedzieć, że nadszedł czas, aby położyć kres tej sytuacji stającej się coraz bardziej nie do przyjęcia, i to dla dobra wszystkich. Dlatego też należy podwoić wysiłki i inicjatywy mające na celu stworzenie warunków dla trwałego pokoju opartego na sprawiedliwości, uznaniu praw każdego i wzajemnym bezpieczeństwie. Nadeszła chwila, aby wszyscy mieli odwagę wielkoduszności i kreatywności w służbie dobra, odwagę pokoju, opierającego się na uznaniu przez wszystkich prawa obu państw do istnienia i cieszenia się pokojem i bezpieczeństwem w ramach międzynarodowo uznanych granic. Gorąco pragnę, aby w tym celu wszystkie strony unikały inicjatyw i działań sprzecznych z deklarowaną wolą osiągnięcia prawdziwego porozumienia i aby niestrudzenie, z determinacją i konsekwencją dążono do pokoju. Pokój przyniesie ze sobą niezliczone dobrodziejstwa dla narodów tego regionu i dla całego świata. Trzeba więc zdecydowanie do niego zmierzać, nawet za cenę rezygnacji z czegoś każdej ze stron. Życzę narodom palestyńskiemu i izraelskiemu oraz właściwym władzom podjęcia tego szczęśliwego wyjścia w kierunku pokoju, z tą odwagą i stanowczością, jakie są niezbędne w przypadku każdego exodusu. Pokój w bezpieczeństwie i wzajemnym zaufaniu stanie się stabilnym odnośnikiem, by stawić czoła i rozwiązać inne problemy, a tym samym stworzyć okazję do zrównoważonego rozwoju, który stałby się wzorem dla innych obszarów kryzysowych. Cieszę się, mogąc wspomnieć o aktywnej wspólnocie chrześcijańskiej, która wnosi swój znaczący wkład w dobro wspólne społeczeństwa i uczestniczy w radościach i cierpieniach całego narodu. Chrześcijanie mają zamiar nadal odgrywać swoją rolę jako pełnoprawni obywatele, wraz z innymi współobywatelami uważanymi za braci. Budujmy braterskie relacje Panie prezydencie, jest pan znany jako człowiek pokoju i budowniczy pokoju. Niedawne spotkanie w Watykanie z Panem Prezydentem i moja dzisiejsza obecność w Palestynie świadczą o dobrych relacjach istniejących między Stolicą Apostolską a państwem palestyńskim, które mam nadzieję, będą się mogły jeszcze bardziej rozwijać dla dobra wszystkich. W związku z tym pragnę wyrazić moje uznanie dla wysiłków na rzecz wypracowania dwustronnego porozumienia dotyczącego różnych aspektów życia wspólnoty katolickiej w tym kraju, ze szczególnym uwzględnieniem wolności religijnej. Poszanowanie tego fundamentalnego prawa człowieka jest w istocie jednym z niezbywalnych warunków pokoju, braterstwa i zgody. Mówi to światu, że konieczne i możliwe jest znalezienie między różnymi kulturami i religiami dobrego porozumienia. Świadczy także, że ważne jest to, co mamy wspólne, i jest tego tyle, że możliwe jest określenie drogi współistnienia pokojowego, uporządkowanego i spokojnego, akceptując różnice i ciesząc się z bycia braćmi jako dzieci jednego Boga. Panie Prezydencie, drodzy przyjaciele zebrani tutaj, w Betlejem. Niech was błogosławi Bóg Wszechmogący, niech Was chroni i udzieli Wam mądrości i siły niezbędnych do rozwijania mężnej drogi pokoju, tak aby miecze przekuto na lemiesze, a ta Ziemia mogła na powrót rozwijać się w dobrobycie i zgodzie. Salam! tł. st Wystąpienie Franciszka podczas uroczystej Eucharystii sprawowanej na placu Żłóbka w Betlejem, 25 maja 2014 A to będzie znakiem dla was: Znajdziecie Niemowlę, owinięte w pieluszki i leżące w żłobie (Łk 2, 12). Jakże wielką łaską jest sprawowanie Eucharystii w miejscu, gdzie narodził się Jezus! Dziękuję Bogu i dziękuję Wam, którzy przyjęliście mnie w tej pielgrzymce: prezydentowi Mahmudowi Abbasowi i innym DOKUMENT 9

10 przedstawicielom władz; patriarsze Fouadowi Twalowi, innym biskupom i ordynariuszom Ziemi Świętej, kapłanom, osobom konsekrowanym i tym wszystkim, którzy starają się utrzymać żywą wiarę, nadzieję i miłość na tych terytoriach; przedstawicielom wiernych przybyłych ze Strefy Gazy, z Galilei, imigrantom z Azji i z Afryki. Dziękuję za waszą gościnność! Narodzone w Betlejem Dzieciątko Jezus jest znakiem danym przez Boga dla tych, którzy czekali na zbawienie, i zawsze będzie znakiem czułości Boga i Jego obecności w świecie. A to będzie znakiem dla was: Znajdziecie Niemowlę.... Także dzisiaj dzieci są znakiem. Znakiem nadziei, znakiem życia, ale także znakiem diagnostycznym, pozwalającym zrozumieć stan zdrowia rodziny, społeczeństwa, całego świata. Kiedy dzieci są przyjmowane, kochane, strzeżone, chronione rodzina jest zdrowa, społeczeństwo staje się lepszym, świat jest bardziej ludzki. Myślimy o dziele wypełnianym przez Instytut Effatà Pawła VI na rzecz głuchoniemych dzieci palestyńskich: jest on konkretnym znakiem dobroci Boga. Bóg powtarza także do nas, mężczyzn i kobiet XXI wieku: A to będzie dla was znakiem, szukajcie dziecka... Dzieciątko z Betlejem jest kruche jak wszyscy nowo narodzeni. Nie umie mówić, a mimo to jest Słowem, które stało się ciałem, przybyłe, aby zmienić serce i życie ludzi. To Dzieciątko jak każde dziecko jest słabe i potrzebuje pomocy i ochrony. Także dzisiaj dzieci potrzebują przyjęcia i obrony, począwszy od łona matki. Niestety, w naszym świecie, który opracował najbardziej zaawansowane technologie, nadal jest wiele dzieci żyjących w nieludzkich warunkach, na marginesie społeczeństwa, na peryferiach wielkich miast i na obszarach wiejskich. Wiele dzieci nadal jest wykorzystywanych, molestowanych, zniewolonych, będących przedmiotem przemocy i handlu ludźmi. Zbyt wiele dzieci jest dziś wygnańcami, uchodźcami, czasami topią się w morzu, zwłaszcza w wodach Morza Śródziemnego. Z powodu tego wszystkiego wstydzimy się dziś przed Bogiem, Bogiem, który stał się dzieckiem. I zadajemy sobie pytanie: kim jesteśmy przed Dzieciątkiem Jezus? Kim jesteśmy w obliczu dzisiejszych dzieci? Czy jesteśmy jak Maryja i Józef, którzy przyjęli Jezusa i zatroszczyli się o Niego z miłością macierzyńską i ojcowską? Czy jesteśmy jak Herod, który chce Go wyeliminować? Czy jesteśmy jak pasterze, którzy udają się w pośpiechu, klękają, aby oddać Mu pokłon i ofiarowują swoje skromne dary? Czy też jesteśmy obojętni? Czy jesteśmy może pompatyczni i świętoszkowaci, jesteśmy ludźmi wykorzystującymi obrazy biednych dzieci dla osiągnięcia zysku? Czy potrafimy stanąć obok nich, tracić czas z nimi? Czy umiemy ich słuchać, strzec, modlić się za nie i wraz z nimi? Czy też je zaniedbujemy, aby zająć się naszymi interesami? A to będzie znakiem dla was: Znajdziecie Niemowlę.... Może to dziecko płacze. Płacze, bo jest głodne, bo jest mu zimno, bo chce pozostać w ramionach... Także i dzisiaj dzieci płaczą, bardzo płaczą, a ich płacz jest dla nas wyzwaniem. W świecie, który każdego dnia wyrzuca tony żywności i leków, są dzieci płaczące na próżno z powodu głodu i chorób, którym można z łatwością zapobiec. W czasie głoszącym ochronę nieletnich handluje się bronią, która trafia w ręce dzieci żołnierzy; handluje się produktami pakowanymi przez małych robotników przymusowych. Ich krzyk jest tłumiony: powinny walczyć, pracować, nie wolno im płakać! Ale płaczą za nie matki, dzisiejsze Rachele: opłakują swoje dzieci i nie chcą utulić się w żalu (por. Mt 2, 18). A to będzie znakiem dla was. Dzieciątko Jezus narodzone w Betlejem, każde dziecko, które rodzi się i rośnie w każdej części świata, jest znakiem diagnostycznym, pozwalającym nam na sprawdzenie stanu zdrowia naszej rodziny, naszej wspólnoty, naszego państwa. Z tej diagnozy szczerej i uczciwej może wypłynąć nowy styl życia, w którym relacje nie byłyby już naznaczone konfliktem, uciskiem, konsumpcjonizmem, ale byłyby relacjami braterstwa, przebaczenia i pojednania, wzajemnego dzielenia się i miłości. O Maryjo, Matko Jezusa, Która przyjęłaś, naucz nas przyjmować; Która adorowałaś, naucz nas adorować; Ty, która naśladowałaś, naucz nas naśladować. Amen tł. st Zawierzam Maryi mieszkańców Palestyny Rozważania po modlitwie Regina caeli. Betlejem, 25 maja 2014 DOKUMENT 10 W miejscu, gdzie narodził się Książę Pokoju, pragnę wystosować zaproszenia do Pana Prezydenta Mahmuda Abbasa i do Pana Prezydenta Szymona Peresa do wzniesienia wraz ze mną modlitwy proszącej Boga o dar pokoju. Oferuję mój dom w Watykanie, aby gościł to modlitewne spotkanie. Wszyscy pragniemy pokoju. Tylu ludzi buduje go każdego dnia małymi czynami, wielu cierpi i cierpliwie znosi zmęczenie tylu próbami jego zbudowania. I wszyscy szczególnie ci, którzy są postawieni w służbie swoich narodów mamy obowiązek stać się narzędziami i budowniczymi pokoju, przede wszystkim przez modlitwę. Budowa pokoju jest trudna, ale życie bez pokoju jest męką. Wszyscy mężczyźni i kobiety tej ziemi i całego świata proszą nas o przedstawienie Bogu ich gorącego dążenia do pokoju. Drodzy Bracia i Siostry! Na zakończenie tej celebracji zwracamy nasze myśli ku Najświętszej Maryi Pannie, która tutaj, w Betlejem porodziła swojego syna Jezusa. Dziewica Maryja jest osobą, która bardziej niż ktokolwiek inny kontemplowała Boga w ludzkim obliczu Jezusa. Przy pomocy św. Józefa owinęła Go w pieluszki i położyła w żłobie.

11 Jej zawierzamy to terytorium i tych, którzy tutaj mieszkają, aby mogli żyć w sprawiedliwości, pokoju i braterstwie. Powierzamy także pielgrzymów, którzy tutaj przyjeżdżają, aby zaczerpnąć ze źródeł wiary chrześcijańskiej są oni obecni również podczas tej Mszy świętej. Czuwaj, o Maryjo, nad rodzinami, młodzieżą, nad osobami starszymi. Czuwaj nad tymi, którzy utracili wiarę i nadzieję; pociesz chorych, więźniów i wszystkich cierpiących; wspieraj pasterzy i całą wspólnotę wierzących, aby byli solą i światłem na tej błogosławionej ziemi; wspieraj dzieła edukacyjne, a szczególnie Bethlehem University. Kontemplując Świętą Rodzinę tutaj, w Betlejem, moja myśl spontanicznie biegnie do Nazaretu, gdzie, jak ufam, będę mógł się udać, jeśli Bóg zechce, Niech Bóg nawróci ludzi wojny, a umocni budujących pokój przy innej okazji. Obejmuję stąd w uścisku wiernych chrześcijan żyjących w Galilei i zachęcam do stworzenia w Nazarecie Międzynarodowego Centrum dla Rodziny. Najświętszej Maryi Pannie powierzamy losy ludzkości, aby otwarły się w świecie nowe i obiecujące perspektywy braterstwa, solidarności i pokoju. tł. st, pb Przemówienie Franciszka wygłoszone podczas spotkania z uchodźcami oraz niepełnosprawnymi. Betania nad Jordanem, 24 maja 2014 Szanowni przedstawiciele władz, eminencje, ekscelencje, drodzy Bracia i Siostry! Podczas mojej pielgrzymki bardzo zależało mi na spotkaniu z wami, którzy z powodu krwawych konfliktów musieliście pozostawić swoje domy, waszą ojczyznę i znaleźliście schronienie na gościnnej ziemi jordańskiej, a zarazem was, drodzy młodzi, którzy doświadczacie ciężaru pewnych ograniczeń fizycznych. Miejsce, w którym jesteśmy, przypomina nam o chrzcie Jezusa. Przybywając tu nad Jordan i przyjmując chrzest od Jana, Jezus ukazuje swoją pokorę i udział w ludzkiej kondycji: zniża się do nas, a swoją miłością przywraca nam godność i daje nam zbawienie. Zawsze uderza nas ta pokora Jezusa, jego pochylenie się nad ludzkimi ranami, aby je uleczyć. Ze swojej strony jesteśmy głęboko poruszeni tragediami i ranami naszych czasów, zwłaszcza spowodowanymi nadal trwającymi konfliktami na Bliskim Wschodzie. Myślę w pierwszej kolejności o umiłowanej Syrii, rozdartej bratobójczą walką, trwającą już od trzech lat, która zebrała niezliczone ofiary, zmuszając miliony ludzi, by stali się uchodźcami i wygnańcami w innych krajach. Wszyscy pragniemy pokoju, ale korzeniem zła jest nienawiść i pożądliwość pieniędzy, fabryki broni i handel nią. Musimy się zastanowić, kto stoi za handlem bronią, kto daje wszystkim prowadzącym konflikty broń, by kontynuować walki. Także w naszym sercu wzniećmy modlitwy za tych biedaków, przestępców, aby się nawrócili. Dziękuję władzom i mieszkańcom Jordanii za wielkoduszne przyjęcie dużej liczby uchodźców z Syrii i Iraku. Kieruję moje podziękowanie także do wszystkich, którzy udzielają pomocy i okazują solidarność z uchodźcami. Myślę też o dziele miłosierdzia wypełnianym przez instytucje kościelne, takie jak Caritas Jordanii oraz inne, które pomagając potrzebującym bez względu na wyznawaną wiarę, przynależność etniczną czy ideologiczną, ukazują blask litościwego oblicza Jezusa miłosiernego. Niech Bóg wszechmogący i łaskawy błogosławi was wszystkich oraz wszystkie wasze wysiłki w łagodzeniu cierpienia spowodowanego przez wojnę! Zwracam się do społeczności międzynarodowej, aby nie pozostawiała tak bardzo wielkodusznej wobec uchodźców Jordanii samej w stawianiu czoła kryzysowi humanitarnemu, spowodowanemu przybyciem na jej terytorium tak dużej liczby uchodźców, ale kontynuowała i zwiększała swoje czynne wsparcie i pomoc. Ponawiam też stanowczy mój apel o pokój w Syrii. Niech ustanie przemoc i niech będzie przestrzegane prawo humanitarne, by zapewnić niezbędną pomoc dla cierpiącej ludności! Niech wszyscy zaniechają żądań, by za pomocą broni rozwiązywać problemy, i niech nastąpi powrót na drogę negocjacji. Rozwiązanie może bowiem nadejść jedynie przez dialog i ograniczenie roszczeń, przez współczucie dla cierpiących, poszukiwanie rozwiązania politycznego i poczucie odpowiedzialności wobec braci. Was, młodych, proszę o włączenie się w moją modlitwę o pokój. Możecie to także uczynić, ofiarowując Bogu swoje codzienne trudy i w ten sposób wasza modlitwa stanie się szczególnie cenna i skuteczna. Zachęcam was też, abyście z zaangażowaniem i wrażliwością współpracowali w budowie społeczeństwa, które szanuje najsłabszych, chorych, dzieci, osoby starsze. Pomimo trudności życia bądźcie znakiem nadziei. Jesteście w sercu Boga i w centrum moich modlitw, a ja dziękuję wam za serdeczną, radosną i liczną obecność. Na zakończenie tego spotkania ponawiam życzenie, aby zwyciężyły rozsądek i umiarkowanie oraz aby przy pomocy wspólnoty międzynarodowej Syria odnalazła drogę pokoju. Niech Bóg nawróci ludzi odwołujących się do przemocy i tych, którzy mają plany wojny, tych, którzy wytwarzają broń i handlują nią, oraz umocni serca i umysły budujących pokój i odpłaci im wszelkim błogosławieństwem. Niech Pan was wszystkich błogosławi! tł. st DOKUMENT 11